Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 14.03.2022 Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) w Ł. rozpoznając wniosek z dnia 12.01.2022 r. w oparciu o orzeczenie Komisji Lekarskiej ZUS z dnia 4.03.2022 – stwierdzające, iż E. O. jest trwale całkowicie niezdolna do pracy do 31.01.2025, całkowita niezdolność do pracy powstała w dniu 16.01.2003 r., odmówił ww. prawa do renty rodzinnej po zmarłym w dniu 03.11.2015 r. ojcu T. O., bowiem wnioskodawczyni nie była całkowicie niezdolna do pracy w okresie do ukończenia 16 lat lub w okresie do ukończenia nauki w szkole.

/ decyzja k. 15 akt ZUS dot. renty rodzinnej/

Odwołanie od ww. decyzji złożyła ubezpieczona E. O. domagając się jej zmiany w całości i orzeczenia co do istoty sprawy, poprzez ustalenie prawa do renty rodzinnej. W uzasadnieniu powyższego stanowiska podniesiono, iż odwołująca z uwagi na stan zdrowia była niezdolna do pracy już w wieku 15 lat, kiedy to nadal się uczyła. Tym samym odwołująca spełnia przesłanki do przyznania renty rodzinnej.

/odwołanie – k. 3 akt VIII U 770/22/

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy, powołując się na okoliczności tożsame ze wskazanymi w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji, wniósł o oddalenie odwołania.

/odpowiedź na odwołanie – k. 4 akt VIII U 770/22/

Decyzją z dnia 16.03.2022 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) w Ł. na podstawie art. 1 ust. 3 art. 2 i art. 4 ust. 3 ustawy o świadczeniu uzupełniającym dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji odmówił E. O. prawa do świadczenia uzupełniającego. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że Komisja Lekarska ZUS w orzeczeniu z dnia 4.03.2022 r. ustaliła, że E. O. nie jest osobą niezdolną do samodzielnej egzystencji.

/decyzja k.9 akt ZUS w przedmiocie prawa do świadczenia uzupełniającego/

Odwołanie także od powyższej złożyła E. O. wnosząc o jej zmianę poprzez przyznanie prawa do świadczenia uzupełniającego. W uzasadnieniu ww. stanowiska odwołująca wskazała, iż z uwagi na schizofrenie paranoidalną, na którą cierpi od 15 roku życia, wskazana decyzja jest dla niej krzywdząca.

/ odwołanie k. 3 akt VIII U 771/22/

W odpowiedzi na odwołanie, organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podnosząc argumentację jak w zaskarżonej decyzji.

/odpowiedź na odwołanie k. 4/

Zarządzeniem z dnia 14.06.2022 r. sprawy z ww. odwołań zostały połączone do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia.

/ zrządzenie k. 9/

Na rozprawie w dniu 6.06.2023 r., ustanowiony w toku procesu pełnomocnik wnioskodawczyni – jej matka Z. O., poparła odwołanie. Wskazała, że córka jest chora od 15 roku życia, a jej stan się pogarsza. Jest też niezdolna do samodzielnej egzystencji, a ocena biegłego w tym przedmiocie jest niewiarygodna. Domagała się też wydania opinii przez innego biegłego specjalistę psychiatrę. Pełnomocnik organu rentowego wniósł o oddalenie odwołania.

/ stanowisko procesowe stron protokół z rozprawy z dnia 6.06.2023 r. 00:07:53-00:09:48/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawczyni, E. O. urodziła się (...) – 16 lat ukończyła (...)

/ bezsporne/

Po ukończeniu 16 lat wnioskodawczyni pobierała naukę do 15.09.2000 r.

/ bezsporne/

W dniu 03.11.2015 r. zmarł ojciec wnioskodawczyni T. O. .

/ bezsporne odpis aktu zgonu k. 7 akt ZUS dot renty rodzinnej/

Wnioskodawczyni jest uprawniona do renty socjalnej do 31.01.2025 r.

/ bezsporne/

Wnioskodawczyni Orzeczeniem (...) ds. Orzekania o Niepełnosprawności z dnia 4.09.2020 r. została zaliczona do grona osób niepełnosprawnych w stopniu znacznym orzeczenie wydano do dnia 30.09.2021 r. Stwierdzono, iż niepełnosprawność istnieje od 15 roku życia, ustalony stopień niepełnosprawności datuje się od 31.03.2019 r. W orzeczeniu podano również, że wnioskodawczyni wymaga konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji.

/ orzeczenie o stopniu niepełnosprawności k. 4 akt ZUS dot. świadczenia uzupełniającego/

Następnie orzeczenie to, Orzeczeniem Wojewódzkiego Zespołu ds. Orzekania o Niepełnosprawności z dnia 9.11.2020 r., zostało uchylone w części dotyczącej ustaleń w zakresie daty do której wydaje się orzeczenie - uznano, iż orzeczenie wydaje się do 31.12.2023 r. oraz ustalono prawo wnioskodawczyni do zamieszkiwania w oddzielnym pokoju.

/ orzeczenie o stopniu niepełnosprawności k. 5 akt ZUS dot świadcz uzupełniającego/

W dniu 12.01.2022 r. ubezpieczona złożyła kolejny wniosek o rentę rodzinną po ojcu.

/ wniosek k 1-5 akt ZUS dot renty rodzinnej/

Poprzedni wniosek z dnia 27.11.2015 został rozpatrzony decyzją odmowną z dnia 18.05.2016, uchyloną decyzja odmowną z dnia 11.07.2016. Odwołania wnioskodawczyni od obu ww. decyzji zostały oddalone prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 27.09.2017 sygn. akt VIII U 1730/16. Decyzją z dnia 11.07.2016 została wydana na podstawie orzeczenia Komisji Lekarskiej z 30.06.2016 , którym uznano wnioskodawczynię za całkowicie niezdolną do pracy do 30.11.2017 od 16.01.2003 r.

/ bezsporne, wyrok w aktach VIII U 1730/16 załączonych do akt sprawy /

W dniu 12.01.2022 r. wnioskodawczyni złożyła też kolejny wniosek o świadczenie uzupełniające.

/ wniosek k. 1-3 akt ZUS dot świadczenia uzupełniającego/

Poprzedni wniosek z dnia 6.11.209 został rozstrzygnięty prawomocną decyzja odmowną z 26.11.2019 r. Odwołanie wnioskodawczyni od tej decyzji zostało oddalone wyrokiem Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 25.03.2021 r. VIII U 942/20.

/ bezsporne wyrok w aktach VIII U 942/20 załączonych do akt sprawy/

Orzeczeniem z dnia 28.01.2022 r. Lekarz Orzecznik zaocznie rozpoznając ubezpieczonej schizofrenie paranoidalną otyłość, M. w I stadium niewydolności krążenia (...) , cukrzycę kamicę pęcherzyka żółciowego - stwierdził, że wnioskodawczyni jest trwale całkowicie niezdolna do pracy do 31.01.2025 r.– data powstania niezdolności do pracy 16.01.2003 r.

/orzeczenie k. 10 akt ZUS dot renty rodzinnej opinia lekarska k. 282/283 dokumentacji lekarskiej ZUS/

Nadto orzeczeniem z tego samego dnia, czyniąc analogiczne rozpoznanie, Lekarz Orzecznik stwierdził, iż wnioskodawczyni nie jest osobą niezdolną do samodzielnej egzystencji.

/ orzeczenie k. 6 akt ZUS dot. niezdolności do samodzielnej egzystencji, opinia lekarska k. 278/279 dokumentacji lekarskiej ZUS/

Orzeczeniami z dnia 4.03.2022 Komisja Lekarska ZUS, rozpatrując sprzeciwy wnioskodawczyni od wyżej powołanych orzeczeń Lekarza Orzecznika, podtrzymała dokonane przez ww. wnioski orzecznicze. W ramach oceny funkcjonowania osób z zaburzeniami psychicznymi wnioskodawczyni uzyskała 80 pkt w skali B.

/ orzeczenie k. 12 akt ZUS dot renty rodzinnej , opinia lekarska k. 287-289 dokumentacji lekarskiej ZUS, orzeczenie k. 8 akt ZUS dot. niezdolności do samodzielnej egzystencji, opinia lekarska k. 291- 293 /

W sądowym badaniu przez biegłego psychiatrę u wnioskodawczyni rozpoznaje się Schizofrenię paranoidalną. Nie stwierdza się u E. O. organicznego uszkodzenia o.u.n. i upośledzenia umysłowego.

W chwili badania stan psychiczny wnioskodawczyni był dość stabilny i wyrównany.

Pierwotnym problemem psychicznym E. O. była osobowość nieprawidłowa schizoidalna (opinia biegłego S.). Osobowość badanej charakteryzowała się następującymi cechami :

- chłód emocjonalny, wycofanie z relacji społecznych, wliczając w to członków rodziny,

- spłycenie uczuciowości,

- obniżona zdolność wyrażania przyjaznych, ciepłych uczuć wobec innych,

- konsekwentne wybieranie samotnictwa,

- brakiem bliskich związków z osobami oraz brakiem potrzeby takich związków z ludźmi,

- wyraźna niewrażliwość wobec obowiązujących norm i konwencji społecznych,

- czerpanie przyjemności z niewielu rodzajów zajęć.

Osobowość badanej była stałym źródłem niedostosowania społecznego oraz wynikających stąd sytuacji konfliktowych, stresorodnych. Z biegiem czasu wynikające ze stresu napięcie emocjonalne pojawiało się coraz częściej i ostatecznie stało się trwałym elementem funkcjonowania badanej, co przyczyniało się do izolowania społecznego badanej.

W rodzinie E. O. nie miała stabilnej sytuacji psychicznej, często wchodziła w konflikty z matką, która z drugiej strony ujawniała tendencje do wyręczania powódki w warunkach domowych.

W 2003r. w wyniku konfliktu rodzinnego (jak podawała powódka) doszło do dekompensacji psychicznej po postacią epizodu psychotycznego o obrazie paranoidalnym, który był przyczyną hospitalizacji psychiatrycznej badanej. Od tego też czasu podjęła ona raczej regularne leczenie psychiatryczne w trybie ambulatoryjnym, które kontynuuje do dziś.

Powodem leczenia psychiatrycznego były 3-krotne nawroty epizodów psychotycznych (ostatni w 2014r.). Między epizodami psychotycznymi nie występowały objawy psychotyczne, w obrazie chorobowym dominowały objawy osobowości schizoidalnej. Nadto w trakcie badań orzeczniczych E. O. wielokrotnie agrawowała objawy chorobowe, podobnie jak podczas badania przez biegłego. Taka postawa opiniowanej wiązała się z „korzyściami” orzeczniczymi.

W dostępnej dokumentacji medycznej dominują opisy objawów tzw. zespołu apatyczno-abulicznego. Zespół ten przejawia się obniżeniem dynamiki życiowej, funkcjonowanie badanej sprowadza się w dużym stopniu do biernego trwania, spadkiem zainteresowań, pacjenci są jakby wyobcowani. Osoba taka zajęta jest w dużym stopniu własnym życiem wewnętrznym, a świat zewnętrzny w mniejszym stopniu wpływa na jej zachowanie. Zmniejszyło się też i tak obniżone zainteresowanie relacjami z innymi ludźmi, a zwiększyła skłonność do izolowania się, ujawnia się pewne emocjonalne niedostosowanie, zwiększona skłonność do drażliwości, impulsywność w sytuacjach, kiedy ktoś próbuje schematy funkcjonowania chorego zmienić.

Badana jednak jest zdolna do samodzielnego funkcjonowania, w sytuacji, gdy mieszkała z partnerem w 2017r. gotowała, sprzątała dom, robiła zakupy itp. W domu rodzinnym jednak w większości sytuacji wyręcza ją matka.

By precyzyjnie odpowiedzieć na pytania Sądu, biegły wskazał, jakie schorzenia psychiczne powodują niezdolność do samodzielnej egzystencji.

Zaburzenia psychiczne mogą wywoływać mniejszą lub większą niezdolność do pracy. Natomiast niezdolność do samodzielnej egzystencji, wywołana zaburzeniami psychicznymi jest bardzo rzadka, zdecydowanie rzadsza, niż w przebiegu wielu chorób fizykalnych.

Zaburzenia psychiczne mogące wywoływać niezdolność do samodzielnej egzystencji, muszą przede wszystkim głęboko zaburzać zdolność do prawidłowego rozpoznawania otaczającej rzeczywistości, analizowania jej oraz reagowania na nią, powodować niezdolność do logicznej komunikacji lub powodować niezdolność samodzielnego poruszania się.

Do zaburzeń psychicznych powodujących głęboką niezdolność właściwego testowania i reagowania na rzeczywistość oraz logicznego porozumiewania się, a skutkiem tego niezdolność do samodzielnej egzystencji należą :

- otępienia o przynajmniej umiarkowanym nasileniu oraz organiczne zaburzenia psychiczne z elementami otępiennymi,

- zaburzenia z kręgu schizofrenii oraz uporczywe zaburzenia urojeniowe o głębokim nasileniu, charakteryzujące się widocznym defektem psychotycznym,

- zespół (...) w przebiegu zza i/lub ewentualnie otępienia oraz nasilone psychozy w przebiegu uzależnień,

-wyjątkowo rzadkie przypadki zaburzeń afektywnych o długotrwałym (wielomiesięcznym) utrzymywaniu się objawów, z krótkimi lub niewystępującymi okresami remisji, oporne na leczenie,

- wszystkie upośledzenia umysłowe w stopniu co najmniej umiarkowanym,

- autyzm,

- większość przypadków zespołu (...).

W zasadzie w/w schorzenia zaburzają też zdolność do logicznej komunikacji.

Nadto zaburzenia powodujące znaczną trudność lub niezdolność do samodzielnego poruszania i opuszczania miejsca zamieszkania, mogą również powodować niezdolność do samodzielnej egzystencji, ale w stopniu wywołującym taką niezdolność są wyjątkowo rzadkie. Należą tu :

- w zasadzie większość powyżej opisanych zaburzeń powoduje często również taką niezdolność,

- b. rzadkie przypadki głęboko nasilonych zaburzeń lękowych uogólnionych,

- znacznie nasilony zespół lęku napadowego z agorafobią,

- nasilona fobia społeczna,

- głęboko nasilone zaburzenia obsesyjno-kompulsywne.

Nadto niezdolność do samodzielnej egzystencji może jeszcze powodować znacznie nasilona anoreksja.

W zasadzie oprócz otępień w stopniu większym niż lekki, autyzmu i upośledzeń, aby stwierdzić niezdolność do samodzielnej egzystencji, nasilenie zaburzeń psychicznych musi być znaczne lub bardzo głębokie i w zasadzie konieczna jest indywidualna ocena pacjenta przez lekarza orzekającego. Uwzględniając dopiero powyższe kryteria oceny niezdolności samodzielnej egzystencji można właściwie ocenić zaburzenia psychiczne E. O..

Zaburzenia psychiczne E. O. nie zaburzają zdolności do prawidłowego rozpoznawania otaczającej rzeczywistości, analizowania jej oraz reagowania na nią ( co m.in widoczne jest w jej pismach procesowych). Również komunikacja z badaną nie stanowiła żadnego problemu, a jej zaburzenia psychiczne nie powodowały także niezdolności samodzielnego poruszania się. Opiniowana w trakcie badania była w pełnym, logicznym i swobodnym kontakcie, z jej pism i wypowiedzi i z badania wynika również, że orientuje się bardzo dobrze w toku sprawy. A. objawów chorobowych natomiast wskazuje na raczej dobre funkcjonowania wyższych czynności psychicznych.

Tym samym biegły stwierdził u E. O. schizofrenię paranoidalną powstałą na osobowości nieprawidłowej - schizoidalnej, aktualnie jej stan psychiczny jest stabilny. Stan psychiczny E. O. pogarszał się w przebiegu czasu, jednak to pogorszenie nie przyczyniło się do powstania u niej niezdolności do samodzielnej egzystencji. Z powodu w/w zaburzeń psychicznych badana nie była niezdolna do samodzielnej egzystencji w momencie badania. Wnioskodawczyni nie była również niezdolna do samodzielnej egzystencji w momencie złożenia wniosku oraz w momencie wydania orzeczenia przez ZUS

/ pisemna opinia biegłego psychiatry R. Ż. k. 36-47 pisemna opinia uzupełniająca k. 65-68/

Powyższych ustaleń Sąd dokonał w oparciu o dokumenty znajdujące się w aktach sprawy w tym dostępną dokumentację medyczną, dokumenty w załączonych aktach organu rentowego, oraz w załączonych sprawach o sygn. VIII U 1730/16. VIII U 942/20, nadto opinię biegłego w zakresie psychiatrii.

W ocenie Sądu opinia biegłego psychiatry jest w pełni wiarygodna, została bowiem sporządzona przez biegłego o specjalności właściwej z punktu widzenia schorzeń wnioskodawczyni w oparciu o analizę, akt sprawy, przedłożonej dokumentacji lekarskiej oraz zawartych w niej wyników przeprowadzonych badań oraz po bezpośrednim badaniu ubezpieczonej uznał, iż wnioskodawczyni nie jest niezdolna do samodzielnej egzystencji, co jest zgodne z ustaleniami orzeczniczymi ZUS.

W ocenie Sądu brak jest podstaw by kwestionować opinię biegłego, gdyż jest ona rzetelna, a wynikające z niej wnioski są logiczne i prawidłowo uzasadnione. Opinia nie zawiera braków i wyjaśniały wszystkie okoliczności istotne dla rozstrzygnięcia sprawy. Sąd ma przy tym na uwadze, że wnioskodawczyni konsekwentnie kwestionowała treść opinii biegłego psychiatry zarówno w zakresie oceny daty powstania niezdolności do pracy, jak i oceny zdolności do samodzielnej egzystencji. Odnosząc się do powyższego- o czym jeszcze będzie mowa- z uwagi na to, iż kwestia daty powstania niezdolności do pracy wnioskodawczyni została prawomocnie przesądzona w postępowaniu VIII U 1730/16, fakt powstania tej niezdolności od 16.01.2003 r. nie może być obecnie kwestionowany. W kwestii zaś oceny zdolności wnioskodawczyni do samodzielnej egzystencji dokonanej przez biegłego psychiatrę, w ocenie Sądu, wnioskodawczyni w tej materii nie przedstawiała żadnych merytorycznie uzasadnionych zastrzeżeń do opinii biegłego, które podważałyby przedstawione przez biegłego psychiatrę wnioski, a jedynie prezentowała subiektywne stanowisko w zakresie oceny stanu zdrowia i sposobu funkcjonowania na przestrzeni lat, uzasadniające w jej ocenie stwierdzenie, iż była osobą niedolną do samodzielnej egzystencji

Odwołująca negując poprawność opinii powołała się na zapisy w dokumentacji medycznej opisujące jej sposób funkcjonowania i leczenia. Niemniej jednak stanowisko biegłego w zakresie psychiatrii w tym przedmiocie było jasne i kategoryczne. Wyżej wymieniony po szczegółowym przeanalizowaniu tej dokumentacji, a także po zbadaniu wnioskodawczyni, nie widział żadnych przesłanek, które potwierdzałyby –pomimo istnienia określonych naruszeń sprawności organizmu odwołującej – fakt jej niezdolności do samodzielnej egzystencji.

Sąd ma przy tym na uwadze, iż ubezpieczona po zapoznaniu się z treścią opinii uzupełniającej biegłego psychiatry domagała się przeprowadzenia dowodu z opinii uzupełniającej innego biegłego tej samej specjalności. Przy tym jednocześnie, poza własną oceną swojego stanu zdrowia i krytyką oceny biegłego, nie przedstawiła do niej jakichkolwiek merytorycznych zarzutów pozwalających na uznanie, iż opinie wydano w sposób nierzetelny a wynikające z niej wnioski nie mają oparcia w rzeczywistym stanie rzeczy.

Wskazać należy, że opiniujący w sprawie biegły psychiatra w sposób przejrzysty i wyczerpujący opisał stan zdrowia wnioskodawczyni, z uwzględnieniem wszelkiej dostępnej dokumentacji medycznej, ponadto z uwzględnieniem schorzeń wnioskodawczyni ocenił poziom i stopień naruszenia sprawności jej organizmu rzutujący na brak stwierdzenia niezdolności do samodzielnej egzystencji . Analiza opinii biegłego pozwala uznać, iż ten wnikliwe zapoznał się z dokumentacją medyczną ubezpieczonej i dokumentacją przedłożoną w procesie, historią jej choroby, i wyciągnął zarówno z tych dowodów oraz z osobistego badania ubezpieczonej stanowcze wnioski w zakresie oceny jej funkcjonowania , które zostały umotywowane w sposób niebudzący wątpliwości. Biegły odniósł się tez do zastrzeżeń i zarzutów ubezpieczonej w opinii uzupełniającej wykazując ich bezzasadność. To natomiast, iż ostatecznie wnioskodawczyni subiektywnie, inaczej niż biegły, ocenia dokumentację medyczną i stan własnego zdrowia, ocenę procesu leczenia, bez przedstawienia konkretnych i jednoznacznych zarzutów, które dyskwalifikowałyby opinię biegłego jako nierzetelną, stanowi jedynie polemikę z wnioskami końcowymi tej opinii i co za tym idzie nie może odnieść skutku tylko z tego powodu, że strona powodowa jest niezadowolona z dokonanej przez biegłego oceny. Wnioski wypływające z opinii biegłego należy więc uznać za kompletne i miarodajne dla rozstrzygnięcia. W konsekwencji powyższego, czyniąc ustalenia, Sąd na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 5 kpc pominął wniosek ubezpieczonej o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego psychiatry, jako zmierzający wyłącznie do przedłużania postępowania.

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył, co następuje:

Odwołania nie są zasadne i jako takie podlegają oddaleniu.

Zgodnie z treścią art. 65 ust. 1 i 2 Ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 504 t.j.) renta rodzinna przysługuje członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy lub spełniała warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń.

Zgodnie z art. 68 ust. 1 w/w ustawy, dzieci (własne, drugiego małżonka i przysposobione) mają prawo do renty rodzinnej:

1) do ukończenia 16 lat;

2) do ukończenia nauki w szkole, jeżeli przekroczyły 16 lat życia, nie dłużej jednak niż do osiągnięcia 25 lat życia, albo

3) bez względu na wiek, jeżeli stały się całkowicie niezdolne do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolne do pracy w okresie, o którym mowa w pkt 1 lub 2.

Z treści wymienionego przepisu wynika, iż dzieci mają prawo do rodzinnej renty, bez względu na wiek, jeśli w okresie, "o którym mowa w pkt 1 lub 2" - czyli do ukończenia 16 lat albo do ukończenia nauki w szkole, jeżeli przekroczyły 16 lat życia, a nie osiągnęły 25 lat życia stały się całkowicie niezdolne do pracy.

Niezdolność do pracy definiuje przepis art. 12 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, zgodnie z którym niezdolną do pracy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu, przy czym całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy, zaś częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji. Przy ocenie stopnia i przewidywanego okresu niezdolności do pracy uwzględnia się stopień naruszenia sprawności organizmu oraz możliwości przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji, możliwość wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy oraz celowość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne /art. 13 ust. 1 ustawy/.

Przeprowadzone postępowanie dowodowe nie dało podstaw dla uwzględnienia odwołania, gdyż w odniesieniu do odwołującej się nie został spełniony warunek całkowitej niezdolności do pracy powstałej w okresie, o którym mowa w art. 68 ust. 1 pkt 3.

W myśl art. 365 § 1 kpc. orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy oraz inne organy państwowe i organy administracji publicznej, a w wypadkach w ustawie przewidzianych także inne osoby.

Związanie stron, o którym mowa w powołanym przepisie, polega na związaniu tych osób dyspozycją zawartej w sentencji wyroku skonkretyzowanej, zindywidualizowanej i trwałej normy prawnej wywiedzionej przez sąd z norm generalnych i abstrakcyjnych zawartych w przepisach prawnych. Inne sądy, organy państwowe oraz organy administracji publicznej, rozstrzygające w sprawach innych niż karne, są związane prejudycjalnie, czyli nie mogą dokonać odmiennej oceny prawnej roszczenia niż zawarta w prejudykacie, ale także nie mogą dokonać odmiennych ustaleń faktycznych. W orzecznictwie utrwalony jest pogląd, że moc wiążąca orzeczenia odnosi się tylko do treści jego sentencji, a nie uzasadnienia (wyrok SN z dnia 8 czerwca 2005 r., V CK 702/04, Lex nr 402284). Nie mają zatem mocy wiążącej ani poglądy prawne wyrażone w uzasadnieniu orzeczenia (wyrok SN z dnia 13 marca 2008 r., III CSK 284/07, Lex nr 380931), ani motywy i ustalenia faktyczne zawarte w uzasadnieniu (wyrok SN z dnia 15 listopada 2007 r., II CSK 347/07, Lex nr 345525). Według Sądu Najwyższego, przedmiotem prawomocności materialnej jest bowiem ostateczny rezultat rozstrzygnięcia, a nie przesłanki, które do niego doprowadziły. Sąd przy wydaniu wyroku nie jest związany zarówno ustaleniami faktycznymi poczynionymi w innej sprawie, jak i poglądami prawnymi wyrażonymi w uzasadnieniu zapadłego w niej wyroku (wyrok SN z dnia 21 czerwca 2007 r., IV CSK 63/07, Lex nr 485880). Natomiast zawarte w uzasadnieniu orzeczenia motywy rozstrzygnięcia mogą mieć znaczenie dla ustalenia zakresu mocy wiążącej prawomocnego orzeczenia, czyli granic prawomocności materialnej orzeczenia w rozumieniu art. 365 § 1 (tak wyrok SN z dnia 15 lutego 2007 r., II CSK 452/06, OSNC-ZD 2008, nr A, poz. 20). Nie zmienia to jednak faktu , że określone w art. 365 KPC związanie stron, sądów i innych podmiotów i osób treścią prawomocnego orzeczenia wyraża nakaz przyjmowania przez nie, że w objętej nim sytuacji stan prawny przedstawiał się tak, jak to wynika z sentencji wyroku (wyr. SN z 23.6.2009 r., II PK 302/08, L.; wyr. SN z 15.11.2007 r., II CSK 347/07, L.).

W ocenie Sądu w kontekście powyższego brak podstaw do analizy okresu, w którym w kontekście prawa do renty rodzinnej powstała niezdolność do pracy wnioskodawczyni. Poprzedni wniosek ubezpieczonej o prawo do renty rodzinnej z dnia 27.11.2015 został rozpatrzony decyzją odmowną z dnia 18.05.2016, uchyloną decyzja odmowną z dnia 11.07.2016 r. Odwołania wnioskodawczyni od obu ww. decyzji zostały oddalone prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 27.09.2017 r. sygn. akt VIII U 1730/16. Decyzją z dnia 11.07.2016 r. została wydana na podstawie orzeczenia Komisji Lekarskiej z 30.06.2016 r., którym uznano wnioskodawczynię za całkowicie niezdolną do pracy od 16.01.2003 r. Zarówno zatem powyższy wyrok, jak i decyzja wiążą sąd . Tym samym na gruncie niniejszego procesu jawnie -wbrew wskazanym rozstrzygnięciom - nie sposób dojść do przekonania, iż niezdolność do pracy wnioskodawczyni powstała w innej dacie – w wieku 15 lat .

Wnioskodawczyni, w świetle zgromadzonych w sprawie dowodów, zwłaszcza w kontekście wskazanych orzeczeń, z uwagi na posiadane schorzenia nie była osobą całkowicie niezdolną do pracy zarobkowej w okresie, o którym mowa w art. 68 ust. 1 pkt 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Jej niezdolność powstała od 16.01.2003 r. W konsekwencji, nie spełnia zatem przesłanki warunkującej nabycie prawa do renty rodzinnej.

Dla wykazania uprawnień do renty rodzinnej na podstawie art. 68 ust. 1 pkt 3 u.e.r.f.u.s. koniecznym jest stwierdzenie koniunkcji: istnienia całkowitej niezdolności do pracy oraz jej powstania w okresach wymienionych w punkcie 1 lub 2 ww. przepisu, czyli przed ukończeniem 16. roku życia lub do ukończenia nauki w szkole, jeżeli kontynuuje naukę po 16. roku życia, nie później niż do osiągnięcia 25 roku. /III AUa 372/14, wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 12 stycznia 2016 r LEX nr 2020169/ W sprawie brak dowodów na to by wnioskodawczyni była całkowicie niezdolny do pracy w okresach o których mowa art. 68 ust. 1 pkt 1 lub 2 ustawy emerytalnej. Nie nabywa prawa do renty rodzinnej osoba która stała się całkowicie niezdolna do pracy po osiągnięciu wieku określonego w art. 68 ust. 1 pkt 1 lub 2 u.e.r.f.u.s. /III AUa 777/17, wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 1 sierpnia 2018 r. LEX nr 3080355/.

W spornej zaś kwestii braku zdolności wnioskodawczyni do samodzielnej egzystencji podkreślenia wymaga, że zgodnie z art.1 ust. 3 ustawy o świadczeniu uzupełniającym dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji z dnia 31 lipca 2019 r. (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 156) świadczenie uzupełniające przysługuje osobom zamieszkującym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli są:

1) obywatelami Rzeczypospolitej Polskiej lub

2) posiadającymi prawo pobytu lub prawo stałego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej obywatelami państw członkowskich Unii Europejskiej, państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub Konfederacji Szwajcarskiej, lub

3) cudzoziemcami legalnie przebywającymi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

W myśl art. 2 ust. 1 i 2 ustawy świadczenie uzupełniające przysługuje osobom, które ukończyły 18 lat i których niezdolność do samodzielnej egzystencji została stwierdzona orzeczeniem o całkowitej niezdolności do pracy i niezdolności do samodzielnej egzystencji albo orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji, albo orzeczeniem o całkowitej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym i niezdolności do samodzielnej egzystencji, albo orzeczeniem o całkowitej niezdolności do służby i niezdolności do samodzielnej egzystencji, zwanym dalej „osobami uprawnionymi”.

Świadczenie uzupełniające przysługuje osobom uprawnionym, które nie posiadają prawa do świadczeń pieniężnych finansowanych ze środków publicznych albo suma tych świadczeń o charakterze innym niż jednorazowe, wraz z kwotą wypłacaną przez zagraniczne instytucje właściwe do spraw emerytalno-rentowych, z wyłączeniem renty rodzinnej przyznanej w okolicznościach, o których mowa w art. 68 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2022 r. poz. 504, 1504 i 2461), zasiłku pielęgnacyjnego, dodatku energetycznego, o którym mowa w art. 5c ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne (Dz.U. z 2022 r. poz. 1385, 1723, 2127, 2243, 2370 i 2687), dodatku osłonowego, o którym mowa w art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2021 r. o dodatku osłonowym (Dz.U. z 2022 r. poz. 1, 202, 1692 i 2687), świadczenia ratowniczego z tytułu wysługi lat w ochotniczej straży pożarnej, o którym mowa w art. 16 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2021 r. o ochotniczych strażach pożarnych (Dz.U. z 2023 r. poz. 194), dodatku węglowego, o którym mowa w art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 5 sierpnia 2022 r. o dodatku węglowym (Dz.U. poz. 1692, 1967, 2236 i 2687), dodatku dla gospodarstw domowych z tytułu wykorzystywania niektórych źródeł ciepła, o którym mowa w art. 1 pkt 2 ustawy z dnia 15 września 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach w zakresie niektórych źródeł ciepła w związku z sytuacją na rynku paliw (Dz.U. poz. 1967, 2127, 2185, 2236, 2243 i 2687), dodatku elektrycznego, o którym mowa w art. 27 ust. 1 ustawy z dnia 7 października 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach służących ochronie odbiorców energii elektrycznej w 2023 roku w związku z sytuacją na rynku energii elektrycznej (Dz.U. poz. 2127, 2243 i 2687), oraz innych dodatków i świadczeń wypłacanych wraz z tymi świadczeniami na podstawie odrębnych przepisów przed dokonaniem odliczeń, potrąceń i zmniejszeń, nie przekracza kwoty 2157,80 zł miesięcznie.

W myśl art. 4 ust. 1 -3 Świadczenie uzupełniające przysługuje osobie uprawnionej w wysokości nie wyższej niż 500 zł miesięcznie, przy czym łączna kwota świadczenia uzupełniającego i świadczeń, o których mowa w art. 2 ust. 2, nie może przekroczyć 2157,80 zł miesięcznie, z zastrzeżeniem wyłączeń, o których mowa w art. 2 ust. 2.

W razie przyznania, ustania lub ponownego obliczenia wysokości świadczeń, o których mowa w art. 2 ust. 2, świadczenie uzupełniające podlega ponownemu obliczeniu z urzędu, w taki sposób, aby łączna kwota świadczeń, o których mowa w art. 2 ust. 2, wraz ze świadczeniem uzupełniającym, nie przekroczyła kwoty 2157,80 zł miesięcznie, z zastrzeżeniem wyłączeń, o których mowa w art. 2 ust. 2. Świadczenie uzupełniające nie przysługuje osobie uprawnionej, która jest tymczasowo aresztowana lub odbywa karę pozbawienia wolności, z wyjątkiem osoby uprawnionej, która odbywa karę pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego.

Przedmiotem sporu w niniejszej sprawie była okoliczność, czy istniejące u wnioskodawczyni naruszenie sprawności organizmu powoduje konieczność stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych.

W przypadku stwierdzenia naruszenia sprawności organizmu w stopniu powodującym konieczność stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych orzeka się niezdolność do samodzielnej egzystencji - art. 13 ust. 5 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych stosowany na podstawie art. 7 ustawy o świadczeniu uzupełniającym dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji.

Niezdolność do pracy jak i niezdolność do samodzielnej egzystencji orzeka się na okres nie dłuższy niż 5 lat, natomiast jeżeli według wiedzy medycznej nie ma rokowań odzyskania zdolności do pracy lub niezdolności do samodzielnej egzystencji przed upływem 5 lat, niezdolność do pracy lub niezdolność do samodzielnej egzystencji orzeka się na okres dłuższy niż lat 5 (art. 13 ust. 2 i 3, cytowanej powyżej, ustawy).

Pojęcie niezdolności do samodzielnej egzystencji ma przy tym szeroki zakres i obejmuje opiekę i pomoc w załatwieniu elementarnych spraw życia codziennego. Jednak sam fakt, że osoba doznaje pewnych utrudnień w realizacji potrzeb życia codziennego czy też, że potrzebuje pomocy innych osób nie może przesądzać o uznaniu jej za niezdolną do samodzielnej egzystencji./ III AUa 62/17 - wyrok SA Lublin z dnia 30-08-2017/. Do czynności zabezpieczających samodzielną egzystencję nie należą wyłącznie czynności tzw. samoobsługi jak mycie się, ubieranie, samodzielne jedzenie. Niezdolna do samodzielnej egzystencji jest zarówno osoba, która ze względu na naruszenie sprawności organizmu wymaga stałej lub długotrwałej opieki innej osoby, jak i osoba, która ze względu na naruszenie sprawności organizmu wymaga stałej lub długotrwałej pomocy innej osoby. W ramach zakresu pojęcia ”niezdolności do samodzielnej egzystencji” należy odróżnić opiekę, oznaczającą pielęgnację (czyli zapewnienie ubezpieczonemu możliwości poruszania się, odżywiania, zaspokajania potrzeb fizjologicznych, utrzymywania higieny osobistej itp.) od pomocy w załatwianiu elementarnych spraw życia codziennego, takich jak robienie zakupów, uiszczanie opłat, składanie wizyt u lekarza; wszystkie powyższe czynniki łącznie wyczerpują treść terminu ”niezdolność do samodzielnej egzystencji”. /III AUa 322/12 - wyrok SA Katowice z dnia 07-11-2012 III AUa 269/17 - wyrok SA Szczecin z dnia 31-01-2019, III AUa 872/16 - wyrok SA Szczecin z dnia 19-10-2017/ Jeżeli stan zdrowia ubezpieczonego nie powoduje konieczności zapewnienia mu stałej ani długotrwałej opieki i pomocy innej osoby, by mogły zostać zaspokojone jego elementarne potrzeby życia codziennego i nie zostało wykazane aby nie radził sobie z obowiązkami domowymi, sama okoliczność, że w związku z występującymi u ubezpieczonego schorzeniami doznaje on pewnych utrudnień w realizacji potrzeb życia codziennego, a czasem też potrzebuje pomocy innych osób, nie może uzasadniać uznania go za osobę niezdolną do samodzielnej egzystencji / por odpowiednio III AUa 615/12 - wyrok SA Szczecin z dnia 19-12-2012/.

W myśl ogólnych zasad postępowania cywilnego na wnioskodawcy spoczywa ciężar udowodnienia faktów uzasadniających jego roszczenie, a na stronie pozwanej obowiązek udowodnienia okoliczności uzasadniających jej wniosek o oddalenie odwołania. Pewne odstępstwa od wskazanych reguł ciężaru dowodu zawierają przepisy kodeksu postępowania cywilnego, które określają fakty (okoliczności faktyczne) nie wymagające udowodnienia w przepisach art. 227k.p.c., 228 k.p.c., 229 k.p.c., 230 k.p.c., 231 k.p.c., 234 k.p.c.

Także z treści art. 232 k.p.c. wynika, że strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne. Powyższego nie zmienia możliwość prowadzenia przez Sąd postępowania dowodowego z urzędu.

Przekładając powyższe rozważania na grunt przedmiotowej sprawy Sąd uznał, iż ustalenia dokonane w toku postępowania sądowego nie uzasadniają zmiany zaskarżonej decyzji. Przeprowadzone postępowanie wykazało bowiem, że wnioskodawczyni nie jest osobą niezdolną do samodzielnej egzystencji. Wynika to w sposób jednoznaczny z wydanej w sprawie opinii biegłego psychiatry, odpowiadającej charakterowi schorzeń występujących u wnioskodawczyni, potwierdzając tym samym zasadność orzeczenia Komisji Lekarskiej ZUS i w konsekwencji prawidłowość zaskarżonej decyzji organu rentowego.

Stosownie do merytorycznie uzasadnionych wniosków wynikających z treści opinii biegłego uznać należy, że stopień naruszenia sprawności organizmu spowodowany stwierdzonymi u wnioskodawczyni schorzeniami: schizofrenią paranoidalną, nie powoduje konieczności stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w zaspokajaniu jej podstawowych potrzeb życiowych. Zaburzenia psychiczne E. O. nie zaburzają jej zdolności do prawidłowego rozpoznawania otaczającej rzeczywistości, analizowania jej oraz reagowania na nie, również komunikacja z nią nie stanowi żadnego problemu. Zaburzenia psychiczne nie powodują także niezdolności samodzielnego poruszania się.

Wnioskodawczyni jest więc zdolna do samodzielnego spożywania posiłków, samodzielnego utrzymania higieny osobistej, ubrania się i rozebrania się. Pozostaje w kontakcie z otoczeniem. Może zadbać o elementarne potrzeby. Odwołująca się jest zatem zdolna do samodzielnej egzystencji - choć w poszczególnych czynnościach, także w zakresie życia codziennego, czy pełnienia ról społecznych, niewątpliwie wymaga okresowej pomocy.

Podkreślić należy, że przy ocenie opinii biegłych lekarzy Sąd nie może zająć stanowiska odmiennego, niż wyrażone w tej opinii, na podstawie własnej oceny stanu faktycznego. (por wyroku Sądu Najwyższego z dnia 13 października 1987 roku, II URN 228/87, (...) Wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 4 lipca 2018 r.III AUa 1328/17 Legalis numer 1824314). Sposób motywowania oraz stopień stanowczości wniosków wyrażonych w opinii biegłych jest jednym z podstawowych kryteriów oceny dokonywanej przez Sąd, niezależnie od kryteriów zgodności z zasadami wiedzy powszechnej, poziomu wiedzy biegłego oraz podstaw teoretycznych opinii (tak postanowienie SN z 27 listopada 2000 r., I CKN 1170/98, OSNC 2001 nr 4 poz. 84). Tylko brak w opinii fachowego uzasadnienia wniosków końcowych, uniemożliwia prawidłową ocenę jej mocy dowodowej (wyrok SN z 2000-06-30 II UKN 617/99 OSNAPiUS 2002/1/26). Sąd nie jest obowiązany dążyć do sytuacji, aby opinia biegłego (biegłych) przekonała strony sporu. Wystarczy, że opinia jest przekonująca dla sądu, który wiążąco ocenia, czy biegły wyjaśnił wątpliwości zgłoszone przez stronę. Granicę obowiązku prowadzenia przez sąd postępowania dowodowego wyznacza podlegająca kontroli instancyjnej ocena, czy dostatecznie wyjaśniono sporne okoliczności sprawy (wyr. SN z 25.9.1997 r., II UKN 271/97, OSNP 1998, Nr 14, poz. 430). Dostateczne wyjaśnienie okoliczności spornych w sprawie nie jest równoznaczne z uzyskaniem dowodu korzystnego dla strony niezadowolonej z faktów wynikających z dowodów dotychczas przeprowadzonych (wyrok SN z 28 lutego 2001 roku, II UKN 233/00 L.).

Znamiennym jest również, iż wnioski wynikające ze wskazanej opinii biegłego psychiatry dotyczące tej zdolności nie zostały merytorycznie skutecznie zakwestionowane przez stronę powodową. Wnioskodawczyni co prawda kwestionowała treść opinii biegłego, domagała się wydania opinii przez innego biegłego tej specjalności podnosząc odmienny sposób funkcjonowania, ale te okoliczności – co już wspominano - były objęte przedmiotem analizy biegłego przy ocenie braku niezdolności wnioskodawczyni do samodzielnej egzystencji, zatem nie można uznać, iż opinie, wobec pominięcia tych okoliczności, były niekompletne, a co za tym idzie nieprawidłowe. Wnioskodawczyni ma jedynie subiektywnie inne zapatrywanie na sprawę. Tym samym powyższe nie podważa waloru dowodowego wydanej w sprawie opinii. Odwołująca się nie zgłosiła żadnych przekonywujących wniosków dowodowych na poparcie swojego stanowiska, nie podważyła merytorycznej poprawności wniosków opinii biegłego psychiatry w zakresie oceny jej zdolności do samodzielnej egzystencji, a tym samym nie uczyniła zadość wymogom określonym w art. 6 kc, zgodnie z którym ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Tymczasem strona w toku procesu winna dowodzić swoich racji, a nie jedynie przedstawiać subiektywne poglądy dotyczące stanu zdrowia i własnej sprawności. W konsekwencji także żądanie odwołania zmiany zaskarżonej decyzji i przyznania wnioskodawczyni prawa do świadczenia uzupełniającego dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji nie mogło zostać zaakceptowane.

Wnioskodawczyni stosownie do przywołanej opinii biegłego psychiatry nie wymaga stałej lub długotrwałej opieki osób trzecich w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych, choć wymaga dalszego leczenia – co nie jest kwestionowane. W związku z powyższym E. O. na dzień wydania zaskarżonej decyzji nie jest niezdolna do samodzielnej egzystencji w rozumieniu ustawy o emeryturach i rentach z FUS, a co za tym idzie nie jest uprawniona do świadczenia uzupełniającego.

W tym stanie rzeczy oba odwołania wnioskodawczyni, jako niezasadne podlegały oddaleniu, o czym Sąd Okręgowy orzekł na postawie art. 477 ¹⁴ §1 kpc w sentencji wyroku.

J.L.