Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 23 czerwca 2017 roku

Sąd Okręgowy w Szczecinie II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 13 czerwca 2017 roku w S.

sprawy z wniosku P. Ś. (1) i B. Ś. (1)

z udziałem Skarbu Państwa - Agencji Nieruchomości Rolnych Oddziału Terenowego w S. i Okręgu Polskiego Związku Wędkarskiego w S.

o zasiedzenie

na skutek apelacji uczestnika Okręgu Polskiego Związku Wędkarskiego w S. od postanowienia Sądu Rejonowego w S. z dnia 26 września 2016 roku, sygn. akt I Ns 977/12

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od uczestnika Okręgu Polskiego Związku Wędkarskiego w S. na rzecz wnioskodawców P. Ś. (1) i B. Ś. (1) kwoty po 300 (trzysta) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

SSO Sławomir Krajewski SSO Iwona Siuta SSO Tomasz Sobieraj

Sygn. akt II Ca 78/17

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 26 września 2016 roku Sąd Rejonowy w S., po rozpoznaniu wniosku P. Ś. (1) i B. Ś. (2) z udziałem Skarbu Państwa - Agencji Nieruchomości Rolnych Oddziału Terenowego w S. oraz Okręgu Polskiego Związku Wędkarskiego w S. o zasiedzenie, sygn. akt I Ns 977/12:

I.  stwierdził, że wnioskodawca P. Ś. (1) z dniem 1 października 2008 roku nabył przez zasiedzenie część nieruchomości położonej w obrębie 4 miasta P. oznaczonej w ewidencji gruntów jako działka nr (...), dla której nie ma urządzonej księgi wieczystej, oznaczoną w projekcie podziału nieruchomości sporządzonym przez geodetę J. K. (1), stanowiącym załącznik nr 1 i 2 do geodezyjnej opinii technicznej z dnia 8 lipca 2014 roku (k. 402, 403 akt) jako działka o projektowanym nr 178/1, o powierzchni 0,0616 ha i 178/2 o powierzchni 1,5673 ha;

II.  oddalił wniosek B. Ś. (1);

III.  ustalił, że każdy z uczestników ponosi koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie;

IV.  zasądził od uczestnika postępowania Okręgu Polskiego Związku Wędkarskiego w S. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Stargardzie Szczecińskim kwotę 2448,83 zł tytułem zwrotu części nieuiszczonych kosztów sądowych.

Sąd Rejonowy oparł powyższe rozstrzygnięcia na ustalonym w sposób następujący stanie faktycznym:

Niezabudowana nieruchomość gruntowa oznaczona nr 178 położona w obrębie ewidencyjnym nr 4 miasta P., bez urządzonej księgi wieczystej stanowi własność Skarbu Państwa - w zarządzie Agencji Nieruchomości Rolnych Oddziału Terenowego w S..

Działka nr (...) ma powierzchnię 9,0929 ha i w ewidencji gruntów oznaczona jest jako działka rolna, na którą składają się: grunty orne R klasy bonitacyjnej II o powierzchni 1,6543 ha, grunty orne R klasy bonitacyjnej IIIa o powierzchni 1,2445 ha, grunty orne R klasy bonitacyjnej IIIb o powierzchni 0,1495 ha, a pozostałe użytki to: sad, teren zabudowany Bi, pastwiska trwałe oraz grunty pod wodami powierzchniowymi płynącymi .

Dla nieruchomości nie istnieje plan zagospodarowania przestrzennego.

Działka nr (...) sąsiaduje ze stanowiącą własność P. Ś. (1) nieruchomością rolną zabudowaną, oznaczoną w ewidencji gruntów jako działka nr (...), o powierzchni 6,3941 ha, (Kw nr (...)).

Po przeciwnej stronie działka nr (...) graniczy z działką o nr ewidencyjnym 179, od której oddziela ją rzeka S..

Patrząc w kierunku miejscowości N. działki nr (...) położone są po lewej stronie drogi stanowiącej działkę nr (...), z którą obie graniczą.

Aktem nadania Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej Nr 953 z dnia 17 marca 1971 roku nadano J. K. (2) gospodarstwo rolne położone w P. obejmujące grunty o powierzchni 8,38 ha i budynki w postaci: domu mieszkalnego, obory, stodoły i szopy.

Na podstawie decyzji Wojewody (...) z dnia 31 marca 1978 roku, Nr (...).SC.472/4/78, dokonano scalenia gruntów miasta P. o ogólnym obszarze 1123,7339 ha, położonych w dziesięciu obrębach ewidencyjnych oznaczonych nr: 18, 19, 20, 21, 127, 128, 129, 130, 131, 132 i przejęto m.in. należące do J. K. (2) działki nr: (...) o łącznej powierzchni 8,48 ha przekazując mu w zamian na jego własność działkę nr (...) o powierzchni 6,3126 ha, zaś brakującą różnicę ekwiwalentu wydzielono mu w obrębie 131, miasta P..

Daty dokładnie nieustalonej jesienią 1978 roku J. K. (2) objął we władanie działkę nr (...), graniczącą z działką nr (...) część działki nr (...) do rzeki S. oraz część działki nr (...) w ten sposób, że na działce nr (...) i na części działki nr (...) prowadził uprawę roślin, także z wykorzystaniem zmechanizowanego sprzętu rolniczego, a na działce nr (...) wypasał bydło.

Pismem z dnia 25 czerwca 1986 roku Polski Związek Wędkarski Zarząd O. w S. poinformował J. K. (2), że na podstawie protokołu zdawczo - odbiorczego z dnia 15 marca 1985 roku, nr G.51/85, zgodnie z decyzją Naczelnika Miasta i Gminy w P. przejął pod budowę stawów rybnych działkę nr (...) i stwierdził, że wyznaczające jej granice znaki zostały zniszczone na skutek bezprawnej działalności rolniczej J. K. (2), w związku z czym po ponownych pomiarach dokonał ich wznowienia i wezwał J. K. (2) do zaniechania ich naruszania w przyszłości pod rygorem dochodzenia na drodze prawnej kosztów ich zniszczenia.

Daty dokładnie nieustalonej około 1986 - 1987 roku na działce nr (...), na wysokości graniczącej z działką nr (...) na S. wybudowano zbiornik i wypełniono go wodą, a następnie opróżniono. Ponowne napełnienie zbiornika nastąpiło ok. 1989 - 1990 roku i od tego zdarzenia J. K. (2) eksploatował część działki nr (...), wykorzystując ją pod uprawę roślin poruszając się w kierunku zbiornika wodnego tak dalece, jak możliwe było operowanie sprzętem rolniczym i prowadzenie upraw.

Część działki nr (...) położonej bezpośrednio przy drodze stanowiącej działkę nr (...), na której rosło kilka drzew owocowych, wykorzystywana była przez J. K. (2) jako sad. Teren ten nie był ogrodzony. J. K. (2) i członkowie jego rodziny poruszali się po nim swobodnie oraz pobierali pożytki.

W dniu 19 lutego 1991 roku J. i H. małżonkowie K. na podstawie umowy przekazania gospodarstwa rolnego zawartej w formie aktu notarialnego sporządzonego w Państwowym Biurze Notarialnym w S. Oddział w G., Rep. A nr 351/1991, przekazali B. Ś. (1) gospodarstwo rolne i przenieśli na jej majątek odrębny własność: nieruchomości zabudowanej stanowiącej działkę nr (...) o obszarze 31 ar 26m ², położonej w P., obręb 20, dla której urządzono księgę wieczystą nr (...) i nieruchomości niezabudowanej stanowiącej działkę nr (...) o obszarze 2 ha 72 ar 48 m ² położoną w P., obręb 131, dla której urządzono księgę wieczystą nr (...), a B. Ś. (1) przeniesienie przyjęła oświadczając, że pracuje w przekazanym jej gospodarstwie rolnym.

Od momentu przejęcia gospodarstwa rolnego (...) użytkowała je w tych samych granicach, co J. K. (2), wykorzystując działkę nr (...) i część działki nr (...) pod uprawę roślin.

Na podstawie umowy z dnia 23 grudnia 1994 roku Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa oddała Polskiemu Związkowi Wędkarskiemu Zarządowi O. w S. w dzierżawę nieruchomości rolne położone w gminach: P., W., K., P. i R. w województwie (...), o łącznej powierzchni 105.2514 ha, których wykaz zawarty był w Załączniku Nr 1 wraz z rybami bytującymi w wodach jezior wchodzących w skład przedmiotu dzierżawy na okres 30 lat licząc od dnia 1 stycznia 1995 roku i zobowiązała się do oddania dzierżawcy przedmiotu dzierżawy i pozostawienia go w jego użytkowaniu wraz z prawem do pobierania pożytków przez okres trwania umowy, zaś Polski Związek Wędkarski Zarząd O. w S. oświadczył, że przedmiot dzierżawy znajduje się już w jego posiadaniu w związku z jego dotychczasowym użytkowaniem na podstawie decyzji: Ministra Rolnictwa Nr UR fz. 311/P-79/74, Naczelnika Miasta i Gminy w P. z dnia 24 października 1983 roku, znak Nr (...), Naczelnika Powiatu (...) z dnia 4 lipca 1974 roku, Nr (...).813/14/74, Naczelnika Gminy w P. z dnia 22 października 1984 roku, znak G.70196/2/84, Naczelnika Miasta i Gminy w P. z dnia 2 marca 1983 roku, znak Nr 14/G/85 i zobowiązał się do używania przedmiotu dzierżawy zgodnie z zasadami racjonalnej gospodarki rybackiej i do niezmieniania bez zgody wydzierżawiającego celu przeznaczenia przedmiotu dzierżawy.

W drodze Aneksu Nr (...) z dnia 20 lutego 1997 roku do umowy dzierżawy z dnia 23 grudnia 1994 roku (...) Skarbu Państwa jako wydzierżawiający i Polski Związek Wędkarski Zarząd O. w S. do przedmiotu umowy dzierżawy nieruchomości rolnej z dnia 23 grudnia 1994 roku włączyły m.in. nieruchomość położoną w P. oznaczoną jako działka o nr (...), obręb 4 P..

Z dniem 16 lipca 2003 roku, w trybie art. 18 ust. 2 ustawy z dnia 11 kwietnia 2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego, Agencja Nieruchomości Rolnych stała się następcą prawnym (...) Skarbu Państwa.

Po 20 lutego 1997 roku Polski Związek Wędkarski Zarząd O. w S. przekształcił się w Okręg Polskiego Związku Wędkarskiego w S..

Zmiany stron umowy dzierżawy nieruchomości rolnych z dnia 23 grudnia 1994 roku zostały wprowadzone do treści umowy na mocy Aneksu nr (...) z dnia 27 grudnia 2005 roku do umowy dzierżawy z dnia 23 grudnia 1994 roku.

Od dnia 1 stycznia 2006 roku przedmiot umowy dzierżawy nieruchomości rolnej z dnia 23 grudnia 1994 roku uregulowany został w dwóch umowach, tj. w umowie dzierżawy nieruchomości rolnych i w umowie dzierżawy prawa rybackiego użytkowania jezior, które zastąpiły dotychczasową umowę.

Decyzją z dnia 15 lutego 2007 roku Starosta (...) udzielił Okręgowi Polskiego Związku Wędkarskiego w S. pozwolenia wodnoprawnego na szczególne korzystanie ze śródlądowych wód powierzchniowych rzeki S. dla obiektu „S.- stawy rybne” położonego na działkach nr: (...) na obrębie N. i nr: 178, 179, 130 na obrębie 4 P., gmina P..

Umową darowizny z dnia 30 czerwca 2008 roku, zawartą w formie aktu notarialnego sporządzonego przed Notariuszem S. T. prowadzącym Kancelarię Notarialną w P. Plac (...) zapisanego w Rep. A nr 2838/2008, B. Ś. (1) darowała swojemu synowi P. Ś. (1) na jego majątek osobisty nieruchomość rolną zabudowaną stanowiącą działkę nr (...) o powierzchni 6,3941 ha położoną w obrębie ewidencyjnym Nr 4 Miasta P., dla której Sad Rejonowy w Stargardzie Szczecińskim VI Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych w P. prowadzi księgę wieczystą nr KW (...) (aktualnie (...)), a P. Ś. (1) darowiznę tę przyjął na majątek osobisty pozostając we wspólności majątkowej.

W dniu 13 sierpnia 2012 roku w obecności P. Ś. (1) i przedstawiciela Skarbu Państwa - Agencji Nieruchomości Rolnych Oddziału Terenowego w S. geodeta P. R. dokonał wznowienia znaków granicznych na granicy działki nr (...).

W dniu 8 października 2012 roku pomiędzy Samorządem Województwa (...), a Okręgiem Polskiego Związku Wędkarskiego w S. występującego jako beneficjent zawarta została umowa o dofinansowanie nr (...)- (...)- (...), w ramach której beneficjent zobowiązał się do realizacji operacji pt. „Podniesienie atrakcyjności turystycznej dla obszaru (...) Sieja poprzez rewitalizację obiektu S. na potrzeby nowoczesnego łowiska wędkarskiego o funkcji rekreacyjnej i edukacyjnej”, na którą uzyskał dofinansowanie w wysokości 1.232.766,64 zł. Realizacja zadania została zakończona w czerwcu 2013 roku.

Na rzece S. stworzone zostały 3 zbiorniki wodne oznaczone nr 1, 2 i 3. Na działce nr (...) znajduje się zbiornik oznaczony nr 3, który służy do chowu i hodowli ryb. Zbiornik nr 3 nie był nigdy udostępniany wędkarzom. Do eksploatacji wędkarzy przez cały rok kalendarzowy oddany jest zbiornik nr 1, a zbiornik nr 2 - okresowo. Ze zbiorników mogą korzystać członkowie koła wędkarskiego.

W sierpniu 2013 roku P. Ś. (1) ogrodził fragment działki nr (...) w części graniczącej z: drogą stanowiącą działkę nr (...) oraz z częścią działki nr (...) zlokalizowaną z tyłu jego zabudowań gospodarczych, usytuowaną między jego działką nr (...) i zbiornikiem wodnym na działce nr (...).

Aktualny sposób użytkowania części działki nr (...) zlokalizowanej z tyłu zabudowań gospodarczych wnioskodawcy pomiędzy stanowiącą jego własność działką nr (...) i zbiornikiem wodnym na działce nr (...) jest jednorodny z terenem przyległej do niej działki wnioskodawcy nr (...) i stanowi pole uprawne bez jakiegokolwiek śladu zmiany asortymentu lub sposobu użytkowania.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał wniosek o stwierdzenie zasiedzenia nieruchomości przez P. Ś. (1) za zasadny w świetle art. 172 § 1 i 2 k.c.

Mając na uwadze regulację przepisów art. 336 k.c., art. 339 k.c., art. 340 k.c. art. 341 k.c. oraz art. 348 k.c. i wreszcie art. 9 i 10 ustawy z dnia 28 lipca 1990 r. o zmianie ustawy Kodeks cywilny (które wprowadziły możliwość zasiedzenia nieruchomości Skarbu Państwa i okres zasiedzenia mógł zostać skrócony o czas, w którym przed dniem 1 października 1990 roku istniał stan prowadzący do zasiedzenia w rozmiarze nieprzekraczającym połowy tego okresu) Sąd I instancji uznał, że w sprawie spełnione zostały przesłanki do stwierdzenia nabycia przez P. Ś. (1) przez zasiedzenie części nieruchomości stanowiącej działkę nr (...).

Wskazał, że zgromadzony materiał dowodowy potwierdza, że jesienią 1978 roku J. K. (2) objął we władanie nie tylko działkę nr (...), ale również część działki nr (...) położonej przy drodze stanowiącej działkę nr (...) oraz pomiędzy rzeką S., a przyznaną mu na podstawie decyzji o scaleniu i wymianie gruntów z dnia 31 marca 1978 roku działką nr (...). Na taki stan rzeczy wskazują nie tylko zeznania samych zainteresowanych, ale także świadków, którzy zgodnie wskazywali, że do momentu wybudowania na S. zbiornika wodnego nr 3 gospodarstwo rolne (...) rozciągało się (patrząc w kierunku N.) na działkę nr (...), na której uprawiał rośliny i przynajmniej częściowo na usytuowaną za nią działkę nr (...), gdzie wypasał bydło, a po ponownym napełnieniu wodą zbiornika nr 3 – obszar zajęty pod uprawy i zabiegi agrotechniczne prowadzone przez J. K. (2), a następnie przez B. Ś. (1) i P. Ś. (1) sięgał tak daleko w kierunku zbiornika wodnego, jak było możliwe manewrowanie sprzętem rolniczym. Sąd nie dostrzegł przy tym powodów, dla których zeznaniom świadków miałby odmówić wiary. Poza Z. Ś. i A. W. są oni osobami obcymi dla wnioskodawców i w żaden sposób niezainteresowanymi korzystnym dla ich wynikiem postępowania. Jednocześnie jednak przez wzgląd na swój wiek oraz okres zamieszkiwania w bliskim sąsiedztwie gospodarstwa (...) i jego następców, zdaniem Sądu, mają bezpośrednią i bezwpływową wiedzę na temat przebiegu faktycznych granic tego gospodarstwa oraz sposobu jego użytkowania. Co więcej, przedkładając pismo z dnia 25 czerwca 1986 roku wzywające J. K. (2) do nienaruszania granic działki nr (...) uczestnik Okręg Polskiego Związku Wędkarskiego w S. tylko potwierdził fakt władania przez J. K. (2) częścią działki nr (...).

Zdaniem Sądu Rejonowego uczestnicy postępowania nie zdołali także obalić wiążącego sąd domniemania samoistności, ciągłości i zgodności z prawem posiadania przez J. K. (2), B. Ś. (1) i P. Ś. (1) części działki nr (...). Celu tego uczestnicy nie osiągnęli z pewnością eksponując fakt oddania z dniem 1 stycznia 1995 roku działki nr (...) w dzierżawę Okręgowi Polskiego Związku Wędkarskiego w S. (poprzednio Polskiemu Związkowi Wędkarskiemu Zarządowi O. w S.). Jak bowiem wynika z zeznań wnioskodawców oraz świadków, oddanie działki nr (...) w posiadanie zależne nie tylko nie wyłączyło, ale nawet nie przeszkodziło J. K. (2) i jego następcom w korzystaniu części działki nr (...).

Sąd pierwszej instancji zgodził się jednak z tym, że okoliczności objęcia przez J. K. (2) w faktyczne władanie części działki nr (...) wykluczają przypisanie mu w tamtym momencie dobrej wiary. Poprzednik prawny wnioskodawcy był uczestnikiem postępowania scaleniowego zakończonego wydaniem decyzji Wojewody (...) z dnia 31 marca 1978 roku, na mocy której przyznano mu własność tylko działki nr (...) i dodatkowo działki położonej w obrębie ewidencyjnym 131 miasta P.. Nie sposób, zatem przyjąć, że będąc wprowadzanym w posiadanie działek przyznanych w zamian za gospodarstwo rolne objęte na podstawie aktu nadania nr 953 z dnia 17 marca 1971 roku nie znał przebiegu granic swojego nowego gospodarstwa, w tym, że nie miał świadomości, iż nie obejmuje już ono będącej wcześniej jego własnością części działki nr (...). W tej sytuacji Sąd przyjął, że przystępując do sprawowania faktycznego władztwa nad częścią działki nr (...) J. K. (2) działał w złej wierze i nie przeczy temu pismo z (...) Ośrodka (...) w P. z dnia 18 lutego 2013 roku, z którego wynika co najwyżej, że granice działki nr (...) okazywane były B. Ś. (1), czego dowodem jest jej własnoręczny podpis pod dokumentem okazania. Zbyt daleko idzie jednak wniosek, że dowodzi ono faktu nieokazywania granic działki J. K. (2).

Wyznaczając geodezyjne granice władania działką nr (...) przez wnioskodawcę i jego poprzedników prawnych Sąd pierwszej instancji wykorzystał wiedzę zdobytą podczas oględzin nieruchomości oraz wiedzę i konkluzje zawarte w opinii biegłego w zakresie geodezji J. K. (1) z dnia 8 lipca 2014 roku, wraz ze stanowiącą Załącznik Nr 1 do niej mapą zasiedzenia nieruchomości. Zważywszy przy tym, że opinia sporządzona została przez osobę kompetentną, uwzględnia całokształt zebranego w sprawie materiału dowodowego, który biegły poddał szczegółowej analizie, a wyprowadzone przez biegłego wnioski zostały logicznie uzasadnione, Sąd uznał opinię za wiarygodną i przekonywającą.

Sąd wskazał, że na terenie działki nr (...) funkcjonują trzy odrębne obszary, z których jeden o pow. 0,0616 ha znajduje się bezpośrednio przy drodze stanowiącej działkę nr (...) i został przez biegłego oznaczony roboczym nr 178/1, drugi o pow. 1,5673 ha - wykorzystywany jako pole uprawne usytuowany jest z tyłu zabudowy siedliskowej wnioskodawcy pomiędzy stanowiącą jego własność i użytkowaną jako pole uprawne działką nr (...) i zbiornikiem wodnym znajdującym się na działce nr (...) i został oznaczony przez biegłego roboczym nr 178/2 i trzeci obejmujący pozostałą część działki o pow. 7.4640 ha, którą biegły oznaczył roboczym nr 178/3. Jednocześnie biegły wyjaśnił, że za granice nowoprojektowanej działki nr (...) od strony drogi ul. (...) przyjął linię istniejącego obecnie ogrodzenia, zaś dla obszaru stanowiącego pole uprawne jako linię graniczną przyjął aktualny stan użytkowania wyznaczony przez granice zasiewów i upraw.

Zdaniem Sądu pierwszej tak wytyczone granice są poprawne i nawet jeśli nie są tożsame z zakresem nieprzerwanego władania tym terenem przez wnioskodawcę i jego poprzedników prawnych, to najistotniejszym jest, że ich nie przekraczają. W przypadku działki o roboczym nr 178/1 bez znaczenia jest przy tym fakt, że płot oddzielający działkę nr (...) od ul. (...) wnioskodawca postawił dopiero we wrześniu 2013 roku. Zdarzenie to miało bowiem charakter wyłącznie techniczny, lecz nie zmieniło faktu, że już od jesieni 1978 roku J. K. (2), a następnie B. Ś. (1) i P. Ś. (1) korzystali z tej części działki jak właściciele wykorzystując ją jako sad, wiatrołap oraz obszar dający zacienienie i zawilgocenie.

Z kolei w przypadku spornej granicy działki o roboczym nr 178/2 wyznaczonej przez linię zasiewów i upraw dla Sądu rozstrzygające znaczenie miała okoliczność, że aktualny stan władania przyjęty za podstawę wytyczenia granic ma mniejszy zasięg, niż było to w latach wcześniejszych. W tym zakresie Sąd przyznał więc wiarę wnioskodawcom i świadkom, którzy wskazywali, że przed powstaniem na działce nr (...) zbiornika wodnego nr 3 obszar władania J. K. (2) rozciągał się aż na działkę nr (...), aby po ponownym napełnieniu zbiornika ustabilizować się na poziomie maksymalnie zbliżonym do zbiornika, tak jak na to pozwalały możliwości operowania sprzętem rolniczym.

Tym samym nie przekonały Sądu Rejonowego twierdzenia G. R., jakoby tak ekspansywna polityka wykorzystania działki nr (...), tj. maksymalnie blisko zbiornika wodnego nr 3 datowana była dopiero na około 5 lat wstecz, jako że nie zostały one poparte żadnymi obiektywnymi dowodami, zaś biorąc pod uwagę stopień zainteresowania Okręgu Polskiego Związku Wędkarskiego w S. korzystnym dlań wynikiem postępowania, którego osiągnięciu miały posłużyć twierdzenia tej treści, Sąd ocenił je z dużą ostrożnością i nie przyznał im wiary.

Podobnie, przedstawia się dokonana przez Sąd ocena twierdzeń uczestnika, jakoby uwzględnieniu wniosku o zasiedzenie sprzeciwiała się niezbędność części działki nr (...) objętej wnioskiem o zasiedzenie dla funkcjonowania obiektów wodnych na S.. Teza ta nie została potwierdzona w opiniach biegłego w zakresie melioracji S. P., którym przyznano miano wiarygodnej i przekonywającej.

Niemniej najbardziej wymownym zaprzeczeniem tej tezy jest fakt i sposób dotychczasowego wykorzystywania tej części działki nr (...) przez wnioskodawcę i jego poprzedników prawnych bez uszczerbku dla funkcjonowania obiektów wodnych na S. i to przy uwzględnieniu sfinansowanego ze środków unijnych zadania inwestycyjnego w postaci rewitalizacji obiektu wodnego w celu stworzenia nowoczesnego łowiska wędkarskiego o funkcji rekreacyjnej i edukacyjnej, tym bardziej, że prace z nim związane wykonywane były od strony działki nr (...), a od strony części działki nr (...) objętej wnioskiem o zasiedzenie pozostawiony został pas o szerokości od 10 m do 12 m umożliwiający piesze i zmotoryzowane poruszanie się po tym terenie.

Mając na uwadze powyższe Sąd I instancji uznał, że w okresie od jesieni 1978 roku J. K. (2), a następnie B. Ś. (1) i P. Ś. (1) posiadali i do tej pory posiadają samoistnie, nieprzerwanie i w złej wierze części nieruchomości stanowiącej działkę nr (...), oznaczone jako działki o roboczym nr: 178/1 i 178/2.

Przypisanie posiadaczom nieruchomości złej wiary oznacza, że termin wymagany do nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie wynosił lat 30, a ponieważ przez cały okres posiadania nieruchomość stanowiła własność Skarbu Państwa, mógł on rozpocząć swój bieg w dniu 1 października 1990 roku, ale z możliwością skrócenia go o okres samoistnego i nieprzerwanego posiadania przed tą datą w rozmiarze nieprzekraczającym połowy wymaganego okresu zasiedzenia. W efekcie, po doliczeniu dwunastoletniego okresu władania faktycznego przez J. K. (2) częścią działki nr (...) termin zasiedzenia w złej wierze zakończył swój bieg w dniu 30 września 2008 roku, a skutek w postaci nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie nastąpił w dniu 1 października 2008 roku, kiedy władającym był już wnioskodawca P. Ś. (1).

Mając na względzie powyższe Sąd Rejonowy orzekł jak w punkcie I. i II. sentencji postanowienia

O kosztach postępowania Sąd orzekł zgodnie z art. 520 k.p.c. i obciążył wnioskodawcę kosztami opinii biegłego w zakresie geodezji, a uczestnika Okręg Polskiego Związku Wędkarskiego w S. kosztami sporządzenia opinii biegłego w zakresie melioracji uznając, że pozostałe koszty każdy z uczestników powinien ponieść we własnym zakresie. Sąd wyjaśnił, że obliczając koszty sporządzenia opinii przez biegłego w zakresie melioracji pominął fakt uiszczenia przez uczestnika zaliczki na ten cel w wysokości 1400 zł, stąd też na wypadek zaskarżenia postanowienia w tej części zażalenie w tym zakresie uwzględni na podstawie art. 395 § 2 k.p.c. i kwestię rozstrzygnie na nowo.

Apelację od powyższego postanowienia wywiódł uczestnik postępowania Okręg Polskiego Związku Wędkarskiego w S. i wniósł o zmianę zaskarżonego orzeczenia, poprzez oddalenie wniosku o zasiedzenie oraz zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, ewentualnie uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu. Nadto skarżący wniósł o zmianę punktu IV. postanowienia poprzez zasądzenie od uczestnika na rzecz skarbu Państwa Sądu - Rejonowego w S. kwoty 1048,83 zł, albowiem uczestnik poniósł już koszty w wysokości 1400 zł uiszczając zaliczkę na poczet sporządzenia opinii przez biegłego w zakresie melioracji S. P..

Skarżący zarzucił Sądowi pierwszej instancji naruszenie:

a)  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie dowolnej oceny zeznania świadka G. R. oraz naruszenie zasady wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału dowodowego poprzez uznanie ww. zeznań za niewiarygodne pomimo, że zeznania te są spójne z zeznaniami świadka R. P., nadto pozostają w korelacji z wnioskami zawartymi w prywatnej opinii melioracyjnej, a ustalającymi iż teren działki (...) jest nierozerwalnie związany z obiektem stawowym pod względem technologicznym jak i fizycznym;

b)  art. 328 § 2 k.p.c. poprzez całkowite pominięcie wniosków zawartych w złożonej do akt sprawy opinii hydrograficznej.

W uzasadnieniu apelacji skarżący, odnosząc się do zarzutu naruszenia przez sąd art. 233 § 1 k.p.c. podniósł, że analiza materiału dowodowego przeprowadzona przez Sąd instancji jest powierzchowna, a nadto Sąd uznał za niewiarygodne dowody w postaci zeznań świadka G. R.. nie ocenił w ogóle zeznań świadka R. P., ani W. S.. W konsekwencji, zdaniem skarżącego, Sąd dokonał oceny materiału dowodowego z naruszeniem zasady swobodnej oceny dowodów i zasad obiektywizmu. Zauważył, że zeznania świadka G. R. pozostają spójne z zeznaniami świadka R. P., W. S., a w części gdy wskazuje, że dopiero 3 lata temu sad został uporządkowany, co koreluje częściowo z zeznaniami wnioskodawcy, że sad był na wpół dziki. Nadto zeznania G. R. korelują z wnioskami zawartymi w prywatnym dokumencie opinii hydrograficznej, gdzie wskazano, że część działki nr (...) jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania obiektów wodnych na S..

Dalej apelujący zarzucił, że Sąd pierwszej instancji nie odniósł się do złożonej do akt sprawy opinii hydrograficznej, nie wskazując czy uznaje ją za wiarygodna, czy też odmówił jej wiarygodności i mocy dowodowej, a jeżeli tak to na jakiej podstawie. W ocenie skarżącego brak oceny tego dowodu nosi znamiona wybiórczości, albowiem sąd meriti oceniając materiał dowodowy opierał się wyłącznie na niektórych dowodach.

Finalnie skarżący podniósł, że w orzeczeniu o kosztach sądowych zawartym w punkcie IV. postanowienia Sąd ustalił, że uczestnik zobowiązany jest ponieść kwotę 2448,83 zł tytułem zwrotu części nieuiszczonych kosztów sądowych. Z uzasadnienia wynika, że uczestnik został obciążony kosztami sporządzenia opinii przez biegłego z zakresu melioracji S. P.. Na ten cel uczestnik wpłacił zaliczkę w wysokości 1400 zł, która nie została rozliczona w końcowym rozliczeniu. W tej sytuacji niniejsze orzeczenie o kosztach winno zostać rozstrzygnięte na nowo.

W odpowiedzi na apelację wnioskodawcy wnieśli o jej oddalenie w całości oraz o zasądzenie od apelującego na rzecz wnioskodawców kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja uczestnika postępowania okazała się bezzasadna i jako taka podlegała oddaleniu.

W przekonaniu Sądu Okręgowego, ustalenia faktyczne i ocena prawna zawarte w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia okazały się prawidłowe i nie budzą zastrzeżeń.

Sąd Odwoławczy podziela stanowisko Sądu Rejonowego i przyjmuje je za własne, czyniąc je jednocześnie integralną częścią poniższych rozważań.

Nade wszystko nie zyskał aprobaty podniesiony przez apelującego zarzut, jakoby Sąd pierwszej instancji w sposób dowolny ocenił zgromadzony w niniejszej sprawie materiał dowodowy.

Jak stanowi art. 233 § 1 k.p.c., sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Sąd dokonuje zatem oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego z uwzględnieniem wszystkich dowodów przeprowadzonych w postępowaniu, jak też wszelkich okoliczności towarzyszących przeprowadzaniu poszczególnych dowodów i mających znaczenie dla oceny ich mocy i wiarygodności (vide: wyroki SN z dnia 17 listopada 1966 r., II CR 423/66, OSNPG 1967/5-6/21; z dnia 24 marca 1999 r., I PKN 632/98, (...) i US 2000, Nr 10, poz. 382; a nadto postanowienia SN z 11 lipca 2002 r., IV CKN 1218/00, Lex, nr 80266 oraz z dnia 18 lipca 2002 r., IV CKN 1256/00, Lex, nr 80267). Jak ujmuje się w literaturze, moc dowodowa oznacza siłę przekonania uzyskaną przez sąd wskutek przeprowadzenia określonych środków dowodowych na potwierdzenie prawdziwości lub nieprawdziwości twierdzeń na temat okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, zaś wiarygodność decyduje o tym, czy określony środek dowodowy, ze względu na jego indywidualne cechy i obiektywne okoliczności, zasługuje na wiarę. Przyjmuje się jednocześnie, że ramy swobodnej oceny dowodów muszą być zakreślone wymaganiami prawa procesowego, doświadczenia życiowego, regułami logicznego myślenia oraz pewnego poziomu świadomości prawnej, według których sąd w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważa materiał dowodowy jako całość, dokonuje wyboru określonych środków dowodowych i ważąc ich moc oraz wiarygodność odnosi je do pozostałego materiału dowodowego (vide: wyroki SN z dnia 20 marca 1980 r., II URN 175/79, OSNC 1980/10/200; z dnia 10 czerwca 1999 r., II UKN 685/98, OSNAPiUS 2000/17/655; z dnia 16 maja 2000 r., IV CKN 1097/00, Lex nr 52624; z dnia 29 września 2000 r., V CKN 94/00, Lex nr 52589; z dnia 15 listopada 2000 r., IV CKN 1383/00, Lex nr 52544; z dnia 19 czerwca 2001 r., II UKN 423/00, OSNP 2003, Nr 5, poz. 137; z dnia 14 marca 2002 r., IV CKN 859/00, Lex nr 53923; z dnia 27 września 2002 r., II CKN 817/00, Lex nr 56906). Jeżeli z określonego materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów i musi się ostać, choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne. Dla skuteczności zarzutu naruszenia wyżej wymienionego przepisu nie wystarcza zatem stwierdzenie o wadliwości dokonanych ustaleń faktycznych, odwołujące się do stanu faktycznego, który w przekonaniu skarżącego odpowiada rzeczywistości. Konieczne jest tu wskazanie przyczyn dyskwalifikujących postępowanie sądu w tym zakresie. W szczególności skarżący powinien wskazać, jakie kryteria oceny naruszył sąd przy ocenie konkretnych dowodów, uznając brak ich wiarygodności i mocy dowodowej lub niesłuszne im je przyznając. Zwalczanie swobodnej oceny dowodów nie może, więc polegać li tylko na przedstawieniu własnej, korzystnej dla skarżącego wersji zdarzeń, ustaleń stanu faktycznego opartej na własnej ocenie, lecz konieczne jest przy tym posłużeniu się argumentami wyłącznie jurydycznym wykazywanie, że wskazane w art. 233 § 1 k.p.c. kryteria oceny wiarygodności i mocy dowodów zostały naruszone, co miało wpływ na wynik sprawy (analogicznie Sąd Apelacyjny w Warszawie w uzasadnieniu wyroku z dnia 10 lipca 2008 r., VI ACa 306/08).

Uwzględniając powyższe reguły wykładni Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, iż dokonana przez Sąd pierwszej instancji ocena zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego w żadnym razie nie nosi znamion dowolności. Sąd ten dokonał bowiem wszechstronnej i niezwykle wnikliwej oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, poddał go szczegółowej analizie, a przyjęte przez siebie stanowisko szeroko i wyczerpująco uzasadnił. Brak jest podstaw do twierdzenia, iżby wnioski przezeń zawarte były nielogiczne, czy sprzeczne z zasadami doświadczenia życiowego. Odmienna ocena strony apelującej przeprowadzonych w sprawie dowodów, nie może podważyć uprawnienia sądu do dokonania oceny tego materiału według swego przekonania, przy zachowaniu reguł wynikających z art. 233 § 1 k.p.c. Z powyższych względów należy ocenić, iż wywiedziona przez uczestnika apelacja ma w tym zakresie charakter tylko i wyłącznie polemiczny z prawidłowym stanowiskiem Sądu Rejonowego, wobec czego twierdzenia apelującego, z uwagi również na charakter podniesionych w niej zarzutów, nie mogły skutecznie podważyć zapadłego w niniejszej sprawie rozstrzygnięcia w sposób przezeń postulowany.

Przyjmując zatem, że Sąd pierwszej instancji ocenił zgromadzony w sprawie materiał dowodowy w sposób odpowiadający wymogom stawianym na gruncie art. 233 § 1 k.p.c. i na jego podstawie poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne, które to następnie poddał trafnej analizie, słusznie stwierdzono, że ziściły się wszelkie ustawowe przesłanki uzasadniające stwierdzenie zasiedzenia na rzecz wnioskodawcy P. Ś. (2) część działki nr (...) położonej w obrębie 4 miasta P..

Godzi się zauważyć, że stosownie do art. 172 k.c. posiadacz nieruchomości nie będący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat dwudziestu jako posiadacz samoistny, chyba że uzyskał posiadanie w złej wierze (zasiedzenie) (§ 1). Po upływie lat trzydziestu posiadacz nieruchomości nabywa jej własność, choćby uzyskał posiadanie w złej wierze. (§ 2). Z powyższego wynika, że stwierdzenie nabycia własności nieruchomości w drodze zasiedzenia jest uzależnione od kumulatywnego wystąpienia następujących przesłanek: samoistności posiadania nieruchomości, nieprzerwanego charakteru posiadania oraz upływu określonego czasu uzależnionego od tego, czy posiadacz wszedł w posiadanie nieruchomości w dobrej czy złej wierze. Przy czym zgodnie z art. 176 § 1 k.c., jeżeli podczas biegu zasiedzenia nastąpiło przeniesienie posiadania, obecny posiadacz może doliczyć do czasu, przez który sam posiada, czas posiadania swego poprzednika. Jeżeli jednak poprzedni posiadacz uzyskał posiadanie nieruchomości w złej wierze, czas jego posiadania może być doliczony tylko wtedy, gdy łącznie z czasem posiadania obecnego posiadacza wynosi przynajmniej lat trzydzieści.

W odniesieniu do pierwszej ze w/w przesłanek należy podkreślić, iż zasiedzieć nieruchomość może wyłącznie posiadacz samoistny, a za takowego w myśl art. 336 k.c. uznaje się tego, kto rzeczą faktycznie włada jak właściciel. Ten, kto włada faktycznie rzeczą jako np. dzierżawca, jest posiadaczem zależnym, którego posiadanie nie może prowadzić do zasiedzenia. W orzecznictwie podkreśla się, że stan posiadania współtworzą fizyczny element władania rzeczą (corpus) oraz intelektualny element zamiaru władania rzeczą dla siebie (animus). Samo bowiem faktyczne władanie, pozbawione woli ukierunkowanej na treść i zakres prawa własności jest i zostaje tylko faktycznym władaniem nie prowadzącym do zasiedzenia. Przez element „władania rzeczą” należy rozumieć dostrzegalny fakt fizycznego władztwa na rzeczą, zatrzymania rzeczy, jej używania czy korzystania. Z kolei elementem posiadania jest psychiczny czynnik zamiaru władania rzeczą dla siebie. Czynnik woli stanowi kryterium, które pozwala na odróżnienie posiadania samoistnego od posiadania zależnego, przy czym rzeczywistą wolę posiadacza decydującą o charakterze samego posiadania, ustala się na podstawie zamanifestowanych na zewnątrz przejawów władania rzeczą (por. postanowienia SN: z dnia 18 października 2013 r., III CSK 12/13, LEX nr 1413547; z dnia 19 lutego 2015 r., III CSK 188/14, LEX nr 1678081; z dnia 1 kwietnia 2011 r., III CSK 184/10, OSNC-ZD 2012, nr B, poz. 24, i z dnia 5 września 2008 r., I CSK 54/08, niepubl.; SN w uzasadnieniu uchwały z dnia 28 marca 2014 r., III CZP 8/14, OSNC 2015, Nr 1, poz. 6).

Ocena charakteru posiadania wiąże się z okolicznościami faktycznymi danej sprawy, z nich bowiem wynika czy posiadacz wykonywał czynności faktyczne wskazujące na samodzielny, rzeczywisty, niezależny od woli innej osoby stan władztwa i czy jego dyspozycje swą treścią odpowiadały dyspozycjom właściciela (np.: uchwała składu siedmiu sędziów SN z 6 grudnia 1991 r., III CZP 108/91, OSNC 1992, nr 4, poz. 48; uchwała SN z 26 października 2007 r., III CZP 30/07, OSNC 2008, nr 5, poz. 43). Przy tej ocenie należy badać zamanifestowane na zewnątrz wobec otoczenia przejawy władania rzeczą, w tym, by posiadacz był przez otoczenie postrzegany jako właściciel. Jednocześnie trzeba pamiętać, że choć samo istnienie posiadania samoistnego winno być wykazane przez wnioskodawcę (art. 6 k.c.), to jednak korzysta on w tym zakresie z domniemania przewidzianego w przepisie art. 339 k.c. stanowiącego, że domniemywa się, że ten, kto rzeczą faktycznie włada, jest posiadaczem samoistnym. Co prawda powyższe domniemanie nie jest bezwzględnie wiążące i może zostać obalone, to jednak dochodzi tutaj do odwrócenia ciężaru dowodu w ten sposób, że to osoba kwestionująca samoistny charakter posiadania rzeczy przez osobę, która nią faktycznie włada, musi wykazać okoliczności podważające taki charakter posiadania (por: postanowienia SN: z dnia 29 maja 2014 r., V CSK 386/13, LEX nr 1491140, z dnia 15 maja 2014 r., I CSK 487/13, LEX nr 1488768; z dnia 6 grudnia 2013 r., I CSK 137/13, LEX nr 1444326 oraz z dnia 6 lutego 1998 r., I CKN 484/07, LEX nr 50540).

Odnosząc powyższe rozważania do okoliczności niniejszej sprawy Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, iż wnioskodawca w toku tego postępowania niewątpliwie wykazał, że jest w posiadaniu części nieruchomości stanowiącej działkę nr (...), położnej obrębie nr 4 miasta P., a będącej własnością Skarbu Państwa – Agencji Nieruchomości Rolnych Oddział Terenowy w S..

Analiza zgromadzonego w niniejszej sprawie materiału dowodowego potwierdza, że od wielu lat wnioskodawca, a wcześniej jego poprzednicy prawni J. K. (2) i B. Ś. (1), z wyłączeniem osób trzecich, w tym właściciela nieruchomości, władają częścią działki nr (...) w granicach ujętych w opinii biegłego geodety J. K. (1) (vide k. 401-402). Świadczy o tym nade wszystko fakt, a co wynika ze zgodnych, spójnych i wzajemnie ze sobą korespondujących zeznań wnioskodawców oraz większości przesłuchanych w sprawie świadków, że poprzednik prawny wnioskodawcy J. K. (2) po przekazaniu mu mocą decyzji Wojewody (...) z dnia 31 marca 1978 r. nr (...).SC.472/78 na własność działki nr (...) o pow. 6,312 ha, wszedł w posiadanie nie tylko przyznaje mu działki nr (...), ale także części działki nr (...), na której prowadził uprawę roślin oraz część działki nr (...) na której wypasał bydło. Przy tym z okoliczności sprawy nie wynika, aby poprzednik prawny wnioskodawcy do czasu zbycia działki nr (...) (tj. do dnia 19 lutego 1991 roku) kiedykolwiek został tego posiadania pozbawiony, a wręcz przeciwnie. Z okoliczności faktycznych sprawy wynikało wprost, że od momentu objęcia w posiadanie nieruchomości, wpierw J. K. (2), a następnie B. Ś. (2) i po niej także jej syn P. Ś. (3), nieprzerwanie korzystają z części terenu działki nr (...) w zakresie co najmniej takim, jak to wynika ze sporządzonej na potrzeby tego postępowania opinii geodety J. K. (1).

W tych okolicznościach nie powinno budzić zastrzeżeń stwierdzenie, że spełniona została pierwsza przesłanka warunkująca stwierdzenie zasiedzenia w postaci władania rzeczą w sposób wyłączny i nieprzerwany.

Dalej zgodzić należało się ze stanowiskiem Sądu I instancji, iż posiadanie tak wnioskodawcy jak i jego poprzedników prawnych w odniesieniu do objętej wnioskiem nieruchomości miało charakter samoistny, gdyż J. K. (2) i jego następcy prawni nadal mieli i nadal mają chęć władania sporną nieruchomością dla siebie – traktują ją jak swoją własność. Co istotne, wolę tą zamanifestowali na zewnątrz, o czym świadczy fakt wyłącznego zajmowania przez nich nieruchomości, pobierania z niej pożytków, przy jednoczesnym nie uiszczaniu przezeń na rzecz właściciela jakichkolwiek opłat z tytułu korzystania z nieruchomości. Z okoliczności sprawy wynikało, że wszystkie te czynności faktyczne wnioskodawca i jego poprzednicy prawni – w stosunku do części działki nr (...) - podejmowali w sposób samodzielny i niezależny od wiedzy i zgody właściciela nieruchomości, co świadczy o samoistnym charakterze ich posiadania.

Wprawdzie z okoliczności sprawy wynikało, że około roku 1986/1987 na działce wybudowano zbiornik i wypełniono go wodą, a następnie go opróżniono i ponownie napełniono ok. roku 1989/1990, tym niemniej jednak okoliczność ta nie mogła wypływać na ocenę samoistnego, nieprzerwanego charakteru posiadania przez wnioskodawcę i jego poprzedników prawnych spornej nieruchomości. Wszak zauważyć trzeba, iż eksploatowali oni jedynie część działki nr (...) i z okoliczności sprawy, w tym z ze zeznań świadków przesłuchanych w sprawie wynikało jednoznaczne, że fakt prowadzenia prac związanych z powstałym zbiornikiem wodnym nie miał wypływu na zakres dalszego uprawiania przez J. K. (2) części działki nr (...), gdyż ta część, która była przez niego zajmowana, była oddalona od zbiornika wodnego.

Bez znaczenia pozostawała również okoliczność, że pismem z dnia 25 czerwca 1986 roku Polski Związek Wędkarski Zarząd O. w S. wezwał J. K. (2) do nienaruszania granic działek, albowiem mogło to jedynie wypływać na przyjęcie, że posiadał on świadomość braku tytułu prawnego do nieruchomości, co jednak nie miała znaczenia dla oceny samoistnego charakteru posiadania. Objęcie rzeczy w posiadanie samoistne oznacza uznanie się z przyczyn usprawiedliwionych za właściciela, albo choćby chęć władania rzeczą dla siebie jak właściciel, wiedząc że nie jest się właścicielem (por. postanowienia SN: z dnia 5 grudnia 2007 r., I CSK 300/07, OSNC-ZD 2008/3/91 oraz z dnia 5 listopada 2009 r., I CSK 82/09, LEX nr 578034). Posiadania samoistnego nie wyłącza świadomość posiadacza, że nie jest właścicielem, jeżeli chce posiadać rzecz i posiada ją tak, jakby był jej właścicielem. Posiadacz może nabyć własność rzeczy przez zasiedzenie, nawet jeżeli przez cały czas wiedział, że wykonywane prawo mu nie przysługuje (postanowienie SN z dnia 9 kwietnia 2015 r., V CSK 410/14, LEX nr 1751290).

W konsekwencji stwierdzić należało, że posiadanie części spornej nieruchomości przez poprzedników prawnych wnioskodawcy miało charakter nie tylko nieprzerwany, ale także samoistny. Z okoliczności sprawy wynikało przy tym, że stan ten trwa od roku 1978 roku, albowiem wówczas to poprzednik prawny wnioskodawcy J. K. (2) obejmując w posiadanie przekazaną mu na własność działkę nr (...), jednocześnie wszedł w posiadanie części działki nr (...) i stan tego posiadania nie uległ zmianie na przestrzeni następnych lat – tj. zarówno poprzednicy prawni wnioskodawcy jak i on sam władali przedmiotem własności uczestnika postępowania Skarbu Państwa – Agencji Nieruchomości Rolnych Oddziału Terenowego w S. w co najmniej takim zakresie, jako to zostało oznaczone na mapie geodezyjnej sporządzonej na potrzeby tego postępowania przez geodetę J. K. (1).

Bez znaczenia jest przy tym czy w zakresie sadu, co jest podkreślane w apelacji, jego teren był uporządkowany i kiedy został ogrodzony, skoro nie może budzić wątpliwości, że teren ten był w wyłącznym posiadaniu wnioskodawcy i jego poprzedników prawnych, co prawidłowo ustalił Sąd pierwszej instancji i ci władali nim jak właściciele, będąc tym samym posiadaczami samoistnymi także tej części nieruchomości.

Wobec powyższego należało przyjąć, iż wnioskodawca w sposób samoistny i nieprzerwany posiada sporną nieruchomość i zgodnie z art. 176 § 1 k.c. do okresu swego posiadania może on doliczyć okres posiadania swej matki B. Ś. (1) oraz jeszcze wcześniej J. K. (2), który sporną nieruchomość objął w posiadanie co najmniej od 1978 roku.

Rozważając moment objęcia nieruchomości w posiadanie przez poprzednika prawnego wnioskodawcy, w kontekście rozpoczęcia biegu terminu zasiedzenia, Sąd Odwoławczy miał na uwadze, że choć zgodnie z regulacją wówczas obowiązującego art. 177 k.c. nie było możliwe nabycie przez zasiedzenie nieruchomości stanowiącej własność państwową (a działka nr (...) bez wątpienia stanowiła i nadal stanowi własność Skarbu Państwa), to jednak mocą ustawy z dnia 28 lipca 1990 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny (Dz.U. z 1990 r., nr 55, poz. 321), która weszła w życie z dniem 1 października 1990 r., przepis ten został uchylony. Przy tym ustawodawca na kanwie art. 10 ww. ustawy nowelizującej przewidział, że jeżeli przed dniem wejścia w życie ustawy istniał stan, który według przepisów dotychczasowych wyłączał zasiedzenie nieruchomości, a według przepisów obowiązujących po wejściu w życie tej ustawy prowadzi do zasiedzenia, zasiedzenie biegnie od dnia wejścia jej w życie; jednakże termin ten ulega skróceniu o czas, w którym powyższy stan istniał przed wejściem w życie ustawy, lecz nie więcej niż o połowę. Powyższe oznacza tyle, że jeżeli przed dniem 1 października 1990 roku nie było możliwe zasiedzenie danej nieruchomości, to z tym dniem mógł rozpocząć się bieg zasiedzenia nieruchomości przez samoistnego posiadacza, przy czym kodeksowe terminy ulegają skróceniu o czas trwania tego posiadania, nie więcej niż o połowę, tj. 10 lat w przypadku posiadacza w dobrej wierze i 15 lat w przypadku posiadacza w złej wierze. Dopuszczalne jest przy tym doliczenie, na podstawie art. 176 § 1 k.c., czasu posiadania poprzednika (tak: SN w postanowieniach z dnia 15 maja 2014 r., IV CSK 485/13, LEX nr 1477478 oraz z dnia 29 czerwca 2012 r., I CSK 614/11, LEX nr 1232457).

Z powyższego wynika, że bieg terminu zasiedzenia w odniesieniu do części działki nr (...) rozpoczął się w dniu 1 października 1990 roku, przy czym z uwagi na regulację przepisu art. 10 ustawy nowelizującej wnioskodawca mógł doliczyć do czasu swego posiadania spornej nieruchomości prowadzącego do zasiedzenia także okres jej posiadania przez J. K. (2) przed dniem 1 października 1990 roku. Z tym jedynie zastrzeżeniem, że mógł on doliczyć nie więcej niż 15 lat, biorąc pod uwagę, że jak trafnie ocenił Sąd pierwszej instancji i co nie było przedmiotem sporu na etapie postępowania apelacyjnego, poprzednik prawny wnioskodawcy wszedł w posiadanie samoistne nieruchomości w złej wierze, zatem okres zasiedzenia wnosił 30 lat (art. 172 § 2 k.c.). Bacząc na okoliczność, iż faktycznie J. K. (2) objął w posiadanie przedmiotową nieruchomość w 1978 roku, wnioskodawca mógł doliczyć do okres swego posiadania 12-letni okres posiadania działki nr (...) swego poprzednika przed dniem 1 października 1990 roku. Doliczając ten okres posiadania, nie powinno budzić zastrzeżeń stwierdzenie, że termin zasiedzenia w odniesieniu do części spornej działki upłynął ostatecznie w dniu 1 października 2008 roku. (pozostałem 18 lat liczone od dnia 1 października 1990 roku, co przy uwzględnieniu doliczonego okresu 12 lat dawało łącznie wymagane dla posiadacza w złej wierze 30 lat).

W rezultacie powyższych rozważań Sąd Odwoławczy stanął na stanowisku, że w pełni zgodzić się z Sądem pierwszej instancji, iż wnioskodawca w dniu 1 października 2008 roku nabył przez zasiedzenie część nieruchomości stanowiącej działkę gruntu nr (...) położnej w obrębie 4 miasta P., w granicach terytorialnych zakreślonych w oparciu o ustalenia zawarte w opinii biegłego z geodezji J. K. (1) (vide mapa na k. 401-402), wobec czego zarzuty apelującego i podniesiona przezeń argumentacja nie mogły doprowadzić do zmiany zaskarżonego orzeczenia, w tym w szczególności nie mogła prowadzić do oddalenia wniosku o zasiedzenie.

W odniesieniu zaś do argumentacji zaprezentowanej przez skarżącego w apelacji stanowczo podkreślić trzeba, że z punktu widzenia merytorycznej oceny zasadności wniosku o stwierdzenie zasiedzenia części nieruchomości kwestią irrelewantną pozostaje to, jakie są potrzeby właściciela tej części nieruchomości, która nadal pozostała jego własnością, w tym czy do prawidłowego korzystania z tejże nieruchomości jest niezbędna część działki co do której zgłoszony został przez wnioskodawcę wniosek o jej zasiedzenie. Sąd Odwoławczy wskazuje, a czego apelujący zdaje się nie dostrzegać, że przepisy dotyczące postępowania w sprawach o zasiedzenie prawa nie wprowadzają żadnych wymogów odnośnie badania tej kwestii. W świetle regulacji art. 172 § 1 i 2 k.c. przy ocenie żądania stwierdzenia zasiedzenia własności nieruchomości istotne jest jedynie to, czy dany podmiot posiadał nieprzerwanie w sposób samoistny daną nieruchomość przez wymagany ustawą okres czasu. W rozpatrywanej sprawie wszystkie te przesłanki niewątpliwie zostały spełnione, wobec czego bezsprzecznie sąd orzekający w tym postępowaniu obowiązany był stwierdzić zasiedzenie części działki nr (...) na rzecz wnioskodawcy. Co należy podkreślić, iż nabycie własności nieruchomości przez zasiedzenie następuje z mocy prawa a orzeczenie sądu ma charakter jedynie deklaratoryjny (por: postanowienie SN z dnia 9 października 2003 r., I CK 141/02, LEX nr 590821).

Innymi słowy, wobec ziszczenia się przewidzianych w art. 172 § 1 i 2 k.c. przesłanek wnioskodawca z mocy prawa z dniem 1 października 2008 roku nabył przez zasiedzenie prawo własności części działki nr (...), a sąd meriti mógł w niniejszej sprawie jedynie stwierdzić zaistnienie tego stanu rzeczy. Z punktu widzenia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy całkowicie bez znaczenia było zaś to, czy uczestnik celem korzystania ze zbiornika wodnego pozostałego na tej część działki nr (...), która nie była objęta wnioskiem o zasiedzenie, potrzebuje w jakimkolwiek zakresie korzystać z zasiedzianej nieruchomości czy też nie.

Tym samym podnoszone przez skarżącego w apelacji zarzuty naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. i art. 328 § 2 k.p.c., mające uzasadnić jego stanowisko co do nierozerwalnego związania części zasiedzianej działki nr (...) z obiektem stawowym pozostającym w jego dzierżawie, pozostawały bez znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy. Przy tym bacząc, że do korzystania przez właściciela działki nr (...) pozostawiony został pas o szerokości od 10-12 m, zgodzić należy się z Sądem pierwszej instancji, że zarówno właściciel działki jak i jego dzierżawca będzie mógł zarówno pieszo jak i samochodem przedostać się do zbiornika wodnego.

W zakresie prywatnej opinii przedłożonej przez skarżącego wskazać i podkreślić należy, że ma ona charakter wyłącznie dokumentu prywatnego, w rozumieniu i ze skutkiem o jakich mowa w art. 245 k.p.c., a więc stanowi wyłącznie dowód tego, że osoba pod nią podpisana złożyła objęte jej treścią oświadczenie, nie zaś także dowód na zaistnienie okoliczności faktycznych opisanych w jej treści, a tym bardziej nie pozwala na ustalanie okoliczności do których niezbędne jest posiadanie wiedzy specjalistycznej, przynależnej na potrzeby postępowania cywilnego wyłącznie biegłym i uzewnętrznianej przez nich w drodze wydania opinii, w trybie art. 278 i dalszych k.p.c.

W tym ostatnim kontekście podkreślenia wymaga, że Sąd pierwszej instancji przeprowadził w sprawie dowód z opinii biegłego z zakresu melioracji i gospodarki wodnej S. P., a następnie dowód ten ocenił, bez naruszania normy prawnej zawartej w art. 233 § 1 k.p.c.

Mając na uwadze wszystko powyższe Sąd Okręgowy, na podstawie art. 385 k.p.c., w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., oddalił apelację uczestnika jako niezasadną, o czym orzeczono w punkcie 1. sentencji postanowienia.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono w punkcie 2. sentencji postanowienia na podstawie art. 520 § 2 k.p.c. przyjmując, iż skoro interesy uczestników postępowania w sprawie o zasiedzenie są co do zasady sprzeczne (tak np. SN w postanowieniach: z dnia 10 października 2012 r., I CZ 65/12; z dnia 26 lipca 2012 r., II CZ 86/12; z dnia 15 lutego 2012 r., I CZ 1/12 oraz z dnia 28 października 2011 r., I CZ 76/11) – wszak wnioskodawcy dążyli do ustalenia, że nabyli własność nieruchomości przez zasiedzenie, uczestnik domagał się oddalenia wniosku, a orzeczenie sądu jest jednocześnie korzystne dla jednej ze stron i niekorzystne dla drugiej – zaś apelacja uczestnika okazała się niezasadna, to winien on zwrócić każdemu z wnioskodawców poniesione przezeń koszty postępowania apelacyjnego.

Na koszty te składało się wynagrodzenie pełnomocnika wnioskodawców w wysokości 300 zł. Wysokość tego wynagrodzenia ustalona została z uwagi na wartość przedmiotu zaskarżenia i datę wszczęcia postępowania apelacyjnego, na podstawie § 2 pkt 5 w zw. z § 5 pkt 1 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2015 r., poz. 1804 ze zm.), wobec czego po kwocie 300 zł zasądzono od apelującego na rzecz każdego z wnioskodawców tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Na koniec wskazać trzeba, że wskutek oczywistej omyłki Sąd Okręgowy nie uwzględnił rozstrzygając sprawę okoliczności nieprawidłowego rozliczenia w sprawie kosztów sądowych, co wynikało już to z uzasadnienia zaskarżonego postanowienia i nie zostało w żaden sposób zakwestionowane przez wnioskodawców w odpowiedzi na apelację.

Omyłka ta zostanie sprostowana odrębnym postanowieniem.

SSO Sławomir Krajewski SSO Iwona Siuta SSO Tomasz Sobieraj