Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 grudnia 2016 roku

Sąd Okręgowy w Lublinie VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący – Sędzia SO Jolanta Węs

Protokolant – starszy sekretarz sąd. Alicja Machnio

po rozpoznaniu w dniu 8 grudnia 2016 roku w Lublinie

sprawy A. S. (1)

z udziałem zainteresowanego J. S. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w L.

o wysokość składek na ubezpieczenie społeczne

na skutek odwołania A. S. (1)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w L.

z dnia 13 lipca 2015 roku znak (...)- (...)

I zmienia zaskarżoną decyzję i ustala dla A. S. (1), podlegającej ubezpieczeniom jako pracownik u płatnika składek Pogotowie (...), podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, ubezpieczenie chorobowe, wypadkowe i ubezpieczenie zdrowotne za okres od marca 2015 roku do maja 2015 roku, obliczoną od wynagrodzenia miesięcznego w wysokości 6500 (sześć tysięcy pięćset) złotych;

II zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w L. na rzecz A. S. (1) kwotę 600 (sześćset) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt VIII U 1390/15

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 13 lipca 2015 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. ustalił dla A. S. (1) z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę u płatnika Pogotowie (...) następujące podstawy wymiaru składek:

- za miesiąc marzec 2015 roku – na ubezpieczenia społeczne (emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe) w wysokości 903,23 złotych, na ubezpieczenie zdrowotne w wysokości 779,37 złotych;

- za miesiąc kwiecień 2015 roku – na ubezpieczenia społeczne (emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe) w wysokości 1166,67 złotych, na ubezpieczenie zdrowotne 1590,05 złotych;

- za miesiąc maj 2015 roku – na ubezpieczenie społeczne (emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe) w wysokości 0,00 złotych, na ubezpieczenie zdrowotne w kwocie 1341,66 złotych.

W uzasadnieniu decyzji wskazano, iż ustalone od dnia 16 marca 2015 roku wynagrodzenie za pracę dla ubezpieczonej na stanowisku kierownika projektu w wysokości 6500,00 złotych było niewspółmierne do nałożonych na nią obowiązków oraz w sposób znaczny odbiegało od wynagrodzeń innych pracowników firmy. W ocenie organu rentowego, ustalenie wynagrodzenia we wskazanej wysokości stanowiło celowe działanie stron umowy o pracę i miało na celu uzyskanie świadczeń od wysokiej podstawy (decyzja k. 1-6 akt ZUS).

Odwołanie od powyższej decyzji wniósł pełnomocnik ubezpieczonej, wnosząc o jej zmianę i ustalenie, że A. S. (1) podlegała ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu, wypadkowemu z wygrodzeniem 6500 złotych brutto miesięcznie jako pracownik u płatnika składek Pogotowie (...) od marca 2015 roku (odwołanie k. 2-7 a.s.).

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wnosił o jego oddalenie podtrzymując argumentację zawartą w zaskarżonej decyzji (odpowiedź na odwołanie k. 10-12 a.s.).

Postanowieniem z dnia 13 maja 2016 roku Sąd Okręgowy w Lublinie wezwał do udziału w sprawie J. S. (1) w charakterze innej osoby, której praw i obowiązków dotyczy zaskarżona decyzja, na podstawie art. 477 ¹¹ § 1 k.p.c. (postanowienie k. 51v a.s.). J. S. (1) przyłączył się do odwołania (k. 51v a.s.).

Sąd Okręgowy w Lublinie ustalił i zważył, co następuje :

Płatnik J. S. (1) prowadzi działalność gospodarczą pod nazwą Pogotowie (...), w ramach której świadczy usługi remontowo-budowlane dla osób prywatnych, od 32 lat pracuje w branży budowlanej.

Na początku 2010 roku płatnik rozszerzył faktyczną działalność gospodarczą planując utworzyć ośrodek badawczy dla budownictwa energooszczędnego, związanego z budową domów pasywnych. Początkowo J. S. (1) zatrudniał dwóch pracowników: M. B., który nadzorował prace remontowe (zlecane podwykonawcom) oraz drugiego, który zajmował się przygotowaniami do uruchomienia ośrodka, poszukując działek i potencjalnych kontrahentów (dowód zeznania wnioskodawczyni k. 28v-29 a.s., k. 55v-56v a.s., zeznania J. S. (1) k. 56v a.s., k. 59v-60v a.s., zeznania świadka J. J. k. 51v-52v, k. 59v-60v a.s.).

A. S. (1), córka płatnika jest absolwentką (...) w L., w dniu 1 lipcu 2014 roku ukończyła wyższe studia magisterskie na kierunku prawo. Od najmłodszych lat wnioskodawczyni zdobywała doświadczenie u boku ojca, wyjeżdżała z nim za granicę na budowy. W okresie od 20 czerwca 2008 roku do 19 kwietnia 2009 roku, od 20 kwietnia 2009 roku do 19 kwietnia 2010 roku wnioskodawczyni pracowała jako sprzedawca w (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W., w czasie wyjazdu za granicę jako software operator w (...) (...)w A. w Anglii, a także jako manager klubokawiarni (...)w (...) s.c. (akta osobowe, w tym: kwestionariusz osobowy). Odwołująca wykonywała również pracę na rzecz J. S. (1) na podstawie umów zlecenia. W okresach od 6 czerwca 2012 roku do 25 czerwca 2012 roku, od 26 października do 30 listopada 2012 roku wykonywała czynności polegające na pomocy w przygotowaniu biznesplanu za wynagrodzeniem 300,00 złotych brutto, w okresie od 1 września 2013 roku do 28 lutego 2014 roku pomagała w przygotowaniu biznesplanów i projektów unijnych za wynagrodzeniem 250,00 złotych brutto (umowy zlecenia (...) z dnia 6 czerwca 2012 roku, (...) z dnia 26 października 2012 roku, (...) z dnia 31 sierpnia 2013 roku – akta ZUS).

W okresie od 21 lipca 2014 roku do 31 stycznia 2015 roku A. S. (1) pozostawała w zatrudnieniu u J. S. (1) w ramach 1/4 etatu na stanowisku asystentki za wynagrodzeniem 420,00 złotych brutto (akta osobowe cz. C, w tym: świadectwo pracy k. 1, cz. B umowa o pracę k. 1).

W 2014 roku J. S. (1) skoncentrował swoją aktywność zawodową na rozwoju firmy i przygotowaniach do budowy domów pasywnych na terenie (...).

Z dniem 16 marca 2015 roku A. S. (1) została zatrudniona u płatnika J. S. (1) na stanowisku kierownika projektu na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony za wynagrodzeniem 6 500,00 złotych brutto. Tego samego dnia odbyła wstępne przeszkolenie z zakresu bhp (akta osobowe cz. B, w tym umowa o pracę k. 1, karta szkolenia wstępnego w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy k. 5).

Zatrudnienie wnioskodawczyni na wskazanym stanowisku wiązało się z planami rozwoju firmy i podjęciem decyzji o udziale w targach. W lutym 2015 roku J. S. (1) podjął bowiem decyzję o wystawieniu na targach L. domu pasywnego i zdecydował powierzyć organizację tego projektu córce (zeznania wnioskodawczyni k. 28v-29 a.s., k. 55v-56v a.s., zeznania J. S. (1) k. 56v a.s., k. 59v-60v a.s.).

Strony umowy ustaliły, że do zakresu obowiązków A. S. (1) na zajmowanym stanowisku będą należały: organizacja targów budowlanych, organizacja i nadzór projektu „Dom pasywny i inteligentny - twoją inwestycją”, opracowanie strategii rozwoju firmy oraz działalność marketingowa, stały nadzór nad tworzoną stroną internetową pod kątem graficznym i merytorycznym, kontakt z firmami i osobami współpracującymi (organizacja spotkań i prowadzenie), nadzór i koordynacja nad zdobywaniem funduszy unijnych, poszukiwanie potencjalnych inwestorów (...)), monitorowanie aktualnych przepisów (...) i budownictwa pasywnego, monitorowanie najnowszych osiągnięć z dziedziny budownictwa energooszczędnego, wyznaczanie osób do zadań merytorycznych w projekcie, dokonywanie podziału zadań merytorycznych między właściwe osoby, weryfikowanie pod względem merytorycznym realizowanych i zrealizowanych prac, pomoc przy prowadzeniu firmy Pogotowie (...) (akta osobowe cz. B, w tym: zakres obowiązków k. 7).

Wnioskodawczyni posiadała odpowiednią wiedzę i kwalifikacje do wykonywania czynności na stanowisku kierownika projektu. Od 2013 roku wyjeżdżała z ojcem za granicę, gdzie zapoznawała się z technologią budowy domów pasywnych. Niezbędne informacje wyszukiwała także w Internecie na stronach anglojęzycznych.

Jako kierownik projektu A. S. (1) zajmowała się plastycznym przygotowaniem projektu znaku graficznego dla ośrodka badawczo-rozwojowego budownictwa. Opracowała grafikę znaku, logo oraz stronę internetową. Wykonała projekty graficzne w formie ulotek. Przygotowała promocję firmy (...) na targach budowlanych. Projekt został pokazany na targach L. w kwietniu 2015 roku. Był to dom zbudowany w skali 1:1. Następnie został on rozebrany i przeniesiony do Centrum Handlowego (...) w L.. J. S. (1) podpisał umowę z Centrum (...), gdzie przez rok dom pasywny został w pełni wykończony. W związku z tym projektem, wnioskodawczyni wykonywała wszystkie czynności związane z jego prowadzeniem.

Dodatkowo wnioskodawczyni przygotowywała i zgromadziła dokumentację wymaganą do sporządzenia biznes planu celem pozyskania funduszów unijnych na budowę domów pasywnych (ulotki reklamowe k. 27 a.s., zeznania świadka J. J. k. 51v-52v a.s., zeznania wnioskodawczyni k. 28v-29 a.s., k. 55v-56v a.s., zeznania J. S. (1) k. 56v a.s., k. 59v-60v a.s.).

Makieta domu pasywnego powstała z bloczków styropianowych(...)Zostały wstawione okna 4-szybowe ze stolarką aluminiową. Składanie domu w centrum F. odbywało się przy pomocy przedstawicieli (...) Wykonawstwem zajmowała się firma (...) oraz firma (...), oknami, meblami, oświetleniem i dekoracją wnętrz - pracownicy (...), zaś inteligentnym sterowaniem - firma (...). Projekt domu wykonała bezpłatnie J. S. (2), w ramach reklamy swojej firmy. Na zajmowanym stanowisku wnioskodawczyni koordynowała prace wymienionego wyżej architekta, a także pracowników budowlanych, w tym M. B., kierowców, firm sponsorujących materiały budowlane.

Jako asystentka J. S. (1) nadzorowała również bieżące remonty wykonywane przez firmę, kupowała materiały budowlane i dostarczała je na miejsce prac. Przygotowywała faktury, zawoziła je co miesiąc do księgowego J. J. (faktura (...), faktura korygująca (...) faktura VAT nr F (...), faktura (...) - akta ZUS).

Czynności pracownicze wnioskodawczyni wykonywała również w soboty, niedziele oraz w porze nocnej. W związku z przeprowadzanymi przez firmę remontami mieszkań osób prywatnych, odwołująca na polecenie J. S. (1), dzwoniła do hurtowni i dowiadywała się o ceny materiałów (zeznania świadka J. J. k. 51v-52v a.s., zeznania wnioskodawczyni k. 28v-29 a.s., k. 55v-56v a.s., zeznania J. S. (1) k. 56v a.s., k. 59v-60v a.s.).

Wynagrodzenie miesięczne pozostałych pracowników zatrudnionych u J. S. (1) w 2015 roku, to jest: D. S. (na stanowisku montera sieci, instalacji i urządzeń sanitarnych w okresie od dnia 15 października 2015 roku do 15 kwietnia 2016 roku), P. J. (na stanowisku technologa robót wykończeniowych od dnia 1 czerwca 2015 roku na czas nieokreślony), K. J. (na stanowisku asystentki do spraw marketingu w okresie od 10 sierpnia 2015 roku do 31 sierpnia 2016 roku), A. S. (2) (na stanowisku asystentki w okresie od 1 lutego 2015 roku do 28 lutego 2015 roku) - było uzależnione od wymiaru czasu pracy, nie przekraczało minimalnego miesięcznego wynagrodzenia obowiązującego w danym roku (akta osobowe A. S. (2) cz. B, w tym: umowa o pracę k. 7, akta osobowe K. J. cz. B, w tym: umowa o pracę k. 1, akta osobowe P. J. cz. B, w tym: umowa o pracę k. 1, akta osobowe D. S. cz. B, w tym: umowa o pracę k. 1).

W 2012 roku J. S. (1) uzyskał w Pogotowiu (...) dochód w wysokości 18 257,35 złotych, w 2013 roku wykazał stratę w kwocie 38 363,33 złotych, w 2014 roku stratę w wysokości 18 397,02 złotych, w 2015 roku dochód w kwocie 31 162,14 złotych (podsumowanie księgi przychodów i rozchodów k. 54 a.s.).

W okresie zatrudnienia odwołującej, firma (...) pozyskała nowych klientów. W 2015 roku dochody firmy zwiększyły się, gdyż klienci interesowali się nie tylko domem pasywnym usadowionym w (...), ale też przy okazji, usługami remontowymi świadczonymi przez J. S. (1). W tym czasie J. S. (1) nadzorował prace architektów przy realizacji dwóch domów pasywnych w N. (zeznania wnioskodawczyni k. 28v-29 a.s., k. 55v-56v a.s., zeznania J. S. (1) k. 56v a.s., k. 59v-60v a.s.).

W dniu zawierania umowy o pracę wnioskodawczyni była w ciąży. O swoim stanie dowiedziała się pod koniec marca 2015 roku, kiedy już pracowała.

Od dnia 21 kwietnia 2015 roku do 22 czerwca 2015 roku A. S. (1) korzystała ze zwolnień lekarskich (kserokopia (...) z dnia 21 kwietnia 2015 roku, roczna karta ewidencji czasu pracy za rok 2015 - akta ZUS).

W okresach od 17 do 22 czerwca 2015 roku, od 16 do 22 lipca 2015 roku, od 5 do 10 sierpnia 2015 roku, od 7 do 10 października 2015 roku, od 26 października do 4 listopada 2015 roku wnioskodawczyni była hospitalizowana w Wojewódzkim Szpitalu (...) (...) w L. na oddziale ginekologii i położnictwa. W dniu (...)roku wnioskodawczyni urodziła córkę i od tego czasu korzystała z urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego (karta przebiegu ciąży, karty informacyjne leczenia szpitalnego k. 32 a.s., k. 49 a.s.).

J. S. (1) przejął wszystkie obowiązki wnioskodawczyni, która z uwagi na stan zagrożonej ciąży i kilkukrotny pobyt w szpitalu nie mogła wykonywać czynności pracowniczych. Dodatkowo J. S. (1) zatrudnił na stanowisko asystentki do spraw marketingu K. J., która nie pozostaje już w stosunku pracy. Projekt domu pasywnego został zakończony ze względu na chorobę płatnika składek (zeznania J. S. (1) k. 56v a.s., k. 59v-60v a.s.).

Powyższy stan faktyczny został ustalony w oparciu o powołane dowody. Zgromadzone dokumenty znajdujące się w aktach kontroli ZUS i inne, złożone do akt sprawy potwierdzają zawarcie umowy o pracę oraz spełnienie przez zatrudnioną formalnych wymogów do podjęcia zatrudnienia na podstawie tej umowy. Autentyczność dokumentów nie była przez strony kwestionowana i nie budziła wątpliwości Sądu. Sąd dał wiarę zeznaniom ubezpieczonej oraz płatnika, gdyż znalazły one pełne potwierdzenie w pozostałym materiale dowodowym, w tym w zeznaniach świadków. Wnioskodawczyni, J. S. (1) oraz świadek J. J. zgodnie zeznali, że A. S. (1) wykonywała czynności na rzecz J. S. (1) w spornym okresie zatrudnienia.

Wskazane wyżej dowody dały również podstawę do ustalenia, że umowa o pracę na czas nieokreślony, zawarta dnia 16 marca 2015 roku rodziła po stronie wnioskodawczyni takie obowiązki, jakie przedstawiła ona w odwołaniu. J. S. (1) jednoznacznie wskazał, że obowiązki te były przez zatrudnioną wykonywane na rzecz pracodawcy, a przyznane skarżącej wynagrodzenie w wysokości 6 500,00 złotych brutto było adekwatne i niewygórowane, biorąc pod uwagę wynagrodzenia osiągane przez pracowników na takich samych stanowiskach w innych firmach. Przed podjęciem spornego zatrudnienia, wnioskodawczyni zdobyła odpowiednią wiedzę i doświadczenie, by wykonywać czynności na stanowisku kierownika projektu.

Odwołanie jest zasadne i zasługuje na uwzględnienie.

Na wstępie należy wskazać, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych jest uprawniony do przeprowadzania kontroli wysokości uzgadnianego przez strony stosunku pracy wynagrodzenia za pracę, w aspekcie świadczeń z ubezpieczenia społecznego, zarówno w zakresie zgodności z prawem, jak i zasadami współżycia społecznego. Powyższe uprawnienie wynika z dyspozycji art. 86 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (t. j. Dz. U. 2016, poz. 963 ze zm.), który upoważnia organ rentowy do kontroli wykonywania przez płatników składek zadań i obowiązków w zakresie ubezpieczeń. Kontrola ta obejmuje między innymi zgłoszenie do ubezpieczenia oraz prawidłowość i rzetelność obliczenia, potrącenia i płacenia składki. Oznacza to przyznanie Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych kompetencji do badania zarówno tytułu zawarcia umowy o pracę, jak i ważności jej poszczególnych postanowień i w ramach obowiązującej go procedury, zakwestionowania tych postanowień umowy o pracę w zakresie wynagrodzenia, które pozostają w kolizji z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierzają do obejścia prawa. Należy przy tym podkreślić, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie jest ograniczony wyłącznie do zakwestionowania faktu wypłacenia wynagrodzenia w ogóle lub we wskazanej kwocie ani tylko prawidłowości wyliczenia, lecz może ustalać stosunek ubezpieczenia społecznego na ściśle określonych warunkach, będąc niezwiązanym nieważną czynnością prawną (w całości lub w części). Realna możliwość takiej kontroli powstaje po przekazaniu przez płatnika raportu miesięcznego, przedkładanego zgodnie z art. 41 ust. 1 ustawy. W raporcie płatnik przedstawia między innymi dane o tytule ubezpieczenia i podstawie wymiaru składek oraz dokonuje zestawienia należnych składek na poszczególne ubezpieczenia. Dane te mogą być zakwestionowane zarówno przez ubezpieczonego, jak i przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych. W ramach działań prowadzonych w oparciu o przepisy art. 41 ust. 12 i 13 ustawy, Zakład Ubezpieczeń Społecznych może zakwestionować także wysokość wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, jeżeli okoliczności sprawy wskazują, że zostało wypłacone na podstawie umowy sprzecznej z prawem, zasadami współżycia społecznego lub zmierzającej do obejścia prawa (art. 58 k.c.). Oczywiście, stanowisko organu rentowego podlega kontroli sądowej w ramach postępowania w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych.

Odnosząc powyższe rozważania do realiów rozpoznawanej sprawy, podkreślić należy, iż wydając zaskarżoną decyzję organ rentowy nie zakwestionował faktycznego świadczenia pracy przez ubezpieczoną na rzecz płatnika składek w okresie od momentu zatrudnienia. Spornym pozostawało, czy wnioskodawczyni powinna być objęta ubezpieczeniem społecznym z podstawą wymiaru składek wynoszącą 6 500,00 złotych, czy też jak chciał tego organ rentowy, w marcu 2015 roku na ubezpieczenia społeczne w wysokości 903,23 złotych, na ubezpieczenie zdrowotne w wysokości 779,37 złotych; w kwietniu 2015 roku na ubezpieczenia społeczne w wysokości 1166,67 złotych, na ubezpieczenie zdrowotne 1590,05 złotych, w maju 2015 roku na ubezpieczenie społeczne w wysokości 0,00 złotych, na ubezpieczenie zdrowotne w kwocie 1341,66 złotych.

Nie budzi wątpliwości, że w prawie pracy obowiązuje zasada swobodnego kształtowania postanowień umownych, lecz nie jest też sporne, że wolność kontraktowa realizuje się tylko w takim zakresie, w jakim przewiduje to obowiązujące prawo. Jakkolwiek z punktu widzenia przepisu art. 18 § 1 k.p., umówienie się przez strony stosunku pracy o wynagrodzenie wyższe od najniższego jest dopuszczalne, gdyż semiimperatywne normy prawa pracy swobodę tę ograniczają tylko co do minimum świadczeń należnych pracownikowi w ramach stosunku pracy, autonomia stron umowy w kształtowaniu jej postanowień podlega ochronie jedynie w ramach wartości uznawanych i realizowanych przez system prawa, a strony obowiązuje nie tylko respektowanie własnego interesu jednostkowego, lecz także wzgląd na interes publiczny. Wyraża to reguła zawarta w przepisie art. 353 ¹ k.c., który ma odpowiednie zastosowanie do stosunku pracy, zarówno wobec braku uregulowania normowanej nim instytucji w prawie pracy, jak też niesprzeczności z zasadami prawa pracy (por. art. 300 k.p.) zawartego w nim wymagania, by treść stosunku pracy lub jego cel nie sprzeciwiał się właściwości (naturze) tego stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Z kolei odpowiednie zastosowanie art. 58 k.c. pozwala na uściślenie, że postanowienia umowy o pracę sprzeczne z ustawą albo mające na celu jej obejście są nieważne, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, a sprzeczne z zasadami współżycia społecznego - nieważne bezwzględnie.

Konieczność oceny wysokości wynagrodzenia umówionego przez strony stosunku pracy powstaje także na gruncie prawa ubezpieczeń społecznych, w którym ustalanie podstawy wymiaru składki z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy oparte jest na zasadzie określonej w przepisach art. 6 ust. 1 i art. 18 ust. 1 w związku z art. 20 ust. 1 i art. 4 pkt 9, z zastrzeżeniem art. 18 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Zgodnie z tymi przepisami, podstawą składki jest przychód, o którym mowa w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych, a więc wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne, a w szczególności wynagrodzenie zasadnicze, wynagrodzenie za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty i wszelkie inne kwoty, niezależnie od tego, czy ich wysokość została ustalona z góry, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych (art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, jednolity tekst: Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 ze zm.). Dosłowne odczytanie tych przepisów mogłoby prowadzić do wniosku, że dla ustalenia wysokości składek znaczenie decydujące i wyłączne ma fakt dokonania wypłaty wynagrodzenia w określonej wysokości. Należy jednak pamiętać, że umowa o pracę wywołuje skutki nie tylko bezpośrednie, dotyczące wprost wzajemnych relacji między pracownikiem i pracodawcą, lecz także dalsze, pośrednie, w tym w dziedzinie ubezpieczeń społecznych: kształtuje ona bowiem stosunek ubezpieczenia społecznego, określa wysokość składki, a w konsekwencji prowadzi do uzyskania odpowiednich świadczeń. Są to skutki bardzo doniosłe, zarówno z punktu widzenia interesu pracownika (ubezpieczonego), jak i interesu publicznego, należy zatem uznać, że ocena postanowień umownych może i powinna być dokonywana także z punktu widzenia prawa ubezpieczeń społecznych. Co więcej, godziwość wynagrodzenia, jedna z zasad prawa pracy (art. 13 k.p.), zyskuje dodatkowy walor aksjologiczny; w prawie ubezpieczeń społecznych istnieje bowiem znacznie mocniejsza niż w prawie pracy bariera działania w ramach prawa, oparta na wymagającym ochrony interesie publicznym i zasadzie solidarności ubezpieczonych. Względność zasady godziwości wynagrodzenia, wyrażająca się koniecznością odniesienia się nie tylko do potrzeb pracownika, ale także świadomości społecznej oraz ogólnej sytuacji ekonomicznej i społecznej, nie powinna zresztą budzić wątpliwości. W związku z tym nadmiernemu uprzywilejowaniu płacowemu pracownika, które w prawie pracy mieściłoby się w ramach swobody woli stron wyrażonej w art. 353 ¹ k.c., w prawie ubezpieczeń społecznych, w którym pierwiastek publiczny zaznacza się bardzo wyraźnie, można przypisać - w okolicznościach każdego konkretnego wypadku - zamiar nadużycia świadczeń przysługujących z tego ubezpieczenia. Należy bowiem pamiętać, że alimentacyjny charakter tych świadczeń oraz zasada solidaryzmu wymagają, żeby płaca - stanowiąca jednocześnie podstawę wymiaru składki - nie była ustalana ponad granicę płacy słusznej, sprawiedliwej i zapewniającej godziwe utrzymanie oraz żeby rażąco nie przewyższała wkładu pracy, a w konsekwencji, żeby składka nie przekładała się na świadczenie w kwocie nienależnej. Jest tak również dlatego, że choć przepisy prawa ubezpieczeń społecznych w swej warstwie literalnej odnoszą wysokość składek do wypłaconego wynagrodzenia, to w rzeczywistości odwołują się do takiego przełożenia pracy i uzyskanego za nią wynagrodzenia na składkę, które pozostaje w harmonii z poczuciem sprawiedliwości w korzystaniu ze świadczeń z ubezpieczenia, udzielanych z zasobów ogólnospołecznych.

Z tego względu art. 18 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych - w związku z art. 12 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym oraz z przepisami rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 roku w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz. U. Nr 161, poz. 1106 ze zm.) - musi być uzupełniony w ramach systemu prawnego stwierdzeniem, że podstawę wymiaru składki ubezpieczonego będącego pracownikiem stanowi wynagrodzenie godziwe, a więc należne, właściwe, odpowiednie, rzetelne, uczciwe i sprawiedliwe, zachowujące cechy ekwiwalentności do pracy. Zaś ocena godziwości wynagrodzenia wymaga uwzględnienia każdego konkretnego przypadku, a zwłaszcza rodzaju, ilości i jakości świadczonej pracy oraz wymaganych kwalifikacji (por. uzasadnienie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 26 listopada 1996 roku, U 6/96, OTK-ZU 1997, nr 5-6, poz. 66 oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 1999 roku, I PKN 465/99, OSNAPiUS 2001, nr 10, poz. 345).

W postępowaniu z zakresu ubezpieczeń społecznych kontroli podlega decyzja organu rentowego i rozkład ciężaru dowodów będzie zależał od rodzaju decyzji. Jeżeli jest to decyzja, w której organ zmienia sytuację prawną ubezpieczonego, to organ powinien wykazać uzasadniające ją przesłanki faktyczne (por. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 lutego 2007 roku, I UK 269/06, OSNP 2008/5-6/78). W ocenie Sądu, w rozpoznawanej sprawie organ rentowy nie sprostał ciężarowi dowodu w tym zakresie, a zebrany w sprawie (zarówno w toku postępowania przed organem rentowym, jak i w toku procesu przed sądem) materiał okazał się niewystarczający dla wykazania zasadności stanowiska organu rentowego, iż wynagrodzenie za pracę A. S. (1) w kwocie 6500 złotych brutto miesięcznie zostało ustalone wyłącznie w celu umożliwienia osiągnięcia nieuzasadnionych korzyści z systemu ubezpieczeń społecznych kosztem innych uczestników tego systemu.

Ze złożonej do akt dokumentacji z przeprowadzonej kontroli nie wynikają żadne istotne dla sprawy okoliczności, odnoszące się do faktycznego wykonywania przez ubezpieczoną pracy na rzecz J. S. (1). Organ rentowy nie poddawał przy tym w wątpliwość prawdziwości twierdzeń ubezpieczonej co do faktu wykonywania pracy na rzecz płatnika; kwestionował wyłącznie wysokość ustalonego przez strony wynagrodzenia.

Swoje wątpliwości organ rentowy uzasadniał tym, iż A. S. (1) rozpoczęła pracę w dniu 16 marca 2015 roku, po czym, w związku ze stanem ciąży zaczęła korzystać ze zwolnienia chorobowego. Jego zdaniem w tych okolicznościach ustalenie podstawy wymiaru składek na poziomie 6500 złotych mogło mieć na celu wyłącznie uzyskanie wysokich świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Odnosząc się do tego twierdzenia, należy wskazać, że żaden przepis prawa nie zabrania zatrudniania kobiet w ciąży i godziwego ich wynagradzania. Zakaz taki, nawet jeśli zostałby wprowadzony, byłby bowiem sprzeczny z obowiązującą Konstytucją.

Podkreślenia ponadto wymaga, iż nawet jeśli głównym powodem, dla którego ubezpieczona nawiązała stosunek pracy było dążenie do uzyskania przez zawarcie umowy o pracę ochrony gwarantowanej pracowniczym ubezpieczeniem społecznym, to takie dążenie nie mogło zostać uznane za zmierzające do dokonania czynności sprzecznej z prawem albo mającej na celu obejście prawa. Przeciwnie, należało ocenić je jako zachowanie uzasadnione zarówno z osobistego, jak i społecznego punktu widzenia. Między innymi dlatego kobietom ciężarnym przysługuje ochrona przed odmową zatrudnienia z powodu ciąży, a odmowa nawiązania stosunku pracy, podyktowana taką przyczyną, jest traktowana jako dyskryminacja ze względu na płeć. Zgodnie z ugruntowanym stanowiskiem Sądu Najwyższego, chęć uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego, jako motywacja do podjęcia zatrudnienia, nie świadczy o zamiarze obejścia prawa, a dążenie kobiety ciężarnej do uzyskania przez zawarcie umowy o pracę ochrony gwarantowanej pracowniczym ubezpieczeniem społecznym nie może być uznane za zmierzające do dokonania czynności sprzecznej z prawem albo mającej na celu jego obejście, jeżeli umowa ta prowadzi do faktycznej realizacji zatrudnienia spełniającego cechy stosunku pracy (por. wyroki z 13 maja 2004 roku, II UK 365/03, Monitor Prawniczy 2006 nr 5, s. 260; 25 stycznia 2005 roku, II UK 141/04, OSNP 2005 nr 15, poz. 235; 28 kwietnia 2005 roku, I UK 236/04, OSNP 2006 nr 1-2, poz. 28).

Tym samym koniecznym było przyjęcie, że fakt, iż w momencie zatrudniania A. S. (1) oraz płatnik wiedzieli o ciąży ubezpieczonej, miałby znaczenie tylko w takiej sytuacji, w której strony nie wywiązywałyby się z zobowiązań przewidzianych umową o pracę. Z dowodów przeprowadzonych w toku niniejszej sprawy wynika zaś niespornie, że od dnia 16 marca 2015 roku do dnia skorzystania przez ubezpieczoną ze zwolnienia chorobowego wnioskodawczyni faktycznie świadczyła pracę na podstawie ważnie zawartej umowy o pracę, a pracodawca za ten okres opłacił należne składki na ubezpieczenia społeczne oraz ubezpieczenie zdrowotne.

Niesłuszny jest zarzut, że A. S. (1) była najbliższą krewną J. S. (1). W tym zakresie wskazać należy, iż pozostawanie w relacji rodzinnej pracodawcy i pracownika nie może stanowić wady powodującej brak możliwości uzyskania świadczenia, w świetle ustaleń przeprowadzonych w sprawie, że obowiązki wynikające ze stosunku pracy były przez odwołującą rzeczywiście wykonywane.

Niesłuszny był także zarzut odnoszący się do krótkiego okresu pracy A. S. (1). Organ rentowy pominął bowiem fakt, iż zanim została ona zatrudniona u płatnika w oparciu o umowę o pracę w dniu 16 marca 2015 roku, w okresie od 21 lipca 2014 roku do 31 stycznia 2015 roku A. S. (1) pozostawała w zatrudnieniu u J. S. (1) w ramach 1/4 etatu na stanowisku asystentki, wcześniej świadczyła pracę na zasadzie umów zlecenia. Oznacza to, że tak ubezpieczona, jak i płatnik mieli możliwość wcześniejszej współpracy i wzajemnego poznania tak swoich możliwości, jak i potrzeb.

W ocenie Sądu, za chybiony należało uznać także zarzut nieadekwatności wynagrodzenia pobieranego przez A. S. (1) do zajmowanego przez nią stanowiska. Faktem jest, iż wynagrodzenie ubezpieczonej odbiegało od wysokości wynagrodzeń pozostałych pracowników zatrudnionych na umowę o pracę w tym czasie, jednakże zdaniem Sądu, powyższa różnica była w pełni uzasadniona zakresem obowiązków ubezpieczonej. Wnioskodawczyni została bowiem zatrudniona na stanowisku kierownika projektu, o dużym stopniu samodzielności i odpowiedzialności (w porównaniu do wcześniej wykonywanych czynności na stanowisku asystentki). W ramach swoich obowiązków na stanowisku kierownika projektu koordynowała prace architektów, a także pracowników budowlanych, kierowców, firm sponsorujących materiały budowlane przy budowie domu pasywnego. Wykonywała projekty graficzne w formie ulotek oraz opracowała stronę internetową. Czynności pracownicze wnioskodawczyni wykonywała również w soboty, niedziele oraz w porze nocnej. Swoje obowiązki wykonywała samodzielnie, bez żadnego nadzoru, podlegając bezpośrednio J. S. (1). W tej sytuacji należało podzielić stanowisko odwołujących się o ekwiwalentności otrzymywanego przez odwołującą wynagrodzenia za pracę do obciążających ją obowiązków pracowniczych. Sporna umowa o pracę została poprzedzona zdobyciem przez A. S. (1) odpowiedniego doświadczenia w branży budowlanej oraz wykonywaniem czynności na podstawie stosunku pracy w charakterze asystentki, w czasie której mogła się ona zapoznać ze specyfiką pracy oraz rodzajem prowadzonej przez pracodawcę działalności. Praca w przedsiębiorstwie płatnika nie była jej pierwsza pracą, bowiem wcześniej pracowała u płatnika składek w ramach umów zlecenia. Wnioskodawczyni pracowała także uprzednio jako manager w(...) w (...) s.c. w L..

Niezależnie od powyższego, trzeba także podkreślić, iż w ocenie Sądu wypłacana ubezpieczonej kwota 6 500,00 złotych brutto nie była zawrotną sumą pieniędzy. Wynagrodzenie to jest jedynie półtora razy wyższe od kwoty przeciętnego wynagrodzenia w Polsce w sektorze przedsiębiorstw, w związku z czym nie sposób działania pracodawcy w tym zakresie uznać za nadzwyczajne, zwłaszcza w sytuacji gdy chodziło pracownika, który zajmował stanowisko samodzielne, na którym musiał wykazać się kreatywnością i inicjatywą. Na powyższą okoliczność wskazywali także wnioskodawczyni oraz J. S. (1), podnosząc, iż strony ustaliły miesięczne wynagrodzenie w wysokości 6 500,00 złotych mając wiedzę, jakie obowiązki wykonują osoby na równorzędnych stanowiskach i w jakiej wysokości otrzymują wynagrodzenie. W ocenie Sądu, wnioskodawczyni miała odpowiednie umiejętności, poparte doświadczeniem, do wykonywania powierzonych jej obowiązków. Tym samym, nie ma żadnych podstaw do stwierdzenia, że wysokość jej wynagrodzenia pozostawała w znacznej dysproporcji do wynagrodzenia uzyskiwanego przez inne osoby na aktualnym rynku pracy. Dodatkowym faktem potwierdzającym brak nadmiernego uprzywilejowania płacowego ubezpieczonej jest to, że jak wynika z przedstawionych w sprawie dowodów w roku 2015 działalność prowadzona przez J. S. (1) wykazywała zysk. Miał on więc niewątpliwie także ekonomiczną możliwość zatrudnienia od 16 marca 2015 roku pracownika z tak określonym wynagrodzeniem.

Błędne jest także porównywanie wysokości wynagrodzenia A. S. (1) do wynagrodzeń innych zatrudnianych przez J. S. (1) osób. Zgodnie bowiem z treścią przepisu art. 78 § 1 Kodeksu pracy, wynagrodzenie za pracę powinno być tak ustalone, aby odpowiadało w szczególności rodzajowi wykonywanej pracy i kwalifikacjom wymaganym przy jej wykonywaniu, a także uwzględniało ilość i jakość świadczonej pracy. Z kolei przepis art. 18 ^3c § 1 k.p. stanowi, że pracownicy mają prawo do jednakowego wynagrodzenia za jednakową pracę lub za pracę o jednakowej wartości. Z norm tych nie wynika więc, jak chciałby tego organ rentowy, ani nakaz wynagradzania wszystkich „po równo”, niezależnie od zakresu wykonywanych obowiązków i zakresu odpowiedzialności, ani tym bardziej nakaz przyznawania wynagrodzeń w wysokości bliskiej płacy minimalnej. Wynagrodzeniem „godziwym” o jakim mowa w art. 13 Kodeksu pracy nie jest bowiem tylko wynagrodzenie w kwocie tzw. najniższej krajowej.

Odnosząc się do orzeczenia o kosztach procesu wskazać należy, iż w świetle § 4 i § 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (t.j. Dz. U. 2013, poz. 461 ze zm.) w brzmieniu nadanym od dnia 1 sierpnia 2015 roku (Dz. U. z 2013 roku poz. 490 j.t.), obowiązującym w dacie wniesienia odwołania, wysokość stawki minimalnej zależy od wartości przedmiotu sprawy lub jej rodzaju, zaś w sprawach nieokreślonych w rozporządzeniu ustala się, przyjmując za podstawę stawkę w sprawach o najbardziej zbliżonym rodzaju. W § 6 w rozporządzenia wskazano, iż wysokość stawek minimalnych uzależniona jest od wartości przedmiotu sporu. Natomiast w świetle § 12 ust. 2 cytowanej regulacji, stawki minimalne wynoszą 180,00 zł, w sprawach o świadczenia pieniężne z ubezpieczenia społecznego i zaopatrzenia emerytalnego.

Kategoria spraw z ubezpieczenia społecznego dotyczy wyłącznie spraw o świadczenia pieniężne z ubezpieczenia społecznego, a zatem o świadczenia z ubezpieczeń emerytalnych, rentowych, w razie choroby i macierzyństwa, z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Właśnie o takich świadczeniach mowa jest w § 12 ust. 2 cytowanego rozporządzenia. Tymczasem przedmiotowa sprawa jest sprawą nie o świadczenie, lecz o składki na poczet tych świadczeń. Brak jest przy tym podstaw do zastosowania przewidzianego w § 5 tego rozporządzenia, przyjęcia za podstawę stawkę w sprawach o najbardziej zbliżonym rodzaju, gdyż spraw o zaległe składki na ubezpieczenie społeczne nie można zakwalifikować jako rodzajowo podobnych do spraw o świadczenia z ubezpieczeń społecznych (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 5 czerwca 2009 roku, I UZP 1/09, OSNP 2011/5-6/86 i uchwała Sądu Najwyższego z dnia 9 marca 1993 roku, II UZP 5/93, OSNCP 1993/11/194).

Sąd Okręgowy miał na uwadze, iż zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2013 roku, I UZP 1/13, Lex nr 1316088, w sprawie z zakresu ubezpieczeń społecznych, dotyczącej odwołania od decyzji organu rentowego, stwierdzającej zobowiązanie do zapłaty składek na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i odsetek za zwłokę w określonych w tej decyzji kwotach, wynagrodzenie pełnomocnika będącego radcą prawnym powinno być ustalone na podstawie § 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu. Powyższe rozważania należy odnieść również do wynagrodzenia adwokatów.

W związku z powyższym użycie w niniejszej sprawie wysokości stawki minimalnej uzależnione było od wartości przedmiotu sporu, która w sprawach o wysokość podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne i ubezpieczenie zdrowotne równa jest różnicy pomiędzy wysokością składki wskazywaną przez odwołującego się i składką należną, ustaloną w zaskarżonej decyzji za okres 12 miesięcy lub w zależności od okoliczności faktycznych sprawy za okres krótszy (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 12 sierpnia 2014 roku, I UZ 7/14; z dnia 27 lutego 2014 roku, II UZ 77/13; z dnia 7 listopada 2013 roku, II UZ 59/13; z dnia 25 maja 2012 roku, II UZ 16/12). Wskazana przez organ rentowy wartość przedmiotu sporu, wyliczona według powyższego schematu wyniosła w stosunku do A. S. (1) 2 641,74 złotych (pismo ZUS k. 61 a.s.). Pełnomocnik wnioskodawczyni zgodził się z kwotą wskazaną przez pełnomocnika ZUS jako wartością przedmiotu sporu (k. 63v a.s.). W związku z czym zastosowanie tu znajdował § 6 pkt 3 rozporządzenia, zgodnie z którym stawki minimalne przy wartości przedmiotu sporu powyżej 1 500 złotych do 5 000 złotych wynoszą 600 złotych.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z § 6 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (t. j. Dz. U. 2013, poz. 461 ze zm.) w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 sierpnia 2015 roku, Sąd Okręgowy zasądził od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w L. na rzecz A. S. (1) kwotę 600 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu.

Mając powyższe rozważania na uwadze, Sąd na mocy przepisu art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję w sposób określony w sentencji wyroku.