Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 lutego 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Teresa Suchcicka (spr.)

Sędziowie: SA Barbara Orechwa – Zawadzka

SA Alicja Sołowińska

Protokolant: Magda Małgorzata Gołaszewska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 19 lutego 2018 r. w B.

sprawy z odwołania J. S. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o wznowienie postępowania w sprawie przyznania świadczeń z funduszu alimentacyjnego

na skutek apelacji wnioskodawcy J. S. (1)

od wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie IV Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 16 lutego 2017 r. sygn. akt IV U 886/16

oddala apelację.

SSA Barbara Orechwa - Zawadzka SSA Teresa Suchcicka SSA Alicja Sołowińska

Sygn. akt III AUa 352/17

UZASADNIENIE

Decyzją z 8 kwietnia 2016 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O., na podstawie art. 149 § 3 w związku z art. 146 § 1 i 2 i art. 148 § 1 i 2 k.p.a., art. 83 b ust. 1 i art. 123 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz art. 63 ust. 3 i 4 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych - odmówił J. S. (1) na skutek wniosku z 7 marca 2016 r. wznowienia postępowania w sprawie przyznania E. M. (wcześniej S.) świadczeń z funduszu alimentacyjnego na rzecz uprawnionych K. i K. S. (1) w okresie od 1 października 1991 r. do 30 kwietnia 2004 r., na podstawie wyroków Sądów Rejonowych w Białymstoku i w B..

Od powyższej decyzji J. S. (1) złożył odwołanie, wnosząc o wznowienie postępowania w sprawie przyznania świadczeń z funduszu alimentacyjnego E. M. na rzecz K. i K. S. (1) w okresie od 1 października 1991 r. do 30 kwietnia 2004 r. W uzasadnieniu szeroko opisał okoliczności, które legły u podstaw zaistniałego stanu rzeczy. Wydanej decyzji zarzucił naruszenie przepisów Konstytucji RP (art. 32), przepisów postępowania administracyjnego (art. 10, art. 145 i art. 147 k.p.a.) oraz ustawy z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów. Wskazał na istotne braki decyzji, w tym przede wszystkim, że nie została poprzedzona przeprowadzeniem wywiadu alimentacyjnego, z którego wynikałoby chociażby, że posiada on dochody, pracując legalnie w Belgii. Wyjaśnił, że przekazywał do rąk własnych wierzycielce E. M. pieniądze na dzieci, która poza tym znała jego adres zamieszkania, jednak powyższe informacje zataiła z obawy o utratę świadczeń wypłacanych z funduszu alimentacyjnego. W załączeniu do odwołania skarżący przedłożył dokumentację związaną z należnościami wobec funduszu alimentacyjnego, w tym między innymi skład gospodarstwa domowego na dzień 4 czerwca 2014 r. (przekład z j. francuskiego). Wskazał, że o zadłużeniu z tego tytułu dowiedział się w 2014 r.

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniósł o jego oddalenie wskazując, że kwestią sporną jest uchybienie terminu na złożenie podania o wznowienie postępowania określnego w art. 148 k.p.a. Argumentację wskazaną w treści zaskarżonej decyzji organ rentowy uczynił swoim stanowiskiem w sprawie. Zakład dodał też, że J. S. (1) pismem z dnia 30 stycznia 2015 r. zwrócił się do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o umorzenie całości lub części zaległości wobec funduszu alimentacyjnego w likwidacji, wskazując na otrzymane w dniu 28 kwietnia 2014 r. pismo informujące o wysokości zadłużenia z tytułu wypłaconych świadczeń z funduszu alimentacyjnego. Decyzją z dnia 07.04.2015 r., nr (...) odmówiono wnioskodawcy umorzenia należności likwidowanego funduszu alimentacyjnego z tytułu wypłaty świadczeń oraz 5% opłaty na pokrycie kosztów związanych z działalnością funduszu w łącznej kwocie 45.150,00 zł. Natomiast decyzją z dnia 7 kwietnia 2015 r., nr (...) rozłożono na raty należności likwidowanego funduszu alimentacyjnego oraz 5% opłaty na pokrycie kosztów związanych z działalnością funduszu w kwocie 45.150,00zł. Sąd Okręgowy w Olsztynie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 22 września 2015 r., sygn. akt IV U 958/15 w pkt I oddalił odwołanie J. S. (1) od wymienionej decyzji. Z kolei w dniu 24 kwietnia 2016 r. ZUS wydał decyzję nr (...) w sprawie zmiany warunków ratalnej spłaty należności z tytułu wypłaconych świadczeń z funduszu alimentacyjnego, w ten sposób, że wydłużono ustalony wcześniej okres spłaty i wyznaczono warunki dalszej spłaty należności.

Sąd Okręgowy ustalił, że skarżący J. S. (1), ur. (...), został zobowiązany do alimentacji na rzecz małoletnich K. i K. S. (1). Z powodu niemożności wyegzekwowania alimentów od zobowiązanego, matka uprawnionych E. S. (1) (obecnie M.) złożyła do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wniosek o przyznanie świadczeń z funduszu alimentacyjnego. Wówczas decyzją z dnia 12 grudnia 1991 r., znak AL. - (...) na podstawie art. 18 ust. 1 i art. 7 ustawy z dnia 18 lipca 1974 r. o funduszu alimentacyjnym zostały przyznane świadczenia z funduszu alimentacyjnego na rzecz uprawnionych K. i K. S. (2) od października 1991 r. w kwocie miesięcznej po 40,00 zł (kwota po denominacji) na każdego uprawnionego, na podstawie Wyroku Sądu Rejonowego w Białymstoku z dnia 29 sierpnia 1991 r., sygn. akt IV RC 784/91. Decyzja ta została przesłana na adres: B., Al. 1000-lecia PP 80. Ponadto wierzycielka wraz z wnioskiem z dnia 27 sierpnia 1992 r. złożyła pisemne oświadczenie pod odpowiedzialnością karną za złożenie fałszywego zeznania, że w 1991 r. zobowiązany J. S. (1) wyjechał do Belgii i od chwili wyjazdu nie pomaga jej i nie utrzymuje kontaktu.

E. S. (1) dwukrotnie zwracała się (pismami z dnia 17 grudnia 1992 r. oraz 21 kwietnia 1995 r.) do Ambasady RP w B. z prośbą o pomoc w uzyskaniu informacji o miejscu zamieszkania J. S. (1) w Belgii. W odpowiedzi Konsulat Generalny RP w B. poinformował pismem z dnia 8 czerwca 1995 r., że zobowiązany nie posiada ważnej belgijskiej wizy pobytowej ani nie stwierdzono faktu jego zameldowania. Nadto, nie był on interesantem w żadnej sprawie w polskim Konsulacie w B. i jeżeli nadal przebywa na terenie Belgii, to jest to pobyt nielegalny.

W dniu 1 lipca 1996 r. E. M. złożyła wniosek do Prezesa Sądu Wojewódzkiego w Białymstoku, o dochodzenie alimentów od J. S. (1) przebywającego w Belgii, w trybie Konwencji (...), który został zarejestrowany pod Nr Oz 156/96. Wnioskowi nie nadano biegu z uwagi na brak adresu pobytu J. S. (1) za granicą. Kolejnymi decyzjami organ rentowy realizował wypłatę świadczeń alimentacyjnych na rzecz uprawnionych:

● decyzją z dnia 27 sierpnia 1992 r., znak AL.- (...) zmienił wysokość świadczeń z funduszu alimentacyjnego na podstawie Wyroku Sądu Wojewódzkiego w Białymstoku z dnia 12 czerwca 1992 r., sygn. akt I C 1313/91, przyznając świadczenia z funduszu alimentacyjnego od sierpnia 1992 r. w kwocie miesięcznej po 45,00 zł (po denominacji) na każdego uprawnionego;

● decyzją z dnia 29 czerwca 1994 r., znak AL.- (...) zmienił wysokość świadczeń na podstawie Wyroku Sądu w Białymstoku z dnia 28 lutego 1994 r., sygn. akt IV RC 774/93, przyznając świadczenia od czerwca 1994 r. w kwocie po 65,00 zł (po denominacji) na każdego uprawnionego;

● decyzją z dnia 24 kwietnia 1995 r., znak AL- (...) zmienił wysokość wypłacanych świadczeń na podstawie Wyroku Sądu Rejonowego w Białymstoku z dnia 30.03.1995 r., sygn. akt IV RC 1525/94, przyznając świadczenia od kwietnia 1995 r. w kwocie po 100,00 zł na każdego uprawnionego;

● decyzją z dnia 8 lipca 1996 r., znak AL.-5620 zmienił wysokość wypłacanych świadczeń na podstawie Wyroku Sądu Rejonowego w Bielsku Podlaskim z dnia 15 maja 1996 r., sygn. akt III RC 207/96, przyznając świadczenia od lipca 1996 r. w kwocie po 120,00 zł na każdego uprawnionego;

● decyzją z dnia 19 czerwca 1998 r., znak AL.- (...) zmienił wysokość wypłacanych świadczeń na podstawie Wyroku Sądu Rejonowego w Bielsku Podlaskim z dnia 15 czerwca 1998 r., sygn. akt III RC 330/98 przyznając świadczenia od czerwca 1998 r. w kwocie po 180,00 zł na każdego uprawnionego;

● decyzją dnia 18 maja 1999 r., znak AL.- (...) zmienił wysokość świadczeń na podstawie Wyroku Sądu Rejonowego w Bielsku Podlaskim z dnia 13 maja 1999 r., sygn. akt III RC 5/99, przyznając świadczenia od maja 1999 r. w kwocie miesięcznej 200,00 zł na rzecz K. S. (2) oraz w kwocie 220,00 zł na rzecz K. S. (1);

● decyzją z dnia 15 grudnia 2000 r., znak AL.- (...) zmienił wysokość świadczeń na podstawie Wyroku Sądu Rejonowego w Bielsku Podlaskim z dnia 5 grudnia 2000 r., sygn. akt III RC 707/00, przyznając świadczenia od grudnia 2000 r. w kwocie miesięcznej 220,00 zł na rzecz K. S. (2) oraz w kwocie 240,00 zł na rzecz K. S. (1).

Z dalszych ustaleń Sądu pierwszej instancji wynikało, iż Zakład Ubezpieczeń Społecznych wielokrotnie wysyłał do J. S. (1) pisma informujące o posiadanym zadłużeniu z tytułu wypłaconych w jego zastępstwie świadczeń z funduszu alimentacyjnego na rzecz uprawnionych K. i K. S. (2) oraz obowiązku jego spłaty. Były to korespondencje kierowane na adresy:

- B., Al. 1000-lecia PP 80 (12 grudnia 1991 r., 26 lutego 1996 r., 9 lutego 1998 r.);

- Z., (...) (23 kwietnia 1996 r., 31 marca 2006 r., 4 grudnia 2006 r., 31 sierpnia 2008 r., 9 lutego 2009 r., 6 marca 2009 r., 12 sierpnia 2009 r.);

- A. F. S. 85, 1030 S., B., Belgia (9 października 2009 r., 27 kwietnia 2011 r.).

W dniu 10 marca 2016 r. (data wpływu do ZUS) J. S. (1) wystąpił do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z wnioskiem o wznowienie postępowania dotyczącego przyznania świadczeń z funduszu alimentacyjnego E. M. na uprawnionych K. S. (2) i K. S. (1) w okresie od 1 października 1991 r. do 30 kwietnia 2004 r. wyrokami Sądów Rejonowych w Białymstoku oraz w B.. W odpowiedzi, w dniu 8 kwietnia 2016 r. organ rentowy wydał zaskarżoną decyzję, w której odmówił wznowienia postępowania w sprawie.

W toku procesu odwołujący złożył pismo procesowe z dnia 30 października 2016 r. wraz z załącznikami, w którym zarzucił organowi rentowemu, że w jego sprawie nie rozważył całości zgromadzonego materiału dowodowego i nie uwzględnił dowodów, które zostały przez niego zgłoszone. Domagał się przede wszystkim wszczęcia postępowania przeciwko E. M., która w jego ocenie pobierała alimenty na dzieci z dwóch źródeł oraz znała jego adres pobytu. W uzasadnieniu stanowiska szczegółowo opisał podnoszone okoliczności. Wyjaśnił, że E. M. wprowadziła w błąd organ rentowy, bowiem w latach 1991-2012 przekazywał pieniądze na rzecz synów bezpośrednio do rąk matki dzieci. Ponadto, zataiła przed ZUS jego prawidłowy adres, który z pewnością był jej znany. Wskazał między innymi, że układ ratalny co do spłaty należności likwidowanego funduszu alimentacyjnego, został zawarty bez jego wiedzy i zgody. Negatywnie odniósł się do kwestii przekazywanej do niego korespondencji oraz działań sądu i ZUS w tym zakresie.

Organ rentowy w odpowiedzi na nałożone zobowiązanie Sądu ustosunkował się do twierdzeń skarżącego i złożonej dokumentacji. W załączeniu do pisma procesowego z 29 grudnia 2016 r. przedstawił stanowisko naczelnika Wydziału (...) Dochodów (...) Oddział w O., który w poszczególnych punktach tego pisma odniósł się szczegółowo do okoliczności podnoszonych przez wnioskodawcę. W konkluzji Zakład wskazał, że wnioski dowodowe zgłoszone przez J. S. (1) pozostają bez wpływu na zmianę zaskarżonej decyzji, która dotyczy odmowy wznowienia postępowania w sprawie przyznania świadczeń z funduszu alimentacyjnego. W kolejnych pismach skarżący domagał się między innymi przekazania niniejszej sprawy do rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Warszawie. W odpowiedzi Zakład Ubezpieczeń Społecznych w piśmie z dnia 6 lutego 2017 r. nie wyraził zgody na zmianę właściwości miejscowej ze względu na zasady ekonomiki procesowej. Z kolei w piśmie z dnia 3 lutego 2017 r. wraz z załącznikami J. S. (1) szczegółowo odniósł się do stanowiska ZUS przedstawionego w załączeniu do pisma z dnia 29 grudnia 2016 r. W konkluzji ponowił swój wniosek o przekazanie sprawy do Sądu Okręgowego w Warszawie.

W świetle tak ustalonych okoliczności Sąd Okręgowy podniósł, iż problematyka świadczeń alimentacyjnych wypłacanych w przeszłości (to jest do dnia 31 marca 2004 r.) na podstawie ustawy z dnia 18 lipca 1974 r. o funduszu alimentacyjnym (Dz.U. z 1991 r. poz. 200, z późn. zm.) uregulowana jest w art. 60-69 obecnie obowiązującej ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (t.j.Dz.U.2016.1518 ze zm.). Zgodnie z art. 68 ust. 3 cyt. ustawy, od decyzji likwidatora likwidowanego funduszu alimentacyjnego, w sprawach określonych w ust. 1, przysługuje odwołanie do Sądu Okręgowego Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, w terminie i według zasad określonych w przepisach Kodeksu postępowania cywilnego dotyczących spraw z zakresu ubezpieczeń społecznych.

W ocenie Sądu pierwszej instancji, decydujące znaczenie dla rozważenia zasadności złożonego odwołania miało ustalenie czy organ rentowy zasadnie odmówił J. S. (1) wznowienia postępowania w sprawie przyznania E. M. (wcześniej S.) świadczeń z funduszu alimentacyjnego na rzecz uprawnionych K. i K. S. (1) w okresie od 1 października 1991 r. do 30 kwietnia 2004 r., na podstawie wyroków Sądów Rejonowych w Białymstoku i w B.. Następnie Sąd podkreślił, że procedura postępowania przed ZUS w sprawach o świadczenia wypłacane przez ten organ, odbywa się na podstawie przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego (k.p.a.).

Sąd Okręgowy nie znalazł podstaw do zmiany zaskarżonej decyzji i uwzględnienia odwołania skarżącego. Sąd podzielił stanowisko ZUS, zgodnie z którym ubezpieczony nie dochował miesięcznego terminu na złożenie podania o wznowienie postępowania w sprawie przyznania świadczeń z funduszu alimentacyjnego, po czym powołał treść przepisu art. 148 § 1 k.p.a., art. 145 § 1 pkt 4 k.p.a. oraz art. 148 § 2 k.p.a.

J. S. (1) w obszernych motywach odwołania podnosił, że o swoich zaległościach wobec funduszu alimentacyjnego dowiedział się w kwietniu 2014 r., zaś jego wniosek o wznowienie postępowania z dnia 7 marca 2016 r., wpłynął do ZUS w dniu 10 marca 2016 r. Sąd uznał, że jest to data odległa w świetle ustawowego, miesięcznego terminu, o jakim mowa w art. 148 § 1 k.p.a., tym bardziej, że w piśmie z dnia 30 stycznia 2015 r. o umorzenie całości lub części zadłużenia wobec likwidowanego funduszu alimentacyjnego wnioskodawca powołał, że 28 kwietnia 2014 r. otrzymał z ZUS pismo informujące o stanie konta. Sąd nie miał wątpliwości, że odwołujący miał świadomość należności wypłacanych z funduszu alimentacyjnego i powstałych z tego tytułu zaległości. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O., decyzją z dnia 7 kwietnia 2015 r., uwzględniając możliwości finansowe J. S. (1), rozłożył na raty należność likwidowanego funduszu alimentacyjnego z tytułu wypłaty świadczeń z tego funduszu oraz 5% opłaty na pokrycie kosztów związanych z jego działalnością, w łącznej kwocie: 45.150,00 zł. Sąd Okręgowy w Olsztynie wyrokiem z dnia 22 września 2015 r., w sprawie IV U 958/15 oddalił odwołanie J. S. (1) od wymienionej decyzji. Powyższe orzeczenie stało się prawomocne wobec oddalenia apelacji skarżącego wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Białymstoku, w sprawie o sygn. akt III AUa 492/16. Odwołujący nawet w tej dacie (po wyroku Sądu Okręgowego) nie wniósł podania o wznowienie postępowania do organu.

Sąd Okręgowy nie uwzględnił wniosku skarżącego o przekazanie toczącej się sprawy do Sądu Okręgowego w Warszawie, jak również oddalił jego wnioski dowodowe jako niemające znaczenia dla rozstrzygnięcia sporu. W orzecznictwie Sądu Najwyższego podkreśla się, że w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych postępowanie sądowe ma charakter odwoławczy i kontrolny, w związku z czym przedmiot i zakres rozpoznania oraz rozstrzygnięcia sądu są wyznaczane w pierwszej kolejności przez przedmiot decyzji organu rentowego, a w drugiej - przez żądanie zgłoszone we wniesionym od niej odwołaniu (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 listopada 2014 r., I UZP 2/11, L.). Sąd orzekający w danej sprawie związany jest zatem treścią zaskarżonej decyzji i nie może brać pod uwagę wniosków dowodowych strony, które nie dotyczą bezpośrednio jej materii. Skarżący w procesie wskazywał na liczne okoliczności, które w jego przekonaniu odnosiły się do sprawy. Podnosił między innymi, że E. M. pobierała świadczenia na dzieci z dwóch źródeł oraz zataiła znany adres jego pobytu w Belgii. Wskazywał też na przedawnienie należności głównej i odsetek z tytułu wypłaconych świadczeń z funduszu alimentacyjnego oraz doręczenia przesyłki poleconej nadanej przez Sąd Apelacyjny w Białymstoku. Zważyć należy, że przedmiotem spornej decyzji była odmowa wznowienia postępowania, z uwagi na niedochowanie miesięcznego terminu, o jakim stanowi art. 148 § 2 k.p.a. Ponadto, jak słusznie wskazano w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji, złożony wniosek i tak nie mógł zostać uwzględniony skoro zgodnie z art. 146 § 1 k.p.a. uchylenie decyzji z przyczyn określonych w art. 145 § 1 pkt 1 i 2 nie może nastąpić, jeżeli od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji upłynęło dziesięć lat, zaś z przyczyn określonych w art. 145 § 1 pkt 3-8 oraz w art. 145 a i art. 145 b, jeżeli od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji upłynęło pięć lat. Organ rentowy w drodze nałożonego zobowiązania Sądu ustosunkował się do tych kwestii oraz załączonej dokumentacji, zasadnie oceniając, że z uwagi na treść zaskarżonej decyzji – nie miały one znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy.

W tych okolicznościach, zdaniem Sądu Okręgowego, Zakład Ubezpieczeń Społecznych zaskarżoną decyzją prawidłowo odmówił J. S. (1) wznowienia postępowania w sprawie przyznania E. M. (wcześniej S.) świadczeń z funduszu alimentacyjnego na rzecz na uprawnionych K. i K. S. (1) w okresie od 1 października 1991 r. do 30 kwietnia 2004 r., albowiem podanie o wznowienie postępowania zostało złożone znacznie po upływie terminu wskazanego w art. 148 § 1 k.p.a. oraz w świetle art. 146 § 1 k.p.a. nie mogło dojść do uchylenia kwestionowanej decyzji w wypadku wznowienia postępowania z uwagi na upływ 5-letniego terminu od dnia ogłoszenia lub doręczenia decyzji.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy w oparciu o przepis art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., oddalił odwołanie wnioskodawcy.

Apelację od powyższego wyroku wniósł J. S. (1). Zaskarżył wyrok w całości, zarzucając mu:

- naruszenie przepisów prawa, tj. art. 32 Konstytucji Rzeczypospolitej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. 1997, Nr 78, poz. 483),

- naruszenie prawa materialnego, tj.:

1) art. 117 § 2 k.c. i art. 118 k.c. poprzez ich niezastosowanie i nieuwzględnienie zarzutu przedawnienia podniesionego przez odwołującego na rozprawie, mimo że roszczenie uległo przedawnieniu w dniu 7.04.2014 r.,

2) art. 68 ust. 1 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych,

- naruszenie prawa procesowego, tj.:

1) art. 146 § 1 k.p.a. określonym w art. 145 § 1 pkt 1 i 2 k.p.a. poprzez jego niezastosowanie, który ma istotne okoliczności mające znaczenie dla sprawy,

2) art. 233 k.p.c. i art. 468 § 1 k.p.c. poprzez niepodjęcie przez Sąd I instancji czynności wyjaśniających wszystkie istotne okoliczności podniesione przez żonę odwołującego w pismach do ZUS w styczniu, kwietniu i 17 sierpnia 2015 r. mające znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, mimo iż wyniki wstępnego badania sprawy, zwłaszcza wyjaśnienia odwołującego złożone na rozprawie w dniu 22.09.2015 r. (k. 36), dotyczące realizowania przez odwołującego obowiązku alimentacyjnego na rzecz synów oraz podniesionego zarzutu wszczęcia postępowania przeciwko E. M. za to, że pobierała alimenty z dwóch źródeł, tj. od odwołującego i z Funduszu Alimentacyjnego oraz kopii pism z dnia 1.02.2016 r., 24.02. (...). nadanych do Sądu Okręgowego, Apelacyjnego i ZUS O/O.,

3) art. 217 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. poprzez bezzasadne przyjęcie przez Sąd Okręgowy, że złożone w postępowaniu dokumenty oraz zgłoszone wnioski dowodowe nie miały znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy w kontekście przesłanek wynikających z art. 68 ust. 1 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach alimentacyjnych,

- sprzeczność ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału polegającą na uznaniu, iż roszczenie Funduszu Alimentacyjnego ZUS O/O. zostało uznane przez odwołującego, pomimo iż upłynął termin przedawnienia w dniu 7.04.2014 r.

Wskazując na powyższe J. S. (1) wniósł o zmianę wyroku Sądu pierwszej instancji poprzez wszczęcie postępowania przeciwko E. M. i obciążenia jej zwrotem pobranych świadczeń z uwagi na to, że pobierała alimenty z dwóch źródeł, tj. od odwołującego i z Funduszu Alimentacyjnego. Ewentualnie J. S. (1) wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji w W. do ponownego rozpatrzenia.

Ponadto odwołujący domagał się dopuszczenia dowodów:

- zarządzenia od Komornika Sądu Rejonowego w Białymstoku III Rewiru akt sprawy III Kmp 87/91 na okoliczność bezskuteczności egzekucji wierzytelności Funduszu Alimentacyjnego z powodu braku ustalenia adresu odwołującego, ustalenia na jakie adresy wysyłana była korespondencja kierowana do odwołującego,

- zażądanie od Sądu Okręgowego w Białymstoku akt sprawy o rozwód sygn. akt IC 1313/91 na okoliczność, iż E. M. znała adres odwołującego i nie było przeszkód do wskazania go Funduszowi Alimentacyjnemu czy Komornikowi,

- zwrócenie się do Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP i Ambasady Belgii z siedzibą w W. oraz Konsulatu RP w B. w celu ustalenia czy pismo E. M. z dnia 8.06.1995 r. z Konsulatu RP w B. jest zgodne z prawdą, którym to posługuje się Zakład Ubezpieczeń Społecznych w O.,

- powołania na rozprawę E. M. i sędziego Sądu Apelacyjnego w Białymstoku J. S. (2),

- dopuszczenia dowodu z dokumentów: oświadczenia E. S. (2) z dnia 29.02.2016 r. oraz kserokopii pisma odwołującego skierowanego do ZUS, Sądu Okręgowego w Olsztynie w dniu 1.02.2016 r., 24.02.2016 r., 13.05.2016 r. i 25.06.2016 r. na okoliczność błędnego ustalenia przez ZUS, iż odwołujący uznał roszczenie i przerwał bieg jego przedawnienia oraz niezasadność odmowy wszczęcia postępowania przeciwko E. M. zwrotu należności pobranych świadczeń z Funduszu Alimentacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd Okręgowy dokonał prawidłowych ustaleń i wydał trafne, odpowiadające prawu rozstrzygnięcie. Wbrew zarzutom apelacji, Sąd pierwszej instancji nie dopuścił się żadnych uchybień, które mogłyby skutkować wzruszeniem wydanego rozstrzygnięcia. Z tych też względów należało podzielić stanowisko Sądu Okręgowego wobec braku istnienia w rozpoznawanej sprawie podstaw do wznowienia postępowania. Tym samym, ustalenia Sądu pierwszej instancji, Sąd Apelacyjny w całości uznał i przyjął jako własne, rezygnując jednocześnie z ich ponownego szczegółowego przytaczania (por. wyrok Sądu Najwyższego z 5 listopada 1998 r., I PKN 339/98, OSNAP 1999/24/776 oraz z 22 lutego 2010 r., I UK 233/09, LEX nr 585720 i z 24 września 2009 r., (...) 58/09, LEX nr 558303). Sąd Apelacyjny podziela również rozważania prawne poczynione przez Sąd Okręgowy, uznając je za trafne i nienaruszające prawa materialnego.

W pierwszej kolejności wskazać należy, iż sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych przedmiot rozpoznania sprawy sądowej wyznacza decyzja organu rentowego, od której wniesiono odwołanie (por. postanowienia Sądu Najwyższego: z 20 stycznia 2010 r., II UZ 49/09, i z 13 maja 1999 r., II UZ 52/99, OSNAPiUS 2000 nr 15, poz. 601 oraz wyroki Sądu Najwyższego: z 23 kwietnia 2010 r., II UK 309/09, i z 26 maja 2011 r., II UK 360/10). Tylko w tym więc zakresie podlega ona kontroli sądu zarówno pod względem jej formalnej poprawności, jak i merytorycznej zasadności. Postępowanie sądowe zmierza do kontroli prawidłowości lub zasadności zaskarżonej decyzji, a w związku z tym wykluczone jest rozstrzyganie przez sąd, niejako w zastępstwie organu rentowego, żądań zgłaszanych w toku postępowania odwoławczego, które nie były przedmiotem zaskarżonej decyzji (por. np. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 22 lutego 2012 roku, II UK 275/11, LEX nr 1215286, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 września 2010 roku, II UK 84/10, LEX nr 661518).

Przedmiotem wyrokowania w sprawie była decyzja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. z dnia 8 kwietnia 2016 r. odmawiająca J. S. (1), na skutek jego wniosku z 7 marca 2016 r., wznowienia postępowania w sprawie przyznania E. M. (wcześniej S.) świadczeń z funduszu alimentacyjnego na rzecz uprawnionych K. i K. S. (1) w okresie od 1 października 1991 r. do 30 kwietnia 2004 r., na podstawie wyroków Sądu Rejonowego w Białymstoku oraz Sądu Rejonowego w Bielsku Podlaskim. Z tych względów niniejsze postępowanie nie mogło dotyczyć zgłoszonych przez skarżącego licznych roszczeń, nieodnoszących się do kwestionowanej przez J. S. (1) decyzji organu rentowego, tj. zarzutu przedawnienia należności głównej i odsetek z tytułu wypłaconych świadczeń z funduszu alimentacyjnego, wszczęcia postępowania przeciwko E. M. oraz obciążenia jej zwrotem pobranych świadczeń, przekazania niniejszej sprawy Sądowi Okręgowemu w Warszawie, ustalenia okoliczności, że E. M. znany był adres odwołującego, ustalenia autentyczności pisma wyżej wymienionej datowanego na 8 czerwca 1995 r. Z tożsamym przyczyn niezasadne okazały się żądania odwołującego w przedmiocie przeprowadzenia dowodu z przesłuchania E. M. oraz Sędziego Sądu Apelacyjnego w Białymstoku - J. S. (2) czy wreszcie przeprowadzenie dowodu z dokumentów, tj. oświadczenia E. S. (2) z dnia 29.02.2016 r., kserokopii pisma odwołującego skierowanego do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, Sądu Okręgowego w Olsztynie w dniu 1.02.2016 r., 24.02.2016 r., 13.05.2016 r. i 25.06.2016 r. Spór w przedmiotowej sprawie sprowadzał się bowiem w istocie do analizy czy Zakład Ubezpieczeń Społecznych prawidłowo odmówił wznowienia postępowania w sprawie przyznania świadczeń z funduszu alimentacyjnego. W ocenie Sądu Apelacyjnego, stanowisko organu rentowego oraz Sądu Okręgowego jest w tym zakresie trafne, zaś argumenty podnoszone przez skarżącego w odwołaniu od zaskarżonej decyzji, w trakcie postępowania, a także w wywiedzionej przez J. S. (1) apelacji nie mogą odnieść zamierzonego przez skarżącego skutku. Zarzuty te wykraczają bowiem poza zakres niniejszego postępowania, wyznaczony kwestionowaną przez odwołującego decyzją Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Nie budzi wątpliwości Sądu Apelacyjnego okoliczność, iż intencją odwołującego jest całkowite odstąpienie od egzekwowania od J. S. (1) świadczeń alimentacyjnych, co skarżący podnosił w szeregu składanych pism. Odwołujący konsekwentnie wskazuje na brak podstaw do wywiązywania się przez niego z nałożonych obowiązków alimentacyjnych z uwagi na bezpośrednie przekazywanie kwot pieniężnych przeznaczonych na ten właśnie cel E. M. (wcześniej S.). Niemniej jednak stanowisko skarżącego nie zasługuje na podzielenie albowiem, jak już wcześniej podniesiono, Sąd zobligowany jest do rozstrzygania w ramach zaskarżonej decyzji organu rentowego.

Sąd Apelacyjny podziela stanowisko Sądu Okręgowego, iż w niniejszej sprawie doszło do przekroczenia przez J. S. (1) terminu do złożenia podania o wznowienie postępowania określonego przepisem art. 148 k.p.a. W myśl bowiem art. 148 § 1 k.p.a. podanie o wznowienie postępowania wnosi się do organu administracji publicznej, który wydał w sprawie decyzję w pierwszej instancji, w terminie jednego miesiąca od dnia, w którym strona dowiedziała się o okoliczności stanowiącej podstawę do wznowienia postępowania. W podaniu o umorzenie całości lub części kwoty zadłużenia z funduszu alimentacyjnego w likwidacji, datowanym na 30.01.2015 r., J. S. (1) podał, iż 28.04.2014 r. został wezwany do uiszczenia niniejszego zadłużenia (k. 2 akt zastępczych organu rentowego), zatem słusznie Sąd Okręgowy zauważył, iż odwołujący o swoich zaległościach z tego tytułu dowiedział się już w kwietniu 2014 r. Co więcej, analogiczne konkluzje wynikają z pisma z 16.03.2015 r. (data wpływu do ZUS), w którym odwołujący jednoznacznie wskazał, że o swoim zadłużeniu alimentacyjnym dowiedział się w 2014 r. (k. 7-7a akt zastępczych organu rentowego). Przypomnienia przy tym wymaga, iż wniosek J. S. (1) o wznowienia postępowania w sprawie przyznania świadczeń z funduszu alimentacyjnego wpłynął do organu rentowego dopiero 10.03.2016 r. (k. 46-48 akt zastępczych organu rentowego). Tym samym, w sprawie nie ma możliwości wznowienia postępowania przede wszystkim z uwagi na niezachowanie przez skarżącego wymaganego terminu jednego miesiąca od dowiedzenia się o okoliczności stanowiącej podstawę do wznowienia postępowania w rozumieniu art. 148 § 1 k.p.a.

W treści apelacji odwołujący podnosi ponadto, iż dowody, na podstawie których ustalono istotne dla sprawy okoliczności okazały się fałszywe, a decyzje wobec E. M. wydane zostały w wyniku przestępstwa. Zatem przyjąć należy, iż podstawę wznowienia postępowania ma stanowić - według odwołującego - powołany w apelacji przepis art. 145 § 1 pkt 1 k.p.a., dopuszczający możliwość wznowienia postępowania w sprawie zakończonej prawomocną decyzją, jeśli dowody, na których podstawie ustalono istotne dla sprawy okoliczności faktyczne, okazały się fałszywe oraz art. 145 § 1 pkt 2 k.p.a., w świetle którego możliwe jest wznowienie postępowania w sprawie zakończonej prawomocną decyzją, jeśli decyzja wydana została w wyniku przestępstwa. Jako potwierdzenie swojego stanowiska skarżący przedłożył kopię decyzji nr (...) o odmowie wznowienia postępowania wydaną przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. dnia 8 kwietnia 2016 r. (k. 148-149 akt sprawy). W ocenie Sądu Apelacyjnego, zarzut naruszenia art. 145 pkt 1 i 2 k.p.a. sformułowany przez J. S. (1) na etapie postępowania apelacyjnego wykracza poza zakres rozpoznania i rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie, bowiem wniosek o wznowienie postępowania złożony przez skarżącego (k. 46-48 akt zastępczych ZUS), a następnie odwołanie wniesione do Sądu Okręgowego (k. 2-3 akt sprawy) ewidentnie wskazują, że odwołujący uznaje za przesłankę uzasadniającą wznowienie postępowania określone w przepisie art. 145 § 1 pkt 4 k.p.a., niewzięcie udziału w postępowaniu przez stronę bez własnej winy. Niezależnie od powyższego, twierdzenia odwołującego o wystąpieniu przesłanki z art. 145 § 1 pkt 1 lub 2 k.p.a. nie mogłyby zostać uznane za zasadne. W decyzji wskazanej przez J. S. (1) (będącej jednocześnie decyzją zaskarżoną w niniejszej sprawie) organ rentowy przedstawił opis stanu faktycznego oraz prawne rozstrzygnięcie. Kwestionowana w niniejszej sprawie decyzja organu rentowego z dnia 8 kwietnia 2016 r. nie stanowi dokumentu, który ma poświadczać wystąpienie w sprawie fałszywych dowodów, ani tym bardziej decyzja ta nie została wydana w wyniku przestępstwa.

Sąd Apelacyjny chce podkreślić, iż nie ma racji apelujący twierdząc, że w przedmiotowej sprawie doszło do naruszenia art. 10 § 1 k.p.a. w zw. z art. 145 § 1 pkt 4 k.p.a., którego J. S. (1) upatruje w naruszeniu prawa strony do uczestnictwa w postępowaniu administracyjnym poprzez brak zawiadomienia o toczącym się postępowaniu. Zgodnie z treścią art. 145 § 1 pkt 4 k.p.a. w sprawie zakończonej decyzją ostateczną wznawia się postępowanie, jeżeli strona bez własnej winy nie brała udziału w postępowaniu. Istotnym jest, iż w sytuacji wystąpienia przesłanki określonej tym przepisem, tj. niebrania udziału w postępowaniu bez własnej winy, termin ten biegnie od dnia dowiedzenia się o decyzji (art. 148 § 2 k.p.a.). Zgodnie zaś z poglądem zaprezentowanym przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 6 sierpnia 2014 r. (II UK 525/13, Legalis nr 1162529) „artykuł 148 § 2 k.p.a. nie wymaga przy tym dla otwarcia biegu terminu do wniesienia podania o wznowienie postępowania z przyczyny określonej w art. 145 § 1 pkt 4 k.p.a. doręczenia decyzji, której dotyczy żądanie wznowienia. Bieg terminu rozpoczyna się w dacie powzięcia przez stronę wiadomości o istnieniu danej decyzji. Istotne jest to, aby do strony dotarła wiadomość o wydaniu decyzji i o zawartym w niej rozstrzygnięciu, niezależnie nawet od źródła, z którego pochodzi informacja”. Powyższe stanowisko wynika z orzecznictwa Naczelnego Sądu Administracyjnego, który w wyroku z dnia 15 maja 2008 r. (II OSK 547/07, Legalis nr 135735) stwierdził, iż „powzięcie wiadomości o wydaniu decyzji nie jest pojęciem tożsamym z zawiadomieniem o pełnej treści decyzji, co mogłoby nastąpić dopiero po doręczeniu decyzji. W pierwszym przypadku chodzi tylko o informację o wydaniu decyzji, w drugim o czynność jej doręczenia. Artykuł 148 § 2 k.p.a. nie wymaga dla otwarcia biegu terminu do wniesienia podania o wznowienie postępowania z przyczyny określonej w art. 145 § 1 pkt 4 k.p.a. dopełnienia wymogu doręczenia decyzji, której dotyczy żądanie wznowienia. Bieg tego terminu rozpoczyna się w dacie powzięcia przez stronę wiadomości o istnieniu danej decyzji. Istotne jest to, aby do strony dotarła wiadomość o wydaniu decyzji i o zawartym w niej rozstrzygnięciu, niezależnie od źródła, z którego pochodzi informacja”. Stąd też trudno dać wiarę twierdzeniom odwołującego, iż nigdy nie otrzymał pism dotyczących wszczęcia postępowania administracyjnego, ani decyzji kończących w sprawie, zwłaszcza wobec okoliczności, że skarżący powziął wiadomość o istniejących zaległościach wobec funduszu alimentacyjnego już w kwietniu 2014 r.

Ponadto, Sąd Apelacyjny podziela pogląd wyrażony przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych oraz Sąd Okręgowy, iż złożony przez odwołującego wniosek nie mógłby zostać uwzględniony z uwagi na regulacje zawarte w art. 146 § 1 k.p.a. Przepis ten stanowi, iż uchylenie decyzji z przyczyn określonych w art. 145 § 1 pkt 1 i 2 nie może nastąpić, jeżeli od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji upłynęło dziesięć lat, zaś z przyczyn określonych w art. 145 § 1 pkt 3-8 oraz w art. 145a i art. 145b, jeżeli od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji upłynęło pięć lat.

Reasumując, apelacja J. S. (1) nie zawiera żadnych merytorycznych argumentów podważających prawidłowość rozstrzygnięcia Sądu Okręgowego. Sąd pierwszej instancji nie wykroczył bowiem poza ramy swobodnej oceny wiarygodności i mocy dowodów wynikającej z przepisu art. 233 k.p.c., jak również nie dokonał ustaleń faktycznych sprzecznych z treścią zebranego materiału dowodowego. W ocenie Sądu Apelacyjnego, okoliczności powołane przez skarżącego w apelacji stanowią jedynie polemikę z prawidłowymi rozstrzygnięciem Sądu Okręgowego.

Nietrafny okazał się także zarzut naruszenia art. 217 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. Wbrew stanowisku odwołującego, Sąd pierwszej instancji zasadnie przyjął, że złożona w postępowaniu liczna dokumentacja oraz zgłoszone przez J. S. (1) wnioski dowodowe nie miały znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy. Jeszcze raz Sąd Apelacyjny podkreśla, iż przedmiotem niniejszego postępowania była odmowa wznowienia postępowania, zatem Sąd oceniał prawidłowość rozstrzygnięcia organu rentowego w tej właśnie kwestii, zaś argumentacja konsekwentnie forsowana przez J. S. (1) wykracza poza ramy wyrokowania Sądu.

Sąd Apelacyjny nie stwierdził także zarzucanego w apelacji naruszenia art. 32 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Odwołujący w uzasadnieniu apelacji nie wskazał okoliczności, w których jego zdaniem doszło do naruszenia cytowanego przepisu, wobec czego brak jest możliwości szczegółowego odniesienia się przez Sąd do tego zarzutu.

W uzasadnieniu apelacji J. S. (1) podnosił także nieważność postępowania (art. 379 pkt 5 k.p.c.), bowiem w jego ocenie został pozbawiony możności obrony swoich praw, w szczególności prawa do sądu określonego art. 45 Konstytucji RP z uwagi na wysłanie wyroków zasądzających alimenty na nieprawidłowy adres. Sąd drugiej instancji uznał zarzuty odnoszące się do naruszenia praw konstytucyjnych skarżącego za bezzasadne. Zważając bowiem na całokształt okoliczności sprawy, w tym prawidłowość przeprowadzonego postępowania, zdaniem Sądu Apelacyjnego, w sprawie nie doszło do naruszenia praw J. S. (1). Zarówno organ rentowy, jak i Sąd pierwszej instancji działały zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa, przy zachowaniu obowiązującej procedury.

Tym samym, Sąd Okręgowy nie dopuścił się naruszenia podniesionych w apelacji przepisów prawa procesowego, tj. 146 § 1 k.p.a., art. 145 § 1 pkt 1 i 2 k.p.a., art. 233 k.p.c., art. 468 § 1 k.p.c. oraz art. 217 § k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. W konsekwencji również zarzuty apelacji dotyczące naruszenia prawa materialnego okazały się chybione. Brak było zatem podstaw do wznowienia postępowania w sprawie przyznania E. M. (wcześniej S.) świadczeń z funduszu alimentacyjnego na rzecz na uprawnionych K. i K. S. (1) w okresie od 1 października 1991 r. do 30 kwietnia 2004 r.

W tym stanie rzeczy, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację.

SSA Barbara Orechwa-Zawadzka SSA Teresa Suchcicka SSA Alicja Sołowińska