Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 8 czerwca 2017 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych
I Oddział w Ł. stwierdził, że P. A. jako pracownik u płatnika składek B. A. nie podlega: obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu od 20 grudnia 2016 r.

Ze złożonych dokumentów ubezpieczeniowych wynika, że P. A. został zgłoszony jako pracownik do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego od dnia 20 grudnia 2016 r. Płatnik składek złożył za P. A. dokumenty rozliczeniowe za miesiące od grudzień 2016 r. z podstawą wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne w kwocie 0,00 zł, za miesiąc styczeń 2017 r. w kwocie 663,84 zł, za miesiące od lutego 2017 r. do kwietnia 2017 r. w kwocie 0,00 zł. Ponadto płatnik składek złożył dokumenty rozliczeniowe (...), w których wykazał wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy od 25 grudnia 2016 r. do 2 lutego 2017 r., zasiłek chorobowy z ubezpieczenia chorobowego od 1 marca 2017 r. do 31 marca 2017 r. W dniu 22 marca 2017 r. do organu rentowego wpłynął wniosek o wypłatę dla P. A. zasiłku z ubezpieczenia chorobowego za okres od 3 lutego 2017 r. Zgodnie z decyzją KRUS z 31 stycznia 2014 r. oraz 14 marca 2017 r. P. A. podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników w okresie od 31 stycznia 2014 r. do 19 grudnia 2016 r.

Organ rentowy wszczął postępowanie kontrolne w sprawie prawidłowości zgłoszenia ubezpieczonego do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych jako pracownika u płatnika składek B. A..

Analiza dokumentów zgromadzonych przez ZUS w sprawie w trakcie kontroli wykazała, że 20 grudnia 2016 r. została zawarta pomiędzy B. A. a P. A. umowa o pracę na czas określony od 20 grudnia 2016 r. do 31 grudnia 2018 r. na stanowisko serwisant urządzeń grzewczych – automatyk w wymiarze czasu pracy – pełen etat, z wynagrodzeniem 4.500 zł brutto miesięcznie, miejsce wykonywania pracy – teren działania firmy.

Do obowiązków ubezpieczonego na stanowisku serwisanta należało pozyskiwanie klientów w zakresie zakupu instalacji centralnego ogrzewania i wodno – kanalizacyjnej, sporządzanie kosztorysu instalacji centralnego ogrzewania i wodnokanalizacyjnej oraz serwisowanie urządzeń instalacji.

B. A. zeznała, że wysokość wynagrodzenia P. A. uzasadniają jego wysokie kwalifikacje zawodowe, szczególnie w zakresie automatyki. Ponadto posiada certyfikaty wystawione przez firmę (...) w zakresie doboru, montażu i serwisowania urządzeń grzewczych. Miejscem pracy P. A. była siedziba firmy oraz teren działania klientów, u których serwisowane były urządzenia instalacji np. w K., Z., O., Ł. i S.. Praca wykonywana była w godzinach od 8.00 do 16.00 lub w godzinach pracy klienta np. przy usuwaniu awarii instalacji. Podczas niezdolności do pracy ubezpieczonego nie została zatrudniona inna sobą na jego stanowisko.

Wątpliwość wykonywania pracy ubezpieczonego budzi fakt, iż firma nie uruchomiła procesu rekrutacyjnego na stanowisko serwisanta urządzeń grzewczych – automatyka a pomimo to zawarła umowę o pracę z P. A.. Nowe stanowisko zostało utworzone w momencie zatrudnienia P. A..

W ocenie organu rentowego nie przedstawiono żadnych dowodów potwierdzających świadczenie pracy przez P. A. na rzecz pracodawcy, pod jego kierownictwem, w miejscu i czasie wskazanym przez pracodawcę. Zatem umowa o pracę została zawarta w celu skorzystania z prawa do świadczeń z ubezpieczeń społecznych tj. zasiłku chorobowego i dlatego w ocenie organu rentowego było czynnością pozorną.

/decyzja – akta ZUS/

Odwołanie od w/w decyzji w dniu 11 lipca 2017 r. złożył P. A. reprezentowany przez adwokata i zaskarżonej decyzji zarzucił dowolną ocenę dowodów i wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji oraz o zasądzenie od organu rentowego na rzecz ubezpieczonego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

/odwołanie – k. 2 – 7/

Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie, podtrzymując stanowisko zajęte w zaskarżonej decyzji.

/odpowiedź na odwołanie – k. 66 – 68/

Na rozprawie z dnia 7 marca 2018 r. pełnomocnik odwołującego poparł odwołanie zainteresowana przyłączyła się do odwołania, a pełnomocnik ZUS wniósł o oddalenie odwołania.

/protokół rozprawy z dnia 7 marca 2018 r. – 01:23:17 – 01:27:41 – płyta CD – k. 196/

S ąd Okręgowy ustalił, co następuje:

Odwołujący P. A. legitymuje się wykształceniem średnim, ukończył Akademię (...) w P. w 2011 r. i uzyskał tytuł technika urządzeń sanitarnych.

/świadectwo dojrzałości – k. 13 – 15 akt ZUS, k. 10 – 11, świadectwo ukończenia szkoły policealnej – k. 17 – 19 akt ZUS, k. 12 – 13 akt ZUS, dyplom potwierdzający kwalifikacje zawodowe – k. 21 – 23 akt ZUS, k. 14 – 15, akta osobowe – k. 197/

Wnioskodawca ukończył cykl szkoleń technicznych w zakresie dobór, montaż i uruchomienie i serwis.

/certyfikaty V. – k. 25 – 35 akt ZUS, k. 16 – 21, akta osobowe – k. 197/

Ojciec wnioskodawcy zakupił gospodarstwo rolne wraz ze starymi budynkami i wnioskodawca wraz z ojcem je remontował. Remonty finansowali rodzice ubezpieczonego. Ubezpieczony planował prowadzić własną działalność gospodarczą.

/zeznania zainteresowanej B. A. z dnia 7 marca 2018 r. – 00:04:08 – 00:18:44 w zw. z zeznaniami – 01:21:54 – 01:23:17 – płyta CD – k. 196, zeznania wnioskodawcy z dnia 7 marca 2018 r. – 00:18:44 – 00:34:36 w zw. z zeznaniami 01:21:54 – 01:23:17 – płyta CD – k. 196, zeznania świadka A. A. z dnia 7 marca 2018 r. – 01:04:39 – 01:18:44 – płyta CD – k. 196/

Wnioskodawca w okresie od 31 stycznia 2014 r. do 20 grudnia 2016 r. podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników.

/decyzja o ustaniu ubezpieczenia społecznego – akta ZUS, decyzja o podleganiu ubezpieczeniu społecznemu rolników – akta ZUS, zeznania świadka A. A. z dnia 7 marca 2018 r. – 01:04:39 – 01:18:44 – płyta CD – k. 196/

B. A. prowadzi działalność gospodarczą pod nazwą (...) grzewcze – (...)” B. A. z siedzibą w Ł. od 1 czerwca 1993 r. Przedmiotem działalności jest m.in. sprzedaż detaliczna drobnych wyrobów metalowych, farb i szkła prowadzona w wyspecjalizowanych sklepach.

/wypis z (...) k. 9 akt ZUS, k. 12/

Jest to firma rodzinna. W firmie zatrudnionych jest około 10 pracowników: hydraulików, sprzedawców i serwisantów. Wynagrodzenia są zróżnicowane. Sprzedawcy otrzymują niższe wynagrodzenia od serwisanta czy automatyka.

/zeznania zainteresowanej B. A. z dnia 7 marca 2018 r. – 00:04:08 – 00:18:44 w zw. z zeznaniami – 01:21:54 – 01:23:17 – płyta CD – k. 196, listy wynagrodzeń – k. 198 - 224/

W dniu 20 grudnia 2016 r. odwołujący się P. A. zawarł z B. A. umowę o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy na czas określony od 20 grudnia 2016 r. do 31 grudnia 2018 r. Wnioskodawca został zatrudniony na stanowisku serwisanta urządzeń grzewczych – automatyka z wynagrodzeniem 4.500,00 zł brutto. Miejscem wykonywania pracy wnioskodawcy był teren działania firmy.

/umowa – k. 37 akt ZUS, k. 24, akta osobowe – k. 197/

Wnioskodawca jest synem zainteresowanej B. A. i zainteresowana zaproponowała wnioskodawcy zatrudnienie w swojej firmie.

/zeznania zainteresowanej B. A. z dnia 7 marca 2018 r. – 00:04:08 – 00:18:44 w zw. z zeznaniami – 01:21:54 – 01:23:17 – płyta CD – k. 196/

W dacie zatrudnienia u płatnika składek wnioskodawca przedłożył aktualne zaświadczenie o zdolności do pracy na stanowisku serwisanta urządzeń grzewczych – automatyka.

/zaświadczenie lekarskie – k. 39 akt ZUS, k. 23, k. 65/

Ubezpieczony został przeszkolony w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy w dniach 20 i 21 grudnia 2016 r.

/karta szkolenia wstępnego BHP – k. 53 – 55 akt ZUS, k. 27 – 28/

Wnioskodawca nie otrzymał zakresu obowiązków na piśmie. W ramach powierzonego zakresu obowiązków do ubezpieczonego jako serwisanta urządzeń grzewczych – automatyka należy: obsługa serwisowa urządzeń u klientów, sporządzanie ofert na dostawę i montaż gazowych kotłów firmy (...) i wysyłanie ich do klientów drogą emailową.

/oferty – k. 113 – 134, dokumentacja z wizyt serwisowych u klienta – k. 85 – 89 akt ZUS, k. 30 – 32, k. 136 – 188, notatki – k. 35 – 40, zeznania świadka M. A. z dnia 7 marca 2018 r. – 00:49:14 – 01:04:39 – płyta CD – k. 196/

Ubezpieczony w dniach od 20 do 23 grudnia 2016 r. u klientów zajmował się serwisem kotłów.

/dokumentacja z wizyt serwisowych u klienta – k. 85 – 89 akt ZUS, k. 30 – 32, notatki – k. 35 – 40, zeznania wnioskodawcy z dnia 7 marca 2018 r. – 00:18:44 – 00:34:36 w zw. z zeznaniami 01:21:54 – 01:23:17 – płyta CD – k. 196, zeznania świadka P. P. z dnia 7 marca 2018 r. – 00:46:11 – 00:49:14 – płyta CD – k. 196, zeznania świadka A. A. z dnia 7 marca 2018 r. – 01:04:39 – 01:18:44 – płyta CD – k. 196/

W dniu 24 grudnia 2016 r. wieczorem ubezpieczony źle się poczuł i dostał udaru. Od dnia 25 grudnia 2016 r. stał się niezdolny do pracy.

/zeznania zainteresowanej B. A. z dnia 7 marca 2018 r. – 00:04:08 – 00:18:44 w zw. z zeznaniami – 01:21:54 – 01:23:17 – płyta CD – k. 196, zeznania świadka M. A. z dnia 7 marca 2018 r. – 00:49:14 – 01:04:39 – płyta CD – k. 196/

Ubezpieczony w okresie od 25 grudnia 2016 r. do 21 lutego 2017 r. przebywał w Wojewódzkim Szpitalu (...) w Z. na Oddziale Neurologicznym z rozpoznaniem: krwiak śródmózgowi prawego płata czołowego, niedowład połowiczny lewostronny, zmianę ogniskową pnia mózgu.

/karta informacyjna leczenia szpitalnego – k. 47 – 52/

Następnie w okresie od 7 marca 2017 r. do 6 kwietnia 2017 r. P. A. przebywał w (...) Szpitalu (...) Medycznej w Ł. na Pododdziale (...) Neurologicznej z rozpoznaniem: niedowład połowiczny lewostronny w następstwie udaru krwotocznego. Ubezpieczony został przyjęty do Kliniki celem rehabilitacji. W wyniku zastosowanej terapii uzyskano poprawę sprawności i wydolności ogólnej wnioskodawcy, poprawę sprawności i wydolności funkcji chodu oraz zwiększenie siły mięśniowej – w badaniu (...) 4,5/5 M., (...) 4,5/ 5 M..

/karta informacyjna – k. 53 – 54/

Wnioskodawca w okresie od 10 kwietnia 2017 r. do 13 kwietnia 2017 r. przebywał w Wojewódzkim Szpitalu (...) w Z. na Oddziale Neurologicznym z pododdziałem Udarowym z rozpoznaniem zmiany ogniskowej pnia mózgu, stanem po samoistnym krwawieniu śródmózgowym w prawej okolicy czołowej.

/karta informacyjna leczenia szpitalnego – k. 55 – 57/

P. A. w okresie od 19 maja 2017 r. do 16 czerwca 2017 r. przebywał w (...) Centrum (...) w C. na Oddziale (...).

/karta informacyjna – k. 58/

Gdy wnioskodawca stał się niezdolny do pracy jego obowiązki jako serwisanta były przekazywane innej firmie lub w przypadku awarii urządzeń firmy (...) na infolinię. Obowiązki wnioskodawcy, nie zostały przekazane drugiemu seriwsantowi zatrudnionemu w firmie, gdyż zakres obowiązków ubezpieczonego i drugiego serwisanta jest inny. Wnioskodawca jest bardziej wyspecjalizowany w automatyce.

/zeznania zainteresowanej B. A. z dnia 7 marca 2018 r. – 00:04:08 – 00:18:44 w zw. z zeznaniami – 01:21:54 – 01:23:17 – płyta CD – k. 196, zeznania wnioskodawcy z dnia 7 marca 2018 r. – 00:18:44 – 00:34:36 w zw. z zeznaniami 01:21:54 – 01:23:17 – płyta CD – k. 196, zeznania świadka z dnia 7 marca 2018 r. – 00:37:36 – 00:40:38 – płyta CD – k. 196, zeznania świadka A. O. z dnia 7 marca 2018 r. – 00:40:38 – 00:46:11 – płyta CD – k. 196, zeznania świadka M. A. z dnia 7 marca 2018 r. – 00:49:14 – 01:04:39 – płyta CD – k. 196/

Ubezpieczony w lipcu 2017 r. powrócił do pracy w firmie płatnika składek i nadal jest tam zatrudniony – wykonuje obowiązki serwisanta – automatyka: zajmuje się obsługą serwisową urządzeń u klientów, sporządza oferty na dostawę i montaż gazowych kotłów firmy (...), kontaktuje się z klientami.

/dokumentacja z wizyt serwisowych u klienta –k. 136 – 188, zeznania wnioskodawcy z dnia 7 marca 2018 r. – 00:18:44 – 00:34:36 w zw. z zeznaniami 01:21:54 – 01:23:17 – płyta CD – k. 196/

Firma (...) grzewcze – (...)” w Ł. reprezentowana przez P. A. (po jego powrocie ubezpieczonego do pracy po chorobie) zawarła umowy o roboty montażowe:

1.  w dniu 6 lipca 2017 r. z M. M.,

2.  w dniu 27 listopada 2017 r. z D. S.,

3.  w dniu 29 listopada 2017 r. z T. G..

Przedmiotem umów był montaż kotłów gazowych V..

/umowy – k. 107 – 112/

Wnioskodawca jest bezpośrednio podporządkowany zainteresowanej B. A. oraz M. A., która przyjmuje zgłoszenia od klientów i koordynuje pracę serwisantów.

/zeznania zainteresowanej B. A. z dnia 7 marca 2018 r. – 00:04:08 – 00:18:44 w zw. z zeznaniami – 01:21:54 – 01:23:17 – płyta CD – k. 196, zeznania świadka M. A. z dnia 7 marca 2018 r. – 00:49:14 – 01:04:39 – płyta CD – k. 196/

Wnioskodawca swoje obowiązki wykonuje w godzinach od 8.00 do 16.00 w firmie w Ł. i u klientów, do których dojeżdżał samochodem.

/zeznania zainteresowanej B. A. z dnia 7 marca 2018 r. – 00:04:08 – 00:18:44 w zw. z zeznaniami – 01:21:54 – 01:23:17 – płyta CD – k. 196, zeznania świadka M. A. z dnia 7 marca 2018 r. – 00:49:14 – 01:04:39 – płyta CD – k. 196/

Płatnik składek sporządza dla ubezpieczonego listy płac oraz listy obecności.

/listy płac – k. 57 – 63 akt ZUS, k. 41 – k. 42, k. 43 – 46, listy obecności – k. 99 – 106, zeznania zainteresowanej B. A. z dnia 7 marca 2018 r. – 00:04:08 – 00:18:44 w zw. z zeznaniami – 01:21:54 – 01:23:17 – płyta CD – k. 196/

Ubezpieczony otrzymuje wynagrodzenie przelewem na konto.

/historia rachunku – k. 65 – 75 akt ZUS, zeznania zainteresowanej B. A. z dnia 7 marca 2018 r. – 00:04:08 – 00:18:44 w zw. z zeznaniami – 01:21:54 – 01:23:17 – płyta CD – k. 196/

Płatnik składek w 2016 r. uzyskała przychody w wysokości: 3.215.601,77 zł, koszty uzyskania przychodu wyniosły 3.020.165,24 zł, dochód wyniósł 195.436,53 zł, w okresie od stycznia do marca 2017 r. uzyskała przychody w wysokości: 575.691,65 zł, koszty uzyskania przychodu wyniosły 587.602,19 zł, strata wyniosła -11.910,54 zł.

/zestawienie – k. 77 – 83 akt ZUS, PIT z 2016 r. – k. 92 – 96/

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o dokumenty zawarte w aktach organu rentowego oraz w załączonych aktach osobowych ubezpieczonej, których prawdziwości żadna ze stron nie kwestionowała, a także w oparciu o zeznania wnioskodawcy, zainteresowanej oraz świadków.

Zgromadzonym dowodom Sąd dał wiarę w całości, a dokonując oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego Sąd uznał, że jest on wystarczający by wyjaśnić sporną okoliczność – a mianowicie czy zawarta przez P. A. w dniu 20 grudnia 2016 r. umowa o pracę, nosi cechy pozorności i czy została zawarta jedynie dla uzyskania pracowniczego tytułu do ubezpieczeń społecznych. Sąd dał wiarę zeznaniom świadków, wnioskodawcy, zainteresowanej, w których wskazali na realność zawartej umowy o pracę oraz faktyczne świadczenie pracy przez wnioskodawcę w ramach powyższej umowy.

W ocenie Sądu zeznania świadków, wnioskodawcy i zainteresowanej w niniejszej sprawie są jasne, logiczne, wzajemnie niesprzeczne oraz wzajemnie uzupełniają się. Wersję zdarzeń przedstawioną przez wnioskodawcę, płatnika składek potwierdzają świadkowie zeznający w tej sprawie. Z zeznań jednoznacznie wynika, że ubezpieczony pracował i nadal pracuje na stanowisku serwisanta – automatyka. Zeznania świadków oraz wnioskodawcy i płatnika składek wzajemnie się uzupełniają, nie ma między nimi sprzeczności. Stwierdzić należy, iż wskazane przez nich okoliczności znajdują również potwierdzenie w treści dokumentów znajdujących się w aktach sprawy, a więc w pozostałym zebranym w sprawie materiale dowodowym.

Dlatego Sąd uznał zeznania wnioskodawcy, zainteresowanej oraz świadków za wiarygodne, gdyż są konsekwentne, znajdują oparcie w materiale dowodowym w postaci dokumentów świadczących również o faktycznym wykonywaniu pracy przez wnioskodawcę.

Na podkreślenie zasługuje okoliczność, iż złożone do akt dokumenty nie były kwestionowane przez ZUS, a zeznania wnioskodawcy, płatnika składek i świadków nie zostały zasadnie podważone przez organ rentowy w toku procesu.

Sąd oddalił wnioski dowodowe pełnomocnika organu rentowego, gdyż w ocenie Sądu wnioski te zmierzają jedynie do przedłużenia postępowania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie wnioskodawcy zasługuje na uwzględnienie i skutkuje zmianą zaskarżonej decyzji.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1, i art. 13 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2016 r., poz. 963) obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnym, rentowym, chorobowym i wypadkowym - podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami w okresie od nawiązania stosunku pracy do dnia jego ustania.

W myśl art. 36 ust. 1 w/w ustawy, każda osoba objęta obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi podlega zgłoszeniu do ubezpieczeń społecznych.

Ustęp 2 stanowi, że obowiązek zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych osób określonych w art. 6 ust. 1 pkt 1 (pracowników), należy do płatnika składek.

W myśl ustępu 11 w/w przepisu, każda osoba, w stosunku do której wygasł tytuł do ubezpieczeń społecznych, podlega wyrejestrowaniu z tych ubezpieczeń. Zgłoszenie wyrejestrowania płatnik składek jest zobowiązany złożyć w terminie 7 dni od daty zaistnienia tego faktu.

Zgodnie z treścią art. 17 ust. 1, składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, wypadkowe oraz chorobowe za ubezpieczonych, o których mowa w art. 16 ust. 1 (za pracowników), obliczają, rozliczają i przekazują co miesiąc do Zakładu w całości płatnicy składek.

W niniejszej sprawie organ rentowy podważał skuteczność umowy o pracę zawartej między wnioskodawczynią a zainteresowanym, wskazując na jej pozorny charakter.

Należy wskazać, że organ rentowy ma prawo do badania a także kwestionowania podstaw ubezpieczenia w tym umów o pracę, ponieważ rodzą one skutki w dziedzinie ubezpieczeń społecznych.

Jednak w takiej sytuacji to na organie rentowym spoczywa obowiązek udowodnienia pozorności umowy lub jej sprzeczności z zasadami współżycia społecznego, w myśl art. 6 k.c. Stanowisko takiej zajął także Sąd Najwyższy np. w wyroku z dnia 15 lutego 2007 r., I UK 269/06, OSNP 2008 nr 5-6, poz. 78 oraz w wyroku z dnia 24 sierpnia 2010 r. I UK 74/10, w którym stwierdził, iż:

„1. Na organie rentowym, który przyjął zgłoszenie do ubezpieczenia pracowniczego i nie kwestionował tytułu tego zgłoszenia oraz przyjmował składki, spoczywa ciężar dowodu, że strony umowy o pracę złożyły fikcyjne oświadczenia woli.

2. Podstawą ubezpieczenia społecznego jest rzeczywiste zatrudnienie, a nie sama umowa o pracę (art. 22 k.p., art. 6 ust. 1 pkt 1 i art. 13 pkt 1 ustawy z 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych). Umowa o pracę nie jest czynnością wyłącznie kauzalną, gdyż w zatrudnieniu pracowniczym chodzi o wykonywanie pracy. Brak pracy podważa umowę o pracę. Innymi słowy jej formalna strona, nawet połączona ze zgłoszeniem do ubezpieczenia społecznego, nie stanowi podstawy takiego ubezpieczenia.” (LEX nr 653664)

Zdaniem Sądu Okręgowego, organ rentowy w żaden sposób nie udowodnił, iż zakwestionowana przez niego umowa o pracę miała charakter pozorny, co zarzucał stronom umowy o pracę. Pełnomocnik reprezentujący ZUS nie zgłosił, w toku procesu, żadnych wniosków dowodowych, za pomocą których wykazał pozorność zawartej między stronami umowy.

Sąd ocenił zatem zasadność decyzji w oparciu o zebrany w sprawie materiał dowodowy, który okazał się wystarczający do wydania orzeczenia.

Wskazać jednakże należy, że część dowodów pojawiła się z inicjatywy Sądu, jednakże nadmierna ingerencja sądu w kierunku przejęcia od strony inicjatywy dowodowej mogłaby się spotkać ze skutecznie podniesionym przez drugą stronę słusznym zarzutem naruszenia zasady bezstronności. Faktem jest, że postępowanie w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych wiąże się z pewnymi odrębnościami również w tej sferze, jednakże Sąd nie może zastępować działaniem z urzędu strony procesowej tym bardziej wówczas, gdy jest ona reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika procesowego- por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 21 marca 2013 r. III AUa 1011/12 LEX nr 1298879.

Strona, która nie przytoczyła wystarczających dowodów na poparcie swoich twierdzeń, ponosi ryzyko niekorzystnego dla siebie rozstrzygnięcia, o ile ciężar dowodu, co do tych okoliczności na niej spoczywał, a Sąd musi wyciągnąć ujemne konsekwencje z braku udowodnienia faktów przytoczonych na uzasadnienie żądań lub zarzutów – por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 28 lutego 2013 r. I ACa 613/12 LEX nr 1294695.

Stosownie do treści art. 22 §1 kp, przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca - do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

Do cech pojęciowych pracy stanowiącej przedmiot zobowiązania pracownika w ramach stosunku pracy należą osobiste i odpłatne jej wykonywanie w warunkach podporządkowania. Zgodnie ze stanowiskiem judykatury stosunek ubezpieczeniowy jest następczy wobec stosunku pracy i powstaje tylko wówczas, gdy stosunek pracy jest realizowany. Jeżeli stosunek pracy nie powstał bądź też nie jest realizowany, wówczas nie powstaje stosunek ubezpieczeniowy, nawet jeśli jest odprowadzana składka na ubezpieczenie społeczne (wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia z dnia 17 stycznia 2006 roku III AUa 433/2005, Wspólnota (...)). Podleganie pracowniczemu tytułowi ubezpieczenia społecznego jest uwarunkowane nie tyle opłacaniem składek ubezpieczeniowych, ile legitymowaniem się statusem pracownika rzeczywiście świadczącego pracę w ramach ważnego stosunku pracy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 października 2005 roku o sygn. akt II UK 43/05, OSNAPiUS rok 2006/15 – 16/251).

W przedmiotowej sprawie organ rentowy stanął na stanowisku, iż umowa o pracę z dnia 20 grudnia 2016 r. zawarta między wnioskodawcą, a płatnikiem składek, jest nieważna, bowiem została zawarta dla pozoru.

Zgodnie z art. 83 § 1 k.c. nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru.

Z czynnością prawną pozorną mamy do czynienia wówczas, gdy występują, łącznie, następujące warunki: oświadczenie woli musi być złożone tylko dla pozoru, oświadczenie woli musi być złożone drugiej stronie, adresat oświadczenia woli musi zgadzać się na dokonanie czynności prawnej jedynie dla pozoru, czyli być aktywnym uczestnikiem stanu pozorności. Pierwsza i zasadnicza cecha czynności pozornej wyraża się brakiem zamiaru wywołania skutków prawnych, jakie prawo łączy z tego typu i treścią złożonego oświadczenia. Jest to zatem z góry świadoma sprzeczność między oświadczonymi a prawdziwymi zamiarami stron, czyli upozorowanie stron na zewnątrz i wytworzenie przeświadczenia dla określonego kręgu (otoczenia), nie wyłączając organów władzy publicznej, że czynność o określonej treści została skutecznie dokonana. Jednakże zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego, wyrażonym w wyroku z 14 marca 2001 roku (sygn. akt III UKN 258/00, opubl. OSNAP 2002/21/527), nie można przyjąć pozorności oświadczeń woli o zawarciu umowy o pracę, gdy pracownik podjął pracę i ją wykonywał, a pracodawca świadczenie to przyjmował. Nie wyklucza to rozważenia, czy w konkretnym przypadku zawarcie umowy zmierzało do obejścia prawa (art. 58 § 1 k.c. w związku z art. 300 k.p.).

O czynności prawnej mającej na celu obejście ustawy można mówić wówczas, gdy czynność taka pozwala na uniknięcie zakazów, nakazów lub obciążeń wynikających z przepisu ustawy i tylko z takim zamiarem została dokonana. Nie jest natomiast obejściem prawa dokonanie czynności prawnej w celu osiągnięcia skutków, jakie ustawa wiąże z tą czynnością prawną. Skoro z zawarciem umowy o pracę ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych wiąże obowiązek ubezpieczenia emerytalno-rentowego, chorobowego i wypadkowego, podjęcie zatrudnienia w celu objęcia ubezpieczeniem i ewentualnego korzystania ze świadczeń z tego ubezpieczenia nie może być kwalifikowane jako obejście prawa.
W sytuacji, gdy wolą stron zawierających umowę było faktyczne nawiązanie stosunku pracy i doszło do świadczenia pracy za wynagrodzeniem, sama świadomość jednej ze stron umowy, a nawet obu stron, co do wystąpienia w przyszłości zdarzenia uprawniającego do świadczeń z ubezpieczenia społecznego, nie daje podstawy do uznania, że umowa miała na celu obejście prawa (wyrok SN z dnia 2 lipca 2008 roku, sygn. akt II UK 334/07, opubl. L.).

Sąd Okręgowy w Łodzi podziela również pogląd Sądu Najwyższego (wyrok z dnia 25 stycznia 2005 roku, II UK 141/04, OSNP 2005/15/235), w którym to SN stwierdza, iż stronom umowy o pracę, na podstawie której rzeczywiście były wykonywane obowiązki i prawa płynące z tej umowy, nie można przypisać działania w celu obejścia ustawy (art. 58 § 1 k.c. w zw. z art. 300 k.p.).

Nadto nadmienić należy, iż w niniejszej sprawie to na organie rentowym spoczywał ciężar dowodu, że strony umowy o pracę złożyły fikcyjne oświadczenia woli, a więc, że nie miały zamiaru wywołania żadnych skutków prawnych, gdyż pracownik nie podjął wykonywania pracy, a pracodawca świadczenia tego nie przyjmował. Z tych bowiem faktów organ rentowy wywodzi skutki prawne (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 lutego 2007 roku, I UK 269/2006, LEX nr 328015).

Sąd Okręgowy w całości podziela stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia 24 lutego 2010 roku w sprawie o sygn. akt II UK 204/09 (lex nr 590241), iż o tym czy strony istotnie nawiązały stosunek pracy stanowiący tytuł ubezpieczeń społecznych nie decyduje samo formalne zawarcie umowy o pracę, wypłata wynagrodzenia, przystąpienie do ubezpieczenia i opłacenie składki, wystawienie świadectwa pracy, ale faktyczne i rzeczywiste realizowanie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy, a wynikających z art. 22 § 1 k.p. Istotne więc jest, aby stosunek pracy zrealizował się przez wykonywanie zatrudnienia o cechach pracowniczych.

W uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 21 maja 2010 roku w sprawie o sygn. akt I UK 43/10 (Lex nr 619658) można wyczytać, że umowa o pracę jest zawarta dla pozoru, a przez to nie stanowi tytułu do objęcia ubezpieczeniami społecznymi, jeżeli przy składaniu oświadczeń woli obie strony mają świadomość, że osoba określona w umowie jako pracownik nie będzie świadczyć pracy, a podmiot wskazany jako pracodawca nie będzie korzystać z jej pracy, czyli strony z góry zakładają, iż nie będą realizowały swoich praw i obowiązków wypełniających treść stosunku pracy. Skoro z zawarciem umowy o pracę ustawa z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 roku, Nr 205, poz. 1585 ze zm.) wiąże obowiązek ubezpieczenia emerytalnego i rentowych oraz wypadkowego i chorobowego, to podjęcie zatrudnienia w celu objęcia tymi ubezpieczeniami i ewentualnie korzystania z przewidzianych nimi świadczeń nie jest obejściem prawa.

W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 24 sierpnia 2010 roku w sprawie o sygn. akt I UK 74/10 (lex numer 653664) stwierdzono zaś, że podstawą ubezpieczenia społecznego jest rzeczywiste zatrudnienie, a nie sama umowa o pracę (art. 22 k.p., art. 6 ust. 1 pkt 1 i art. 13 pkt 1 w/w ustawy). Umowa o pracę nie jest czynnością wyłącznie kauzalną, gdyż w zatrudnieniu pracowniczym chodzi o wykonywanie pracy. Brak pracy podważa sens istnienia umowy o pracę. Innymi słowy jej formalna strona, nawet połączona ze zgłoszeniem do ubezpieczenia społecznego, nie stanowi podstawy takiego ubezpieczenia.

Z powyższego jednoznacznie wynika, że motywacja skłaniająca do zawarcia umowy o pracę nie ma znaczenia dla jej ważności przy tym wszak założeniu, że nastąpiło rzeczywiste jej świadczenia zgodnie z warunkami określonymi w art. 22 § 1 k.p. Tym samym nie można byłoby czynić odwołującemu zarzutów, że zawarł umowę o pracę jedynie w celu uzyskania świadczeń z ubezpieczeń społecznych, pod tym wszakże warunkiem, że na podstawie kwestionowanej umowy realizowałby zatrudnienie o cechach pracowniczych.

Mając na uwadze dotychczas poczynione rozważania prawne należy podkreślić, że w realiach niniejszej sprawy Sąd Okręgowy w celu dokonania kontroli prawidłowości zaskarżonej decyzji organu rentowego musiał zatem badać, czy pomiędzy wnioskodawcą a płatnikiem składek istotnie doszło do nawiązania i realizacji stosunku pracy w warunkach określonych w art. 22 § 1 k.p.

W tej sytuacji do Sądu należało przeprowadzenie oceny, czy analizowany stosunek prawny nosił konstytutywne cechy stosunku pracy.

W tym celu Sąd zbadał, czy odwołujący się osobiście świadczył pracę podporządkowaną pracodawcy (pod kierownictwem pracodawcy) w sposób ciągły, odpłatny, na rzecz i ryzyko pracodawcy Dokonanie powyższego ustalenia miało bowiem znaczenie dla objęcia wnioskodawcy obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi: emerytalnym, rentowymi, chorobowym oraz wypadkowym z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę.

Zdaniem Sądu analiza zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego prowadzi do wniosku, że wnioskodawca na rzecz zainteresowanego w spornym okresie wykonywał umówioną pracę. Przy wykonywaniu obowiązków był bezpośrednio podporządkowany pracodawcy. Zeznania świadków oraz pozostały zebrany w sprawie materiał dowodowy w postaci dokumentów jednoznacznie wskazuje, że ubezpieczony wykonywał szereg czynności, obowiązków na rzecz swojego pracodawcy.

W sprawie niniejszej zostały stwierdzone omówione powyżej elementy świadczące o tym, iż wnioskodawca wykonywał pracę na podstawie umowy o pracę i łączy go z zainteresowaną stosunek pracy. Zeznania wnioskodawcy, zainteresowanej i świadków wskazują, że ubezpieczony wykonywał swoje obowiązki jako serwisant - auomatyk. Zostało też wykazane, co również jest składnikiem stosunku pracy, podporządkowanie wnioskodawcy poleceniom pracodawcy. W ocenie Sądu, takie ustalenia wskazują jednoznacznie, że sporne zatrudnienie miało cechy reżimu pracowniczego.

Przede wszystkim należy zwrócić uwagę na to, że zgromadzony w sprawie materiał dowodowy potwierdza, że zainteresowani kierowali pracą wnioskodawcy. Jest to istotne, jeżeli uwzględni się, że zatrudnienie pracownicze odwołuje się do staranności, a nie rezultatu.

Ustawodawca zastrzegł w przepisie art. 22 § 1 k.p., że pracownik wykonuje pracę pod kierownictwem pracodawcy, przy czym nie zdefiniował tej cechy zatrudnienia. W literaturze przedmiotu wyinterpretowano, że kierownictwo pracodawcy przejawia się w poleceniach, podporządkowaniu organizacyjnym oraz podporządkowaniu represywnym i dystrybutywnym. Nie jest jednak jasne, czy wszystkie przejawy kierownictwa pracodawcy muszą występować jednocześnie i z pełnym nasileniem. Zmieniające się warunki i potrzeby świadczenia pracy zrodziły dylemat. Sprowadza się on do pytania czy niewystępowanie w trakcie zatrudnienia (lub występowanie w ograniczonym rozmiarze) poleceń podmiotu zatrudniającego, jak również pozostałych cech kierownictwa, pozwala na uznanie istnienia stosunku pracy. Wydaje się, że odpowiedzią orzecznictwa jest konstrukcja podporządkowania autonomicznego. Sąd Najwyższy przyjął, że podporządkowanie pracownika (art. 22 § 1 k.p.) może polegać na określeniu przez pracodawcę czasu pracy i wyznaczeniu zadań, natomiast co do sposobu ich realizacji pracownik ma pewien zakres swobody(Wyrok SN z dnia 7.09.1999 r., I PKN 277/99, OSNAPiUS 2001 nr 1, poz. 18, wyrok SN z dnia 04.04.2002 r., I PKN 776/00 OSNP 2004 nr 6, poz.94.).

Do koncepcji tej nawiązywał Sąd Najwyższy również w późniejszych orzeczeniach (Wyrok SN z dnia 7.03.2006 r., I PK 146/05,OSNP 2007, nr 5-6, poz. 67, postanowienie SN z dnia 11 października 2007 r., III UK 70/07, OSNP 2008, nr 23-24, poz. 366).

W literaturze przedmiotu(T. Liszcz, W sprawie podporządkowania pracownika, (w:) Współczesne problemy prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, red. L. Florka i Ł. Pisarczyka, Warszawa 2011, s.120-121) można odnaleźć stanowiska wyrażające dezaprobatę dla wskazanej linii orzeczniczej. Wskazuje się, że koncepcja podporządkowania autonomicznego może prowadzić do rozmycia pojęcia podporządkowania i do otwarcia prawa pracy dla stosunków samodzielnego zatrudnienia, które nie powinny korzystać z ochrony właściwej dla stosunku pracy(A. Musiała, Glosa do wyroku SN z dnia 7 marca 2006 r., I PK 146/05, Gdańskie Studia Prawnicze – Przegląd Orzecznictwa 2009, nr 1, poz. 127).

W dyskusji dotyczącej relacji zachodzących miedzy stronami stosunku pracy nie brak również wypowiedzi, że koncepcja podporządkowania autonomicznego koresponduje z dokonującymi się przemianami na rynku pracy(L. Mitrus, Podporządkowanie pracownicze jako zmieniająca się cecha stosunku pracy, (w:) Współczesne problemy prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, red. L. Florka i Ł. Pisarczyka, Warszawa 2011, s.126-130). Pomijając wskazane spory, oczywiste jest, że konstrukcja podporządkowania autonomicznego przybliża umowę o pracę do rozwiązań zastrzeżonych dla umów cywilnoprawnych (szczególnie umowy zlecenia). Oznacza to, że w wielu wypadkach niemożliwe będzie precyzyjne odróżnienie podporządkowania pracowniczego od zależności właściwych dla zobowiązania cywilnoprawnego. Przyjmując za punkt odniesienia elastyczną koncepcję podporządkowania autonomicznego, wypada dostrzec, że w jej ramach kierownictwo pracodawcy polega na określeniu czasu i skonkretyzowaniu zadań, przy jednoczesnym nie ingerowaniu w sposób ich realizacji. Analiza dowodów zaoferowanych w trakcie postępowania przez strony, nie pozwala na przyjęcie, że wnioskodawca pracował według takiego modelu.

Mając na względzie powyższe należy wskazać, że odwołujący świadczyła pracę w warunkach kierownictwa pracodawcy.

Konstatacja ta jest ważna, gdy założy się, że praca pod kierownictwem w myśl art. 22 § 1 k.p., jest jedną z najważniejszych cech w procesie typizacji charakteru stosunku prawnego łączącego strony(wyrok SN z dnia 20.03.1965 r., III PU 28/64, OSNCP 1965, nr 9, poz. 157).

Z powyższych względów, Sąd Okręgowy uznał, że strony były związane umową o pracę, gdyż sporny stosunek prawny nosił konstytutywną cechę umowy o pracę, wynikającej z art. 22 § 1 k.p., jaką jest pracownicze podporządkowanie.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji wyroku na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c.

W przedmiocie kosztów procesu Sąd orzekł w pkt 2 sentencji wyroku na podstawie art. 98 § 1 i § 3 k.p.c. i zasądził od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddziału w Ł. na rzecz wnioskodawcy kwotę 180 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego – stosownie do treści § 9 ust. 2, rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokacie (tekst jednolity Dz. U. z 2015 r., poz. 1800).

ZARZĄDZENIE

odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi organu rentowego.

K.K.-W.