Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II PK 62/12
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 3 października 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jerzy Kwaśniewski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Bogusław Cudowski
SSN Romualda Spyt
w sprawie z powództwa Z.G.
przeciwko B. Sp. z o.o. w W.
o przywrócenie do pracy i wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 3 października 2012 r.,
skargi kasacyjnej powoda od wyroku Sądu Okręgowego w W.
z dnia 25 października 2011 r., sygn. akt […]
oddala skargę kasacyjną.
UZASADNIENIE
Wyrokiem z dnia 25 października 2011 r. Sąd Okręgowy – Sąd Pracy w W. –
w sprawie z powództwa Z.G. przeciwko B. Spółce z o.o. w W. o przywrócenie do
pracy i wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy – zmienił zaskarżony
2
apelacją strony pozwanej wyrok Sądu Rejonowego – Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych dla […] w W. z dnia 28 stycznia 2011 r. w ten sposób, że oddalił
powództwo i zasądził od powoda na rzecz strony pozwanej kwotę 60 zł tytułem
zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w pierwszej instancji (pkt 1.); zasądził od
powoda na rzecz pozwanej kwotę 60 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego
w postępowaniu odwoławczym.
Sąd drugiej instancji stwierdził, że Sąd pierwszej instancji niewłaściwie ocenił
zebrany materiał dowodowy oraz wyciągnął błędne wnioski dotyczące
zastosowania przepisów prawa materialnego. Wadliwie uznał, że powód wniósł
odwołanie od wypowiedzenia umowy o pracę z zachowaniem terminu określonego
w art. 264 k.p.; że nie został zapoznany przez przełożonego z przyczynami jego
zawieszenia w obowiązkach służbowych w dniu 18 maja 2009 r.; że podczas
spotkania z przedstawicielami pozwanej w dniu 19 maja 2009 r. nie wręczono
powodowi oświadczenia o wypowiedzeniu mu umowy o pracę; oraz, że przyczyny
wypowiedzenia umowy o pracę podane w piśmie pozwanego z 19 maja 2009 r. nie
były konkretne i jasne.
Sąd drugiej instancji ustalił, że powód był zatrudniony u strony pozwanej na
stanowisku Dyrektora Handlu Produktami „S”. W dniu 18 maja 2009 r. odbyło się
spotkanie powoda z jego przełożonym v-ce Prezesem Zarządu pozwanej Spółki,
podczas którego przełożony powoda wręczył mu pismo zawieszające powoda w
obowiązkach pełnienia funkcji Dyrektora Biura od 19 maja 2009 r. do odwołania z
powodu utraty zaufania, co do realizacji powierzonej funkcji. W dniu 19 maja
2009 r. podczas spotkania powoda z przedstawicielami strony pozwanej powodowi
przedstawiono dwa pisma pozwanej - jedno dotyczące rozwiązania umowy o pracę
na mocy porozumienia stron; drugie dotyczące wypowiedzenia umowy o pracę
przez pozwanego z podaniem przyczyny wypowiedzenia. Powodowi odczytano oba
pisma. Po zapoznaniu się z treścią tych pism powód odmówił ich podpisu, a
następnie przedstawił zwolnienie lekarskie. Sąd drugiej instancji podkreślił, że
powód najpierw zapoznał się z wypowiedzeniem umowy o pracę, a następnie
przedłożył zwolnienie lekarskie oraz, że w dniu 19 maja 2009 r. wykonywał
czynności pracownicze m.in. wydawał polecenia podległym pracownikom.
3
Według Sądu drugiej instancji w dniu 19 maja 2009 r. doszło do skutecznego
wypowiedzenia powodowi umowy o pracę, pomimo odmówienia przez powoda
przyjęcia pisma wypowiadającego umowę o pracę. Powód uchybił 7 – dniowemu
terminowi z art. 264 § 1 k.p., odwołując się do Sądu dopiero w dniu 5 sierpnia
2009 r. Wniesienie powództwa po upływie terminów określonych w art. 264 k.p.
podlegało oddaleniu.
O kosztach postępowania Sąd drugiej instancji rozstrzygnął w oparciu o
przepis art. 98 k.p.c. oraz § 11 ust. 1 pkt 1 i § 12 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia
Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności
radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej
udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz.
1349 ze zm.).
Strona pozwana złożyła wniosek o uzupełnienie powyższego wyroku Sądu
Okręgowego przez zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej kwoty 7.000 zł
tytułem zwrotu kosztów uiszczonej przez pozwaną opłaty od apelacji.
Postanowieniem z dnia 25 listopada 2011 r. Sąd Okręgowy – Sąd Pracy w
W. uzupełnił wyrok Sądu Okręgowego w W. z dnia 25 października 2011 r. w ten
sposób, że w punkcie 3. zasądził od powoda na rzecz strony pozwanej kwotę 7.000
zł tytułem uiszczonej przez pozwaną opłaty stosunkowej od apelacji.
Wyrok Sądu Okręgowego powód zaskarżył skargą kasacyjną. Skargę oparto
na obydwu podstawach określonych w art. 3983
§ 1 pkt 1 i 2 k.p.c.
W ramach pierwszej podstawy (art. 3983
§ 1 pkt 1 k.p.c.) zarzucono:
1) błędną wykładnię art. 265 § 1 i § 2 k.p. przez pominięcie zbadania
przyczyn uchybienia terminowi określonemu w art. 264 § 1 k.p. oraz
zachowania przez powoda warunków do przywrócenia terminu w
sytuacji, gdy prawidłowa wykładnia tego przepisu nakazywała przyjęcie,
że samo wniesienie odwołania od wypowiedzenia umowy o pracę należy
traktować jako zawierające implicite wniosek o przywrócenie terminu i
wobec stwierdzenia uchybienia terminu z art. 264 § 1 k.p. koniecznym
stało się zbadanie przesłanek przywrócenia terminu do wniesienia
odwołania;
4
2) niewłaściwe zastosowanie art. 30 § 4 k.p. przez uznanie oświadczenia
woli pracodawcy z dnia 19 maja 2009 r. za spełniające określone tym
przepisem kryteria. W ocenie skarżącego przyczyna wypowiedzenia
umowy o pracę nie pozwala na poznanie powodów utraty zaufania
pracodawcy do pracownika;
3) błędną wykładnię art. 45 § 1 k.p. w związku z art. 47 k.p. w związku z
art. 41 k.p. przez uznanie, że złożenie pracownikowi oświadczenia woli o
wypowiedzeniu mu umowy o pracę w sytuacji, gdy wiadomym jest, że
pracownik przyjechał do siedziby pracodawcy po wizycie u lekarza i
dysponuje zwolnieniem lekarskim, nie uzasadnia przywrócenia
pracownika do pracy i zasądzenia na jego rzecz wynagrodzenia za czas
pozostawania bez pracy oraz brak rozważenia, czy sytuacja taka może
uzasadniać błąd co do początku biegu terminu z art. 264 § 1 k.p. w
kontekście przesłanek jego przywrócenia.
W ramach podstawy procesowej skargi (art. 398 3
§ 1 pkt 2 k.p.c.) zarzucono
naruszenie:
- art. 328 § 2 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c. przez pominięcie w
uzasadnieniu zaskarżonego wyroku rozpoznania – domniemanego już tylko z faktu
złożenia odwołania od wypowiedzenia po terminie – wniosku o przywrócenie
terminu do złożenia odwołania jak również pominięcie wskazania przyczyn nie
przywrócenia powodowi terminu, co prowadzi do wniosku, że okoliczność ta nie
była wcale przedmiotem rozważań Sądu i błędnie poprzestano jedynie na
stwierdzeniu uchybienia terminu, co doprowadziło do oddalenia powództwa; a
ponadto braku przeprowadzenia przez Sąd drugiej instancji oceny oświadczenia
woli pracodawcy pod kątem zasadności i rzeczywistości przyczyny oraz jej
należytego skonkretyzowania, co pozbawiło powoda możliwości merytorycznego
podważania tego oświadczenia i w konsekwencji prowadziło do oddalenia
powództwa;
- art. 102 k.p.c. przez pominięcie jego dyspozycji i obciążenie powoda
wysokimi kosztami postępowania (opłatą od apelacji), pomimo że wobec ponad
dwuletniego okresu pozostawania powoda bez pracy i braku w tym okresie
dochodów należało uznać, że zachodzi szczególnie uzasadniony przypadek
5
nakazujący nie obciążanie pracownika kosztami postępowania apelacyjnego,
pomimo przegrania przez niego procesu.
W oparciu o powyższe zarzuty skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego
wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi drugiej
instancji wraz z orzeczeniem o kosztach postępowania kasacyjnego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Rozstrzygnięcie zaskarżonego rozpatrywaną skargą kasacyjną wyroku Sądu
drugiej instancji opiera się na ustaleniu, że powód – odwołując się do sądu od
wypowiedzenia umowy o pracę – nie zachował terminu określonego w art. 264 § 1
k.p.
Skarżący zarzuty prawa materialnego opiera na założeniu, że samo
wniesienie odwołania od wypowiedzenia umowy o pracę należy traktować jako
zawierające implicite wniosek o przywrócenie terminu i wobec stwierdzenia
uchybienia terminowi określonemu w art. 264 § 1 k.p. Sąd powinien badać
przesłanki przywrócenia terminu do wniesienia odwołania.
Zgodnie z art. 265 § 1 k.p. sąd pracy na wniosek pracownika przywróci
określony w art. 264 k.p. termin odwołania od wypowiedzenia umowy o pracę, jeżeli
jego uchybienie nastąpiło bez winy pracownika. Wniosek w tym zakresie należy
złożyć w ciągu siedmiu dni od dnia ustania przyczyny uchybienia terminu,
uprawdopodabniając okoliczności uzasadniające przywrócenie terminu (art. 265 § 2
k.p.). W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że już samo złożenie
przez pracownika pozwu po upływie tego terminu stanowi równoczesne złożenie
wniosku o przywrócenie terminu (por. uzasadnienie uchwały składu siedmiu
sędziów z dnia 14 marca 1986 r., III PZP 8/86 - OSNC 1986/12/194), a
uwzględnienie powództwa pracownika bez wydania odrębnego postanowienia o
przywróceniu terminu do dokonania tej czynności (art. 265 § 1 k.p.) oznacza jego
przywrócenie (por. wyrok z dnia 24 stycznia 1997 r., I PKN 1/96, OSNAPiUS
1997/18/337). Instytucja przywrócenia terminu ustanowiona w tym przepisie nie jest
tożsama z tą, o której traktuje art. 168 k.c. (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia
18 maja 2010 r., I PK 15/10, LEX nr 602201 oraz z dnia 12 stycznia 2011 r., II PK
6
186/10, LEX nr 786379). Terminy przewidziane w art. 264 k.p. (oraz w art. 97 § 21
k.p.) są bowiem terminami prawa materialnego, do których nie mają zastosowania
przepisy Kodeksu postępowania cywilnego dotyczące uchybienia i przywrócenia
terminu. Dlatego też konsekwencją wniesienia pozwu po upływie terminów
określonych w tych przepisach, jeżeli ich nie przywrócono, jest oddalenie
powództwa (por. uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 14
marca 1986 r., III PZP 8/86, OSPiKA 1987, nr 1, poz. 19 z glosa T. Zielińskiego
oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 sierpnia 1998 r., I PKN 258/98, OSNAPiUS
1999, nr 17, poz. 547).
Podzielając stanowisko judykatury co do możliwości rozpoznania wniosku o
przywrócenie terminu tylko „implicite” zawartego w pozwie Sąd Najwyższy w
składzie rozpoznającym niniejszą sprawę zauważa iż, taka liberalna wykładnia
art. 265 k.p., na którą powołuje się skarżący odnosi się do wniosku pracownika, nie
znosi natomiast przesłanek przywrócenia terminu. Przywrócenie terminu wymaga
wykazania braku winy pracownika (art. 265 § 1 k.p.) poprzez uprawdopodobnienie
okoliczności uzasadniających przywrócenie terminu (art. 265 § 2 k.p.). Przepis
art. 265 k.p. nie może być rozumiany w ten sposób, że pracownik, który wnosi
pozew o nawiązanie stosunku pracy ze znacznym przekroczeniem terminu
określonego w art. 264 § 1 k.p. i nie składa odrębnego wniosku o przywrócenie
terminu, nie jest obowiązany do uprawdopodobnienia okoliczności uzasadniających
przywrócenie terminu, a także, że Sąd, który stwierdzi przekroczenie terminu
określonego w art. 264 § 1 k.p. nie wyjaśnia czy został zachowany określony w
art. 265 § 2 k.p. termin do wystąpienia o przywrócenie uchybionego terminu (por.
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 listopada 2006 r., III PK 73/06 - LEX nr
738116).
Wypowiedzenie jest dokonane pracownikowi w momencie, w którym doszło
do niego w sposób pozwalający zapoznać się z treścią oświadczenia pracodawcy,
choćby pracownik odmówił zapoznania się z nim - art. 61 k.c. w związku z art. 300
k.p. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 stycznia 1998 r., I PKN 501/97,
OSNP 1999 nr 1, poz. 15). W wyroku z dnia 13 grudnia 1996 r., I PKN 41/96
(OSNP 1997 nr 15, poz. 268) Sąd Najwyższy wyjaśnił, że "odmowa przyjęcia przez
pracownika pisemnego oświadczenia woli pracodawcy o wypowiedzeniu umowy o
7
pracę, zawierającego prawidłowe pouczenie o przysługującym pracownikowi prawie
odwołania do sądu pracy (art. 30 § 5 k.p. w związku z art. 264 § 1 k.p.), nie wpływa
na skuteczność dokonanego wypowiedzenia i nie stanowi podstawy do
przywrócenia uchybionego terminu". Podobną kwestią zajmował się Sąd Najwyższy
w sprawie zakończonej wyrokiem z dnia 14 marca 2004 r., I PK 429/03 (M.Prawn.
2005/4/213) stwierdzającym, że: "Pracownik, który bez usprawiedliwionych
przyczyn odmówił przyjęcia pisma wypowiadającego mu umowę o pracę, zgodnie z
wymogami Kodeksu pracy, nie może domagać się przywrócenia terminu do
wniesienia odwołania do sądu pracy ani powołać się na to, że pracodawca nie
poinformował go o możliwości, terminie i trybie odwołania".
Z podstawy faktycznej zaskarżonego rozpatrywaną skargą kasacyjną wyroku
Sądu Okręgowego wynika, że wypowiedzenie umowy o pracę powód otrzymał w
dniu 19 maja 2009 r. Powód odmówił podpisania tego wypowiedzenia. Pozew
przeciwko pracodawcy powód wniósł w dniu 5 sierpnia 2009 r. Przekroczenie przez
powoda terminu określonego w art. 264 § 1 k.p. wyniosło ponad dwa miesiące, a
zatem było to przekroczenie znaczne. Znaczne przekroczenie siedmiodniowego
terminu do wniesienia odwołania od wypowiedzenia umowy o pracę mogą
usprawiedliwiać tylko szczególne okoliczności trwające przez cały czas opóźnienia
(por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 listopada 2001 r., I PKN 660/00, OSNP
2003, nr 20, poz. 487). Przywrócenie terminu w takiej sytuacji wymagałoby od
powoda przedstawienia szczególnych okoliczności, które ponadto powinny trwać
nieprzerwanie od dnia, w którym upłynął termin do wniesienia odwołania. Powód
jednak nie przedstawił takich okoliczności. Okoliczności, które mogłyby
usprawiedliwić opóźnienie nie zostały przedstawione w pozwie, ani w toku
toczącego się dwuinstancyjnego postępowania w sprawie, nie ma ich także w
skardze kasacyjnej. W tej sytuacji nie jest zasadny zarzut skargi kasacyjnej, że Sąd
nie rozpoznał wniosku o przywrócenie terminu do wniesienia odwołania.
Uzasadnienie zaskarżonego wyroku wprawdzie nie zawiera wyraźnego ustalenia
bezzasadności przedmiotowego wniosku, jednakże nie zostały w sprawie
ujawnione, chociażby w twierdzeniach zainteresowanej strony, okoliczności, które
mogłyby stworzyć podstawę uwzględnienia wniosku o przywrócenie terminu do
wniesienia odwołania.
8
W sytuacji ustalenia, że odwołanie od wypowiedzenia umowy o pracę
zostało wniesione z przekroczeniem terminu określonego w art. 264 § 1 k.p.c., i nie
zostały przedstawione okoliczności uzasadniające przywrócenie tego terminu
bezprzedmiotowe stają się zarzuty materialnoprawnej podstawy skargi kasacyjnej.
Niedochowanie bowiem przez pracownika terminu do zaskarżenia czynności
prawnej pracodawcy skutkującej rozwiązaniem umowy o pracę, o którym mowa w
art. 264 k.p., prowadzi do oddalenia powództwa, bez względu na to, czy
rozwiązanie umowy o pracę było (w rzeczywistości) zgodne z prawem lub
uzasadnione. Z kolei oddalenie powództwa ze względu na przekroczenie terminu z
art. 264 k.p. powoduje, że nie można już stwierdzić, iż podana w oświadczeniu o
wypowiedzeniu umowy o pracę przyczyna (przyczyny) była niezgodna z prawem.
Co więcej, również w takim przypadku (a nie tylko w sytuacji oddalenia odwołania z
przyczyn merytorycznych) w pełni uprawnione jest stwierdzenie, że rozwiązanie
stosunku pracy było zgodne z prawem (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4
listopada 2010 r., II PK 112/10, LEX nr 707870; z dnia 27 lipca 2011 r., II PK 21/11,
LEX nr 1103021).
Nie są uzasadnione zarzuty sformułowane w skardze w ramach drugiej
podstawy kasacyjnej (art. 3983
§ 1 pkt 2 k.p.c.). Zarzut naruszenia art. 328 § 2
k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c. mógłby stanowić usprawiedliwioną podstawę
skargi kasacyjnej tylko wówczas, gdyby uzasadnienie zaskarżonego wyroku nie
obejmowało wszystkich koniecznych elementów konstrukcyjnych, bądź zawierało
oczywiste braki, które uniemożliwiają kontrolę kasacyjną. Tylko w takim przypadku
uchybienie to może być uznane za mogące mieć wpływ na wynik sprawy (por.
wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 4 marca 2010 r., I CSK 439/09, niepublikowany, z
dnia 22 kwietnia 2010 r., III UK 84/09, niepublikowany, z dnia 8 czerwca 2010 r., I
PK 29/10, niepublikowany, z dnia 29 czerwca 2010 r., I PK 33/10, LEX nr 621136, z
dnia 10 sierpnia 2010, I PK 41/10, LEX 667488 oraz postanowienie z dnia 21
stycznia 2010 r., I CSK 209/09, niepublikowane). Wprawdzie uzasadnienie
zaskarżonego wyroku – o czym była mowa wyżej - nie zawiera wyraźnego
ustalenia, że nie zachodziły określone w art. 265 k.p.c. warunki przywrócenia
terminu do wniesienia odwołania, jednakże w świetle ustalonych okoliczności
możliwe było dokonanie oceny co do poprawności uznania, że odwołanie zostało
9
wniesione ze znacznym przekroczeniem terminu bez powołania okoliczności, które
to opóźnienie usprawiedliwiłyby. Uchybienie zatem w zakresie braku odpowiedniej
szczegółowości uzasadnienia wyroku nie miało wpływu na rozstrzygnięcie.
Bezzasadny jest także zarzut naruszenia przepisu art. 102 k.p.c. Przepis ten
przewiduje wyjątek od zasady odpowiedzialności strony przegrywającej sprawę za
koszty procesu (art. 98 § 1 k.p.c.). Przepis ten stanowi, że w wypadkach
szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko
część kosztów procesu albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Ustalenie, czy w
sprawie zachodzi „wypadek szczególnie uzasadniony”, jest uprawnieniem
jurysdykcyjnym sądu orzekającego i do oceny tego sądu należy przesądzenie, czy
wystąpił szczególnie uzasadniony wypadek pozwalający na odstąpienie od ogólnej
zasady rozliczenia kosztów procesu (por. np. postanowienia Sądu Najwyższego z
dnia 2 czerwca 2010 r., I PZ 2/10, oraz z dnia 13 września 2010 r., II PZ 23/10, oba
niepublikowane). W niniejszej sprawie takie okoliczności nie wystąpiły.
Z powyższych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
k.p.c.
oddalił skargę kasacyjną powoda jako niezawierającą uzasadnionych podstaw.
/tp/