Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją nr (...) z dnia 30 czerwca 2015 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. na podstawie art.83 ust.1 pkt.1 i 3 w związku z art.38 ust.1, art.68 ust.1 pkt. 1 lit. a i c oraz art.6 ust. 1 pkt.5, art. 12 ust.1, art.13 pkt. 5, art.18 ust.8, art.20 ust.1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2015 roku, poz.121 z późn. zm.) oraz art.81 ust.2 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. z 2015 roku, poz. 581 z późn. zm.) stwierdził, że J. O. jako osoba współpracująca z płatnikiem składek Z. P.H. (...) O. E. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu i rentowym oraz wypadkowemu w okresie od dnia 2 stycznia 2003 roku do dnia 10 stycznia 2015 roku oraz określił wysokość podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia: emerytalne, rentowe, wypadkowe i zdrowotne w powyższym okresie. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy podniósł, że w toku kontroli płatnika składek ustalono, że ubezpieczony J. O. współpracował przy prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej żony w okresie od dnia 2 stycznia 2003 roku do dnia 10 stycznia 2015 roku. Płatnik składek E. O. nie zgłosiła do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego swojego męża J. O. jako osoby współpracującej z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność gospodarczą. Natomiast w powyższym okresie zgłosiła męża do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego na podstawie umowy o pracę. Zgodnie ze świadectwem pracy J. O. był zatrudniony na stanowisku handlowca w pełnym wymiarze czasu pracy. W toku postępowania kontrolnego E. O. oświadczyła, że od 2002 roku pozostaje z mężem w obustronnie uzgodnionej separacji, nie prowadzą wspólnego gospodarstwa domowego oraz nie posiadają wspólnoty majątkowej, nie posiadają dzieci oraz mieszkają pod różnymi adresami. Zgodnie z ustaleniami ZUS, płatnik pozostaje w związku małżeńskim z J. O., nie został złożony wniosek o rozwiązanie małżeństwa, separację, unieważnienie małżeństwa. O pozostawaniu małżonków we wspólnym gospodarstwie domowym nie rozstrzygają takie okoliczności jak posiadanie rozdzielności majątkowej, nieposiadanie dzieci, a nawet posiadanie formalnie różnych adresów. Płatnik składek w dniu 18 kwietnia 2002 roku i w dniu 22 kwietnia 2002 roku złożyła zgłoszenie danych o członkach rodziny dla celów ubezpieczenia zdrowotnego wskazując, że J. O. zamieszkały
(...)-(...) W. 15A pozostaje na jej wyłącznym utrzymaniu i pozostaje z mężem we wspólnym gospodarstwie domowym. Powyższe okoliczności oznaczają zdaniem organu rentowego, że J. O. współpracował przy prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej żony, a zatem z tego tytułu powinien być zgłoszony do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego.

/decyzja z dnia 30 czerwca 2015 roku nr 369/15 w aktach ZUS/

W dniu 16 sierpnia 2015 roku pełnomocnik E. O. oraz J. O. złożyła odwołania od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. nr (...) z dnia 30 czerwca 2015 roku, wnosząc o zmianę zaskarżonej decyzji i ustalenie, że J. O. podlegał ubezpieczeniom społecznym z tytułu zatrudnienia u E. O. w okresie od dnia 2 stycznia 2003 roku do dnia 10 stycznia 2015 roku. W uzasadnieniu zarzuciła:

- niewszechstronne rozważenie zebranego w sprawie materiału dowodowego i pominięcie oświadczeń W. O. (1) – matki ubezpieczonego oraz L. K. – matki płatnika, z których wynikało, iż małżonkowie zamieszkują oddzielnie nieprzerwanie od 2002 roku i od tamtego czasu nie prowadzą wspólnego gospodarstwa domowego, co miało znaczenie dla ustalenia, iż J. O. podlegał ubezpieczeniom społecznym, jako „osoba współpracująca”,

- wybiórczą ocenę zebranych dowodów i zaniechanie poddanie ocenie oświadczenia J. O., negującego prowadzenie wspólnego gospodarstwa domowego ze swoją żoną, które zostało złożone w organie rentowym niezwłocznie po podjęciu zatrudnienia w styczniu 2003 roku,

- zaniechanie wskazania dowodów, na których organ rentowy oparł ustalenia faktyczne w przedmiotowej sprawie, a którym i z jakich powodów odmówił waloru wiarygodności, co utrudnia poddanie kontroli sfery motywacyjnej decyzji,

- pominięcie faktu, iż organ rentowy przez ponad 12 lat nie kwestionował zgłoszenia J. O. do ubezpieczenia z tytułu zatrudnienia, pobierał składki od płatnika za zatrudnionego na podstawie umowy o pracę pracownika, a nadto ustalał każdorazowo przysługujące ubezpieczonemu prawo do wypłaty zasiłku chorobowego z uwagi na korzystanie przez niego ze zwolnienia lekarskiego,

- dowolne ustalenie, że w dacie zawierania umowy o pracę małżonkowie prowadzili wspólne gospodarstwo domowe, gdy zgłoszenie przez E. O. danych o członkach rodziny dla celów ubezpieczenia zdrowotnego wskazujące, że jej mąż zamieszkały w W., pozostaje na jej wyłącznym utrzymaniu i pozostaje z mężem we wspólnym gospodarstwie domowym, nastąpiło na 8 miesięcy przed zatrudnieniem ubezpieczonego, a nadto zostało podpisane i wysłane przez obsługujące płatnika biuro rachunkowe, co miało znaczenie dla ustalenia współpracy przy prowadzeniu działalności,

- naruszenie prawa materialnego, tj. art. 8 ust. 11 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez jego zastosowanie i ustalenie, że J. O. w okresie od dnia 2 stycznia 2003 roku do dnia 10 stycznia 2015 roku podlegał ubezpieczeniom społecznym jako „osoba współpracująca”, gdy w okresie zatrudnienia ubezpieczonego w firmie żony, małżonkowie nie prowadzili wspólnego gospodarstwa domowego, zaś ubezpieczony nie współpracował przy prowadzeniu działalności gospodarczej żony.

/odwołanie - k. 2 – 7 oraz odwołanie – k.2-7 w aktach VIII U 34/16; potwierdzenie nadania – k.57/

W odpowiedzi na odwołania z dnia 18 września 2015 roku organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania, argumentując jak w treści zaskarżonej decyzji.

/odpowiedzi na odwołania - k. 9-10 oraz k.9-10 w aktach VIII U 34/16 /

Postanowieniem z dnia 11 kwietnia 2016 roku Sąd połączył do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawę VIII U 2434/15 ze sprawą VIII U 34/16 pod sygn. akt VIII U 2434/15.

/postanowienie – k. 14 akt VIII U 34/16/

Decyzją nr (...) z dnia 30 czerwca 2015 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. na podstawie art.83 ust.1 pkt.3 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2015 roku, poz.121 z późn. zm.) w związku z art.29 ust. 1 ustawy z dnia 13 lipca 2006 roku o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy (t.j. Dz.U. z 2014 roku, poz. 272) ustalił dla płatnika składek Z. P.H. (...) O. E., że kwota składek należnych na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za okres od stycznia 2003 roku do stycznia 2015 roku w rozbiciu na poszczególne miesiące wynosi 0 zł. W uzasadnieniu organ rentowy podniósł, że w toku kontroli płatnika składek ustalono, że ubezpieczony J. O. współpracował przy prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej żony w okresie od dnia 2 stycznia 2003 roku do dnia 10 stycznia 2015 roku. Natomiast w powyższym okresie – w niektórych miesiącach płatnik składek deklarował składki na FGŚP za J. O., który jest mężem płatnika. Zgodnie natomiast z art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 29 grudnia 1993 roku o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy (Dz.U. z 2012 roku, Nr 9 poz. 85), obowiązującej do dnia 30 września 2006 roku - składki na Fundusz ustala się od wypłat stanowiących podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe bez stosowania ograniczenia, o którym mowa w art. 19 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Zgodnie zaś z art. 5 ust. 1 i 3 przepisy ustawy stosuje się do pracowników niewypłacalnego pracodawcy, jego byłych pracowników oraz członków rodziny zmarłego pracownika lub byłego pracownika uprawnionych do renty rodzinnej. Przepisów ust. 1 i 2 nie stosuje się do małżonka pracodawcy, a także jego krewnych i powinowatych. Zgodnie z art.29 ust. 1 ustawy z dnia 13 lipca 2006 roku o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy (tj. Dz.U. z 2014r., poz.272), obowiązującej od dnia 1 października 2006 roku - składkę na Fundusz ustala się od wypłat stanowiących podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe bez stosowania ograniczenia, o którym mowa w art. 19 ust. 1 ustawy z dnia 13 października
1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2016 r. poz. 963). Art. 10 powyższej ustawy stanowi, że pracownikiem, o którym mowa w art. 9, jest osoba fizyczna, która, zgodnie z przepisami polskiego prawa, pozostaje z pracodawcą w stosunku pracy lub jest zatrudniona na podstawie umowy o pracę nakładczą albo wykonuje pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której, zgodnie z ustawą z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz.U. z 2016 r. poz. 380 i 585), stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo wykonuje pracę zarobkową na podstawie innej niż stosunek pracy na rzecz pracodawcy będącego rolniczą spółdzielnią produkcyjną, spółdzielnią kółek rolniczych lub inną spółdzielnią zajmującą się produkcją rolną - jeżeli z tego tytułu podlega obowiązkowi ubezpieczeń emerytalnego i rentowych, z wyjątkiem małżonka pracodawcy, a także jego dzieci własnych, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobionych, rodziców, macochy i ojczyma oraz osób przysposabiających, a także rodzeństwa, wnuków, dziadków, zięciów i synowych, bratowych, szwagierek i szwagrów oraz osób wykonujących pracę zarobkową w gospodarstwie domowym.

/decyzja z dnia 30 czerwca 2015 roku nr 371/15 w aktach ZUS załączonych do sprawy VIII U 36/16/

Odwołanie od powyższej decyzji złożyła w dniu 16 sierpnia 2015 roku płatnik E. O., wnosząc o zmianę decyzji. W uzasadnieniu podniosła, że brak jest podstaw faktycznych i prawnych do uznania jej męża J. O. za osobę współpracującą z nią przy prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej. Wskazała, że w okresie spornym wiązała ją z mężem umowa o pracę.

/odwołanie - k. 2 –3, 10-11 w aktach VIII U 36/16; potwierdzenie nadania – k.57/

W odpowiedzi na odwołanie z dnia 18 września 2015 roku organ rentowy wniósł o jego oddalenie, argumentując jak w treści zaskarżonej decyzji.

/odpowiedź na odwołanie - k. 4-4odwrót w sprawie VIII U 36/16/

Decyzją nr (...) z dnia 30 czerwca 2015 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. na podstawie art.83 ust.1 pkt.3 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2015 roku, poz.121 z późn. zm.) w związku z art. 104 ust.1 pkt. 3 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 roku o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U. z 2015r., poz.149 z późn. zm.) ustalił dla płatnika składek Z. P.H. (...) O. E., wysokość składek należnych na Fundusz Pracy za okres od stycznia 2003 roku do stycznia 2015 roku w rozbiciu na poszczególne miesiące. W uzasadnieniu organ rentowy podniósł, że w toku kontroli płatnika składek ustalono, że ubezpieczony J. O. współpracował przy prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej żony w okresie od dnia 2 stycznia 2003 roku do dnia 10 stycznia 2015 roku. Natomiast w powyższym okresie płatnik nie deklarował składek na Fundusz Pracy za J. O. z tytułu współpracy z płatnikiem składek. Zgodnie natomiast z art. 53 ust. 1 pkt. 1 ustawy o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu, obowiązującej do dnia 31 maja 2014 roku (t.j. Dz.U. z 2001 roku, Nr 6, poz.56 z późn. zm.) obowiązkowe składki na Fundusz Pracy, ustalone od kwot stanowiących podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe bez stosowania ograniczenia, o którym mowa w art. 19 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (wynoszących w przeliczeniu na okres miesiąca co najmniej minimalne wynagrodzenie(…) opłacają inne niż wymienione w pkt. 1 i 2 osoby podlegające ubezpieczeniu społecznemu lub zaopatrzeniu emerytalnemu. Zgodnie zaś z art. 104 ust. 1 pkt. 3 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 roku o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (t.j. Dz. U. z 2013 roku, poz. 674 z późn. zm.) - obowiązkowe składki na Fundusz Pracy, ustalone od kwot stanowiących podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe bez stosowania ograniczenia, o którym mowa w art. 19 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, wynoszących w przeliczeniu na okres miesiąca, co najmniej minimalne wynagrodzenie za pracę opłacają inne niż wymienione w pkt 1 i 2 osoby podlegające ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym lub zaopatrzeniu emerytalnemu (…). Obowiązkową składkę na Fundusz Pracy określa ustawa budżetowa. Od 2003 roku do 2015 roku obowiązkowa składka na Fundusz Pracy ustalona została w wysokości 2,45 % podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (…).

/decyzja z dnia 30 czerwca 2015 roku nr 370/15 w aktach ZUS załączonych do sprawy VIII U 35/16/

Odwołanie od powyższej decyzji złożyła w dniu 16 sierpnia 2015 roku płatnik E. O., wnosząc o zmianę decyzji. W uzasadnieniu podniosła, że brak jest podstaw faktycznych i prawnych do uznania jej męża J. O. za osobę współpracującą z nią przy prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej. Wskazała, że w okresie spornym wiązała ją z mężem umowa o pracę.

/odwołanie - k. 2 –3 w aktach VIII U 35/16; potwierdzenie nadania – k.57/

W odpowiedzi na odwołanie z dnia 18 września 2015 roku organ rentowy wniósł o jego oddalenie, argumentując jak w treści zaskarżonej decyzji.

/odpowiedź na odwołanie - k. 5-5 odwrót w sprawie VIII U 35/16/

W toku postępowania strony podtrzymały swoje stanowiska w sprawie. Pełnomocnik płatnika i ubezpieczonego poparł odwołania od decyzji nr (...) roku, poparł odwołania płatnika od decyzji nr (...) oraz w imieniu J. O. przyłączył się do odwołań E. O. od decyzji nr (...). Jednocześnie podniósł zarzut przedawnienia składek określonych we wszystkich decyzjach za okres od stycznia 2003 roku do czerwca 2005 roku. Pełnomocnika ZUS wniósł o oddalenie odwołania.

/stanowiska pełnomocników stron - e-protokół z dnia 11 kwietnia 2016 roku - 00:09:34 – 00:10:50 - płyta - k. 23/

Na rozprawie w dniu 23 października 2017 roku pełnomocnik płatnika i ubezpieczonego wniósł o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

/stanowisko pełnomocnika płatnika i ubezpieczonego - - e-protokół z dnia
23 października 2017 roku – 00: 34: 22 – 00:42:02 – płyta – k.174/

Sąd Okręgowy w Łodzi ustalił następujący stan faktyczny:

E. O. prowadzi od dnia 1 grudnia 1989 roku pozarolniczą działalność gospodarczą Z. P.H. (...) O. E.. Przedmiotem działalności jest „produkcja pozostałej odzieży wierzchniej”. Główne miejsca wykonywania działalności jest S. Ogrodników 116, (...)-(...) R., powiat (...) wschodni, woj. (...), dodatkowym miejscem wykonywania działalności jest Ogrodników 1B, W., powiat (...), woj. (...).

/zaświadczenie z (...) k.183 akt ZUS/

Od 1996 roku E. O. pozostaje w związku małżeńskim z J. O.. Małżonkowie nie składali nigdy wniosku o rozwiązanie małżeństwa, separację, czy tez unieważnienie małżeństwa.

/bezsporne/

J. O. prowadził początkowo własną działalność gospodarczą, a po jej zlikwidowaniu był zarejestrowany jak osoba bezrobotna.

/bezsporne/

W dniach 19 i 22 kwietnia 2002 roku E. O. dokonała zgłoszenia J. O. dla celów ubezpieczenia zdrowotnego, wskazując, że mąż pozostaje na jej wyłącznym utrzymaniu i pozostaje z nim we wspólnym gospodarstwie domowym.

/bezsporne; a nadto zaświadczenia (...) k.185-187 w aktach ZUS/

W dniu 2 stycznia 2003 roku E. O. zawarła z J. O. umowę o prace na czas określony do dnia 31 grudnia 2003 roku na stanowisku handlowca w pełnym wymiarze czasu pracy. Jako miejsce wykonywania pracy wskazano – R. G. Stara ul.(...). W dniu 1 stycznia 2004 roku małżonkowie zawarli kolejną umowę o pracę na czas określony do dnia 31 grudnia 2005 roku na tych samych warunkach pracy i płacy. Jako miejsce wykonywania pracy wskazano: „siedziba pracodawcy i W. ul.(...)”. Natomiast w dniu 31 grudnia 2015 roku małżonkowie zawarli umowę o pracę na czas określony do dnia 31 grudnia 2020 roku na tożsamych warunkach pracy i płacy, wskazując, że miejscem wykonywania pracy jest siedziba pracodawcy.

/akta osobowe – umowy o pracę – k. 1/B, 29/B, 35/B/.

W oświadczeniu o rozwiązaniu umowy o pracę z dnia 24 grudnia 2014 roku E. O. wskazała, że rozwiązuje z J. O. umowę o pracę z zachowaniem dwutygodniowego okresu wypowiedzenia, który upłynie w dniu 10 stycznia 2015 roku.

/akta osobowe: oświadczenie o rozwiązaniu umowy o pracę - część A; świadectwo pracy – k.37-39 w aktach ZUS/

J. O. był niezdolny do pracy w okresach: od 1 kwietnia 2003 roku do dnia
6 maja 2003 roku, od dnia 23 października 2003 roku do dnia 7 listopada 2003 roku, od dnia 1 grudnia 2004 roku do dnia 29 maja 2005 roku, od dnia 22 grudnia 2005 roku do dnia
25 maja 2006 roku, od dnia 9 czerwca 2006 roku do dnia 22 czerwca 2006 roku, od dnia
21 grudnia 2006 roku do dnia 31 stycznia 2007 roku, od dnia 1 marca 2007 roku do dnia
2 sierpnia 2007 roku, od dnia 1 marca 2008 roku do dnia 29 sierpnia 2008 roku, od dnia
9 lipca 2009 roku do dnia 6 stycznia 2010 roku, od dnia 2 września 2010 roku do dnia
16 marca 2011 roku, od dnia 23 marca 2011 roku do dnia 20 września 2011 roku, od dnia
28 września 2011 roku do dnia 12 października 2011 roku, od dnia 17 października 2011 roku do 24 listopada 2011 roku, od dnia 8 grudnia 2011 roku do 4 stycznia 2012 roku, od dnia
12 stycznia 2012 roku do dnia 7 marca 2012 roku, od dnia 9 marca 2012 roku do dnia
18 kwietnia 2012 roku, od dnia 28 maja 2012 roku do dnia 12 czerwca 2012 roku, od dnia
10 sierpnia 2012 roku do dnia 3 września 2012 roku, od dnia 6 września 2012 roku do
4 października 2012 roku, od dnia 8 października 2012 roku do 2 listopada 2012 roku, od dnia 8 listopada 2012 roku do dnia 15 lutego 2013 roku, od dnia 19 września 2013 roku do dnia 10 kwietnia 2014 roku, od dnia 13 czerwca 2014 roku do dnia 20 lipca 2014 roku, od dnia
22 lipca 2014 roku do dnia 28 sierpnia 2014 roku, od dnia 4 września 2014 roku do
3 października 2014 roku, od dnia 8 października 2014 roku do dnia 3 listopada 2014 roku, od dnia 7 listopada 2014 roku do 23 grudnia 2014 roku. W okresach: od dnia 16 lutego 2013 roku do dnia 16 maja 2013 roku, od dnia 17 maja 2013 roku do 14 sierpnia 2013 roku J. O. pobierał świadczenie rehabilitacyjne.

/załącznik nr 1 do świadectwa pracy – k.41 w aktach ZUS/

E. O. nie zatrudniała innych pracowników, również w okresie niezdolności do pracy J. O..

/zeznania wnioskodawczyni – 00:10:50 – 00:33:56 – płyta k.23 w związku z 00:21:44- 00:30:58 – płyta k.174/

W ramach działalności gospodarczej wnioskodawczyni prowadziła zakład krawiecki, w którym szyła odzież, głównie bluzki i spódnice. Zlecała także innym zakładom szycie odzieży oraz jej prasowanie. Między innymi prasowanie odzieży zlecała zakładowi, w którym była zatrudniona M. T. w okresie od 1999 roku do 2006 roku. M. T. widywała J. O., gdy przyjeżdżał sam, bądź z żoną po odbiór towaru, czy też z towarem do prasowania.

/zeznania wnioskodawczyni – 00:10:50 – 00:33:56 – płyta k.23 w związku z 00:21:44- 00:30:58 – płyta k.174; zeznania świadka M. T. – 01:01:04 – 01:09:46 – płyta k.23/

J. O. zajmował się głównie sprzedażą odzieży z zakładu krawieckiego żony. W tym celu jeździł na rynki w Tuszynie i G. do 4 razy w tygodni, czasami rzadziej.

/zeznania wnioskodawczyni – 00:21:44- 00:30:58 – płyta k.174/

Prowadzenie rachunkowości firmy, E. O. zleciła Biuru (...) w P., którego właścicielem był W. O. (2). Biuro rozliczało także wnioskodawczynię i jej męża z Urzędem Skarbowym (na podstawie pełnomocnictw), przygotowując zeznania podatkowe na druku PIT 36.

/zeznania wnioskodawczyni – 00:10:50 – 00:33:56 – płyta k.23 w związku z 00:21:44- 00:30:58 – płyta k.174; zeznania świadka W. O. (2) – 00:04:06- 00:15:07 – płyta k.174/

E. O. rozliczyła się wspólnie z mężem w zakresie podatku dochodowego w latach 2003-2012. Natomiast za lata 2013 – 2014 małżonkowie E. i J. O. rozliczyli się indywidualnie.

/wydruki z podsystemu Kontrola zeznań o wysokości osiągniętego dochodu (poniesionej straty ) PIT – 36 za lata 2003 – 2010 – k.135; kopie zeznań podatkowych PIT – 36 za lata 2005 – 2010 – k.136, kopie zeznań podatkowych za lata 2011 - 2014/

W spornym okresie J. O. wskazywał adres zamieszkania – W., (...)-(...) K. ul.(...).

/bezsporne; a nadto ; kopie zeznań podatkowych PIT – 36 za lata 2005 – 2010 – k.136, kopie zeznań podatkowych za lata 2011 – 2014/

Prawomocnym wyrokiem z dnia 6 kwietnia 2017 roku Sądu Rejonowego w Pabianicach II Wydział Karny w sprawie II K 909/16 W. O. (2) został uznany za winnego popełnienia przestępstwa określonego w art.270 § 1 kk, polegającego na podrobieniu podpisów E. O. i J. O. na dokumentach PIT 36 za 2011 rok i 2012 rok przedłożonymi następnie w Urzędzie Skarbowym dla Ł., podrobienia podpisów E. O. na dokumentach PIT 36 za 2013 rok i 2014 rok, przedłożonymi następnie w Urzędzie Skarbowym dla Ł. oraz podrobienia podpisów J. O. na dokumentach PIT 36 za 2013 rok i 2014 rok, przedłożonymi następnie w Urzędzie Skarbowym w P.. W. O. (2) przyznał się do popełnienia zarzucanych mu czynów i wyjaśnił w postępowaniu karnym, że był pełnomocnikiem E. i J. O., którzy prowadzili działalność gospodarczą. Podpisał się na dokumentach PIT 36 za lata 2011 – 2014 imieniem i nazwiskiem małżonków O., gdyż wydawało mu się, że jako ich pełnomocnik mógł to zrobić.

/odpis wyroku z uzasadnieniem – k.142-146; zeznania świadka W. O. (2) – 00:04:06- 00:15:07 – płyta k.174/

Sąd ustalił stan faktyczny na podstawie powołanych dowodów w postaci dokumentów znajdujących się w aktach sprawy oraz w aktach ZUS i częściowo tylko na podstawie zeznań E. O. oraz świadka M. T., a także na podstawie zeznań świadka W. O. (2).

Sąd nie dał wiary zeznaniom wnioskodawczyni E. O. oraz zeznaniom świadków M. T. i M. P., że odwołująca pozostawała z mężem J. O. w nieformalnej separacji od końca 2001 roku, gdyż ich zeznania w tej części należy ocenić jako sprzeczne z dokumentacją załączoną do akt sprawy. Przede wszystkim wskazać należy, że w okresie, w którym wobec twierdzeń odwołującej – mąż był zatrudniony na podstawie umowy o pracę i doszło rzekomo do zerwania wszelkich więzi małżeńskich, małżonkowie O. rozliczali się wspólnie w zakresie podatku dochodowego w Urzędzie Skarbowym w latach 2003 – 2012. Twierdzenia, że nie zdawali sobie z tego sprawy nie zasługują absolutnie na wiarę.

Wspólne rozliczanie małżonków reguluje art. 6 ust. 2 oraz 2a ustawy z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2016 r., poz. 2032). Zgodnie z nim małżonkowie podlegający obowiązkowi podatkowemu, pozostający przez cały rok podatkowy w związku małżeńskim, a także pomiędzy którymi istnieje przez cały rok podatkowy wspólność majątkowa, mogą być na wspólny wniosek małżonków wyrażony w zeznaniu podatkowym, opodatkowani łącznie, od sumy swoich dochodów, po uprzednim odliczeniu odrębnie przez każdego z małżonków kwot dochodowych. W tym przypadku podatek określa się na imię obojga małżonków w podwójnej wysokości podatku obliczonego od połowy łącznych dochodów małżonków. W myśl powyższego artykułu, aby małżeństwo mogło skorzystać ze wspólnego opodatkowania, musi spełnić następujące warunki: podlegać nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu, pozostawać przez cały rok podatkowy w związku małżeńskim, musi występować system współwłasności majątkowej małżeńskiej przez cały rok podatkowy, małżonkowie muszą złożyć wniosek, wyrażony w rocznym zeznaniu podatkowym. Wspólnemu rozliczeniu małżonków nie stoją na przeszkodzie różne miejsca zamieszkania. Taką sytuację reguluje § 4 ust. 2 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 22 sierpnia 2005 roku w sprawie właściwości organów podatkowych (Dz.U. 2005 nr 165 poz. 1371). Zgodnie z nim właściwość miejscową małżonków posiadających różne miejsca zamieszkania ustala się według miejsca zamieszkania jednego z małżonków, wskazanego we wspólnym rozliczeniu rocznym. Oznacza to, że małżonkowie wspólnie muszą zadecydować, czy rozliczenie roczne będą składali w urzędzie skarbowym męża, czy żony. Preferencyjny sposób rozliczenia się daje małżonkom realne korzyści podatkowe wtedy, gdy: różnice w wysokości osiąganych przez nich dochodów mają wpływ na wysokość podatku określanego według skali podatkowej, jeden z małżonków z uwagi na niewielki dochód nie wykorzysta przy indywidualnym rozliczeniu należnych mu odliczeń od podatku. W przypadku wspólnego zeznania małżonków podatek określa się w podwójnej wysokości podatku obliczonego od połowy łącznych dochodów małżonków (po uprzednim odliczeniu, odrębnie przez każdego z nich, kwot pomniejszających dochód).

Niewątpliwie zatem wspólne rozliczanie małżonków O. przynosiło realne korzyści i całkowicie niewiarygodnym jest, że małżonkowie nie zdawali sobie z tego sprawę. Potwierdzeniem tych realnych korzyści są załączone zeznania podatkowe małżonków za sporny okres, z których wynika, że nawet w niektórych latach doszło do nadpłaty podatku (lata 2006-2012). Bez znaczenia w tej sytuacji pozostaje też okoliczność, że W. O. (2) – właściciel Biura (...) prawomocnym wyrokiem karnym został uznany za winnego popełnienia przestępstwa, polegającego na podrobieniu podpisów E. O. i J. O. na dokumentach PIT 36 za lata 2011 - 2014. W. O. (2) przyznał się do popełnienia zarzucanych mu czynów i wyjaśnił w postępowaniu karnym, że podpisał się na dokumentach PIT 36 za lata 2011 – 2014 imieniem i nazwiskiem małżonków O., gdyż wydawało mu się, że jako ich pełnomocnik mógł to zrobić. Fakt skazania W. O. (3) za czyny określony w art. 270 § 1 kk nie oznacza, że małżonkowie O. nie mieli wiedzy i świadomości, że są rozliczani wspólnie, tym bardziej, że z tego faktu czerpali określone korzyści materialne. Ponadto należy zauważyć, że W. O. (2) został skazany za powyższe czyny dotyczące dokumentów PIT 36 za lata 2011 – 2014. Tymczasem okoliczność wspólnego rozliczania się małżonków obejmuje okres wcześniejszy – już od 2003 roku.

Zeznania wnioskodawczyni E. O. nie zasługują także na wiarę, gdyż pomimo twierdzenia, że rozstała się z mężem pod koniec 2001 roku, w kwietniu 2002 roku dokonała zgłoszenia J. O. dla celów ubezpieczenia zdrowotnego, wskazując, że mąż pozostaję na jej wyłącznym utrzymaniu i pozostaje z nim we wspólnym gospodarstwie domowym. Powoływanie się obecnie na okoliczność, że nie zdawała sobie sprawy ze złożenia takiego oświadczenia i winienie za powyższe pracownika Biura (...) jest gołosłowne, skoro mąż uzyskał ewidentne korzyści ze zgłoszenia go do ubezpieczenia zdrowotnego, z czego zdawała sobie sprawę.

Sąd nie dał nadto wiary zeznaniom wnioskodawczyni wskazujących na pracowniczy charakter łączącego małżonków O. stosunku prawnego.

Złożona przez płatnika dokumentacja osobowa oraz dokumenty, na których znajdują się podpisy J. O. nie mogą bowiem stanowić samoistnego dowodu na istnienie stosunku pracy. Potwierdzają one jedynie fakt ich sporządzenia. Nie dowodzą jednak, że treść tych dokumentów odpowiada okolicznościom faktycznym, na dowód których zostały złożone.

Dowodem na wykonywanie przez J. O. pracy, nie są dokumenty rozliczeniowe składek na ubezpieczenia społeczne, ani fakt jego zgłoszenia do tych ubezpieczeń przez płatnika. Nie są nim też podpisy składane pod listą płac i listami obecności.

Wskazać należy jednak, że organ rentowy nie kwestionował, że J. O. podejmował czynności w imieniu i na rzecz firmy płatnika, podważał jednak, że odbywało się to w ramach stosunku pracy. Sąd podziela to stanowisko, ponieważ przemawiają za nim liczne argumenty podniesione powyżej. Dodatkowo wskazać należy, że wnioskodawczyni podnosiła, że mąż zatrudniony był w pełnym wymiarze czasu pracy. Jednocześnie nie potrafiła wskazać, w jakich konkretnie godzinach świadczył on pracę, jak rozliczała jego godziny pracy. Sama wskazała, że mąż faktycznie jeździł na rynki w Tuszynie i G., gdzie sprzedawał jej towar i pracował 3-4 dni w tygodniu. Zgromadzony materiał dowodowy nie wskazuje na istnienie pomiędzy płatnikiem, a J. O. stosunku podporządkowania, który jest niezbędnym elementem pracowniczego stosunku pracy (art.22 kp). Ponadto wnioskodawczyni nie zatrudniła innego pracownika na czas częstych nieobecności w pracy J. O. z powodu choroby. Świadczy to zatem, że stanowisko handlowca faktycznie było zbędne w jej firmie.

Poczynione ustalenia świadczą niewątpliwie o tym, że strony umowy o pracy nie realizowały faktycznie elementów stosunku pracy, o czym szerzej Sąd wypowie się w rozważaniach.

W ocenie Sądu Okręgowego za niewiarygodne należy również uznać zeznania świadków: M. T. i M. P., co do pracowniczego charakter łączącego strony stosunku pracy, tym bardziej, że świadkowie posiadają informację na ten temat od samych stron postępowania. M. P. była zaangażowana w związek uczuciowy z J. O., co jednak nie wyklucza w świetle opisanych wyżej okoliczności, że doszło do zerwania wszelkich więzi małżeńskich pomiędzy małżonkami O. i że nie prowadzili oni nadal wspólnego gospodarstwa domowego.

Sąd Okręgowy uznał ponadto za nieistotne dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy niepowołane dowody z oświadczeń W. O. (1) (matki J. O.) i L. K. (matki E. O.), złożonych w postępowaniu przed organem rentowym, w których wyjaśniły, że małżonkowie O. od początku 2002 roku nie prowadzą wspólnego gospodarstwa domowego i zamieszkują pod innymi adresami. Wskazać bowiem należy, że w postępowaniu sądowym obowiązuje zasada bezpośredniości wyrażona w art. 235 § 1 k.p.c. zgodnie, z którym postępowanie dowodowe odbywa się przed sądem orzekającym, chyba że sprzeciwia się temu charakter dowodu lub niewspółmierność kosztów w stosunku do przedmiotu sporu. Zeznania W. O. (1) i L. K., aby mogły stanowić dowód w sprawie, winny być zatem złożone przed Sądem orzekającym.

Sąd pominął dowód z przesłuchania J. O., gdyż pomimo prawidłowego zawiadomienia go o terminie rozprawy w dniu 23 października 2017 roku, na której Sąd dopuścił dowód z przesłuchania stron – nie stawił się na tej rozprawie i nie usprawiedliwił swojej nieobecności. Wskazać w tym miejscu należy, że pomimo informacyjnego wysłuchania ubezpieczonego, jego wyjaśnienia nie mogą stanowić dowodu w sprawie. Kodeks postępowania cywilnego przewiduje bowiem, iż dowodem mogą być zeznania stron (dowód z ich przesłuchania), natomiast nie stanowią dowodu wyjaśnienia informacyjne stron. Te ostatnie ze swej istoty nie mogą być więc uznane za element materiału dowodowego. Dane uzyskane przez sąd na podstawie wyjaśnień informacyjnych nie mogą służyć weryfikacji twierdzeń stron. Z związku z powyższym wyjaśnienia informacyjne nie mogą stanowić podstawy ustaleń faktycznych sądu. Na powyższe zwrócił uwagę również Sąd Najwyższy m.in. w wyroku z dnia 18 czerwca 1999 r. w sprawie II CKN 396/98 (LEX nr 1213002).

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył, co następuje:

Odwołania są niezasadne i jako takie nie zasługują na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 5 oraz art. 12 ust 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku
o systemie ubezpieczeń społecznych ( t. j. Dz. U. z 2017 roku, poz. 1778 ze zm.) obowiązkowym ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu - podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz osobami z nimi współpracującymi.

Na podstawie art. 13 pkt. 5 powołanej ustawy osoby współpracujące - od dnia rozpoczęcia współpracy przy prowadzeniu pozarolniczej działalności lub wykonywaniu umowy agencyjnej albo umowy zlecenia do dnia zakończenia tej współpracy obowiązkowo podlegają ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu.

W myśl art. 8 ust. 11 ustawy systemowej za osobę współpracującą z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz zleceniobiorcami, o której mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4 i 5, uważa się małżonka, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione, rodziców, macochę i ojczyma oraz osoby przysposabiające, jeżeli pozostają
z nimi we wspólnym gospodarstwie domowym i współpracują przy prowadzeniu tej działalności lub wykonywaniu umowy agencyjnej lub umowy zlecenia; nie dotyczy to osób,
z którymi została zawarta umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego.

Zgodnie z art. 36 ust. 1 ustawy powołanej każda osoba objęta obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi podlega zgłoszeniu do ubezpieczeń społecznych.

Zgodnie zaś z treścią art. 18 ust. 8 ustawy, w brzmieniu obowiązującym od dnia
1 stycznia 2003 roku do dnia 26 grudnia 2008 roku - podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 5, stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale, z zastrzeżeniem ust. 9 i 10. Składka w nowej wysokości obowiązuje od trzeciego miesiąca następnego kwartału. Natomiast w myśl powyższego art. 18 ust. 8 – w brzmieniu obowiązującym od dnia 27 grudnia 2008 roku - podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 5, stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 60 % prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek, ogłoszonego w trybie art. 19 ust. 10 na dany rok kalendarzowy. Składka w nowej wysokości obowiązuje od dnia 1 stycznia do dnia
31 grudnia danego roku.

Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe oraz ubezpieczenie wypadkowe stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i ubezpieczenia rentowe, z zastrzeżeniem ust. 2 i ust. 3 (art.20 ust. 1 ustawy).

Na podstawie art. 81 ust. 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 roku o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz.U z 2017 roku, poz.1938) w brzmieniu obowiązującym do dnia 26 marca 2009 roku - podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne osób, o których mowa w art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. c, stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 75% przeciętnego wynagrodzenia. Składka w nowej wysokości obowiązuje od trzeciego miesiąca następnego kwartału. Natomiast w brzmieniu obowiązującym od dnia 27 marca 2009 roku - Podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne osób, o których mowa w art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. c, stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 75% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w czwartym kwartale roku poprzedniego, włącznie z wypłatami z zysku, ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski". Składka w nowej wysokości obowiązuje od dnia 1 stycznia do dnia 31 grudnia danego roku.

Zgodnie natomiast z art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 29 grudnia 1993 roku o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy (Dz.U. z 2012 roku, Nr 9 poz. 85), obowiązującej do 30 września 2006 roku - składki na Fundusz ustala się od wypłat stanowiących podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe bez stosowania ograniczenia, o którym mowa w art. 19 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Zgodnie natomiast z art. 5 ust. 1 i 3 przepisy ustawy stosuje się do pracowników niewypłacalnego pracodawcy, jego byłych pracowników oraz członków rodziny zmarłego pracownika lub byłego pracownika uprawnionych do renty rodzinnej. Przepisów ust. 1 i 2 nie stosuje się do małżonka pracodawcy, a także jego krewnych i powinowatych. Zgodnie zaś z art.29 ust. 1 ustawy z dnia 13 lipca 2006 roku o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy (tj. Dz.U. z 2016r., poz.1256), obowiązującej od
dnia 1 października 2006 roku - składkę na Fundusz ustala się od wypłat stanowiących podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe bez stosowania ograniczenia, o którym mowa w art. 19 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2016 r. poz. 963). Art. 10 powyższej ustawy stanowi, że pracownikiem, o którym mowa w art. 9, jest osoba fizyczna, która, zgodnie z przepisami polskiego prawa, pozostaje z pracodawcą w stosunku pracy lub jest zatrudniona na podstawie umowy o pracę nakładczą albo wykonuje pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której, zgodnie z ustawą z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz.U. z 2016 r. poz. 380 i 585), stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo wykonuje pracę zarobkową na podstawie innej niż stosunek pracy na rzecz pracodawcy będącego rolniczą spółdzielnią produkcyjną, spółdzielnią kółek rolniczych lub inną spółdzielnią zajmującą się produkcją rolną - jeżeli z tego tytułu podlega obowiązkowi ubezpieczeń emerytalnego i rentowych, z wyjątkiem małżonka pracodawcy, a także jego dzieci własnych, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobionych, rodziców, macochy i ojczyma oraz osób przysposabiających, a także rodzeństwa, wnuków, dziadków, zięciów i synowych, bratowych, szwagierek i szwagrów oraz osób wykonujących pracę zarobkową w gospodarstwie domowym.

Art. 53 ust. 1 pkt. 1 ustawy z dnia 14 grudnia 1994 roku o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu, obowiązującej do 31 maja 2014 roku (t.j. Dz.U. z 2001 roku, Nr 6, poz.56 z późn. zm.) - obowiązkowe składki na Fundusz Pracy, ustalone od kwot stanowiących podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe bez stosowania ograniczenia, o którym mowa w art. 19 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (wynoszących w przeliczeniu na okres miesiąca co najmniej minimalne wynagrodzenie(…) opłacają inne niż wymienione w pkt. 1 i 2 osoby podlegające ubezpieczeniu społecznemu lub zaopatrzeniu emerytalnemu. Zgodnie natomiast z art. 104 ust. 1 pkt. 3 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 roku o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (t.j. Dz. U. z 2017 roku, poz. 1065 z późn. zm.) - obowiązkowe składki na Fundusz Pracy, ustalone od kwot stanowiących podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe bez stosowania ograniczenia, o którym mowa w art. 19 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, wynoszących w przeliczeniu na okres miesiąca, co najmniej minimalne wynagrodzenie za pracę opłacają inne niż wymienione w pkt 1 i 2 osoby podlegające ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym lub zaopatrzeniu emerytalnemu (…). Obowiązkową składkę na Fundusz Pracy określa ustawa budżetowa. Od 2003 roku do 2015 roku obowiązkowa składka na Fundusz Pracy ustalona została w wysokości 2,45 % podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (…).

Płatnik składek E. O. w okresie od dnia 2 stycznia 2003 roku do dnia
10 stycznia 2015 roku zgłosiła męża J. O. do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego, jako pracownika na podstawie umowy o pracę.

Jak ustalił Sąd, organ rentowy słusznie zakwestionował ważność tego zgłoszenia, ponieważ ubezpieczony faktycznie podjął współpracę przy prowadzeniu działalności swojej żony w powyższym okresie i z tego tytułu podlega ubezpieczeniom społecznym.

Do uznania za osobę współpracującą z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność konieczne jest, aby osoba ta była m.in. małżonkiem, pozostawała z nim we wspólnym gospodarstwie domowym oraz współpracowała przy prowadzeniu tej działalności.

Zgodnie z utrwalonym w orzecznictwie poglądem, za współpracę przy prowadzeniu działalności gospodarczej, powodującą obowiązek ubezpieczeń emerytalnego i rentowych uznać należy taką pomoc udzieloną przedsiębiorcy przez jego małżonka, która ma charakter stały i bez której stanowiące majątek wspólny małżonków dochody z tej działalności nie osiągałyby takiego pułapu, jaki zapewnia ich współdziałanie przy tym przedsięwzięciu. Ocena, czy w konkretnej sytuacji pomoc świadczona przez małżonka może być uznawana za współpracę w rozumieniu art. 8 ust. 11 ustawy systemowej, stanowiącą w myśl art. 6 ust. 1 pkt 5 tej ustawy podstawę do objęcia tej osoby obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi, wymaga uprzednich ustaleń faktycznych co do charakteru i rodzaju tych czynności ( tak też Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 20 maja 2008 roku, w sprawie o sygn. akt II UK 286/07, publ. OSNP 2009/17-18/241).

Tylko takie rozumienie współpracy przy prowadzeniu działalności gospodarczej odpowiada bowiem celom ustawy systemowej, wyrażającym się przymusem ubezpieczenia, na zasadzie równości, wszystkich zarobkujących własną pracą, niezależnie od podstawy jej świadczenia ( tak też Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia 28 lutego 2012 r., III AUa 1581/11, publ. OSA 2013/8/108-120, podobnie wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku
z dnia 27 września 2012 r., III AUa 445/12, LEX 1220774).

Jeżeli kryteria określone dla osób współpracujących spełnia pracownik, to dla celów ubezpieczeń społecznych jest traktowany jak osoba współpracująca, co wynika z jednoznacznej dyspozycji art. 8 ust. 2 ustawy systemowej. Istnienie formalnie zawartej umowy o pracę między osobą prowadzącą działalność pozarolniczą a małżonkiem tej osoby, wykonującą czynności pracownicze w faktycznych warunkach współpracy przy prowadzaniu pozarolniczej działalności, określonych w art. 8 ust. 11 ustawy systemowej, powoduje objęcie tego małżonka ubezpieczeniami społecznymi z tytułu współpracy przy prowadzeniu pozarolniczej działalności. Tytuł obowiązku ubezpieczenia społecznego nie jest objęty wolą stron. Nawet więc wówczas, gdy intencją stron umowy o pracę, pozostających w związku małżeńskim, było ukształtowanie stosunku ubezpieczeń tak jak między pracownikiem i pracodawcą, jeżeli równocześnie wystąpiły elementy partycypowania w prowadzeniu działalności gospodarczej, dopuszczenia do udziału w sprawach organizacyjnych i finansowych firmy, a w konsekwencji uczestniczenia w spodziewanym dochodzie jednostki organizacyjnej, kierowanej przez współmałżonka, to wówczas małżonek, mający zawartą umowę o pracę, podlegać będzie ubezpieczeniu społecznemu z tytułu współpracy. Reasumując, zawarcie lub kontynuowanie umowy o pracę w warunkach określonych w art. 8 ust. 11 powoduje od dnia zawarcia małżeństwa podleganie tego małżonka ubezpieczeniom społecznym jako osoby współpracującej na podstawie art. 8 ust. 2 ustawy systemowej (por. wyrok Sadu Najwyższego z dnia 21 czerwca 2016 roku, I UK 272/15, niepubl.).

Przenosząc powyższe rozważania prawne na grunt niniejszej sprawy, uznać należy, że zgromadzony materiał dowody pozwala na przyjęcie, że ubezpieczony współpracował przy prowadzeniu działalności gospodarczej żony od dnia 2 stycznia 2003 roku.

Przede wszystkim podkreślić należy, że ustalone okoliczności faktyczne w sprawie wskazują, że małżonkowie O. prowadzili w spornym okresie wspólne gospodarstwo domowe. Powyższe wynika nie tylko ze złożonych przez wnioskodawczynię oświadczeń do organu rentowego w kwietniu 2002 roku, ale również z faktu ich wspólnego rozliczania się w Urzędzie Skarbowym. Okoliczności te potwierdzają, że małżonków łączyły niewątpliwie więzi majątkowe. Z faktu wspólnego rozliczania podatku wynikają określone korzyści finansowe, a skoro małżonkowie wybrali taką formę rozliczeń należy uznać, że byli związani finansowo.

Następnie wskazać należy, że podejmowane przez J. O. czynności, miały charakter systematycznej współpracy, która polegała na stałej sprzedaży towaru wyprodukowanego przez żonę. Celem działań ubezpieczonego było utrzymanie opłacalności prowadzonej przez E. O. działalności. Miało to na pewno istotne znaczenie dla dalszego funkcjonowania płatnika, bowiem bez takich działań – jak sprzedaż towaru – sama produkcja nie przynosiłaby przychodów. Fakt współpracy małżonków O. przy prowadzeniu działalności potwierdził też w postępowaniu karnym świadek W. O. (2). Należy zauważyć, że przez cały okres sporny, jako dodatkowe miejsce prowadzenia działalności przez wnioskodawczynię wskazywano adres – określany przez J. O. jako jego miejsce zamieszkania, tj. W., K. ul.(...). Gdyby ubezpieczony faktycznie byłby tylko pracownikiem płatnika –nie wskazywano by, jego adresu zamieszkania – jako miejsca prowadzenia działalności gospodarczej.

Pojęcie współpracy zostało przekonywująco wyjaśnione także w uzasadnieniu uchwały Sądu Najwyższego z dnia 22 lipca 1993 r., II UZP 19/93 (niepublikowanej), gdzie stwierdza się, że dla istnienia współpracy konieczne jest wyłączenie istnienia jakiejkolwiek umowy dotyczącej rodzaju świadczonej pracy, a więc ustalenie, że osoba taka współdziała z prowadzącym działalność gospodarczą, zaś to współdziałanie wolne jest od elementów, które charakteryzują stosunek pracy. Podobne stanowisko zawarte jest w glosie Z. M. do uchwały Sądu Najwyższego z dnia 28 września 1994 r., II UZP 27/94 - (...)
1995 nr 5 s. 74-82. Według powołanej uchwały Sądu Najwyższego "wybór formy prawnej świadczenia pracy przez najbliższego krewnego na rzecz osoby prowadzącej działalność gospodarczą decyduje o systemie ubezpieczenia społecznego, jakiemu osoba świadcząca pracę podlega..." Nie można więc wyłączyć możliwości zawarcia z osobą najbliższą umowy o pracę. Oczywiste jest, że dotyczy to tych tylko sytuacji, gdy zawarta między stronami umowa o pracę jest nią w rzeczywistości (a więc gdy występują cechy charakterystyczne dla stosunku pracy). Konieczna jest też ocena, czy formalna nazwa umowy, odpowiada jej rzeczywistej treści, a więc czy nie jest to czynność prawna mająca na celu obejście ustawy. Przepisy prawa pracy nie wyłączają zawarcia umowy o pracę pomiędzy osobami, które są względem siebie krewnymi lub powinowatymi. Powyższe znajduje potwierdzenie w uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 24 lipca 1991 r., II URN 29/91, jak też w uchwale składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 14 stycznia 1993 r., II UZP 21/92 (OSNCP 1993 z. 5 poz. 69).

Wyłączone jest ubezpieczenie pracownicze, o ile taka zatrudniona osoba pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym z prowadzącym działalność gospodarczą na własny rachunek. Ocena, czy osoba "pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym" zależy od okoliczności konkretnego przypadku, przy czym sam fakt wspólnego zamieszkiwania nie może tu mieć decydującego znaczenia.

W niniejszej sprawie odwołujący nie wykazali, że istotnie doszło do nawiązania i realizacji stosunku pracy w warunkach określonych w art. 22 § 1 k.p. Do Sądu należało przeprowadzenie m. in. oceny, czy analizowany stosunek prawny nosił konstytutywne cechy stosunku pracy. W tym celu Sąd zbadał, czy odwołujący osobiście świadczył pracę podporządkowaną pracodawcy (pod kierownictwem pracodawcy) w sposób ciągły, odpłatny, na rzecz i ryzyko pracodawcy.

Zdaniem Sądu Okręgowego, elementem charakterystycznym umowy o pracę, którego analizowany stosunek prawny na pewno nie zawierał, jest wykonywanie pracy w ramach podporządkowania pracowniczego i pod kierownictwem pracodawcy. Zgromadzony
w sprawie materiał dowodowy w postaci jedynie akt osobowych i listy obecności nie potwierdza, aby płatnik kierował pracą ubezpieczonego, w szczególności, aby wskazywał na konkretne bieżące zadania do realizacji związane z powierzonym stanowiskiem, które by modyfikowali biorąc pod uwagę ilość i wyniki pracy dotychczas wykonanej. Jest to istotne, jeżeli uwzględni się, że zatrudnienie pracownicze odwołuje się do staranności, a nie rezultatu. Ze zgromadzonego materiału dowodowego nie wynika także, aby płatnik składek wydawał polecenia, co do bieżącego wykonywania pracy.

Ustawodawca zastrzegł w przepisie art. 22 § 1 k.p., że pracownik wykonuje pracę pod kierownictwem pracodawcy, przy czym nie zdefiniował tej cechy zatrudnienia. W literaturze przedmiotu wyinterpretowano, że kierownictwo pracodawcy przejawia się w poleceniach, podporządkowaniu organizacyjnym oraz podporządkowaniu represywnym i dystrybutywnym. Nie jest jednak jasne, czy wszystkie przejawy kierownictwa pracodawcy muszą występować jednocześnie i z pełnym nasileniem. Zmieniające się warunki i potrzeby świadczenia pracy zrodziły dylemat. Sprowadza się on do pytania czy niewystępowanie w trakcie zatrudnienia (lub występowanie w ograniczonym rozmiarze) poleceń podmiotu zatrudniającego, jak również pozostałych cech kierownictwa, pozwala na uznanie istnienia stosunku pracy. Wydaje się, że odpowiedzią orzecznictwa jest konstrukcja podporządkowania autonomicznego. Sąd Najwyższy przyjął, że podporządkowanie pracownika (art. 22 § 1 k.p.) może polegać na określeniu przez pracodawcę czasu pracy i wyznaczeniu zadań, natomiast co do sposobu ich realizacji pracownik ma pewien zakres swobody (Wyrok SN z dnia 7.09.1999 r., I PKN 277/99, OSNAPiUS 2001 nr 1, poz. 18, wyrok SN z dnia 04.04.2002 r., I PKN 776/00 OSNP 2004 nr 6, poz.94.).

Dodatkowo należy stwierdzić, że wątpliwości co do zatrudnienia ubezpieczonego powstają także w związku z faktem, iż na czas jego nieobecności w związku z chorobą, nie zatrudniono pracownika, który realizowałby jego obowiązki.

W istniejącym stanie faktycznym należy zatem stwierdzić, że strony spisując umowę o pracę, nie miały zamiaru wywołania skutków wynikających z umowy o pracę
i realizacji stosunku pracy. Zgłoszenie J. O. z tego tytułu do ubezpieczeń społecznych było zatem nieważne i nie skutkowało objęciem go obowiązkowymi ubezpieczeniami pracowniczymi.

Odnosząc się natomiast do podniesionego przez odwołujących zarzutu przedawnienia składek, podkreślić należy, że art. 24 ust. 4 ustawy systemowej, jako przepis regulujący kwestie przedawnienia należności z tytułu składek nie odnosi się w żadnej mierze do przepisów regulujących zasady ustalania podstawy wymiaru składek. Zakład Ubezpieczeń Społecznych w ramach uprawnień wynikających z art. 83 ust. 1 ustawy może wydać decyzję ustalającą prawidłowe podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne w każdym czasie. Prawo do wydania takiej decyzji nie ulega przedawnieniu. Przedawnieniu, o którym mowa w art. 24 ust. 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych podlegają jedynie należności z tytułu składek. Stąd też zarzut przedawnienia może być brany pod uwagę tylko w sprawach z odwołań od decyzji wymierzających wysokość składek, w tym ustalających wysokość zaległości w opłacaniu składek i zobowiązujących do ich zapłacenia (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 17 lipca 2013 roku, III AUa 1688/12).

Mając powyższe na uwadze, zarzut przedawnienia nie zasługuje na uwzględnienie w niniejszej sprawie, której przedmiotem jest podleganie ubezpieczeniom osoby współpracującej z płatnikiem składek i ustalenie podstawy wymiaru składek.

Na końcu, wskazać należy, że wnioskodawcy w zależności od sytuacji, chcą wywodzić z danych faktów odmienne skutki. Odwołujący ewidentnie odnieśli korzyści ze wspólnego rozliczania podatku, J. O. został nadto objęty ubezpieczeniem zdrowotnym – w okresie, gdy sam nie posiadał ku temu tytułu prawnego. W ocenie Sądu, z uwagi na podniesione obecnie przez organ rentowy okoliczności, nie mogą skutecznie zaprzeczyć faktom, które wynikają z wcześniej dokonanych czynności, tj. wspólne rozliczanie, czy też skorzystanie z ubezpieczenia zdrowotnego płatnika.

Z tych wszystkich względów, Sąd Okręgowy w Łodzi, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołania od decyzji ZUS z dnia 30 czerwca 2015r. nr 369/15, nr 370/15 i 371/15.

ZARZĄDZENIE

Odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi wnioskodawców

27 listopada 2017 roku