Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CZ 63/13
POSTANOWIENIE
Dnia 5 grudnia 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Krzysztof Strzelczyk (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Barbara Myszka
SSN Anna Owczarek
w sprawie z powództwa J. G., J. G., I. K., K. S., G. W., I. Z., I. G., A. G. i A. G.
przeciwko M. S.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 5 grudnia 2013 r.,
zażalenia powódki I. K. na wyrok Sądu Okręgowego w K.
z dnia 7 maja 2013 r.
oddala zażalenie i pozostawia rozstrzygnięcie o kosztach
postępowania zażaleniowego przed Sądem Najwyższym Sądowi
wydającemu orzeczenie kończące postępowanie w sprawie.
.
UZASADNIENIE
2
Sąd Okręgowy w K., wyrokiem z dnia 7 maja 2013 r. uchylił wyrok Sądu
Rejonowego w C. z dnia 17 lipca 2012 r., którym zasądzono od pozwanego na
rzecz powodów solidarnych kwotę 9.303, 17 zł wraz z odsetkami ustawowymi,
oddalając powództwo w pozostałym zakresie.
Podstawą tego wyroku kasatoryjnego było stwierdzenie, że Sąd Rejonowy
nie rozpoznał istoty sprawy. W ocenie sądu II instancji, sąd rejonowy uwzględnił
powództwo w oparciu o przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu tj. w oparciu o art.
405 kodeksu cywilnego, uznając za zasadne roszczenie części powodów
tj. aktualnych współwłaścicieli nieruchomości o zwrot pobranych przez pozwanego
kwot w łącznej wysokości 9.303, 17 zł. z rachunku bankowego założonego dla
nieruchomości, stwierdzając, że nastąpiło to bez podstawy prawnej. W niniejszej
sprawie, zdaniem sądu odwoławczego a zgodnie z podnoszonym przez pozwanego
zarzutem, przedmiotem sporu były rozliczenia między współwłaścicielami
– powodami, a pozwanym – obecnie byłym współwłaścicielem – o pożytki i inne
przychody z rzeczy wspólnej przypadające współwłaścicielom według art. 207 k.c.
w stosunku do wielkości udziałów. Prawidłowość dokonanego przez pozwanego
rozliczenia powinna być oceniona w oparciu o treść art. 207 k.c., a nie na
podstawie art. 405 k.c. Pozwany dokonał bowiem rozliczenia za okres kiedy był
współwłaścicielem nieruchomości wspólnej. Po sprzedaży udziału w nieruchomości,
pozwany poinformował pozostałych współwłaścicieli o rozliczeniu. Działał on zatem
w oparciu o podstawę prawną wynikającą z art. 207 k.c., na którą powoływał się
w trakcie procesu.
Zażalenie na wyrok Sądu Okręgowego w K. z dnia 7 maja 2013 r.
w przedmiocie uchylenia wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania,
wniosła powódka I. K. W zażaleniu zarzuciła naruszenie prawa materialnego,
a mianowicie art. 207 k.c. poprzez błędne jego zastosowanie do prawidłowo
ustalonego w sprawie stanu faktycznego, zamiast art. 405 k.c. a ponadto jej
zdaniem doszło do naruszenia art. 386 § 4 k.p.c. poprzez niewłaściwe
zastosowanie.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
3
Zgodnie z art. 3941
§ 11
k.p.c. zażalenie do Sądu Najwyższego przysługuje
w razie uchylenia przez sąd drugiej instancji wyroku sądu pierwszej instancji
i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania. W judykaturze jednolicie
przyjmuje się, że celem takiego zażalenia jest poddanie kontroli prawidłowości
uchylenia wyroku sądu pierwszej instancji i przekazania sprawy do ponownego
rozpoznania, co może mieć miejsce jedynie w wypadkach wskazanych w art. 386
§ 2 i § 4 k.p.c., tj. nieważności postępowania w pierwszej instancji, nierozpoznania
przez sąd pierwszej instancji istoty sprawy albo niezbędności przeprowadzenia
postępowania dowodowego w całości. Samodzielny charakter i cel wskazanego
środka odwoławczego znacząco różni go od skargi kasacyjnej, służącej do
merytorycznej kontroli orzeczeń sądu drugiej instancji, co sprawia, że Sąd
Najwyższy przy rozpoznawaniu takiego zażalenia nie może oceniać zasadności
oceny prawnej dokonanej przez sąd odwoławczy. Zawężona kognicja Sądu
Najwyższego co do zasady obejmuje jedynie ustalenie, czy przyczyna uchylenia
wyroku sądu pierwszej instancji i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania
przyjęta przez sąd drugiej instancji rzeczywiście stanowi jedną z podstaw
przewidzianych w art. 386 § 2 i § 4 k.p.c. uchylenia zaskarżonego wyroku
i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji
(por. postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 7 listopada 2012 r., IV CZ 147/12,
OSNC 2013/3/41; z dnia 28 listopada 2012 r., III CZ 77/12, OSNC 2013/4/54;
z dnia 19 grudnia 2012 r., II CZ 141/12, niepubl.; z dnia 10 stycznia 2013 r., IV CZ
166/12, niepubl.).
W przedmiotowej sprawie Sąd Okręgowy uchylił wyrok i przekazał sprawę
Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania ze względu na nierozpoznanie
istoty sprawy przez przyjęcie niewłaściwej podstawy prawnej rozstrzygnięcia
a przez to nieodniesienie się do przedmiotu sprawy.
Według przyjmowanego w judykaturze Sądu Najwyższego stanowiska,
do nierozpoznania istoty sprawy dochodzi, gdy sąd pierwszej instancji zaniechał
zbadania materialnej podstawy żądania pozwu lub zarzutów merytorycznych
przeciwstawionych zgłoszonemu roszczeniu Nierozpoznanie istoty sprawy może być
konsekwencją przyjęcia przez sąd pierwszej instancji przesłanki niweczącej lub
hamującej roszczenie (np. prekluzja, przedawnienie, potrącenie, brak legitymacji,
4
prawo zatrzymania) albo zaniechaniu zbadania materialnej podstawy żądania pozwu,
(por. m. in. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 23 września 1998 r., II CKN 897/97,
OSNC 1999/1/22; wyrok SN z dnia 12 lutego 2002 r., I CKN 486/00, OSP
2003/3/36; z dnia 17 listopada 2004 r., IV CK 229/04, niepubl.; z dnia
21 października 2005 r. III CK 161/05, niepubl.; z dnia 11 lipca 2007 r. III UK 20/07,
OSNP 2008 nr 17 – 18, poz. 264; z dnia 10 czerwca 2011 r., II CSK 568/10, Mon.
Pr. 2012/10/544-546; z dnia 11 sierpnia 2010 r. I CSK 661/09 niepubl.)
W orzecznictwie przyjmuje się również, że niezbadanie podstawy
merytorycznej dochodzonego roszczenia wiąże się z tym, iż rozstrzygnięcie zawarte
w orzeczeniu sądu nie odnosi się do tego, co było przedmiotem sprawy (por. m. in.
wyroki Sądu Najwyższego z dnia 3 grudnia 2010 r. I CSK 123/10, niepubl.; z dnia
16 czerwca 2011 r., I UK 15/11, niepubl. a także postanowienia 9 listopada 2012 r.,
IV CZ 156/12, niepubl.; z dnia 26 listopada 2012 r., III SZ 3/12, niepubl.; z dnia
15 lutego 2013 r., I CZ 186/12, niepubl.; z dnia 28 maja 2013 r., V CZ 17/13,
niepubl.) albo rozstrzygnięcie przez sąd pierwszej instancji o żądaniu powoda opiera
się na innej podstawie faktycznej i prawnej niż zgłoszona w pozwie por. wyrok SN
z dnia 9 stycznia 2001 r. I PKN 642/00, OSNAPiUS 2002, nr 17, poz. 409).
Jeżeli wyrok został uchylony z powodu nierozpoznania przez sąd pierwszej
instancji istoty sprawy, to rolą Sądu Najwyższego w postępowaniu zażaleniowym
jest zbadanie, czy sąd odwoławczy prawidłowo rozumiał to pojęcie oraz czy jego
merytoryczne stanowisko w sprawie uzasadniało taką ocenę postępowania sądu
pierwszej instancji. Poza zakresem kontroli w postępowaniu zażaleniowym
pozostaje natomiast prawidłowość stanowiska prawnego sądu odwoławczego co do
meritum sprawy (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 marca 2013 r.
II CZ 193/12, niepubl.).
Z tych względów uznając, iż zaskarżone rozstrzygnięcie było
usprawiedliwione przyczyną określoną w art. 386 § 4 k.p.c., Sąd Najwyższy, na
podstawie art. 39814
w zw. z art. 3941
§ 3 k.p.c., postanowił jak wyżej.

V CZ 63/13

Powołane przepisy:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia