Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Wyrokiem łącznym z dnia 7 października 2015 r. wydanym w sprawie o sygnaturze akt II K 373/15 Sąd Rejonowy w Brzezinach co do K. J. skazanego prawomocnymi wyrokami:

I.  Sądu Rejonowego w Skierniewicach z dnia 26 października 2004 r. w sprawie VI K 593/04 za przestępstwo popełnione w dniu 14 sierpnia 2004 r. wyczerpujące dyspozycję art. 178a § 1 kk na karę 8 miesięcy ograniczenia wolności;

II.  Sądu Rejonowego w Skierniewicach z dnia 8 listopada 2006 r. w sprawie VI K 175/06 za przestępstwo popełnione w dniu 11 lipca 2006 r. wyczerpujące dyspozycję art. 244 kk i in. na karę 2 lat pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres próby wynoszący 5 lat, zakaz prowadzenia pojazdów i świadczenie pieniężne;

III.  Sądu Rejonowego w Skierniewicach z dnia 18 grudnia 2012 r. w sprawie II K 742/12 za przestępstwo popełnione w dniu 10 maja 2012 r. wyczerpujące dyspozycję art. 178a § 1 kk na karę 10 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres próby wynoszący 4 lata, dozór kuratora, grzywnę w wymiarze 50 stawek dziennych po 10 zł i zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych na okres 3 lat, przy czym postanowieniem z dnia 5 czerwca 2013 r. zarządzono wykonanie kary pozbawienia wolności;

IV.  Sądu Rejonowego w Skierniewicach z dnia 8 marca 2013 r. w sprawie II K 770/11 za przestępstwo popełnione w dniu 16 października 2011 r. wyczerpujące dyspozycję art. 280 § 1 kk na karę 2 lat pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres próby wynoszący 5 lat i grzywnę w wymiarze 100 stawek dziennych po 10 zł, przy czym postanowieniem z dnia 5 czerwca 2013 r. zarządzono wykonanie kary pozbawienia wolności;

V.  Sądu Rejonowego w Skierniewicach z dnia 15 marca 2013 r. w sprawie II K 813/12 za przestępstwo popełnione w okresie od 18 czerwca 2012 r. do 14 sierpnia 2012 r. wyczerpujące dyspozycję art. 286 § 1 kk i in. na karę 1 roku i 8 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres próby wynoszący 5 lat, dozór kuratora i obowiązek naprawienia szkody, przy czym postanowieniem z dnia 5 czerwca 2013 r. zarządzono wykonanie kary pozbawienia wolności;

VI.  wyrokiem łącznym Sądu Rejonowego w Skierniewicach z dnia 30 czerwca 2014 r. w sprawie II K 214/14 na karę łączną 4 lat i 3 miesięcy pozbawienia wolności z wyroków o sygnaturach: II K 742/12, II K 770/11 i II K 813/12;

VII.  Sądu Rejonowego w Skierniewicach z dnia 23 września 2014 r. w sprawie II K 350/14 za przestępstwa wyczerpujące dyspozycję art. 209 § 1 kk popełnione:

A.  w okresie od 4 lipca 2012 r. do 30 października 2012 r. na karę 6 miesięcy pozbawienia wolności,

B.  w okresie od 9 marca 2013 r. do 9 lutego 2014 r. na karę 1 roku pozbawienia wolności

i na karę łączną 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres próby wynoszący 5 lat, dozór kuratora i obowiązek alimentacji;

VIII.  Sądu Rejonowego w Brzezinach z dnia 16 lutego 2015 r. w sprawie II K 94/15 za przestępstwo popełnione w dniu 13 sierpnia 2012 r. wyczerpujące dyspozycję art. 286 § 1 kk na karę 7 miesięcy pozbawienia wolności, ponadto zobowiązano do naprawienia szkody;

orzekł:

1)  rozwiązał karę łączną orzeczoną wyrokiem łącznym Sądu Rejonowego w Skierniewicach z dnia 30 czerwca 2014 r. w sprawie II K 214/14;

2)  na podstawie art. 85 kk, art. 86 § 1 kk w zw. z art. 569 § 1 kpk i art. 4 § 1 kk z wyroków opisanych w pkt III, IV, V i VIII wymierzył skazanemu K. J. karę łączną 4 lat i 5 miesięcy pozbawienia wolności;

3)  na podstawie art. 577 kpk na poczet wymierzonej kary łącznej pozbawienia wolności zaliczył K. J. okresy odbytych kar pozbawienia wolności w sprawach podlegających połączeniu oraz okresy zaliczone na ich poczet w wyrokach podlegających połączeniu, tj. okres od 30 października 2012 r. do 8 marca 2013 r.;

4)  wyroki opisane w pkt III, IV, V i VIII w części dotyczącej kar pozbawienia wolności uznał za pochłonięte wyrokiem łącznym, w pozostałym zakresie za podlegające odrębnemu wykonaniu;

5)  na podstawie art. 572 kpk umorzył postępowanie w odniesieniu do wyroków opisanych w pkt I, II i VII;

6)  zwolnił skazanego od ponoszenia kosztów wydania wyroku łącznego, obciążając nimi Skarbu Państwa.

Powyższy wyrok zaskarżył w całości, na niekorzyść skazanego, Prokurator Rejonowy w Brzezinach zarzucając na podstawie art. 427 § 2 kpk i art. 438 pkt 1 kpk:

- obrazę przepisów prawa materialnego w postaci art. 85 § 1 kk poprzez brak w zaskarżonym wyroku rozstrzygnięcia o rozwiązaniu kary łącznej pozbawienia wolności orzeczonej wyrokiem Sądu Rejonowego w Skierniewicach sygn. II K 350/14 i brak połączenia w zaskarżonym wyroku łącznym kary pozbawienia wolności orzeczonej za czyn numer I z wyroku sygn. II K 350/14, pomimo istnienia podstaw do połączenia tej kary z karami pozbawienia wolności orzeczonymi w wyrokach: II K 94/15 Sądu Rejonowego w Brzezinach, II K 742/12 Sądu Rejonowego w Skierniewicach, II K 770/11 Sądu Rejonowego w Skierniewicach i II K 813/12 Sądu Rejonowego w Skierniewicach.

W konkluzji skarżący wniósł o:

zmianę zaskarżonego wyroku poprzez rozwiązanie kary łącznej pozbawienia wolności orzeczonej wyrokiem Sądu Rejonowego w Skierniewicach sygn. II K 350/14, a następnie połączenie kary pozbawienia wolności orzeczonej za czyn oznaczony numerem I w wyroku sygn. II K 350/14 z karami pozbawienia wolności orzeczonymi w wyrokach: II K 94/15 Sądu Rejonowego w Brzezinach, II K 742/12 Sądu Rejonowego w Skierniewicach, II K 770/11 Sądu Rejonowego w Skierniewicach i II K 813/12 Sądu Rejonowego w Skierniewicach oraz wymierzenie za te czyny kary łącznej pozbawienia wolności w wysokości 5 lat bez warunkowego zawieszenia jej wykonania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja Prokuratora Rejonowego w Brzezinach jest zasadna. Jednakże zarzucane uchybienie potwierdzone w następstwie kontroli zaskarżonego orzeczenia musiało skutkować jego uchyleniem i przekazaniem sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Sąd Rejonowy w Brzezinach rozpoznając sprawę o wydanie wyroku łącznego i łącząc kary pozbawienia wolności orzeczone wyrokami Sądu Rejonowego w Skierniewicach w sprawie II K 742/12, Sądu Rejonowego w Skierniewicach w sprawie II K 770/11, Sądu Rejonowego w Skierniewicach w sprawie II K 813/12 i Sądu Rejonowego w Brzezinach w sprawie II K 94/15 słusznie ustalił, iż datą będącą cezurą wyznaczającą możliwość połączenia kar orzeczonych za przestępstwa popełnione zanim zapadł pierwszy, choćby nieprawomocny wyrok, co do któregokolwiek z tych przestępstw, jest 18 grudnia 2012 r. W tym dniu zapadł wyrok w sprawie II K 742/12 Sądu Rejonowego w Skierniewicach, a przed tą datą zostały także popełnione przestępstwa, za które K. J. został skazany w sprawach II K 770/11 Sądu Rejonowego w Skierniewicach, II K 813/12 Sądu Rejonowego w Skierniewicach i II K 94/15 Sądu Rejonowego w Brzezinach. Słusznie zatem kary pozbawienia wolności orzeczone we wskazanych sprawach winny podlegać połączeniu. Jednakże poza tymi przestępstwami, przed 18 grudnia 2012 r. K. J. dopuścił się jeszcze jednego przestępstwa, co dostrzegł także Sąd I instancji, tj. przestępstwa z art. 209 § 1 kk zaistniałego w okresie od 4 lipca 2012 r. do 30 października 2012 r., za które w pkt 1 wyroku Sądu Rejonowego w Skierniewicach w sprawie II K 350/14 orzeczono karę 6 miesięcy pozbawienia wolności. Kara ta została objęta w tymże wyroku karą łączną wraz z karą pozbawienia wolności orzeczoną za kolejne przestępstwo z art. 209 § 1 kk popełnione już po dniu 18 grudnia 2012 r., a wykonanie orzeczonej kary łącznej zostało warunkowe zawieszone. Sąd Rejonowy w Brzezinach wydając zaskarżony wyrok łączny uznał jednak, że rozwiązanie kary łącznej orzeczonej wyrokiem w sprawie II K 350/14 Sądu Rejonowego w Skierniewicach i połączenie kary wymierzonej za przestępstwo popełnione w okresie od 4 lipca 2012 r. do 30 października 2012 r. w wyroku łącznym byłoby niecelowe i niekorzystne dla skazanego. Prowadziłoby bowiem do pogorszenia sytuacji K. J. wpływając na wymiar kary łącznej powodując jego podwyższenie, gdy tymczasem kara łączna orzeczona w sprawie II K 350/14 z warunkowym zawieszeniem jej wykonania nie jest wykonywana i nie toczy się postępowanie w przedmiocie zarządzenia jej wykonania. W ocenie Sądu I instancji byłoby to ingerowanie w treść prawomocnego wyroku, w którym Sąd rozpoznający sprawę merytorycznie znalazł przesłanki uzasadniające warunkowe zawieszenie wykonania kary, a także oznaczałoby to swoiste obejście przepisów i pominięcie zarządzenia wykonania tej kary w trybie art. 75 kk. Jednocześnie Sąd Rejonowy w Brzezinach dostrzegł, iż wymierzenie kary łącznej w wyroku łącznym nie zawsze musi łączyć się z rozstrzygnięciem korzystniejszym dla skazanego aniżeli rozstrzygnięcia zawarte w jednostkowych orzeczeniach wydanych w sprawach podlegających łączeniu.

Powyższa argumentacja Sądu Rejonowego w Brzezinach nie znajduje jednak oparcia w przepisach prawa materialnego. Na wstępie przypomnienia wymaga, że zgodnie z art. 19 ust. 1 ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2015 r. poz. 396) w niniejszej sprawie znajdują zastosowanie przepisy Kodeksu karnego w brzmieniu obowiązującym do dnia 30 czerwca 2015 r., gdyż wszystkie wyroki skazujące wydane wobec K. J. zapadły i uprawomocniły się przed dniem wejścia w życie w/w ustawy nowelizującej, tj. przed dniem 1 lipca 2015 r. Zgodnie z dyspozycją art. 85 kk w brzmieniu obowiązującym do dnia 30 czerwca 2015 r., jeżeli sprawca popełnił dwa lub więcej przestępstw, zanim zapadł pierwszy wyrok, chociażby nieprawomocny, co do któregokolwiek z tych przestępstw i wymierzono za nie kary tego samego rodzaju albo inne podlegające łączeniu, sąd orzeka karę łączną, biorą za podstawę kary z osobna wymierzone za zbiegające się przestępstwa. Zawarte w treści tegoż przepisu sformułowanie „sąd orzeka karę łączną” przesądza o tym, że orzeczenie kary łącznej jest zawsze obowiązkiem sądu, o ile tylko zaistnieją wszystkie określone w tym przepisie przesłanki. Dlatego postępowanie w sprawie wyroku łącznego może być wszczęte nie tylko na wniosek, ale i z urzędu, a treścią wniosku sąd nie jest związany (tak Sąd Najwyższy w: postanowieniu z dnia 10 czerwca 2009 r. sygn. II KK 15/09 – Prokuratura i Prawo 2010/3/18, czy też w postanowieniu z dnia 8 marca 2011 r. sygn. II KK 312/10 – Biul. PK 2011, Nr 5, s. 44-45). Obowiązku tego nie uchyla interes skazanego, przemawiający w konkretnej sprawie przeciwko orzeczeniu kary łącznej (tak Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia 1 czerwca 2006 r. sygn. II AKa 151/06 – Prokuratura i Prawo 2007/3/18). Podkreślenia wymaga, że zaprezentowany przez Sąd I instancji pogląd, iż w przypadku ewentualnego połączenia kary bezwzględnej pozbawienia wolności z karą pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania prowadzącego do orzeczenia bezwzględnej kary łącznej pozbawienia wolności, doszłoby do swoistego obejścia przepisu art. 75 kk regulującego instytucję zarządzenia wykonania kary, nie znajduje uzasadnienia w świetle dyspozycji art. 89 § 1a kk, który został dodany do Kodeksu karnego od dnia 8 czerwca 2010 r. Przepis ten umożliwia bowiem orzeczenie w wyroku łącznym bezwzględnej kary łącznej pozbawienia wolności w razie skazania za zbiegające się przestępstwa na kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem ich wykonania. W świetle jednoznacznej dyspozycji tegoż przepisu nie sposób mówić o ewentualnym obejściu art. 75 kk w przypadku połączenia kar pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem ich wykonania i orzeczenia bezwzględnej kary łącznej pozbawienia wolności, skoro art. 89 § 1a kk dostarcza odrębnej podstawy ustawowej dla takiego rozstrzygnięcia. W orzecznictwie utrwalony jest pogląd, iż stosowanie art. 89 § 1a kk podlega zasadzie określonej w art. 4 § 1 kk, co oznacza niedopuszczalność orzeczenia kary łącznej bezwzględnego pozbawienia wolności za czyny popełnione przed dniem 8 czerwca 2010 r. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 czerwca 2011r. sygn. II KK 108/11, Prokuratura i Prawo 2011/11/1, czy też wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 kwietnia 2011 r. sygn. V KK 74/11, OSNKW 2011/6/15), jednakże w realiach niniejszej sprawy przestępstwo z art. 209 § 1 kk, za które K. J. został skazany w sprawie II K 350/14 Sądu Rejonowego w Skierniewicach zostało popełnione w okresie od 4 lipca 2012 r. do 30 października 2012 r., a zatem po wejściu w życie nowelizacji Kodeksu karnego, mocą której dodano art. 89 § 1a kk. Argumentem za dopuszczalnością łączenia kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania oraz kary bezwzględnej skutkującego wymierzeniem kary łącznej pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania jest reguła a maiori od minus (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 14 czerwca 2011 r., sygn. IV KK 159/11, LEX nr 848159, w którym stwierdzono m. in., że skoro wraz z wprowadzeniem art. 89 § 1a kk nie uległ merytorycznej zmianie art. 89 § 1 kk, to na podstawie tego przepisu sąd jest uprawniony do orzekania kary pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia, gdy połączeniu w wyroku łącznym podlegają kary orzeczone z warunkowym i bez warunkowego zawieszenia ich wykonania). Podobnie stanowisko wypowiadają przedstawiciele doktryny (vide: P. Hofmański, L. K. Paprzycki w: M. Filar (red.) Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2008, 2010, 2012 , P. Kardas w: A. Zoll (red.) Kodeks karny. Część ogólna, t. 1, Komentarz do art. 1-116 kk, Warszawa 2012, s. 1111).

W świetle powyższych rozważań oczywistym jest zatem wniosek, iż Sąd Rejonowy w Brzezinach łącząc w zaskarżonym wyroku łącznym kary pozbawienia wolności orzeczone za pozostające w zbiegu realnym przestępstwa popełnione przed 18 grudnia 2012 r., tj. datą stanowiącą cezurę wyznaczającą możliwość połączenia kar orzeczonych za przestępstwa popełnione zanim zapadł pierwszy, choćby nieprawomocny wyrok, co do któregokolwiek z tych przestępstw, obowiązany był połączyć także karę 6 miesięcy pozbawienia wolności orzeczoną wyrokiem Sądu Rejonowego w Skierniewicach w sprawie II K 350/14 za przestępstwo z art. 209 § 1 kk popełnione w okresie od 4 lipca 2012 r. do 30 października 2012 r. Odstępując od połączenia kary wymierzonej za wskazane przestępstwo, Sąd Rejonowy w Brzezinach dopuścił się obrazy przepisu prawa materialnego, tj. art. 85 kk.

Pomimo stwierdzenia wskazanego powyżej uchybienia nie jest jednak możliwe uwzględnienie wniosku zawartego w apelacji Prokuratora Rejonowego w Brzezinach w zakresie postulowanej zmiany zaskarżonego wyroku, także w zakresie wskazanym przez oskarżyciela publicznego w toku rozprawy odwoławczej. Podkreślenia bowiem wymaga, że postępowanie w przedmiocie wydania wyroku łącznego w sytuacji spełnienia warunków określonych w art. 85 kk i art. 569 § 1 kpk ma charakter merytoryczny i wiąże się z ukształtowaniem na nowo kary z wyroków podlegających łączeniu, a zatem na nowo kreuje prawomocne skazanie. Jeżeli więc sąd właściwy umorzył w określonym zakresie postępowanie w tym przedmiocie na podstawie art. 572 kpk, mimo prawnie istniejących warunków orzeczenia kary łącznej, uchybienie to, wobec wynikającej z przepisu art. 454 § 1 kpk zasady ne peius, nie może zostać konwalidowane w postępowaniu odwoławczym (tak Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia 10 stycznia 2008r. sygn. II AKa 456/07 – KZS 2008/4/109, podobnie Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia 4 kwietnia 2013 r. sygn. II AKa 53/13 – Lex nr 1311956). Taka sytuacja zaistniała w niniejszej sprawie, gdyż Sąd Rejonowy w Brzezinach w zaskarżonym wyroku łącznym umorzył na podstawie art. 572 kpk postępowanie w odniesieniu m. in. do kary orzeczonej w sprawie II K 350/14 Sądu Rejonowego w Skierniewicach. Z tego względu uchybienie stwierdzone w niniejszej sprawie rodziło konieczność uchylenia zaskarżonego wyroku w całości stosownie do art. 437 § 1 i 2 kpk i art. 438 pkt 1 kpk. Tylko w takim wypadku zachowana zostanie bowiem zasada dwuinstancyjności postępowania w odniesieniu do orzeczenia kary łącznej pozbawienia wolności obejmującej kary jednostkowe pozbawienia wolności wymierzone za przestępstwa, co do których sąd meriti dostrzegł istnienie zbiegu realnego.

Na podstawie art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. Prawo o adwokaturze zasądzono od Skarbu Państwa na rzecz adw. J. O. kwotę 147,60 zł tytułem nieopłaconych kosztów pomocy prawnej udzielonej skazanemu z urzędu w postępowaniu przed sądem drugiej instancji. Kwota wynagrodzenia jest zgodna z § 14 ust. 5 w zw. z § 2 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1348 ze zm.) w zw. z § 22 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz. U. z 2015 r. poz. 1801) i uwzględnia należny podatek od towarów i usług.