Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Powódka (...) Oddział Terenowy w O. w pozwie przeciwko P. R. i R. W. wniosła o zapłatę od pozwanego P. R. kwoty 107.213,89 zł wraz z ustawowymi odsetkami oraz od pozwanego R. W. kwoty 393.942,83 zł wraz z ustawowymi odsetkami. W uzasadnieniu powódka podała, że pozwani byli prezesami zarządu (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w K., przy czym pozwany P. R. od 1999 r. do 3 kwietnia 2000 r., zaś pozwany R. W. od 3 kwietnia 2000 r. do czerwca 2007 r. Powódka uzyskała tytuł wykonawczy przeciwko spółce, lecz egzekucja przeciwko niej okazała się bezskuteczna.

Wyrokiem zaocznym z dnia 21 lutego 2008 r. Sąd Okręgowy w Bydgoszczy orzekł zgodnie z żądaniem pozwu. Pozwany P. R. w sprzeciwie wniósł o uchylenie wyroku zaocznego i oddalenie powództwa w całości. Powódka w odpowiedzi na sprzeciw podtrzymała swoje stanowisko w sprawie.

Postanowieniem z dnia 19 lutego 2010 r. Sąd Okręgowy zwolnił pozwanego P. R. od obowiązku ponoszenia kosztów sądowych w całości. Wyrokiem z dnia 4 maja 2011 r. Sąd Okręgowy w Bydgoszczy utrzymał w mocy co do pozwanego P. R. wyrok zaoczny Sądu Okręgowego w Bydgoszczy z dnia 21 lutego 2008 r. , sygn. akt VIII GC 155/07 .

Sąd Okręgowy ustalił, że nakazem zapłaty w postępowaniu nakazowym Sąd Okręgowy w Elblągu I Wydział Cywilny w sprawie I Ne 108/02 nakazał (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w K., aby zapłaciła solidarnie z (...) sp. z o.o. w W. kwotę 184.154,35 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 21 marca 2002 r. oraz samej spółce (...), aby zapłaciła kwotę 103.765,70 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 21 marca 2002 r. do dnia zapłaty na rzecz (...) Oddział Terenowy w O., poprzednika prawnego powódki. Na podstawie wskazanego wyżej nakazu zapłaty opatrzonego w klauzulę wykonalności powód w 2002 r. skierował egzekucję przeciwko spółce (...). Postanowieniem z dnia 9 marca 2007 r. Komornik Sądowy Rewiru I przy Sądzie Rejonowym dla Krakowa Śródmieścia w Krakowie umorzył postępowanie egzekucyjne. W uzasadnieniu wskazano, że dłużnik nie prowadzi działalności gospodarczej pod adresem wskazanym w rejestrze i w tym miejscu nie ustalono żadnego majątku spółki. Nie ujawniono, aby wobec spółki toczyło się postępowanie upadłościowe bądź likwidacyjne. Prezes spółki R. W. nie podejmował korespondencji do niego kierowanej. Pozwany P. R. był prezesem zarządu (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w K. w okresie od 9 października 1999 r. do 3 kwietnia 2000 r. Pozwany P. R. w czasie, kiedy był prezesem zarządu spółki B.-I. nie składał wniosku o ogłoszenie upadłości. Przy tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy stwierdził, że powód wykazał przesłanki odpowiedzialności pozwanego na podstawie art. 299 k.s.h., zaś pozwany nie wykazał okoliczności uwalniających go od tej odpowiedzialności.

W pierwszej kolejności Sąd Okręgowy odniósł się do zarzutu przedawnienia i uznał, że nie mógł on odnieść skutku, gdyż egzekucja została umorzona postanowieniem z 3 marca 2007 r., zaś pozew wpłynął do Sądu 11 października 2007 r. Pozwany nie wykazał, że powódka przed umorzeniem wiedziała zarówno o szkodzie, jaki i o osobie zobowiązanej do jej naprawienia. W dalszej kolejności Sąd Okręgowy stwierdził, iż powódka wykazała, że egzekucja przeciwko spółce okazała się bezskuteczna przedkładając postanowienie komornika sądowego o umorzeniu egzekucji wobec jej bezskuteczności, w którym wskazano podstawy takiego umorzenia. Pozwany zaś nie wykazał, że pomimo umorzenia możliwe było wyegzekwowanie należności od spółki.

W ocenie Sądu Okręgowego nie zasługiwały na uwzględnienie także zarzuty pozwanego wskazujące na okoliczności uwalniające od odpowiedzialności, gdyż twierdzenia pozwanego o braku podstaw do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości spółki (...) w czasie, gdy był członkiem jej zarządu pozostały gołosłowne. Zdaniem Sądu Okręgowego pozwany nie wykazał także, że powódka nie poniosła szkody. W wypadku odpowiedzialności członka zarządu na podstawie art. 299 k.s.h. przyjmuje się domniemanie szkody i to pozwany członek zarządu ma możliwość wykazania, że pomimo niezłożenia wniosku o ogłoszenie upadłości powód nie poniósł szkody. Powódka wysokość szkody wykazała za pomocą prawomocnego tytułu wykonawczego, którego zasadność może być podważana wyłącznie w drodze powództwa przeciwegzekucyjnego. Pozwany nie wykazał także, że w razie złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości powód i tak nie uzyskałby zaspokojenia.

Sąd Okręgowy stwierdził, że w przedmiotowej sprawie nie mógł znaleźć zastosowania przepis art. 5 k.c, gdyż powództwo o zaspokojenie wierzytelności powódki nie narusza w żaden sposób zasad słuszności. Ponadto na marginesie Sąd Okręgowy wskazał, że bezzasadne są także zarzuty pozwanego wskazujące na konieczność prowadzenia przez powódkę wcześniejszej egzekucji przeciwko dłużnikowi solidarnemu z nakazu zapłaty - spółce (...), ponieważ istotą solidarności dłużników jest to, że wierzyciel decyduje o egzekwowaniu długu od wszystkich lub od wybranych. Żaden z dłużników solidarnych nie może natomiast żądać od wierzyciela, aby wybrał egzekucję wobec innego dłużnika.

Wyrokiem z dnia 15 grudnia 2011 r. na skutek apelacji pozwanego P. R. Sąd Apelacyjny w Gdańsku uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Bydgoszczy pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania odwoławczego.

W uzasadnieniu Sąd Apelacyjny wskazał, iż doszło do naruszenia przez Sąd orzekający art. 217§2 k.p.c. oraz art. 233 §1 k.p.c. Podkreślił, iż ustalenia Sądu I instancji nie obejmowały okoliczności, które przedstawiałyby kondycję finansową spółki w okresie, który przypada na datę wymagalności wierzytelności powoda i pełnienia przez pozwanego P. R. funkcji prezesa zarządu spółki (...) Sp. z.o.o., a zatem nie odpowiadały na pytanie czy istniała konieczność złożenia wniosku o upadłość spółki lub o wszczęcie postępowania układowego, przy czym pozwany na tę okoliczność w sprzeciwie od wyroku zaocznego zgłosił odpowiednie wnioski dowodowe, w tym wniosek o powołanie dowodu z opinii biegłego, zaś Sąd pierwszej instancji nie wydał w tym zakresie żadnego formalnego rozstrzygnięcia. Ustalenie kiedy członkowie zarządu spółki, jak wskazuje się w orzecznictwie, powinni złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości jest niezbędne dla oceny pozostałych przesłanek wyłączających ich odpowiedzialność z mocy art. 299 k.s.h., na których opierają swoją obronę. Ustalenie czasu właściwego jest o tyle istotne, że chwilę tę należy za każdym razem odnosić do stanu majątkowego spółki (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 maja 2009 t, sygn. akt II CSK 661/08, LEX nr 511995). Ustalenie kondycji finansowej spółki pozwoliłoby również na stwierdzenie czy wystąpiła szkoda objęta odpowiedzialnością z art. 299 k.s.h. rozumiana jako obniżenie potencjału majątkowego spółki. Przeprowadzenie zgłoszonych przez pozwanego dowodów wyjaśniłoby czy zaniechanie zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości spółki spowodowało w normalnym porządku rzeczy poniesienie z tego tytułu szkody przez wierzyciela. Zgodnie bowiem z art. 299 § 2 k.s.h. członek zarządu nie ponosi odpowiedzialności przewidzianej w art. 299 § 1 k.s.h., jeśli wierzyciel i tak nie uzyskałby zaspokojenia, nawet wtedy, gdyby którykolwiek z członków zarządu złożył wniosek o ogłoszenie upadłości we właściwym czasie. Sąd Apelacyjny wskazał, iż przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Okręgowy winien przeprowadzić postępowanie dowodowe w zakresie zgłoszonych przez pozwanego w sprzeciwie od wyroku zaocznego dowodów w postaci dowodu z opinii biegłego z zakresu analiz i ocen prawidłowości funkcjonowania podmiotów gospodarczych na okoliczność czy w okresie od dnia 9 października 1999 r. do dnia 3 kwietnia 2000 r. zachodziły podstawy do zgłoszenia przez zarząd spółki (...) sp. z.o.o. wniosku o ogłoszenie upadłości lub wszczęcie postępowania układowego, dowodu z przesłuchania świadka R. W. na okoliczność sytuacji majątkowej spółki według stanu na dzień 3 kwietnia 2009 r., ewentualnie przesłuchania pozwanego oraz przeprowadzenie postępowania dowodowego obejmującego zgłoszone przez powoda wnioski dowodowe w odpowiedzi na sprzeciw od wyroku zaocznego oraz dokonanie pełnej analizy przeprowadzonego postępowania dowodowego, co dopiero umożliwi prawidłowe wyrokowanie w sprawie.

W dniu 26 października 2012 r. pozwany – R. W. złożył wniosek o przywrócenie terminu do wniesienia sprzeciwu od wyroku zaocznego oraz jednocześnie wniósł sprzeciw. W sprzeciwie pozwany wniósł o oddalenie powództwa przeciwko niemu w całości oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania. Domagał się także zawieszenia rygoru natychmiastowej wykonalności nadanemu powyższemu wyrokowi zaocznemu, zawiadomienia Z. T. o toczącym się sporze oraz wezwanie go do udziału w sprawie. Z. T. nie wstąpił do sprawy.

Pozwany wskazywał w sprzeciwie, iż w dniu 24 lipca 2000 r. został odwołany ze stanowiska prezesa Zarządu (...) sp. z o.o. w K., zaś na jego miejsce został powołany Z. T.. Pozwany podnosił, iż powód nie wykazał, aby zobowiązanie istniało w okresie, w którym pozwany pełnił funkcję prezesa zarządu tj. w okresie od dnia 3 kwietnia 2000 r. do 24 lipca 2000 r. Z nakazu zapłaty z dnia 10 czerwca 2002 r. wywnioskować można jedynie, iż zobowiązanie stało się wymagalne wobec spółki 21 marca 2002 r.

Postanowieniem z dnia 25 lutego 2013 r. Sąd Okręgowy odrzucił wniosek pozwanego R. W. o przywrócenie terminu do wniesienia sprzeciwu od wyroku zaocznego z dnia 21 lutego 2008 r. (pkt 1), jako że pozwany nie uchybił terminowi i wniósł sprzeciw w dniu 26 października 2012 r. tj. w terminie tygodnia od dnia, w którym dowiedział się o wydanym przeciwko niemu wyroku zaocznym. Ponadto Sąd zawiesił rygor natychmiastowej wykonalności nadany powołanemu wyrokowi zaocznemu, a także zwolnił pozwanego R. W. od opłaty sądowej od sprzeciwu od wyroku zaocznego.

W odpowiedzi na sprzeciw powódka podtrzymała swe stanowisko wyrażone w pozwie.

W piśmie z dnia 22 lipca 2013 r. powódka podtrzymała dotychczasowe stanowisko w sprawie oraz rozszerzyła powództwo wobec pozwanego R. W. wnosząc o zasądzenie od tego pozwanego kwoty 243. 172,11 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 15 września 2007 r. do dnia zapłaty i kwoty 158.440, 20 zł z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia powództwa do dnia zapłaty. W związku z rozszerzeniem powództwa wobec R. W. powódka zmniejszyła dochodzone roszczenie wobec P. R. do kwoty 99.544, 54 zł, w tym kwoty 44.747, 94 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 15 września 2007 r. do dnia zapłaty i kwoty 54.796, 60 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia powództwa do dnia zapłaty.

Pismem z dnia 12 września 2013 r. powódka rozszerzyła powództwo wobec R. W. do łącznej kwoty 401.328, 13 zł i wniosła o zasądzenie od tego pozwanego kwoty:

- 242.996, 95 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 15 września 2007 r. do dnia zapłaty

- 158.331, 18 zł z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia powództwa do dnia zapłaty.

Ponadto powódka ograniczyła powództwo wobec P. R. do łącznej kwoty 99.828, 59 zł i wniosła o zasądzenie od P. R. na rzecz powódki kwoty:

- 44.923, 10 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 15 września 2007 r.

- 54.905, 49 zł z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty.

W pozostałym zakresie powódka podtrzymała dotychczasowe roszczenie.

Sąd Okręgowy rozpoznając sprawę ponownie ustalił, co następuje:

Pozwany P. R. był prezesem zarządu (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w K. w okresie od 9 października 1999 r. do 8 kwietnia 2000 r.

okoliczność bezsporna, nadto odpis z akt rejestrowych - k. 545- 548 akt

Pozwany R. W. był prezesem zarządu (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w K. w okresie od 8 kwietnia 2000 r. do 24 lipca 2000 r.

(dowód: protokół nadzwyczajnego zgromadzenia wspólników z dnia 24 lipca 2000 r. - k. 433 akt, wniosek o dokonanie zmian w Rejestrze Handlowym - k. 434 akt, informacja o składzie zarządu oraz lista wspólników - k. 435- 436 akt, pismo Naczelnika Urzędu Skarbowego K. - k. 503 akt, odpis z akt rejestrowych - k. 545- 548 akt, zeznania świadka B. G.)

(...) Spólka z o.o. nie składała do Sądu Rejonowego dla Krakowa – Śródmieścia w Krakowie sprawozdań finansowych za lata 1999 r. i 2000 r.

(dowód: pismo Sądu Rejonowego dla Krakowa – Śródmieścia w Krakowie - k. 264 akt)

W dniu 1 lutego 2000 r. (...) Spólka z o.o. zawarła z A. T. oraz L. T. umowę przejęcia długu i cesji praw z umowy dzierżawy zabudowanych nieruchomości rolnych określonych w umowie jako G. K. i położonych w Gminie O.. Na mocy przedmiotowej umowy nastąpiło przejęcie długu przez B. – I. (...) z o.o. z tytułu umowy dzierżawy z dnia 2 marca 1998 r. z (...) Oddział Terenowy w E. oraz wstąpienie przez spółkę w prawa dzierżawcy. W umowie przejmujący dług zobowiązał się do spłaty należności przeterminowanych w kwocie 7.322, 36 zł oraz należności bieżących i przyszłych zgodnie z terminami określonymi w umowie dzierżawy.

(dowód: umowa przejęcia długu i cesji praw z umowy dzierżawy – k.583-584 akt)

Ponadto w dniu 1 lutego 2000 r. (...) Spólka z o.o. zawarła z A. T., L. T. oraz R. T. umowę przejęcia długu i przeniesienia własności ruchomości po zlikwidowanym (...) w O.. W umowie dłużnicy oświadczyli, iż są zobowiązani wg stanu na dzień 1 lutego 2000 r. do zapłaty na rzecz (...) w O. Filia w E. oprocentowania preferencyjnego w wysokości 5.509, 54 zł liczonego za okres 2.03.99 r. do 1.02.2000 r. od niespłaconego kapitału w wysokości 143.116, 00 zł. Przejmujący dług zobowiązał się do zapłaty 5.509, 54 zł w dniu 1.02.2000 r. oraz do spłaty niespłaconego kapitału w wysokości 143.116, 00 zł wg zasad zawartych w aneksie do umowy sprzedaży majątku ruchomego z dnia 18.06.1998 r.

(dowód: umowa przejęcia długu i przeniesienia własności ruchomości - k. 585 – 586 akt)

Wykonanie umowy zabezpieczono wekslami in blanco, które (...) miała prawo wypełnić w każdym czasie w wypadku niedotrzymania umownych terminów spłaty.

(dowód: deklaracje wystawcy i poręczyciela in blanco - k. 7 i k.12 akt I Nc 108/02 )

Pismami z dnia 5 marca 2002 r. powódka poinformowała (...) , iż weksle zostały przez nią wypełnione oraz wezwała spółkę do zapłaty sumy wekslowej w kwocie 227.630, 41 zł z tytułu umowy sprzedaży majątku ruchomego z dnia 2 marca 1998 r. oraz kwoty 60.289, 64 zł z tytułu umowy dzierżawy z dnia 2 marca 1998 r.

(dowód: wezwania do zapłaty sumy wekslowej - k.8 i 13 akt I Nc 108/02)

W dniu 8 czerwca 2002 r. powódka złożyła do Sądu Okręgowego w Elblągu pozew o zapłatę w postępowaniu nakazowym na podstawie powyższych weksli. Powódka wskazała, iż na sumę wekslową z tytułu umowy dzierżawy złożyła się należność główna w kwocie 46.132, 48 zł oraz odsetki ustawowe w kwocie 14.157, 16 zł. Na sumę wekslową z tytułu umowy sprzedaży majątku ruchomego złożyła się należność główna 143.116 zł, oprocentowanie redyskontowe 33.468, 69 zł oraz odsetki ustawowe 51.027, 72 zł.

(dowód: k. 2,9 14-15 akt I Nc 108/02 )

Nakazem zapłaty z dnia 10 czerwca 20002 r. w postępowaniu nakazowym Sąd Okręgowy w Elblągu I Wydział Cywilny w sprawie I Nc 108/02 nakazał (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w K., aby zapłaciła solidarnie z (...) sp. z o.o. w W. kwotę 184.154,35 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 21 marca 2002 r. oraz samej spółce (...), aby zapłaciła kwotę 103.765,70 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 21 marca 2002 r. do dnia zapłaty na rzecz (...) Oddział Terenowy w O., poprzednika prawnego powódki.

(okoliczność bezsporna, nadto odpis nakazu - k.10 akt)

Na podstawie wskazanego wyżej nakazu zapłaty opatrzonego w klauzulę wykonalności powódka w 2002 r. skierowała egzekucję przeciwko spółce (...). Postanowieniem z dnia 9 marca 2007 r. Komornik Sądowy Rewiru I przy Sądzie Rejonowym dla Krakowa Śródmieścia w Krakowie umorzył postępowanie egzekucyjne. W uzasadnieniu wskazano, że dłużnik nie prowadzi działalności gospodarczej pod adresem wskazanym w rejestrze i w tym miejscu nie ustalono żadnego majątku spółki. Także skierowane przeciwko dłużnikowi solidarnemu - (...) spółka z o.o. w W. postępowanie egzekucyjne okazało się bezskuteczne i postanowieniem komornika z dnia 6 października 2007 r. zostało umorzone.

( okoliczności bezsporne, nadto postanowienie - k. 11 akt, k-132-134 akt)

Wobec bezskutecznej egzekucji przeciwko (...) spółka z o.o. w K. powódka skierowała do pozwanego R. W. wezwanie do zapłaty z dnia 6 czerwca 2007 r. opiewające na kwotę 493.355, 37 zł. Wezwanie wysłano na adres przy ul. (...) w B.. Pozwany nie otrzymał wezwania, ponieważ nie mieszkał pod wskazanym adresem. Następnie powódka skierowała do pozwanego P. R. wezwanie do zapłaty z dnia 29 sierpnia 2007 r. na kwotę 510.156, 81 zł. Wezwanie wysłano na adres przy ul. (...) w B.. Pozwany – P. R. nie otrzymał wezwania, ponieważ od 12.11. 2002 r. nie zamieszkiwał po w/w adresem.

(dowód: wezwania do zapłaty - k. 12 i 14 akt, kserokopia dowodu osobistego – k. 51 akt, k.366 akt, zeznania P. R., zeznania R. W. k. 506 -509)

Pozwany – P. R. dowiedział się o toczącym się postępowaniu w rozmowie telefonicznej z pracownikiem kancelarii Komorniczej w dniu 30 marca 2009 r.

(dowód: notatka urzędowa - k. 77 akt)

R. W. dowiedział się o niniejszym postępowaniu w dniu 19 października 2012 r. – pozwany otrzymał wówczas postanowienie Sądu Rejonowego Bydgoszczy z dnia 4 maja 2011 r., w sprawie o sygn. akt XII Co 721/11 nakazujące złożenie wykazu majątku w związku z bezskutecznością egzekucji prowadzonej przeciwko R. W. i P. R. o zapłatę , sygn. akt VIII GC 155/07.

(dowód: k. 39 akt sprawy XII Co 727/11 )

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dołączonych do akt sprawy, a wskazanych wyżej dokumentów, których prawdziwość i wiarygodność nie budziła wątpliwości Sądu oraz nie była kwestionowana przez żadną ze stron postępowania, akt sprawy akt I Nc 108/02 oraz zeznań stron i świadka B. G., w zakresie, w którym korespondowały one z pozostałym zebranym w sprawie materiałem dowodowym. W związku z brakiem dokumentów (...) spółki (...) za lata 1999 r. i 2000 r. biegły oświadczył, iż niemożliwe jest sporządzenie opinii na okoliczność czy w okresie sprawowania zarządu przez pozwanych zachodziły podstawy do zgłoszenia przez zarząd spółki z o.o. wniosku o ogłoszenie upadłości lub wszczęcia postępowania układowego. Tym samym dowód z opinii biegłego, nie mógł być przeprowadzony.

Przechodząc w tym miejscu do merytorycznych rozważań, w pierwszej kolejności należy odnieść się do wskazywanej przez pozwanego R. W. kwestii odpowiedzialności członków zarządu w kontekście abstrakcyjnego charakteru zobowiązania wekslowego.

Zauważyć należy , iż w sprawie bezspornym jest fakt, że strona powodowa dysponuje tytułem wykonawczym przeciwko (...) spółka z o.o. w K. w postaci nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym wydanego przez Sąd Okręgowy w Elblągu I Wydział Cywilny w sprawie I Nc 108/02 na podstawie weksla i zaopatrzonego w klauzulę wykonalności. Powołany tytuł wykonawczy stanowił podstawę egzekucji, która okazała się bezskuteczna. W doktrynie i judykaturze wskazuje się na abstrakcyjny charakter zobowiązań wekslowych. Równocześnie jednak wskazuje się, iż w przypadku weksla in blanco dochodzi do osłabienia abstrakcyjności tego zobowiązania, które na gruncie postępowania nakazowego, przejawia się tym, iż wniesienie zarzutów od nakazu zapłaty wydanego na podstawie weksla gwarancyjnego doprowadza do tego, iż spór z płaszczyzny stosunku prawa wekslowego przenosi się na ogólną płaszczyznę stosunku prawa cywilnego. Podkreśla się przy tym cel wystawienia weksla gwarancyjnego jakim jest zabezpieczenie stosunku podstawowego, dostarczające wierzytelności wynikającej z tego stosunku dodatkową podstawę w postaci zobowiązania wekslowego, w celu ułatwienia jej dochodzenia (w postępowaniu nakazowym). Łączność ta przejawia się m.in. w tym, że zaspokojenie jednego powoduje wygaśnięcie drugiego oraz, że bezpodstawność roszczenia cywilnoprawnego pociąga za sobą bezpodstawność roszczenia opartego na wekslu (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 marca 1997 r., I CKN 48/97). Oznacza to, iż strony procesu mogą powoływać się na podstawy faktyczne i prawne wynikające z łączącego je stosunku prawnego, który jest źródłem dochodzonego przez powoda roszczenia cywilnoprawnego.

Także w niniejszej sprawie nie można podzielić poglądu strony pozwanej co do tego, że zobowiązanie wekslowe jest oderwane od stosunku podstawowego. W ocenie Sądu, rozstrzygając o odpowiedzialności członków zarządu z tytułu art. 299 k.s.h. należy mieć na uwadze stosunki podstawowe zabezpieczone wekslami, służące powodowi przeciwko (...)” spółka z o.o. w K., takie jak umowa dzierżawy z dnia 2 marca 1998 r. w związku z umową przejęcia długu i cesji praw z umowy dzierżawy z dnia 1 lutego 2000 r. oraz umowa sprzedaży majątku ruchomego z dnia 18 czerwca 1998 r. w związku z umową przejęcia długu i przeniesienia własności ruchomości z dnia 1 lutego 2000r. Należy bowiem podkreślić, iż w związku ze złożoną przez spółkę (...) deklaracją wekslową nie budzi wątpliwości fakt, że weksle te zostały wystawione wyłącznie w celu zabezpieczenia umów dzierżawy i sprzedaży ruchomości. Ponadto trzeba także wskazać, iż co prawda powódka w postępowaniu nakazowym o sygnaturze akt I Nc 108/02, w którym wydano nakaz zapłaty przeciwko spółce (...), powoływała się na weksel, to jednak do pozwu załączyła szczegółowe wyliczenie należności z tytułu umów dzierżawy i sprzedaży, w oparciu o które weksle zostały przez nią wypełnione. Wobec tego należy zważyć, iż postępowanie I Nc 108/02 dotyczyło także stosunków podstawowych, które były zabezpieczone poprzez weksle in blanco. Podobne stanowisko zajął również Sąd Apelacyjny w Szczecinie w wyroku z dnia 6 lutego 2014 r. (por. SA w Szczecinie, wyr. z dnia 6 lutego 2014 r., I ACa 893/13, portal orzeczeń: www.orzeczenia.ms.gov.pl)

W ocenie sądu w niniejszej sprawie nie sposób uznać także zasadności zarzutu nadużycia prawa (art. 5 k.c.). Stosownie do art. 5 k.c. nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno – gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony. W orzecznictwie dopuszcza się co prawda zastosowanie art. 5 k.c. w sprawach dotyczących odpowiedzialności członków zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością na podstawie art. 299 k.s.h., jednocześnie jednak zwraca się uwagę na wyjątkowy charakter przepisu art. 5 k.c. Jak wskazał Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 21 listopada 2012 r. po pierwsze, domniemywa się, że korzystający ze swojego prawa czyni to w sposób zgodny z zasadami współżycia społecznego i dopiero istnienie szczególnych okoliczności może obalić to domniemanie i pozwolić za zakwalifikowanie określonego zachowania jako nadużycia prawa podmiotowego. Po drugie, w art. 299 § 2 k.s.h. określone zostały przesłanki, których istnienie może skutkować zwolnieniem członka zarządu z odpowiedzialności i dalsze ich rozszerzenie należy dopuścić w zupełnie wyjątkowych okolicznościach ( np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 grudnia 2007 r., V CSK 315/07, LEX nr 381109; wyrok Sąd Najwyższego z dnia 19 czerwca 2009 r., V CSK 459/08, LEX nr 532151). W każdej sytuacji zastosowanie art. 5 k.c. wymaga jednak wskazania jakie konkretnie zasady współżycia społecznego zostały naruszone przez uprawnionego (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 21 listopada 2012 r., I ACa 467/12, LEX nr 1289808). W ocenie Sądu wytoczenia powództwa w niniejszej sprawie nie sposób uznać za nadużycie prawa, o którym mowa w art. 5 k.c. Niewątpliwym jest bowiem, iż powódka nie uzyskała zaspokojenia swoich roszczeń od spółki (...), w konsekwencji czego wytoczyła powództwo przeciwko członkom zarządu tej spółki, co jest zgodne z art. 299 k.s.h. Zasady słuszności – zdaniem Sądu, nie zostały w sprawie naruszone.

W niniejszym postępowaniu strona powodowa wywodziła swe roszczenie z art. 299 § 1 k.s.h. Przesłankami odpowiedzialności przewidzianej w art. 299 § 1 k.s.h. są: istnienie określonego zobowiązania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w czasie, kiedy dana osoba była członkiem zarządu spółki, oraz bezskuteczność egzekucji tego zobowiązania przeciwko spółce czy to w czasie pozostawania przez tę osobę członkiem zarządu, czy to już po jej odwołaniu z zarządu (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 28 września 1999 r., II CKN 608/98, z dnia 16 maja 2002 r., IV CKN 933/00 oraz z dnia 17 czerwca 2011 r., II CSK 571/10). Jak było wskazane powyżej, powódka wykazała, iż egzekucja przeciwko dłużnej spółce okazała się bezskuteczna. Rozważeniu podlegała zatem kwestia istnienia objętego pozwem zobowiązania spółki z tytułu umowy dzierżawy i umowy sprzedaży ruchomości, w czasie kiedy pozwani byli członkami zarządu tej spółki.

Należy w tym miejscu odwołać się do orzecznictwa Sądu Najwyższego, który wielokrotnie stwierdzał, w swoich orzeczeniach, że odpowiedzialność związana z bezskutecznością egzekucji określonego zobowiązania wobec spółki z ograniczoną odpowiedzialnością ponoszą na podstawie art. 299 k.s.h osoby będące członkami zarządu lub likwidatorami w czasie istnienia tego zobowiązania, a ściślej – jego podstawy (uchwała Sądu Najwyższego z dn. 28.02.2008 r., III CZP 143/07, OSNC 2009/3/38). Objęcie odpowiedzialnością członków zarządu wszystkich zobowiązań spółki, których podstawa istnieje w czasie, gdy sprawują oni funkcję członka zarządu, a więc także zobowiązań jeszcze wtedy niewymagalnych, jest - co do zasady - uzasadnione tym, że ogłoszenie upadłości, o które członek zarządu powinien wystąpić ażeby zapobiec bezskuteczności egzekucji, spowodowałoby wymagalność także zobowiązań niemających dotychczas tej cechy (art. 91 p.u.n.). Oznacza to, iż dla odpowiedzialności członka zarządu za zobowiązania spółki z art. 299 k.s.h. miarodajne jest istnienie zobowiązań, a nie ich wymagalność. Okoliczność, że zobowiązanie spółki winno być zapłacone w określonym terminie, nie zmienia faktu, iż podstawą jego zapłaty jest określona umowa. Jeśli zatem umowa została zawarta lub istniała w czasie sprawowania przez pozwanych mandatów członków zarządu spółki to podstawa zobowiązania do zapłaty istniała w tym czasie . (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 lutego 2010 r. I CSK 269/09 LEX nr 583723).

W niniejszej sprawie podstawy dochodzonych roszczeń jaką były umowy przejęcia długu i przeniesienia własności ruchomości oraz umowy przejęcia długu i cesji praw z umowy dzierżawy z dnia 1 lutego 2000 r. powstały i istniały w czasie, w którym zarówno jeden jak i drugi z pozwanych byli członkami zarządu spółki. Zarzut zwolnienia się z powyższej odpowiedzialności z uwagi na odwołanie z funkcji członka zarządu dłużnej spółki jest chybiony, mimo że pozwany P. R. został odwołany z tej funkcji 8 kwietnia 2000 r., zaś pozwany R. W. sprawował tę funkcję do 24 lipca 2000 r. O odpowiedzialności członka zarządu za zobowiązania spółki z art. 299 k.s.h. jak było wskazane powyżej decyduje bowiem istnienie podstawy zobowiązań, a nie np. ich późniejsza wymagalność. Tym samym obciążająca powoda przesłanka istnienia podstawy zobowiązania spółki w czasie, w którym pozwani byli członkami zarządu została w sprawie spełniona.

Przepis art. 299 § 2 k.s.h. przewiduje domniemanie winy członka zarządu w niezgłoszeniu wniosku o upadłość we właściwym czasie oraz okoliczności ekskulpacyjne, których udowodnienie spoczywa na pozwanym.

W celu ewentualnego uwolnienia się od odpowiedzialności z art. 299 § 1 ksh, członek zarządu spółki powinien udowodnić, że:

1) zgłosił wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszczęcie postępowania układowego we właściwym czasie (lub, że w ogóle nie istniały podstawy do zgłoszenia takiego wniosku w okresie pełnienia funkcji przez tego członka zarządu),

2) niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości lub wszczęcie postępowania układowego było niezawinione albo,

3) wierzyciel nie poniósł przez szkody pomimo niezłożenia we właściwym czasie wniosku o ogłoszenie upadłości lub wszczęcie postępowania układowego.

W rozpoznawanej sprawie bezspornym było, iż wniosek o ogłoszenie upadłości czy też wszczęcie postępowania układowego nie został złożony przez żadnego z pozwanych. W ocenie Sądu Okręgowego pozwani nie sprostali także wymogowi wykazania, iż nie istniały podstawy do zgłoszenia takiego wniosku w okresie pełnienia przez nich funkcji członka zarządu wobec braku – na co wskazał biegły – materiału dowodowego obrazującego sytuację finansową spółki. Ponadto brak było w sprawie jakichkolwiek miarodajnych danych służących ocenie majątku spółki, z chwili sprawowania przez pozwanych funkcji członków zarządu. Danych takich nie sposób wywieść z zeznań stron, jak i zeznań świadka B. G., albowiem zeznania te mogłyby podlegać ocenie jedynie w konfrontacji z dokumentami finansowymi spółki.

Strona powodowa nie wyegzekwowała od spółki (...) zarządzanej przez pozwanych zasądzonej nakazem zapłaty z dnia 10 czerwca 2002 r. kwoty należności głównej tj. 287.920, 05 zł, na którą złożyła się suma wekslowa z tytułu umowy dzierżawy (należność główna w kwocie 46.132, 48 zł oraz skapitalizowane odsetki ustawowe w kwocie 14.157, 16 zł) jak również suma wekslowa z tytułu umowy sprzedaży majątku ruchomego (należność główna 143.116 zł, oprocentowanie redyskontowe 33.468, 69 zł oraz odsetki ustawowe 51.027, 72 zł). Ponadto na podstawie wystawionego przeciwko spółce tytułu wykonawczego powód nie wyegzekwował odsetek ustawowych od dnia 21.03.2002 r. do dnia 9.03.2007 r. (data umorzenia postępowania egzekucyjnego) oraz kosztów postępowania w kwocie 6.000 zł. Sumy te łącznie wyznaczały wysokość szkody strony powodowej podlegającej naprawieniu na podstawie art. 299 k.s.h (zob: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 maja 2011 r. III CSK 228/10 , uchwała SN z 7 grudnia 2006 r., III CZP 118/06; wyrok SN z 7 grudnia 2006 r., III CSK 219/06; wyrok SN z 8 marca 2007 r., III CSK 352/06; wyrok SN z 16 marca 2007 r., III CSK 404/06).

W niniejszej sprawie powódka dochodziła od pozwanego P. R. kwoty 99.828, 59 zł, w tym kwoty 44.923, 10 zł tytułem należności głównej zasądzonej nakazem zapłaty I Nc 108/02, kwoty 53.844, 69 zł tytułem odsetek za opóźnienie w zapłacie należności naliczonych od dnia 21. 03.2002 r. do dnia 14.09.2007 r. z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia powództwa do dnia zapłaty oraz 1.060, 80 zł tytułem zwrotu części kosztów postępowania w sprawie I Nc 108/02. Od pozwanego R. W. powódka dochodziła kwoty 242.996, 95 zł tytułem należności głównej, kwoty 153.151, 98 zł tytułem skapitalizowanych odsetek ustawowych od kwoty 167.508, 95 zł i kwoty 53.857, 89 zł za okres 21.03.2002 r. do 14.09.2007 oraz kwoty 5.179, 20 zł tytułem części kosztów postępowania zasądzonych nakazem zapłaty. Ponadto powódka domagała się odsetek ustawowych od powyższych kwot od dnia wniesienia powództwa do dnia zapłaty.

W świetle powoływanych wcześniej rozważań, na uwzględnienie w całości zasługiwało żądanie powódki co do kwot obejmujących należności główne zasądzone nakazem zapłaty I Nc 108/02 tj. 44.923, 10 zł (P. R.) i 242.996, 95 zł (R. W.), jak również koszty postępowania nakazowego 1.060, 80 zł (P. R.) i 5.179, 20 zł (R. W.). Nieuzasadnione okazało się natomiast żądanie zapłaty skapitalizowanych odsetek naliczonych od dnia 21.03.2002 r. do dnia 14.09.2007 - w zakresie od dnia 10.03.2007 r. do dnia 14.09.2007 r. Jak bowiem wyjaśnił Sąd Najwyższy niewyegzekwowane odsetki za zwłokę w zapłacie objętych tytułem wykonawczym należności mogą być objęte odszkodowaniem dochodzonym na podstawie art. 298 k.h. (art. 299 k.s.h.), powinny być jednak zsumowane i wyrażone kwotowo. Odsetki od zobowiązania pieniężnego spółki mogą być liczone do chwili powstania roszczenia odszkodowawczego z art. 299 k.s.h. tj. do chwili kiedy egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 maja 2011 r. III CSK 228/10). Skoro więc egzekucja okazała się bezskuteczna w dniu 9 marca 2007 r. , to jedynie do tego dnia powódka mogła naliczyć odsetki od zaległego zobowiązania spółki. Kwota odsetek ustawowych za okres od 21 marca 2002 r. do 9 marca 2007 r. od należności głównej 287.920, 05 zł wyniosła łącznie 189 851,72 zł, co za tym idzie względem P. R. wyniosła 29.621, 86 zł (odsetki ustawowe od części należności głównej 44.923, 10 zł), zaś względem R. W. 160 229,86 zł, przy czym w związku z tym, iż powód żądał z tego tytułu kwoty 153.151, 98 zł należało zasądzić na jego rzecz kwotę w tej wysokości.

Reasumując pozwany P. R. zobowiązany jest zapłacić powódce kwotę 75.605, 76 zł (44.923, 10 zł +29.621, 86 zł + 1.060, 80 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania I Nc 108/02), zaś R. W. zobowiązany jest do zapłaty 401.328, 13 zł (242.996, 95 zł +153.151, 98 zł + 5.179, 20 zł tytułem części kosztów postępowania I Nc 108/02).

Odnośnie odsetek od zobowiązania z tytułu art. 299 k.s.h. w doktrynie i judykaturze przyjmuje się, iż mogą być one dochodzone dopiero od momentu wymagalności roszczenia odszkodowawczego, określanego zgodnie z art. 455 k.c. W niniejszej sprawie ustalono, iż pozwani nie otrzymali kierowanych do nich wezwań do zapłaty z dnia 6 czerwca 2007 r. (R. W.) i 29 sierpnia 2007 r. (P. R.). Wobec tego należało przyjąć, iż skuteczne wezwanie do zapłaty nastąpiło dopiero z chwilą, gdy pozwani dowiedzieli się o toczącym się przeciwko nim postępowaniu. W przypadku P. R. datą tą był dzień 30 marca 2009 r. (k.77 akt). Natomiast R. W. dowiedział się o przedmiotowym postępowaniu w dniu 19 października 2012 r. (k. 374 akt). Zgodnie zaś z art. 455 k.c. jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania. W oparciu o powyższy przepis, Sąd Okręgowy przyjął, iż w stosunku do P. R. należało zasądzić odsetki ustawowe od dnia 3 kwietnia 2009 r. do dnia zapłaty, zaś w stosunku do R. W. od dnia 23 października 2012 r. do dnia zapłaty. Dalsze roszczenie odsetkowe należało oddalić.

Ponadto w pozostałym zakresie powództwo podlegało oddaleniu wobec pozwanego P. R., w konsekwencji ograniczenia powództwa względem tego pozwanego, które nastąpiło w piśmie z dnia 12 września 2013 r.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. i 100 k.p.c. w zw. z art. 105 k.p.c. Powódka uległa nieznacznie – wygrała sprawę łącznie wobec obu pozwanych w 95%, w związku z czym pozwani zobowiązani są zwrócić powódce kwotę 36.087, 65 zł, na którą złożyły się: (opłata od pozwu w kwocie 25.370 zł, koszty wynagrodzenia pełnomocnika procesowego, które zgodnie z § 6 pkt. 7 w zw. z § 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dn. 28.09.2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2013 r., poz. 490 j.t.) które wyniosły za postępowanie przed sądem I instancji kwotę 7.200 zł, koszty wynagrodzenia pełnomocnika za postępowanie przed sądem II instancji w kwocie 5.400 zł (§ 12 ust. 1 pkt 2 cyt. Rozporządzenia) oraz kwota 17 zł z tytułu opłaty skarbowej od pełnomocnictwa) x 95 %.

Koszty sądowe, od których pozwani zostali zwolnieni (opłata od sprzeciwu od wyroku zaocznego), przy braku podstaw do obciążenia nimi powódki, ponosi Skarb Państwa, na podstawie przepisu art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2010 r. Nr 90, poz. 594 j.t.) w zw. z art. 98 k.p.c.