Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 września 2013 roku

Sąd Okręgowy w Tarnowie – Wydział IV Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Dariusz Płaczek

Protokolant: st. sekr. sądowy Małgorzata Houda

po rozpoznaniu w dniu 2 września 2013 roku w Tarnowie na rozprawie

sprawy z odwołania J. L.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

z dnia 25 maja 2012 roku nr (...)

w sprawie J. L.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

o prawo do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym

1.  oddala odwołanie;

2.  przyznaje od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Tarnowie na rzecz adwokata A. M.– Kancelaria Adwokacka w T. kwotę 147,60 zł brutto tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej odwołującemu z urzędu.

Sygn. akt IV U 504/13

UZASADNIENIE

wyroku Sądu Okręgowego w Tarnowie

z dnia 5 września 2013 r.

Decyzją z dnia 25.05.2012 r., nr (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. , w oparciu o przepisy ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153,
poz. 1227 ze zm.) oraz przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r.
w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 ze zm.), odmówił J. L. przyznania prawa do emerytury. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że ubezpieczony nie spełnia wymogów określonych w art. 184 powołanej ustawy, od wystąpienia których uzależnione jest nabycie prawa do emerytury, ponieważ na dzień
1 stycznia 1999 r. nie udokumentował 25- letniego okresu składkowego i nieskładkowego oraz 15- letniego stażu pracy w szczególnych warunkach.

Decyzję tę zaskarżył J. L. , domagając się jej zmiany i przyznania mu prawa do emerytury. W uzasadnieniu odwołujący podniósł, że posiada ponad 15- letni staż pracy
w szczególnych warunkach. Domagał się też zaliczenia do ogólnego stażu pracy okresu pracy w gospodarstwie rolnym rodziców od 06.03.1967 r. do 06.05.1969 r.. Odwołanie zawierało również wniosek o przyznanie odwołującemu emerytury z tytułu represji na podstawie ustawy z dnia 24.01.1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego (Dz. U. z 2012 r. poz. 400).

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy domagał się jego oddalenia z przyczyn podanych w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji. Podniósł ponadto, że nie zaliczył wnioskodawcy okresu pracy w gospodarstwie rolnym rodziców, ponieważ nie został on wystarczająco udokumentowany.

Wyrokiem z dnia 07.11.2012 r., sygn. akt IV U 712/12, Sąd Okręgowy
w Tarnowie Wydział IV Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie (pkt I). Wniosek odwołującego o przyznanie emerytury na podstawie przepisów ustawy z dnia 24.01.1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego przekazał do ZUS Oddział w T. celem rozpoznania (pkt II). Przyznał też od Skarbu Państwa- Sądu Okręgowego w Tarnowie na rzecz adw. A. M.- Kancelaria Adwokacka w T. kwotę 73,80 zł tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej odwołującemu z urzędu (pkt III).

W uzasadnieniu wyroku Sąd Okręgowy podniósł, że wnioskodawca nie spełnia podstawowej przesłanki do uzyskania wcześniejszej emerytury w postaci co najmniej 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych. W stażu tym Sąd nie uwzględnił odwołującemu okresu pracy w gospodarstwie rolnym rodziców od 06.03.1967 r. do 06.05.1969 r., uznając, że w tym czasie ubezpieczony nie świadczył pracy w gospodarstwie przez co najmniej 4 godziny dziennie. W postępowaniu tym Sąd Okręgowy nie badał, czy wnioskodawca spełnia przesłankę w postaci 15- letniego okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach. Wyrok
z dnia 07.11.2012 r. został zaskarżony przez odwołującego apelacją.

Wyrokiem z dnia 06.03.2013 r., sygn. akt III AUa 15/13, Sąd Apelacyjny
w K. Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych uchylił zaskarżony wyrok
w punkcie I i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu w Tarnowie do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania apelacyjnego. W uzasadnieniu Sąd Apelacyjny wskazał, że Sąd Okręgowy nie badał, czy do okresów nieskładkowych należy zaliczyć odwołującemu również okres opieki nad matką od 30.10.1992 r. do 23.04.1995 r., gdyż okoliczność ta została podniesiona dopiero w apelacji oraz nie rozstrzygał, czy odwołujący spełnia drugą z przesłanek prawa do emerytury w postaci 15- letniego stażu pracy
w szczególnych warunkach. We wskazaniach Sąd Apelacyjny polecił Sądowi Okręgowemu ustalić czy podniesiona przez skarżącego w apelacji okoliczność dotycząca sprawowania opieki nad matką faktycznie miała miejsce, czy zachodziły warunki do zaliczenia jej do okresów nieskładkowych, jakie okresy tej opieki podlegają uwzględnieniu przy określaniu ogólnego stażu pracy ubezpieczonego oraz czy tak ustalone okresy nieskładkowe, łącznie
z wykazanymi okresami pracy w gospodarstwie rolnym rodziców i bezspornymi okresami zatrudnienia, dają w sumie wymagany 25- letni ogólny staż pracy. W przypadku pozytywnego przesądzenia spełnienia tej przesłanki Sąd Apelacyjny polecił ponadto poczynić ustalenia w zakresie legitymowania się przez wnioskodawcę wymaganym okresem pracy
w szczególnych warunkach.

W wyniku ponownego rozpoznania sprawy Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Odwołujący J. L. ukończył 62 lata. Na dzień 01.01.1999 r. ubezpieczony udowodnił łączny staż pracy wynoszący 22 lata, 10 miesięcy i 12 dni okresów składkowych
i nieskładkowych.

dowód:

-

akta ZUS,

We wrześniu 1965 r. odwołujący rozpoczął naukę w Zespole Szkół Zawodowych
w D. (1). Nauka trwała 3 lata i szkołę tę wnioskodawca ukończył w czerwcu 1968 r. Podczas nauki mieszkał na stancji w D. (1)i do domu przyjeżdżał tylko na weekendy. Odległość
z D. (2)do D. (1)wynosiła około 60 kilometrów. Wakacje i ferie odwołujący spędzał
w domu. W domu rodzinnym mieszkał również po ukończeniu szkoły od 01.07.1968 r. do 06.05.1969 r., tj. do momentu podjęcia zatrudnienia.

dowód:

-

akta ZUS,

-

zeznania odwołującego J. L.- k. 46-47,

Rodzice odwołującego posiadali gospodarstwo rolne w D. (2)o powierzchni około 3,80 hektara. W gospodarstwie tym pracowała głównie matka odwołującego,
a w soboty i niedziele również ojciec i brat, którzy przyjeżdżali ze Śląska, gdzie pracowali zawodowo. W gospodarstwie tym uprawiano zboże, owies i warzywa. Hodowano też krowę, konia, trzodę chlewną, kury i gęsi. W okresie wakacji, w tym od 01.07.1967 r. do
31.08.1967 r. oraz po ukończeniu szkoły, tj. od 1 lipca 1968 r. aż do momentu podjęcia zatrudnienia, tj. do 06.05.1969 r., odwołujący stale pracował w gospodarstwie rolnym rodziców. Była to głównie praca przy żniwach, sianokosach i młóceniu, ale i przy obrządku zwierząt. Na pracę tę odwołujący poświęcał ponad 4 godziny dziennie, również w okresie zimowym, w lecie zaś zdarzało się, że pracował od świtu do zmierzchu.

dowód:

-

akta ZUS,

-

zeznania odwołującego J. L.- k. 46-47, 00:10:34,

Od 07.05.1969 r. do 28.01.1971 r. odwołujący pracował w Przedsiębiorstwie (...)w K. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku pomocnika zbrojarza. W tym czasie wykonywał prace zbrojarskie na budowach. W okresie od 23.01.1973r. do 4.08.1973r. ubezpieczony pracował w Fabryce (...) jako „pracownik fizyczny obsługi nożyc” . Był to rodzaj gilotyny , przy pomocy której ciął blachy czy kątowniki. Od 15.08.1973 r. do 31.10.1976 r. był zatrudniony w Przedsiębiorstwie (...)w K. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku elektromontera instalacji i urządzeń elektroenergetycznych. W ramach tego zatrudnienia wykonywał linie napowietrzne oraz instalacje wewnętrzne. Budował nowe linie elektryczne i remontował stare. Od 12.11.1976 r. do 15.07.1977 r. ubezpieczony pracował w Zakładzie (...)w T. stale i pełnym wymiarze czasu pracy, na stanowisku elektromontera sieci napowietrznych. W tym czasie zajmował się bieżącymi remontami linii napowietrznych i kablowych ziemnych. Usuwał także awarie. W okresie od 16.08.1977r. do 7.09.1977r zatrudniony był w Zakładzie (...)w b.jako elektromonter , gdzie wykonywał remonty instalacji wewnątrz budynków . Od 16.09.1977 r. do 10.01.1984 r. był zatrudniony w (...)Przedsiębiorstwie (...) stale i w pełnym wymiarze czasu pracy początkowo na stanowisku elektromontera instalacji i urządzeń energetycznych na terenie oczyszczalni ścieków , a od 5.04.1983r. pracował w tym przedsiębiorstwie jako inkasent. W okresie od 25.04.1984r. do 13.08.1984r. zatrudniony był w (...)Zakładach (...)na stanowisku elektryka, zajmując się zarówno instalacjami elektrycznymi oraz utrzymaniem ruchu urządzeń pod względem elektrycznym. Od 20.05.1985 r. do 30.11.1987 r. odwołujący pracował w (...)w B. na stanowisku elektromontera. W ramach tego zatrudnienia zajmował się siecią elektryczną zewnętrzną na terenie zakładu oraz utrzymaniem wewnętrznych instalacji elektrycznych, utrzymaniem sprawności agregatu prądotwórczego, usuwaniem awarii sieci elektrycznych i dokonywał napraw różnego rodzaju urządzeń i aparatów zasilanych elektrycznie. Na terenie warsztatu naprawiał wszystkie sprzęty zasilane elektrycznie, nawet odkurzacze. Od 01.02.1988 r. do 04.10.1988 r. odwołujący świadczył pracę w (...)Przedsiębiorstwie (...)w T. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku elektryka. Zajmował się tam utrzymaniem ruchu urządzeń pracujących w kotłowni pod względem elektrycznym. Od 14.06.1989r. do 31.08.1989r. ubezpieczony pracował w (...)w B. jako elektryk, w pełnym wymiarze czasu pracy, zajmując się naprawą maszyn i urządzeń pod względem elektrycznym, pracujących przy budowie obwodnicy T.. W okresie od 7.05.1991r. do 31.10.1991r. pracował jako elektromonter w pełnym wymiarze czasu pracy w (...)Zakładzie (...)w B. na stanowisku elektromontera. W okresie od 12.12.1996r. do 30.07.1997r. ubezpieczony był zatrudniony w Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) S.A w K. na stanowisku elektromontera w pełnym wymiarze czasu pracy, pracując przy budowie i remontach instalacji elektrycznych wewnątrz budynków. Od 7.07.1997r. do 31.12.1997r. ubezpieczony pracował w (...) S.A. na stanowisku elektryka i robotnika budowlanego. W (...)Zakładzie (...)ubezpieczony pracował od 1.05.1998r. do 31.07.1998r. wykonując instalacje elektryczne zewnętrzne i wewnątrz budynków. Od 01.10.1998 r. do 31.10.1998r. był zaś zatrudniony w(...) S.A. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku elektryka- zbrojarza. Od 1.12.1998r do 28.02.1999r. ubezpieczony pracował w Przedsiębiorstwie (...) sp.zo.o. w K. na stanowisku elektromontera w pełnym wymiarze czasu pracy. Zajmował się tam wymianą instalacji elektrycznej w budynku koksowni.

dowód:

-

akta ZUS i zalegające w nich świadectwa pracy,

-

akta osobowe odwołującego z (...)Przedsiębiorstwa (...),

-

zeznania odwołującego J. L.- k. 46-47, 00:06:21, 00:10:34

Od 30.10.1992 r. do 23.04.1995 r. odwołujący sprawował osobistą opiekę nad swoją chorą matką. Matka odwołującego legitymowała się orzeczeniem Komisji Lekarskiej do Spraw Inwalidztwa i Zatrudnienia zaliczającym ją do I grupy inwalidów. Chodziła o lasce
i wykonywała tylko lekkie prace. Odwołujący przygotowywał jej posiłki, robił zakupy
i pranie. W tym czasie ubezpieczony nie pracował i nie osiągał żadnych dochodów. Do 29.10.1992 r. odwołujący pobierał świadczenie rehabilitacyjne, później zaś bezskutecznie starał się o rentę. W dniu 24.04.1995 r. podjął pracę w Urzędzie (...)w R..

dowód:

-

akta ZUS,

-

kserokopia wypisu z treści orzeczenia z dnia 05.12.1991 r.- k. 124-125,

-

zeznania odwołującego J. L.- 00:06:21,

Stan faktyczny w niniejszej sprawie Sąd ustalił w oparciu o dowody z dokumentów
i zeznania odwołującego.

Sąd pozytywie ocenił dowody z dokumentów, których autentyczność oraz wiarygodność, jak również poprawność materialna i formalna nie budziły wątpliwości, zaś ich treść i forma nie były kwestionowane przez strony postępowania. Brak było zatem jakichkolwiek podstaw, także takich, jakie należałoby uwzględnić z urzędu, aby dokumentom tym odmówić właściwego im znaczenia dowodowego.

Sąd w całości dał wiarę zeznaniom odwołującego J. L., który złożył depozycje odnośnie wymiaru czasu pracy w gospodarstwie rolnym rodziców, w szczególności w okresie wakacji oraz w okresie po ukończeniu szkoły aż do podjęcia zatrudnienia, sprawowania opieki nad chorą matką oraz rodzaju czynności wykonywanych w ramach zatrudnienia
w poszczególnych zakładach pracy. Zeznania te zasługiwały na walor pełnej wiarygodności, gdyż były jasne, logiczne, a przy tym przekonujące w świetle zasad logiki i doświadczenia życiowego. Znalazły również potwierdzenie w zgromadzonych w sprawie dokumentach, które posłużyły Sadowi do ustalenia stanu faktycznego sprawy.

Sąd rozważył, co następuje:

Przedmiotem postępowania było rozstrzygnięcie, czy odwołującemu J. L. przysługuje tzw. wcześniejsza emerytura z zastosowaniem obniżonego wieku emerytalnego, w oparciu o przepisy ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.).

Powołana ustawa w dziale X rozdział 2 zawiera szczególną regulację przejściową, dotyczącą niektórych ubezpieczonych, zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze przed dniem 01.01.1999 r.

W art. 184 ustawy zostało przewidziane prawo do wcześniejszej emerytury dla zamkniętego katalogu ubezpieczonych, urodzonych po dniu 31.12.1948 r., którzy do końca 1998 r. spełnili ustawowo określone wymogi stażowe. Zróżnicowanie warunków przechodzenia na emeryturę ubezpieczonych, o których mowa w art. 184 ustawy w stosunku do innych ubezpieczonych dokonane zostało według kryterium urodzenia, ale także według kryterium posiadania na dzień 01.01.1999 r. wymaganego stażu zawodowego i ubezpieczeniowego.

Zgodnie z art. 184 ust. 1 ustawy, ubezpieczonym, urodzonym po dniu 31.12.1948 r., przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy (tj. 01.01.1999 r.) osiągnęli:

1)  okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat- dla kobiet i 65 lat- dla mężczyzn oraz

2)  okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa. Wymagany w art. 184 ust. 1 pkt. 2 okres składkowy i nieskładkowy przewiduje art. 27 ustawy, w świetle którego okres ten wynosi co najmniej
20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn. Przepisy dotychczasowe w rozumieniu art. 184 powołanej ustawy, to rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 07.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 ze zm.). Z § 1 tego rozporządzenia wynika, że jego treść stosuje się do pracowników, wykonujących prace w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, wymienione w § 4-15 rozporządzenia oraz w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia. Natomiast § 2 ust. 1 stanowi, że za okresy uzasadniające nabycie prawa do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu uważa się okresy, w których praca w szczególnych warunkach jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. W myśl zaś § 4, pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: osiągnął wiek emerytalny, wynoszący 60 lat dla mężczyzn oraz ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Bezsporne w niniejszej sprawie było, że odwołujący osiągnął wiek 60 lat oraz udowodnił przed organem rentowym ogólny staż pracy w wymiarze 22 lat, 10 miesięcy
i 12 dni okresów składkowych i nieskładkowych.

Ustalić natomiast należało, czy do ogólnego stażu pracy można doliczyć mu okres pracy w gospodarstwie rolnym rodziców od 01.07.1967 r. do 31.08.1967 r. i od 01.07.1968 r. do 06.05.1969 r., jak też okres sprawowania opieki nad matką od 30.10.1992 r. do
23.04.1995 r. (jako okres nieskładkowy) oraz to, czy wnioskodawca legitymuje się 15- letnim stażem pracy w szczególnych warunkach.

Odnośnie pracy w gospodarstwie rolnym, podnieść trzeba, iż zgodnie z art. 10 ust. 1 pkt 2 i 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, przy ustalaniu prawa do emerytury oraz przy obliczaniu jej wysokości uwzględnia się również następujące okresy, traktując je,
z zastrzeżeniem art. 56, jak okresy składkowe: 2) przypadające przed dniem 1 lipca 1977 r. okresy prowadzenia gospodarstwa rolnego po ukończeniu 16 roku życia oraz 3) przypadające przed dniem 1 stycznia 1983 r. okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia- jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe, ustalone na zasadach określonych w art. 5-7, są krótsze od okresu wymaganego do przyznania emerytury, w zakresie niezbędnym do uzupełnienia tego okresu.

Jak wynika z treści art. 6 pkt 2 ustawy z dnia 20.12.1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 2008 r. Nr 50, poz. 291 ze zm.), ilekroć w ustawie jest mowa o domowniku- rozumie się przez to osobę bliską rolnikowi, która: a) ukończyła 16 lat,
b) pozostaje z rolnikiem we wspólnym gospodarstwie domowym lub zamieszkuje na terenie jego gospodarstwa rolnego albo w bliskim sąsiedztwie, 3) stale pracuje w tym gospodarstwie rolnym i nie jest związana z rolnikiem stosunkiem pracy.

W uzasadnieniu wyroku z dnia 08.03.2011 r., II UK 305/10 (LEX nr 852557) Sąd Najwyższy podniósł, że zgodnie z utrwalonym już poglądem, w myśl art. 6 ust. 2 pkt 1 ustawy emerytalno- rentowej, do okresów składkowych zalicza się okresy wykonywania pracy przed dniem 15.11.1991 r. w wymiarze co najmniej połowy pełnego wymiaru czasu pracy. Oznacza to, że przesłanką zaliczenia do okresów składkowych okresu pracy w gospodarstwie rolnym, o którym stanowi art. 10 ust. 1 pkt 3 tej ustawy (okres ten jest traktowany jak okres składkowy) jest znaczący dla funkcjonowania tego gospodarstwa wymiar czasu pracy, za który uważa się wymiar co najmniej połowy pełnego wymiaru czasu pracy. Utrwalone orzecznictwo kładzie więc nacisk nie tylko na stałość wykonywania pracy
w gospodarstwie rolnym przez domownika, ale także na wymiar czasu poświęcanego na taką pracę.

Jednocześnie, w wyroku z dnia 19.12.2000 r., II UKN 155/00 (OSNP 2002/16/394) Sąd Najwyższy wskazał, że przy ustaleniu prawa do emerytury uwzględnia się okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia, świadczonej przed dniem
01.01.1983 r. w wymiarze przekraczającym połowę pełnego wymiaru czasu pracy, także
w czasie wakacji szkolnych (art. 10 ust. 3 w związku z art. 6 ust. 2 lit. a ustawy o emeryturach i rentach z FUS). Podobny pogląd wyraził Sąd Apelacyjny w Szczecinie, który w wyroku
z dnia 31.08.2006 r., III AUa 397/06 (LEX nr 253467) podkreślił, że jeżeli praca
w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia, świadczona była przed dniem 01.01.1983 r. w wymiarze przekraczającym połowę pełnego wymiaru czasu pracy, to przy ustalaniu prawa do emerytury uwzględnia się ten okres także, gdy przypadał w czasie wakacji szkolnych (art. 10 ust. 3 w związku z art. 6 ust. 2 lit. a ustawy o emeryturach i rentach z FUS).

Jak wynika z przeprowadzonego w sprawie postępowania dowodowego, w spornych okresach, tj. od 01.07.1967 r. do 31.08.1967 r. (okres wakacji) i od 01.07.1968 r. do 06.05.1969 r. (okres od ukończenia szkoły do podjęcia zatrudnienia) odwołujący stale,
w wymiarze przekraczającym połowę pełnego wymiaru czasu pracy, pracował
w gospodarstwie rolnym rodziców. W tym czasie nie uczył się, nie jeździł do D. (1)i na co dzień mieszkał w domu rodzinnym w D. (2). Pracował w szczególności przy żniwach, sianokosach i młóceniu. Zdarzało się, że była to praca od świtu do zmierzchu, a w okresie zimowym w rozmiarze przekraczającym 4 godziny dziennie. Biorąc pod uwagę wielkość gospodarstwa (3,80 hektara), zakres upraw i hodowli nie może dziwić, że taki właśnie był wymiar czasu pracy ubezpieczonego. Z zasad doświadczenia życiowego wynika bowiem, że na samą tylko pracę przy obrządku zwierząt w tak dużym gospodarstwie odwołujący musiał poświęcać ponad 4 godziny dziennie, nawet w okresie zimowym.

Powyższe rozważania prowadzą do wniosku, że sporny okres od 01.07.1967 r. do 31.08.1967 r. i od 01.07.1968 r. do 06.05.1969 r. należało zaliczyć odwołującemu do ogólnego stażu ubezpieczonego, co daje 23 lata, 10 miesięcy i 12 dni okresów składkowych
i nieskładkowych.

W stażu tym należało również uwzględnić okres sprawowania opieki nad matką od 30.10.1992 r. do 23.04.1995 r.

Stosownie bowiem do treści art. 7 pkt 7 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach
i rentach z FUS, okresami nieskładkowymi są przypadające przed dniem nabycia prawa do emerytury lub renty okresy niewykonywania pracy, w granicach do 6 lat, spowodowane koniecznością opieki nad innym niż dziecko członkiem rodziny zaliczonym do I grupy inwalidów lub uznanym za całkowicie niezdolnego do pracy oraz do samodzielnej egzystencji albo uznanym za osobę niepełnosprawną w stopniu znacznym, sprawowanej przez członka jego rodziny w wieku powyżej 16 lat, który w okresie sprawowania opieki nie osiągnął przychodu przekraczającego miesięcznie połowę najniższego wynagrodzenia.

Jak zaś ustalił Sąd w oparciu o treść kserokopii wypisu orzeczenia Komisji Lekarskiej do Spraw Inwalidztwa i Zatrudnienia z dnia 05.12.1991 r., w spornym okresie matka odwołującego była inwalidką I grupy inwalidów. Jak wskazał odwołujący w zeznaniach, jego matka chodziła o lasce i wykonywała tylko lekkie prace i wymagała opieki osoby bliskiej. Opiekę tę sprawował odwołujący. Wiadomo, że wnioskodawca przygotowywał chorej posiłki, robił zakupy i pranie, a ponadto w okresie tym nie pracował i nie osiągał żadnych dochodów. Do 29.10.1992 r. pobierał świadczenie rehabilitacyjne, później bezskutecznie starał się o rentę i dopiero w dniu 24.04.1995 r. podjął zatrudnienie.

Doliczenie ubezpieczonemu do ogólnego stażu pracy spornego okresu od
30.10.1992 r. do 23.04.1995 r. sprawia, że legitymuje się on co najmniej 25- letnim okresem składkowym i nieskładkowym.

W takiej sytuacji rozważyć należało, czy odwołujący spełnia przesłankę w postaci
15- letniego stażu pracy w szczególnych warunkach.

Okresy pracy, określone w ust. 1 § 2 rozporządzenia, stwierdza zakład pracy na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru, stanowiącego załącznik do rozporządzenia lub w świadectwie pracy. Trzeba jednak podkreślić, że zgodnie z utrwaloną w judykaturze Sądu Najwyższego linią orzeczniczą, dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy. Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. (por. wyroki SN: z dnia 19.05.2011 r., III UK 174/10,
LEX nr 901652; z dnia 08.06.2011 r., I UK 393/10, LEX nr 950426; z dnia 01.06.2010 r.,
II UK 21/10, LEX nr 619638; z dnia 14.09.2007 r., III UK 27/07, OSNP 2008/21-22/325;
z dnia 19.09.2007 r., III UK 38/07, OSNP 2008/21-22/329; z dnia 06.12.2007 r., III UK 66/07, LEX nr 483283; z dnia 22.01.2008 r., I UK 210/07, OSNP 2009/5-6/75 i z dnia 24.03.2009 r., I PK 194/08, LEX nr 528152).

Brak świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach nie świadczy o tym, że ubezpieczony faktycznie nie wykonywał takiej pracy. W postępowaniu przed sądem nie stosuje się bowiem ograniczeń dowodowych, jakie istnieją w postępowaniu administracyjnym przed organem rentowym. Sąd może więc prowadzić postępowanie dowodowe zmierzające do ustalenia, czy świadczona przez stronę praca była wykonywana w warunkach wymaganych przepisami rozporządzenia i czy ubezpieczony zajmował któreś ze stanowisk pracy wymienionych w załącznikach nr 1 lub 2 do rozporządzenia z dnia 07.02.1983 r.
w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Na podstawie przeprowadzonych w sprawie dowodów w postaci dokumentów
i zeznań odwołującego Sąd uznał, że w okresach zatrudnienia od 07.05.1969 r. do
28.01.1971 r. w Przedsiębiorstwie (...) w K., od 15.08.1973 r. do 31.10.1976 r. w Przedsiębiorstwie (...) w K., od 12.11.1976 r. do 15.07.1977 r.
w Zakładzie (...)w T., od 16.09.1977 r. do 04.04.1983 r. w (...)Przedsiębiorstwie (...)i od 01.02.1988 r. do 04.10.1988r.
w Wojewódzkim (...)w T. ubezpieczony pracował w warunkach szczególnych.

Wykonywaną przez niego w tych okresach pracę można bowiem zakwalifikować według następujących pozycji wykazu A, stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983 r.: 1) 07.05.1969 r. do 28.01.1971 r. w Przedsiębiorstwie (...) w K. według działu V „W budownictwie i przemyśle materiałów budowlanych” pkt 4- prace zbrojarskie i betoniarskie, 2) od 15.08.1973 r. do 31.10.1976 r.
w Przedsiębiorstwie(...)w K., od 12.11.1976 r. do 15.07.1977 r. w Zakładzie (...)w T., od 01.02.1988 r. do 04.10.1988 r. i w (...)Przedsiębiorstwie(...)w T. według działu II „W energetyce”- prace przy wytwarzaniu i przesyłaniu energii elektrycznej i cieplnej oraz przy montażu, remoncie i eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych i cieplnych, 3) od 16.09.1977 r. do 04.04.1983 r.
w (...)Przedsiębiorstwie (...) według działu IX
„W gospodarce komunalnej”, pkt 2- oczyszczanie ścieków i filtrów otwartych.

Suma powyższych, zaliczonych okresów nie daje jednak wymaganych 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Aby uzyskać 15 - letni tego rodzaju staż pracy, należałoby uwzględnić odwołującemu pozostałe okresy, w tym okres zatrudnienia od 20.05.1985 r. do 30.11.1987 r. (2 lata, 6 miesięcy i 10 dni) w Zespole(...)w B. na stanowisku elektromontera. W ocenie Sądu brak było jednak podstaw do zaliczenia również tych okresów do okresu pacy w warunkach szczególnych.

Jeden z zasadniczych problemów w sprawie dotyczył tego, czy pracę elektromontera
w Zespole (...)w B. ( najdłuższy okres zatrudnienia , który nie został uwzględniony ) można zakwalifikować według działu II „w energetyce” wykazu A, stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983 r. oraz tego, czy w ten sam sposób można potraktować pracę elektromontera wykonywaną w przedsiębiorstwach budowlanych, w tym również pracę polegającą na wykonywaniu instalacji wewnętrznych lub naprawie urządzeń elektrycznych.

W ocenie Sądu nie sposób zaliczyć do działu II tj. do „ prac przy wytwarzaniu i przesyłaniu energii elektrycznej i cieplnej oraz przy montażu , remoncie i eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych i cieplnych” pracy elektromontera w zakładach budowlano –instalacyjnych polegającej wykonywaniu instalacji elektrycznej wewnątrz budynków, pracy polegających na remoncie instalacji elektrycznych oraz pracy przy naprawie wszelkich urządzeń zasilanych elektrycznie w zakładach podlegających zupełnie innej branży i nie związanej ściśle z branżą energetyczną. W przeciwnym wypadku pracę wszystkich elektryków i elektromonterów bez względu na to, w jakiem zakładzie oraz dziale gospodarki, i przemysłu są zatrudnieni, należałoby zaliczyć do pracy w szczególnych warunkach.

W okresie od 20.05.1985r. do 30.11.1987r. ubezpieczony pracował jako elektromonter w Zakładzie (...), usuwając awarie sieci elektrycznej oraz naprawiając różnego rodzaju urządzenia i aparaty zasilane elektrycznie. W wykazie A, stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983 r. wyszczególniono jako odrębny dział służbę zdrowia i opiekę społeczną, jednak stanowisko ubezpieczonego nie zostało ujęte w tym dziale. Jeśli ustawodawca uznałby, że do pracy w szczególnych warunkach należy zaliczyć prace wszystkich elektromonterów czy wszystkich elektryków zatrudnionych w różnych branżach gospodarki i przemysłu (co jest przecież rzeczą dość powszechną), to umieściłby te prace raczej w dziale XIV „Prace różne”, podobnie jak uczynił to w przypadku prac spawalniczych. Dzięki takiemu zabiegowi prace spawaczy mogą być zaliczane do pracy w szczególnych warunkach bez względu na branżę, w której działa zakład zatrudniający takiego pracownika (może być to np. budownictwo lub przemysł metalowy). Ustawodawca nie postąpił analogicznie z równie powszechnymi pracami elektromonterów i elektryków, wykonywanymi przecież niemal w całej gospodarce i w różnych gałęziach przemysłu, co jest związane z powszechnym wykorzystaniem urządzeń zasilanych elektrycznie.

Dlatego też w ocenie Sądu tylko prace wykonywane w przedsiębiorstwach ściśle związanych z branżą energetyczną mogą być zaliczone do prac w szczególnych warunkach. Prace zaś wykonywane przy naprawie sprzętu elektrycznego w zakładach opieki zdrowotnej , prace przy naprawie urządzeń elektrycznych w przedsiębiorstwie budowy dróg, czy prace polegające na wykonywaniu wewnętrznych instalacji elektrycznych w przedsiębiorstwach budowlano – instalacyjnych , trudno zaliczyć do prac w energetyce.

Należy przy tym zaznaczyć , iż nawet gdyby przyjąć odmienne , od prezentowanego przez Sąd w przedmiotowej sprawie , szersze rozumienie prac „w energetyce” i prace wykonywanie przez ubezpieczonego w liczonych zakładach zaliczanych do branży budownictwa, a polegające przede wszystkim na wykonywaniu instalacji elektrycznych wewnątrz budynków uwzględnić do okresu prac w warunkach szczególnych to i tak suma tych wszystkich okresów wraz z okresami wyżej już wskazanymi a zdaniem Sądu zasługującymi na uwzględnienie, nie daje wymaganych 15 lat pracy w warunkach szczególnych. Bez zaliczenia bowiem okresu pracy w Zakładzie Opieki Zdrowotnej od 20.05.1985r. do 30.11.1987r. nawet przy tak szerokim rozumieniu prac w energetyce nie można wykazać 15 lat pracy ubezpieczonego w warunkach szczególnych .

Sąd w przedmiotowej sprawie oparł się na przekonującej wykładni Sądu Najwyższego zawartej w wyroku z dnia 01.06.2010 r., I UK 21/10 (LEX nr 619638). W wyroku tym Sąd Najwyższy stwierdził, że w świetle przepisów wykazu A, stanowiącego załącznik do rozporządzenia z dnia 07.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, wyodrębnienie poszczególnych prac ma charakter stanowiskowo - branżowy. Pod pozycjami zamieszczonymi w kolejnych działach wykazu wymieniono bowiem konkretne stanowiska przypisane danym branżom, uznając je za prace w szczególnych warunkach uprawniające do niższego wieku emerytalnego. Taki sposób kwalifikacji prawnej tychże prac nie jest dziełem przypadku. Specyfika poszczególnych gałęzi przemysłu determinuje bowiem charakter świadczonych w nich prac i warunki, w jakich są one wykonywane, ich uciążliwość i szkodliwość dla zdrowia. Nie można zatem swobodnie czy wręcz dowolnie, z naruszeniem postanowień rozporządzenia, wiązać konkretnych stanowisk pracy z branżami, do których nie zostały one przypisane w tym akcie prawnym.

Podobnie wypowiedział się Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyrokach: z dnia 17.01.2013 r., III AUa 849/12 (LEX nr 1271881) i z dnia 27.02.2013 r., III AUa 165/13
(LEX nr 1289758).

Uznając zatem, że odwołujący nie wykazał na dzień 01.01.1999 r. 15 - letniego stażu pracy w szczególnych warunkach, na podstawie powołanych przepisów oraz art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. Sąd orzekł jak w sentencji wyroku.

O kosztach zastępstwa procesowego udzielonego odwołującej z urzędu Sąd rozstrzygnął na podstawie § 12 ust. 2 i 13 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 12 ust. 2 oraz § 2 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. z 2013 r. poz. 461).