Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 listopada 2016 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w G.

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 9 listopada 2016 r. w Gdańsku

sprawy M. R. (1)

z udziałem G. Ż.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

o ubezpieczenie społeczne

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

od wyroku Sądu Okręgowego w Bydgoszczy VI Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 6 kwietnia 2016 r., sygn. akt VI U 1944/15

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. na rzecz M. R. (1) kwotę 240,00 (dwieście czterdzieści 00/100) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu za II instancję.

SSA Małgorzata Gerszewska SSA Daria Stanek SSA Iwona Krzeczowska - Lasoń

Sygn. akt III AUa 970/16

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 16 lipca 2015 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w B. stwierdził, że M. R. (1) jako pracownik u płatnika składek G. Ż. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu w okresie od dnia 1 grudnia 2014 r.

W odwołaniu od decyzji ubezpieczona podniosła, iż nie jest prawdą, że nie świadczyła pracy. Potwierdzają to złożone do akt sprawy faktury wystawiane przez ubezpieczoną czy biznesplan, będący efektem jej pracy. Organ nie może autorytatywnie stwierdzić, iż dokumenty te są bez wartości, że nie potwierdzają świadczonej pracy.
Co więcej, stanowisko organu rentowego jest niezrozumiałe w świetle zeznań świadków, którzy wskazali, iż praca była rzeczywiście świadczona.

W odpowiedzi na odwołanie pozwany wniósł o jego oddalenie.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy - VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 6 kwietnia 2016 r., w sprawie VI U 1944/15 zmienił zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 16 lipca 2015 r. w ten sposób, iż ubezpieczona M. R. (1) podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od dnia 1 grudnia 2014 r. jako pracownik
u płatnika składek G. Ż. (punkt pierwszy) oraz zasądził od organu rentowego na rzecz ubezpieczonej kwotę 540 złotych tytułem kosztów zastępstwa prawnego (punkt drugi).

Podstawę tego rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia i rozważania Sądu pierwszej instancji. Ze znajdującej się w aktach dokumentacji wynika, iż M. R. (1) została zgłoszona do ubezpieczeń społecznych przez płatnika składek G. Ż. jako pracownik od dnia 1 grudnia 2014 r. Ponadto w imiennych raportach miesięcznych ZUS RCA wykazano następujące podstawy wymiaru składek
na ubezpieczenia społeczne: 12/2014 r. - 5.645 zł, 01/2015 r.- 2.367,20 zł, 02/2015 r. -
0,00 zł. Natomiast w imiennych raportach miesięcznych o wypłaconych świadczeniach
i przerwach w opłacaniu składek ZUS RCA płatnik składek wykazał, iż M. R. (1) pobierała w okresie od dnia 14 stycznia 2015 r. do dnia 15 lutego 2015 r. wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy. W związku ze złożonym przez M. R. (1) roszczeniem o wypłatę zasiłku chorobowego od dnia 16 lutego 2015 r. organ rentowy przeprowadził postępowanie wyjaśniające mające na celu zbadanie, czy faktycznie świadczyła ona pracę na rzecz G. Ż.. W trakcie kontroli ustalono, że w dniu 1 grudnia 2014 r. pomiędzy G. Ż. a M. R. (1) spisano umowę o pracę na czas nieokreślony, w pełnym wymiarze czasu pracy,
za wynagrodzeniem 5.645 zł brutto miesięcznie, a jako rodzaj umówionej pracy wskazano: manager projektu. Ponadto z przedłożonego zakresu obowiązków M. R. (1) wynika, iż w ramach zawartej umowy zobowiązano była do organizacji prac związanych z otwarciem lokalu gastronomicznego, nadzoru nad bieżącą działalnością lokalu oraz do nadzoru nad zatrudnionymi osobami w lokalu, wyboru dostawców towarów i dbałości o jakość i cenę, nadzoru comiesięcznych rozliczeń (rozliczeń finansowych) oraz rozliczania godzin pracy pracowników. Jak wynika z zeznań złożonych przed organem rentowym w dniu 19 maja 2014 r. do protokołu przesłuchania przez płatnika składek G. Ż. działalność gospodarczą prowadzi od dnia 1 czerwca 2010 r. w zakresie gastronomi
i handlu. Siedziba firmy znajduje się w B. przy ul. (...), a ponadto działalność prowadzona jest również w T. przy ul. (...), gdzie znajduje się lokal gastronomiczny. Jak zeznała zainteresowana z M. R. (1) nie jest spokrewniona ani spowinowacona. Wymieniona pracowała od poniedziałku do piątku
w godzinach od 08.00/09.00 do 16.00/17.00, a do jej obowiązków należało: nadzór nad remontem lokalu, reklama, poszukiwanie klientów i dostawców, poszukiwanie firm leasingowych, nadzór pracowników. Powodem jej zatrudnienia było doświadczenie zawodowe oraz wykształcenie. Zeznania przed organem rentowym złożył również mąż zainteresowanej - J. Ż., który jest uprawniony do reprezentowania firmy zainteresowanej. Wyjaśnił, iż firma wygrała przetarg ofertowy na prowadzenie (...) baru
i poszukiwała osoby z doświadczeniem w prowadzeniu takiego lokalu. Ogłoszenie umieszczone było w prasie i w internecie. Z około 6 osób, które odpowiedziały na ofertę, M. R. (1) miała najniższe oczekiwania finansowe i posiadała również wymagane doświadczenie. J. Ż. wskazał również, iż pracowała ona
od poniedziałku do piątku w godzinach od 08.00/09.00 do 16.00/17.00, a do jej obowiązków należało: organizacja prac związanych z otwarciem lokalu gastronomicznego, nadzór nad działalnością lokalu i pracownikami, wybór dostawców, nadzór rozliczeń finansowych. J. Ż. poinformował, iż nie ma bezpośrednich świadków, którzy mogliby potwierdzić zatrudnienie M. R. (1). Natomiast jako dowody potwierdzające świadczenie pracy przez M. R. (1) przedłożono 5 faktur podpisanych przez ubezpieczoną z dnia 1 grudnia 2014 r., 2 grudnia 2014 r., 12 grudnia 2014 r., 7 stycznia 2015 r. (szt. 2) oraz biznesplan z grudnia 2014 r. podpisany przez M. R. (1) dot. otwarcia baru o nazwie (...) Bar (...) w T. przy ul. (...). Według biznes planu planowany czas rozpoczęcia działalności
to 1 marzec 2015 r. i firma miała w planach zatrudnić 6 osób. Natomiast z dalszych zeznań J. Ż. wynika, że na dzień składania wyjaśnień w firmie (...) zatrudnione są dwie osoby jako kucharz-sprzedawca i pomoc kuchenna,
a zatrudniona jako manager projektu M. R. (1) przebywa na zwolnieniu lekarskim. Na miejsce nieobecnej M. R. (1) nikogo nie zatrudniono. Przesłuchani przed sądem Jarosław Ż. oraz w charakterze strony G. Ż. w zasadzie powtórzyli swoje zeznania złożone przed organem rentowym. Fakt zatrudnienia M. R. (1) potwierdzili również świadkowie – pracownicy biura (...) i V. K.. Świadkowie zeznali, iż ubezpieczona była kilka razy w Biurze (...) obsługującym firmę (...) przynosząc różne dokumenty. W dniu 19 czerwca 2015 r. do organu rentowego wpłynęło oświadczenie
z dnia 16 czerwca 2015 r. M. R. (1), w którym wskazała,
iż o możliwości zatrudnienia w firmie (...) dowiedziała się z ogłoszenia
w gazecie (...). Swoje obowiązki wykonywała w dużej mierze w B. oraz uczestniczyła przy nadzorze nad przygotowaniem lokalu w T. przy ul. (...). Do T. dojeżdżała przede wszystkim firmowymi autami jako pasażer, a była tam dwa razy, ponieważ remont w lokalu w T. nadzorowała osobiście G. Ż.. Z oświadczenia M. R. (1) wynika, iż była ona odpowiedzialna przede wszystkim za przygotowanie otwarcia lokalu w T. oraz wyszukanie osób, które mogły być zatrudnione w T. przy ul. (...)
w charakterze kucharzy i kelnerek bądź kelnerów. W związku z powyższym umieściła ogłoszenie w (...) prasie, a ze zgłoszonych osób wybrała 5-6 osób, które spełniły kryteria. Ponadto wyjaśniła, iż nie wie czy polecone przez nią osoby zostały zatrudnione, gdyż od dnia 14 stycznia 2015 r. przebywa na zwolnieniu lekarskim, a lokal został otwarty
od dnia 15 lutego 2015 r. W związku z powyższym nie rozliczała godzin pracy pracowników, co wynikało z zakresu jej obowiązków. Ponadto nie zajmowała się reklamą firmy. W dalszych wyjaśnieniach wskazała, że do pracy na stanowisku menagera posiada kwalifikacje, gdyż wcześniej pracowała na podobnym stanowisku i ma doświadczenie w organizacji imprez.
Na potwierdzenie posiadanych kwalifikacji przedłożyła m.in.: dyplom (...)Przyrodniczego w B. z dnia 15 lipca 2009 r. o ukończeniu studiów na kierunku technika rolnicza i leśna w specjalności maszyn do kształtowania i ochrony krajobrazu oraz uzyskaniu tytułu zawodowego inżynier, dyplom (...)Przyrodniczego w B. z dnia 21 czerwca 2011 r. o ukończeniu studiów na kierunku mechanika i budowa maszyn w specjalności maszyny i urządzenia rolnicze oraz uzyskaniu tytułu zawodowego magister inżynier, pismo Uczelnianej Rady Samorządu Studenckiego (...)Przyrodniczego w B.
z dnia 15 czerwca 2015 r. potwierdzające współuczestnictwo ubezpieczonej
w przygotowaniach imprez masowych, organizowanych w ramach imprez studenckich
w latach 2008-2011. Ponadto z oświadczenia wnioskodawczyni wynika, iż jej bezpośrednim przełożonym była G. Ż. i to ona może potwierdzić jej zatrudnienie wraz
z mężem J. Ż. i pracownikiem biura księgowego. Powyższe okoliczności ubezpieczona potwierdziła w czasie przesłuchania w charakterze strony. W dniu 22 czerwca 2015 r. do organu rentowego wpłynęło oświadczenie z dnia 19 czerwca 2015 r. G. Ż., w którym poinformowała, iż M. R. (1) odpowiedziała
na anons prasowy zamieszczony w E. (...), a jej oferta była najmniej wygórowana finansowo. W kwestii stanu majątkowego firmy pozwalającego na zatrudnienie M. R. (1), płatnik składek wskazała, iż zaciągnęła kredyt inwestycyjny w wysokości 50.000 zł, a sprzęt wzięła w leasing jak poleciła jej to M. R. (1). Stanowisko pracy M. R. (1) nie istniało wcześniej, a zostało stworzone dla niej w celu wykonania biznes planu oraz przeprowadzenia wszelkich czynności związanych z przygotowaniem i prowadzeniem lokalu gastronomicznego wraz
z nadzorem nad pracownikami. Natomiast z dalszych wyjaśnień wynika, iż do naboru osób, które wskazała M. R. (1) nie doszło, ponieważ firma musiała ograniczyć koszty pracownicze. Ponadto płatnik składek G. Ż. wskazała, iż z pracy ubezpieczonej nie uzyskała zysków. Obowiązki M. R. (1) po jej przejściu na zwolnienie chorobowe przejął płatnik składek G. Ż.. Wyjaśnienia złożone przed organem rentowym zainteresowana potwierdziła w czasie przesłuchania
w charakterze strony. Na podstawie zebranego materiału dowodowego organ rentowy stwierdził, iż nie znalazł wiarygodnych i racjonalnych przesłanek do zatrudnienia M. R. (2) za wynagrodzeniem 5.645 zł z racji sytuacji majątkowej firmy.

Przedmiot rozważań prawnych Sądu I instancji stanowiły regulacje prawne zawarte
w art. 6 ust.1 pkt 1, art. 8 ust. 1, art. 11 ust. 1, art. 12 ust. 1 i art. 13 pkt 1 ustawy z dnia
13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2016 r., poz. 963 ze zm.), art. 2 k.p. oraz 22 k.p., art. 83 k.c. oraz 58 k.c. W ocenie Sądu Okregowego przeprowadzone postępowanie dowodowe nie wykazało, ażeby zawarta przez odwołującą
i zainteresowaną umowa o pracę była umową pozorną względnie zmierzała do obejścia prawa. Organ rentowy, na którym zgodnie z treścią art. 6 k.c. spoczywał ciężar udowodnienia, iż odwołująca nie świadczyła faktycznie pracy na rzecz zainteresowanej, nie zdołał tego wykazać. Z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie jednoznacznie wynika, że odwołująca rzeczywiście świadczyła pracę w ramach zawartej umowy o pracę. Wskazują na to zgodne zeznania odwołującej, zainteresowanej i świadków, ale również złożone do akt sprawy dokumenty pracownicze – te związane z nawiązaniem stosunku, jak
i dokumenty przygotowane i podpisane przez ubezpieczoną. Odwołująca rzeczywiście wykonywała pracę na warunkach określonych w pisemnej umowie zawartej w dniu 1 grudnia 2014 r. będąc zatrudnioną na stanowisku odpowiadającym jej kwalifikacjom. Także względy ekonomiczno – organizacyjne i potrzeba utworzenia danego stanowiska pracy nie mogą dyskwalifikować zawartej umowy. Utworzenie bowiem konkretnego stanowiska pracy
i zatrudnienie pracownika celem realizacji przypisanych do niego zadań leży w sferze samodzielnych decyzji pracodawcy, który ponosi tego konsekwencje. Sąd nie ma przy tym potrzeby ustalania istnienia ekonomicznego i organizacyjnego uzasadnienia zatrudnienie pracownika. Należy jednak zaznaczyć, iż zostało w niniejszej sprawie logicznie i jasno wytłumaczone przez strony to, z czego wynikała potrzeba zatrudnienia przez zainteresowaną pracownika. Powyższe sprzeciwia się zatem wnioskom organu rentowego, iż odwołująca została zatrudniona na specjalnie utworzonym dla niej stanowisku pracy oraz że nie istniała potrzeba gospodarcza zatrudnienia tego pracownika. Pozwany nie wykazał, aby pracodawca – zainteresowany – będący osobą całkowicie obcą dla ubezpieczonej złożył pozorne oświadczenie woli. W dacie zawarcia umowy o pracę zainteresowana pomimo tego, że była już w ciąży, była zdolna do pracy i zgodnie z obowiązkiem wynikającym z art. 229 k.p. przed podjęciem zatrudnienia wykazała pracodawcy swoją zdolność do pracy przedkładając zaświadczenie lekarskie z dnia 28 listopada 2014 r. Wprawdzie okres wykonywania tej pracy był krótki, jednakże zaznaczyć wypada, że jednym z podstawowych świadczeń (oprócz wynagrodzenia za pracę), na których opiera się stosunek pracy jest przecież korzystanie
z ochrony ubezpieczeniowej, między innymi w razie choroby. Zainteresowana czyniła użytek z przysługującego jej prawa, a okoliczność, czy podjęła zatrudnienie również w celu objęcia jej ochroną ubezpieczeniową na przyszłość, czy z innych pobudek, nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy. Podkreślić należy, że ciąża nie jest stanem patologicznym
i gdy przebiega bez jakichkolwiek powikłań nie powoduje co do zasady niezdolności do pracy. Stąd też, gdyby nie problemy zdrowotne, których to odwołująca nie mogła przewidzieć, mogłaby ona świadczyć pracę na rzecz zainteresowanej. W ocenie Sądu Okręgowego nie sposób twierdzić, że strony miały świadomość tego, że pomimo sporządzenia dokumentów pracowniczych, w tym umowy o pracę, praca świadczona nie będzie. Brak jest także przesłanek do tego, by dowodzić, że praca przez odwołującą rzeczywiście nie była świadczona. Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. i powołanych w uzasadnieniu przepisów prawa materialnego, zmienił zaskarżoną decyzję i orzekł, jak w sentencji.

Apelację od wyroku wywiódł organ rentowy zaskarżając go w całości i zarzucając:

- błąd w ustaleniach faktycznych mający wpływ na rozstrzygniecie sprawy polegający
na przyjęciu, iż zachodzą podstawy do uznania, iż M. R. (1) zawarła
z płatnikiem umowę o pracę z zamiarem faktycznej jej realizacji i tym samym stosunek pracy został nawiązany, podczas gdy okoliczności sprawy świadczą o tym, że umowa została zawarta jedynie w celu uzyskania świadczeń z ubezpieczeń społecznych, konsekwencją czego jest naruszenie norm prawa materialnego, tj. art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 11 ust. 1, art.
12 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2016 r., poz. 963 ze zm.) oraz art. 58 § 2 i art. 83 § 1 k.c., art. 22 § 1 k.p.,

- naruszenie przepisów prawa procesowego: art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów; art. 227 k.p.c. w zw. z art. 162 k.p.c. poprzez oddalenie wniosku pozwanego o przeprowadzenie dowodu z dokumentacji finansowo-rachunkowej płatnika oraz dowodu z umieszczenia w prasie ogłoszenia o poszukiwaniu pracownika; art. 232 k.p.c. w zw. z art. 6 k.c. poprzez stwierdzenie, iż na organie rentowym spoczywał ciężar udowodnienia, iż ubezpieczona nie świadczyła pracy na rzecz zainteresowanej; art. 328 § 2 k.p.c. poprzez niewyjaśnienie w uzasadnieniu wyroku podstawy prawnej przyznanych
na rzecz ubezpieczonej kosztów zastępstwa prawnego.

Pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania, ewentualnie
o jego uchylenie i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania oraz o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu apelacji zakwestionowano stanowisko Sądu Okręgowego, że istniała uzasadniona ekonomicznie potrzeba zatrudnienia pracownika. Płatnik zatrudniał dwie osoby: jedną na ¼ etatu oraz drugą osobę w pełny wymiarze czasu pracy za wynagrodzeniem 1.750 zł. Ponadto z zeznań płatnika wynika, że firma przynosiła straty, a w grudniu 2014 r. zaciągnięto kredyt inwestycyjny. Stanowisko pracy M. W.-RychIickiej nie istniało wcześniej i zostało stworzone dla niej w celu wykonania biznes planu oraz przeprowadzenia wszelkich czynności związanych z przygotowaniem i prowadzeniem lokalu gastronomicznego wraz z nadzorem na pracownikami. Jednakże do naboru osób, które wskazała ubezpieczona nie doszło, ponieważ firma musiała ograniczać koszty pracownicze. Z zeznań płatnika wynika, iż z pracy ubezpieczonej firma nie uzyskała zysków. Wnioskodawczyni nie wykonywała czynności wynikających z zakresu jej obowiązków, tj. nadzór nad bieżącą działalnością lokalu oraz nadzór nad zatrudnionymi osobami w lokalu, gdyż lokal ten został otwarty po jej odejściu na zwolnienie lekarskie. Należy podkreślić, również, iż lokal ten od maja 2015 r. jest zamknięty. Obowiązki ubezpieczonej przejął płatnik G. Ż. i jej mąż. Ubezpieczona nie jeździła sama do T., jak również
do Parku (...), ponieważ jeździła albo z G. Ż. albo jej mężem. Zatem nie była samodzielnym pracownikiem, nie odciążyła płatnika od jego obowiązków.

Ubezpieczona w odpowiedzi na apelację wniosła o jej oddalenie i zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja organu rentowego nie jest uzasadniony i podlega oddaleniu. W szczególności nie można podzielić żądanego z zarzutów na jakich opiera się jej konstrukcja.

Przedmiotem sporu między stronami było, czy M. R. (1) od dnia 1 grudnia 2014 r. podlegała obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym, tj. emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu z tytułu zgłoszonego zatrudnienia na podstawie umowy o pracę u G. Ż..

Odnosząc się do zarzutów apelacyjnych w pierwszej kolejności rozważenia wymagają zarzuty podniesione w ramach podstawy naruszenia prawa procesowego, bowiem ocena zarzutów odnoszących się do naruszenia prawa materialnego może być dokonana jedynie na podstawie prawidłowo ustalonego stanu faktycznego sprawy.

Odnośnie zarzutu naruszenia art. 232 k.p.c. w zw. z art. 6 k.c. wskazać należy, że w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych przedmiot rozpoznania sprawy sądowej wyznacza decyzja organu rentowego, od której wniesiono odwołanie, w niniejszej sprawie ustalenie obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym. Jeśli natomiast chodzi
o rozkład ciężaru dowodzenia w tego typu sprawach, które podlegają reżimowi procesowemu właściwemu dla spraw cywilnych, przypomnieć wypada, że zgodnie z treścią art. 6 k.c. ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Sama zasada skonkretyzowana w art. 6 k.c., jest jasna. Ten, kto powołując się
na przysługujące mu prawo, żąda czegoś od innej osoby, obowiązany jest udowodnić fakty (okoliczności faktyczne) uzasadniające to żądanie, ten zaś, kto odmawia uczynienia zadość żądaniu, a więc neguje uprawnienie żądającego, obowiązany jest udowodnić fakty wskazujące na to, że uprawnienie żądającemu nie przysługuje (Komentarz do kodeksu cywilnego. Księga pierwsza, część ogólna. Stanisław Dmowski i Stanisław Rudnicki, Wydawnictwo Prawnicze Lexis Nexis, Warszawa 2005 r., Wydanie 6). Przepis art.
232 § 1 zd. 1 k.p.c. stanowi natomiast odpowiednio, że strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne. Obowiązek przedstawienia dowodów spoczywa na stronach (art. 3 k.p.c.), a ciężar udowodnienia faktów mających dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie (art. 227 k.p.c.) spoczywa na stronie, która z faktów tych wywodzi skutki prawne - art. 6 k.c. (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia: 17 grudnia 1996 r., I CKU 45/96, OSNC 1997, nr 5-6, poz. 76, 11 lipca 2001 r., V CKN 406/00, Lex nr 52321, 12 kwietnia 2000 r., IV CKN 22/00, Lex nr 52438; wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 29 grudnia 2003 r., I ACa 1457/03, OSA 2005,
z. 3, poz.12).

Skoro zatem w rozpoznawanej sprawie organ rentowy domagał się ustalenia,
że M. R. (1) jako pracownik u płatnika składek G. Ż. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu
i wypadkowemu w okresie od dnia 1 grudnia 2014 r., to na nim spoczywał obowiązek wykazania, że strony nienawiązały i nierealizowały więzi pracowniczej (zgodnie z reżimem określonym w art. 22 § 1 k.p.).

Odnosząc się z kolei do twierdzeń skarżącego odnośnie zarzutu naruszenia art. 227 k.p.c. w zw. z art. 162 k.p.c. stwierdzić należy, że Sąd Okręgowy nie wydał postanowienia o oddaleniu wniosków dowodowych pozwanego o przeprowadzenie dowodu z dokumentacji finansowo-rachunkowej płatnika oraz dowodu z umieszczenia w prasie ogłoszenia o poszukiwaniu pracownika, a pozwany nie zwrócił uwagi sądowi na uchybienia przepisom postępowania w trybie art. 162 k.p.c. Nie mniej jednak w związku z nierozpoznaniem tych wniosków dowodowych należało rozważyć zarzut ich pominięcia mimo braku zastrzeżenia skierowanego do protokołu (np. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 10 stycznia 2014 r., I ACa 1150/13).

Zarzut naruszenia prawa procesowego - art. 227 k.p.c. należało uznać za chybiony.

Artykuł 227 k.p.c. określa jedynie jakie fakty są przedmiotem dowodu stanowiąc, że są to fakty mające istotnie znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy. Twierdzenie, że przepis ten został naruszony przez sąd rozpoznający sprawę ma rację bytu tylko w sytuacji gdy wykazane zostanie, że sąd przeprowadził dowód na okoliczności nie mające istotnego znaczenia w sprawie i ta wadliwość postępowania dowodowego mogła mieć wpływ na wynik sprawy, bądź gdy sąd odmówił przeprowadzenia dowodu na fakty mające istotne znaczenie w sprawie, wadliwie oceniając, że nie mają one takiego charakteru.

Pozwany poza sformułowaniem tego zarzutu w petitum apelacji nie wskazał, że nieprzeprowadzenie tych dowodów miało istotnie znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy.

Umieszczenie przez odwołującą się w prasie ogłoszenia o poszukiwaniu pracownika bądź jego brak nie może rzutować na ważność lub nieważność badanego pracowniczego tytułu ubezpieczenia M. R. (1). Podobnie kondycja finansowa pracodawcy, która stanowiła wiodący watek wypowiedzi organu rentowego, a następnie znalazła wyraz w zarzutach apelacyjnych, nie jest okolicznością mogącą samoistnie stanowić o niepodleganiu przez pracownika ubezpieczeniom społecznym. Czynniki te mogą wyłącznie sugerować, że strony zawarły umowę o prace dla pozoru. W sytuacji jednak, gdy zostało udowodnione (tak jak w rozpoznawanej sprawie), że doszło do nawiązania i realizowania więzi pracowniczej, wskazane uwarunkowania tracą na znaczeniu.

Ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Okręgowy w sprawie, wbrew twierdzeniom apelującego, znajdują odzwierciedlenie w materiale dowodowym zgromadzonym w sprawie, a podniesiony przez organ rentowy w apelacji zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. jest chybiony.

Przypomnieć należy, że zgodnie z przywołanym powyżej przepisem, statuującym dyrektywy oceny materiału dowodowego sprawy, sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału.

W doktrynie i orzecznictwie przyjęte jest, że ramy swobodnej oceny dowodów muszą być zakreślone wymaganiami prawa procesowego, doświadczenia życiowego, regułami logicznego myślenia oraz pewnego poziomu świadomości prawnej, według których sąd w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważa materiał dowodowy, dokonuje wyboru określonych środków dowodowych i ważąc ich moc oraz wiarygodność odnosi je do pozostałego materiału dowodowego. Dla skuteczności zarzutu naruszenia przepisu art. 233 § 1 k.p.c. nie wystarcza stwierdzenie o wadliwości dokonanych ustaleń faktycznych. Konieczne jest tu wskazanie przyczyn dyskwalifikujących postępowanie sądu w tym zakresie. W szczególności skarżący powinien wskazać, jakie kryteria oceny naruszył sąd przy ocenie konkretnych dowodów, uznając brak ich wiarygodności i mocy dowodowej lub niesłuszne im je przyznając.

W kontekście powyższych wywodów należało uznać, że zarzuty zawarte w apelacji strony pozwanej mają jedynie charakter polemiczny w stosunku do prawidłowych ustaleń Sądu Okręgowego i jako takie nie zasługują na uwzględnienie.

Sąd Odwoławczy oceniając jako prawidłowe ustalenia faktyczne i rozważania prawne dokonane przez Sąd pierwszej instancji uznał je za własne.

Odnośnie zarzutu naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. wskazać należy, iż istotnie rozstrzygnięcie o kosztach zastępstwa procesowego ujęte w punkcie drugim zaskarżonego orzeczenia nie zostało uzasadnione, jednakże ostatecznie pozostaje to bez wpływu
na rozstrzygnięcie, ponieważ odpowiada one prawu. Jego podstawę prawną stanowią regulacje zawarte w art. 98 § 1 k.p.c. i 108 § 1 k.p.c. w zw. z § 2 ust. 1 i 2 i § 11 ust.
2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat
za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (t.j. Dz.U. z 2013 r., poz. 490 ze zm.). Koszty zastępstwa procesowego zostały zasądzone według trzykrotności stawki minimalnej (180 zł x 3).

Przechodząc do rozważań merytorycznych, należy sięgnąć do rozważań Sądu Najwyższego zawartych w uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 22 czerwca 2015 r., I UK 367/14, LEX nr 1771586. Wyrok ten ma znaczenie, gdyż w klarowny sposób wizualizuje i synchronizuje dorobek orzeczniczy dotyczący granic kwestionowania umowy o pracę jako tytułu ubezpieczenia. Sąd Najwyższy w tym judykacie wskazał, że podleganie pracowniczym ubezpieczeniom społecznym jest uwarunkowane nie tyle zgłoszeniem pracownika do tych ubezpieczeń i opłacaniem składek z tego tytułu, ile legitymowaniem się przez ubezpieczonego statusem pracownika rzeczywiście świadczącego pracę w ramach stosunku pracy. Pozorność umowy o pracę występuje wtedy, gdy strony tej umowy, składając oświadczenia woli - zawierające formalnie niezbędne elementy umowy o pracę określone w art. 22 § 1 k.p. - faktycznie nie zamierzają realizować obowiązków wynikających z tej umowy, mając świadomość tworzenia fikcji w celu uzyskania świadczeń z ubezpieczeń społecznych. O tym, czy strony istotnie nawiązały stosunek pracy stanowiący tytuł ubezpieczeń społecznych, nie decyduje samo formalne zawarcie umowy o pracę, przystąpienie do ubezpieczenia i opłacenie składki, ale faktyczne i rzeczywiste realizowanie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy (essentialia negotii), wynikających z art. 22 § 1 k.p. Istotne więc jest, aby stosunek pracy zrealizował się przez wykonywanie zatrudnienia, gdyż w takim przypadku wady oświadczeń woli dotykające umowę o pracę - nawet powodujące jej nieważność - nie wywołują skutków w sferze prawa do świadczeń z ubezpieczeń społecznych. Sąd Najwyższy wielokrotnie zwracał uwagę, że umowa o pracę, która nie wiąże się z rzeczywistym jej wykonywaniem, a zgłoszenie do ubezpieczenia następuje tylko pod pozorem istnienia tytułu ubezpieczenia w postaci zatrudnienia, nie rodzi skutków w sferze prawa do świadczeń z ubezpieczenia społecznego (por. wyroki Sądu Najwyższego: z 17 grudnia 1996 r., II UKN 32/96, OSNAPiUS 1997 Nr 15, poz. 275; z 16 marca 1999 r., II UKN 512/98, OSNAPiUS 2000 Nr 9, poz. 368; z 28 lutego 2001 r., II UKN 244/00, OSNAPiUS 2002 Nr 20, poz. 496; z 4 sierpnia 2005 r., II UK 320/04, OSNP 2006 nr 7-8, poz. 122; z 26 lipca 2012 r., I UK 27/12, LEX nr 1218584). Z orzeczeń tych wynika, że pozorna czynność prawna (np. umowa), wyrażająca pozorne oświadczenia woli, nie wywołuje między stronami tej czynności skutków prawnych, ponieważ jest nieważna z mocy art. 83 § 1 k.c. Pozorność jest wadą oświadczenia woli polegającą na niezgodności między aktem woli a jej przejawem na zewnątrz, przy czym strony zgodne są co do tego, że oświadczenie to nie będzie wywołało skutków prawnych. Oświadczenie woli stron nie może wywoływać skutków prawnych odpowiadających jego treści, jeżeli same strony tego nie chcą (nie zamierzają). Pozorna umowa o pracę, na podstawie której jej strony nie miały zamiaru i od początku nie realizowały konstrukcyjnych obowiązków dotyczących pracy podporządkowanej (art. 22 § 1 k.p.), nie stanowi uprawnionego tytułu podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym pracowników (art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 11 ust. 1 i art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych). Umowa o pracę jest zawarta dla pozoru i nie może w związku z tym stanowić tytułu do objęcia pracowniczym ubezpieczeniem społecznym, jeżeli przy składaniu oświadczeń woli obie strony mają świadomość, że osoba określona w umowie jako pracownik nie będzie świadczyć pracy, a osoba określona jako pracodawca nie będzie korzystać z jej pracy, czyli gdy strony z góry zakładają, że nie będą realizowały swoich praw i obowiązków wypełniających treść stosunku pracy. Nie można przyjąć pozorności oświadczeń woli o zawarciu umowy o pracę wtedy, gdy pracownik podjął pracę i rzeczywiście ją wykonywał, a pracodawca pracę tę przyjmował (wyrok Sądu Najwyższego z 12 lipca 2012 r., II UK 14/12, LEX nr 171216864). Jeżeli jednak ubezpieczony faktycznie nie wykonywał pracy podporządkowanej na rzecz płatnika składek i od początku celem zawarcia umowy o pracę nie było wykonywanie tej pracy, a jedynie uzyskanie tytułu podlegania ubezpieczeniom społecznym w celu otrzymywania wysokich świadczeń z ubezpieczenia społecznego (obciążających Fundusz Ubezpieczeń Społecznych, a nie pracodawcę), to wówczas można przyjąć, że umowa o pracę została zawarta dla pozoru. Gdy umowa o pracę jest przez strony rzeczywiście wykonywana, nie może być mowy o pozorności, co jednak nie wyklucza możliwości badania czy zawarcie umowy nie zmierzało do obejścia prawa (art. 58 § 1 k.c.), które rodzi jej nieważność (por. wyrok Sądu Najwyższego z 19 stycznia 2010 r., I UK 261/09, LEX nr 577825).

Sąd Najwyższy w przywołanym judykacie w dalszej części rozważań podkreślił, że chęć uzyskania tytułu podlegania ubezpieczeniom społecznym jest zgodnym z prawem i zasadami współżycia społecznego celem zawarcia umowy o pracę. Dlatego nie można przyjąć, że jeżeli stronom umowy o pracę przyświeca taki właśnie cel, to umowa o pracę jest nieważna z mocy art. 58 § 1 lub 2 k.c. (por. wyrok Sądu Najwyższego z 9 lutego 2012 r., I UK 265/11, LEX nr 1169836). Sama chęć uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego jako motywacja do podjęcia zatrudnienia nie świadczy o zamiarze obejścia prawa, podobnie jak inne cele stawiane sobie przez osoby zawierające umowy o pracę, takie jak na przykład chęć uzyskania środków utrzymania (por. wyroki Sądu Najwyższego: z 25 stycznia 2005 r., II UK 141/04, OSNP 2005 Nr 15, poz. 235; z 5 października 2005 r., I UK 32/05, OSNP 2006 nr 15-16, poz. 249; z 28 kwietnia 2005 r., I UK 236/04, OSNP 2006 nr 1-2, poz. 28; z 11 stycznia 2006 r., II UK 51/05, OSNP 2006 nr 23-24, poz. 366). Umowie o pracę, która nie narusza art. 22 § 1 k.p., nie można stawiać zarzutu zawarcia jej w celu obejścia prawa, nawet gdy jej cel dyktowany był wyłącznie chęcią uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Z tej przyczyny w orzecznictwie przyjmuje się, że krytyczna ocena zawierania umów o pracę przez kobiety w zaawansowanej ciąży i ich krótkotrwałe zatrudnienie, rodzące prawo do pełni świadczeń przysługujących z ubezpieczenia społecznego z tytułu macierzyństwa, może uzasadniać poczucie nadużywania prawa, jednak nie jego obejścia.

Z przedstawionymi powyżej argumentami i twierdzeniami Sąd Apelacyjny w pełni się utożsamia. Sprawia to, że teza pozwanego o pozorności umowy o pracę zawartej przez wnioskodawczynię i zainteresowaną jest fałszywa i to z dwóch powodów. Po pierwsze, dlatego, że wnioskodawczyni rozpoczęła wykonywanie pracy w ramach zawartej umowy, a po drugie, z uwagi na to, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie wykazał, że umowa o pracę została zawarta dla pozoru za zgodą pracodawcy (za taką tezą nie przemawia żaden z dowodów zgromadzonych w sprawie).

W pierwszej kolejności należy wskazać, że strony zadbały o formalną stronę zatrudnienia – sporządzona została w formie pisemnej umowa o pracę (k. 32 a.r.), przeprowadzono szkolenie wstępne z bhp (k. 37 v a.r.), ubezpieczona otrzymała zakres obowiązków (k. 36 a.r.). Ponadto uzyskała zaświadczenie lekarskie z dnia 28 listopada
2014 r. o braku przeciwwskazań do wykonywania pracy na stanowisku menagera projektu
(k. 38 a.r.).

Strony wykazały również, że po stronie pracodawcy zaistniała realna potrzeba zatrudnienia ubezpieczonej. Płatnik składek G. Ż. prowadzi działalność gospodarczą od dnia 1 czerwca 2010 r. w zakresie gastronomi i handlu. Siedziba firmy znajduje się w B. przy ul. (...), a ponadto działalność prowadzona jest również w T. przy ul. (...), gdzie znajduje się lokal gastronomiczny. Ponadto pracuje w Centrum Onkologii na podstawie umowy o pracę. G. Ż. wygrała przetarg ofertowy na prowadzenie (...) baru i poszukiwała osoby z doświadczeniem
w przygotowaniu jego otwarcia i prowadzenia. Ogłoszenie umieszczone było w prasie
i w internecie. Z około 6 osób, które odpowiedziały na ofertę, M. R. (1) miała najniższe oczekiwania finansowe i posiadała również wymagane doświadczenie (zaświadczenie z (...) k. 6 a.r., zeznania świadka J. Ż. – k. 26 a.s., zapis na płycie CD 00:14:16-00:23:36, płyta CD – k. 27 a.s., przesłuchanie w charakterze strony G. Ż. – k. 40-41 a.s., zapis na płycie CD 00:01:52- 00:13:29, płyta - k. 42 a.s.).

W ocenie Sądu Apelacyjnego zainteresowana z uwagi na swoje liczne obowiązki zawodowe potrzebowała osoby, która zajmie się czynnościami związanymi z uruchomieniem nowego lokalu gastronomicznego w T.. Ubezpieczona posiadała odpowiednie doświadczenie zawodowe, ponieważ z jej kwestionariusza osobowego wynika, że pracowała jako manager kawiarni - restauracji (...) w latach 2004-2005. Zajmowała się również cateringiem (przesłuchanie w charakterze strony ubezpieczonej – k. 40-41 a.s., zapis
na płycie CD 00:01:52-00:02:51, 00:13:29 – 00:26:39, płyta - k. 42 a.s.).

Fakt zatrudnienia wnioskodawczyni potwierdzili świadkowie – pracownicy biura (...) i V. K., którzy widzieli ją, jak przynosiła dokumenty do biura (świadek K. F. – k. 25 a.s., zapis na płycie CD 00:03:35-00:10:21, płyta CD –k. 27 a.s.; zeznania świadka V. K. – k. 26, zapis na płycie
CD 00:10:21-00:14:16, płyta CD –k. 27 a.s.). Natomiast jako dowody potwierdzające świadczenie pracy przez M. R. (1) przedłożono 5 faktur podpisanych przez nią z dnia 1 grudnia 2014 r., 2 grudnia 2014 r., 12 grudnia 2014 r., 7 stycznia 2015 r. (szt. 2) (k. 53-57 a.r.) oraz biznesplan z grudnia 2014 r. podpisany przez M. R. (1) dotyczący otwarcia baru o nazwie (...) Bar (...) w T. przy ul. (...) (k. 45-52 a.s.).

Odnośnie biznesplanu stworzonego przez ubezpieczoną wskazać należy, że jako osoba odpowiedzialna za przygotowanie lokalu gastronomicznego do rozpoczęcia działalności sporządziła ona szczegółowy finansowy plan tego przedsięwzięcia obejmujący: zasady jego otwarcia, niezbędne wyposażenie i koszt jego zakupu, personel, metody zarządzania i działania konkurencji, proponowany asortyment, reklamę i założenia finansowe. Stworzony przez ubezpieczoną biznesplan zawierał najważniejsze informację potrzebne do zorganizowania i przygotowania do otwarcia „(...) (...)”, jak również miał stanowić bazę do określenia zasad jego dalszego funkcjonowania.

Odnośnie przedłożonych faktur podpisanych przez ubezpieczoną, wskazać należy, że w regulacjach prawnych (ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości /t.j. Dz.U.
z 2016 r., poz. 1047/, art. 21 ust. 1 i 1 a rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 28 marca 2011 r. w sprawie zwrotu podatku niektórym podatnikom, wystawiania faktur, sposobu ich przechowywania oraz listy towarów i usług, do których nie mają zastosowania zwolnienia od podatku od towarów i usług /Dz.U. z 2011 r., Nr 68, poz. 360 ze zm./ zastąpionym przez rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 3 grudnia 2013 r. w sprawie wystawiania faktur /Dz.U. z 2013 r., poz. 1485/) nie istnieje wymóg podpisania faktur przez ich wystawcę
i odbiorcę. Jednakże pomimo braku ustawowego obowiązków w tym zakresie wskazane jest ich podpisywanie, ponieważ faktura jest dokumentem o znaczeniu prawny i może stanowić dowód zarówno zaciągniętego obowiązania, jak i spełnienia świadczenia. Ponadto podpisy uprawdopodobniają autentyczność dokumentu.

Złożone przed organem rentowym faktury dokumentują zakup produktów związanych z catering dostarczanym do firm działających na terenie (...) Parku (...) (zeznania ubezpieczonej – k. 87, 89, 91 a.r.).

Ponadto wbrew stanowisku apelującego, pomimo że działalność gospodarcza płatnika składek przynosiła straty, to z uwagi na otrzymanie w grudniu 2014 r. kredytu inwestycyjnego zainteresowana miała środki finansowe na wypłatę ubezpieczonej wynagrodzenia.

Przedstawione okoliczności Sąd drugiej instancji uważa za udowodnione. Wynikają one z dokumentów i osobowych źródeł dowodowych. Organ rentowy nie przedstawił racjonalnych racji mogących podważyć wiarygodność przeprowadzonych dowodów. Okoliczności te mają znaczenie zważywszy na zarzut apelacji dotyczący art.233 § 1 k.p.c., a także opierający się na art. 58 k.c. i art. 83 k.c.

Implikują zapatrywanie, że między wnioskodawczynią a zainteresowanym pracodawcą nie doszło do pozornego nawiązania stosunku pracy. Z miarodajnego materiału dowodowego nie można również wyprowadzić tezy, że M. R. (1) wraz z G. Ż. uzgodniły zawarcie stosunku pracy bez zamiaru jego realizacji. Wyklucza to założenie głoszone przez organ rentowy, zgodnie z którym zobowiązanie to było nieważne na podstawie art. 83 § 1 k.c.

Brak również podstaw do uznania, że wykonywane przez nią czynności nie odnajdowały się w pracowniczym modelu zatrudnienia. Wykonywanie pracy odbywało się pod kierownictwem pracodawcy, osobiście, odpłatnie, ciągle i z ryzykiem dla pracodawcy.

Reasumując powyższe rozważania należało stwierdzić, że zawarta przez strony umowa o pracę nie była nieważna z powodu pozorności. Strony nawiązały i realizowały więź pracowniczą (zgodnie z reżimem określonym w art. 22 § 1 k.p.).

W tym stanie rzeczy, nawiązując do poglądu wyrażonego w cytowanym powyżej wyroku Sądu Najwyższego (który Sąd drugiej instancji podziela), jasne jest, że przy tego rodzaju założeniach faktycznych niemożliwe jest uznanie, że zawarta przez strony umowa o pracę została zawarta w celu obejścia prawa (art. 58 § 1 k.c. w związku z art. 300 k.p.). Oznacza to, że wyłączenie skutku ubezpieczeniowego (podlegania ubezpieczeniom społecznym), będącego konsekwencja posiadania statusu pracownika (art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych), może wynikać wyłącznie z nadużycia prawa (art. 58 § 2 k.c.).

Prawo ubezpieczeń społecznych w bardzo luźny sposób powiązane jest z prawem cywilnym. Relacja ta wynika przede wszystkim stąd, że ubezpieczenia społeczne stanowią odwzorowanie publicznoprawnego modelu regulacji prawnej. Oznacza to, że korzystanie w tej sferze prawnej z instytucji prawa prywatnego jest w każdym wypadku dyskusyjne. Uwaga ta sprawia, że transponowanie na grunt relacji ubezpieczeniowej konstrukcji nadużycia prawa ma charakter zindywidualizowany, a przede wszystkim wyjątkowy. W orzecznictwie podkreśla się, że w indywidualnych sporach między ubezpieczonym i organem rentowym art. 5 k.c. (art. 8 k.p.) nie ma zastosowania. Wynika to z tego, że relacje zachodzące między ubezpieczonym i organem rentowym nie są regulowane przez przepisy prawa cywilnego (wyrok SA w Białymstoku z dnia 9 października 2013 r., III AUa 359/13, LEX nr 1386064). Stanowisko to uchodzi za oczywiste w judykaturze. Do złagodzenia rygorów prawa ubezpieczeń społecznych nie stosuje się ani art. 5 k.c., ani art. 8 k.p., bo przepisy prawa ubezpieczeń społecznych mają charakter przepisów prawa publicznego. (np. wyrok SN z dnia 16 czerwca 2011 r. III UK 214/10 LEX nr 1095955, wyrok SA w Łodzi z dnia 21 sierpnia 2013 r. III AUa 1772/12 LEX nr 1366109). Analogicznie jest w przypadku, gdy posługiwanie się zasadami współżycia społecznego (sprzecznością ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa) wymierzone ma być przeciwko ubezpieczonemu.

Za Sądem Najwyższym (uzasadnienie wyroku z dnia 15.11.2006 I BP 12/06 OSNAPIUS 2008 nr 1-2, poz. 3) warto zwrócić uwagę, że treść zasad współżycia społecznego nie jest zdefiniowana. Przy uwzględnieniu, że Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej (art. 2 Konstytucji RP), należy przyjąć, że odwołanie się do zasad współżycia społecznego oznacza odwołanie się do idei słuszności w prawie i do powszechnie uznawanych wartości w kulturze naszego społeczeństwa. Ujmując rzecz ogólnie, można przyjąć, że przez zasady współżycia społecznego należy rozumieć podstawowe zasady etycznego i uczciwego postępowania (por. wyrok Sądu Najwyższego z 28 listopada 2001 r., IV CKN 1756/00, LexPolonica nr 383719). Ocena nadużycia prawa powinna być dokonana z uwzględnieniem obowiązku uczciwego postępowania (por. wyroki Sądu Najwyższego z 3 października 2000 r., I CKN 308/00, Biuletyn SN 2001, nr 1, s. 9 i z 4 października 2001 r., I CKN 458/00, LexPolonica nr 381359). Przepis art. 5 k.c. i art. 8 k.p. pozwalają odmówić ochrony podmiotowi, który prawo swoje wykonuje sprzecznie z zasadami współżycia społecznego lub społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa. Sprzeczność taka określana jest jako nadużycie prawa podmiotowego. Zwroty użyte w treści art. 5 k.c. i art. 8 k.p. jako zwroty niedookreślone nie oddają istoty nadużycia prawa i stąd też następuje w nich odesłanie do zasad słuszności, dobrej wiary w znaczeniu obiektywnym, czy też zasad uczciwości, obowiązujących w stosunkach o charakterze prywatnoprawnym. Każde prawo podmiotowe istnieje w granicach wyznaczonych treścią art. 5 k.c. i art. 8 k.p. Przepis ten ma zastosowanie wówczas, gdy postępowanie uprawnionego nie tylko nie jest zgodne z obiektywnie rozumianymi i powszechnie przyjmowanymi normami moralnymi, ale jest sprzeczne z tymi normami. Domniemanie przemawia za tym, że ten, kto korzysta ze swego prawa, czyni to w sposób zgodny z zasadami współżycia społecznego. Dopiero istnienie szczególnych okoliczności może domniemanie to obalić i pozwolić na zakwalifikowanie określonego zachowania jako nadużycia prawa niezasługującego na poparcie z punktu widzenia zasad współżycia społecznego (por. wyrok Sądu Najwyższego z 23 sierpnia 2001 r., II CKN 103/99, LexPolonica nr 376861).

Kierując się wskazanymi dyrektywami nie sposób uznać, że okoliczności faktyczne sprawy pozwalają na przyjęcie, że umowa o pracę zawarta przez M. R. (1) i G. Ż. jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego (społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa) i nie powinna wywierać skutków w sferze prawa ubezpieczeń społecznych. Ubezpieczona, pomimo zajścia w ciążę, starając się czynnie uczestniczyć w życiu zawodowym poprzez podjęcie zatrudnienia u G. Ż., miała pełne prawo do podlegania ubezpieczeniu społecznemu, a w rezultacie do korzystania ze świadczeń wynikających z systemu. W opozycji do tej tezy nie stoją względy słuszności, zasady współżycia społecznego, czy też inne wartości mające znaczenie na gruncie prawa ubezpieczeń społecznych.

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny uznał, że Sąd pierwszej instancji nie uchybił przepisom prawa materialnego - art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 11 ust. 1, art. 12 ust. 1 oraz art. 13 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych przez ich zastosowanie, w sytuacji gdy M. R. (1), będąc związana stosunkiem pracy z G. Ż. i świadcząc pracę na jej rzecz, podlegała obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu.

Dlatego zgodnie z art. 385 k.p.c. należało orzec jak w sentencji.

O kosztach procesu za II instancję orzeczono stosownie do treści art. 98 § 1 k.p.c. i 108 § 1 k.p.c. w zw. z § 2 ust. 1 i 2 i § 12 ust. 1 pkt 2 w zw. z § 11 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (t.j. Dz.U. z 2013 r., poz. 490 ze zm.), zgodnie z zasadą prawną, uchwałą składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 20 lipca 2016 r., III UZP 2/16, LEX nr 2071356.

SSA Daria Stanek SSA Małgorzata Gerszewska SSA Iwona Krzeczowska-Lasoń