Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 09 maja 2018 roku

Sąd Okręgowy w Płocku I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 25 kwietnia 2018 roku w Płocku na rozprawie

sprawy z powództwa Ł. B.

przeciwko Skarbowi Państwa – Dyrektorowi Zakładu Karnego w P.

o zadośćuczynienie

I.  oddala powództwo;

II.  zasądza od powoda Ł. B. na rzecz Skarbu Państwa - Dyrektora Zakładu Karnego w P. kwotę 240,00 zł (dwieście czterdzieści złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego;

III.  przyznaje adwokatowi A. H. prowadzącemu Kancelarię Adwokacką w P. z sum budżetowych Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Płocku kwotę 295,20 zł (dwieście dziewięćdziesiąt pięć złotych dwadzieścia groszy), w tym podatek VAT, tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu.

Sygn. akt I C 2365/16

UZASADNIENIE

Ł. B. pozwem z dnia 03 listopada 2016 roku wniósł o zasądzenie od pozwanego Skarbu Państwa - Zakładu Karnego w P. na jego rzecz kwoty 80.000,00 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia złożenia pozwu do dnia zapłaty, zasądzenie od pozwanego kosztów procesu sądowego. W uzasadnieniu wskazał, iż w Zakładzie Karnym w P. panują krytyczne warunki bytowe, a sami funkcjonariusze nadużywają swoich praw i obowiązków, nieludzko traktują przebywających w jednostce skazanych. Po przyjeździe do tego zakładu trafił do tzw. celi izolacyjnej dwuosobowej nr 604. W celi panował ogólny bród i wilgoć. Ścianka odgradzająca kącik sanitarny była pokryta wilgocią i grzybem. Metraż celi był zbyt mały dla dwóch osób. Na tej celi oraz celi 503 metraż nie był zgodny z obowiązującymi normami. Ponadto na obu celach kąciki sanitarne zostały zmniejszone tak, że żaden dorosły człowiek nie jest w stanie usiąść na desce klozetowej. Jeżeli była tak potrzeba siadał przy drzwiach otwartych, bokiem i narażało go to na podglądanie przez wizjer w drzwiach. Przez brak samotności i intymności był to dla niego czynnik bardzo stresujący, bo w każdej chwili ktoś mógł wejść do celi. Nadto nie działała wentylacja w Zakładzie Karnym, szafki nie miały drzwiczek przez co psuła się żywność. Materace w celach były brudne, śmierdzące wilgotne i zapleśniałe. Koce są brudne, zawszone i wydzielają nieprzyjemny zapach. Prześcieradła i ręczniki nie nadają się do użytku. W celach nie ma ciepłej wody. Musiał myć się w zimnej wodzie, bowiem funkcjonariusze nie chcieli mu wydać grzałki ani czajnika. Cele 604 i 817 nie posiadały radioodbiorników. Nadto powód zakwestionował zgodność z przepisami oświetlenia oraz łaźni. Potrawy dostarczane przez kuchnię są produkowane ze starych i zepsutych produktów. A z uwagi na zbyt rzadkie dostarczanie do cel suszarek na odzież nie jest możliwe częste robienie prania. Wreszcie podniósł, iż od czterech miesięcy jest objęty tzw. zaleceniami, które polegają na częstych kontrolach celi, kontrolach osobistych przy każdym opuszczeniu celi, kontrolach osobistych osób odwiedzających powoda, w tym jego sześcioletniej córki i to bez udziału psychologa dziecięcego. Na skutek tego jego rodzina nie chce go odwiedzać. Składane przez niego wnioski, prośby i skargi giną w niewyjaśnionych okolicznościach. Wreszcie powód zakwestionował również prawidłowość działania w pozwanej jednostce penitencjarnej służby zdrowia, a także wskazał, iż został pozbawiony wszelkich zajęć sportowych i KO. W okresie gdy przebywał w celach izolacyjnych został pozbawiony wszelkich zajęć sportowych i udziału we mszy świętej, bo funkcjonariusze nie chcieli go tam doprowadzić (k. 2 - 5).

Pozwany w odpowiedzi na pozew wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie od powoda na jego rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego na rzecz pozwanego wg. norm przepisanych tj. 7.200,00 zł. W uzasadnieniu podniósł zarzut przedawnienia roszczeń dotyczących okresu przed dniem 01 listopada 2013 roku, zaprzeczył twierdzeniom zgłoszonym przez powoda i podniósł, iż powód nie tylko nie wykazał ale nawet nie uprawdopodobnił domniemanej szkody, jej wysokości, ani tym bardziej normalnego związku przyczynowego.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W Zakładach Karnych w Polsce obwiązuje zarządzenie nr 24/14 Dyrektora Generalnego Służby Więziennej z dnia 10 lipca 2014 roku w sprawie przeciwdziałania przedostawaniu się substancji odurzających i ich obrotowi na ternie zakładów karnych i aresztów śledczych. W oparciu o to zarządzenie Dyrektor Zakładu Karnego w P. w dniu 13 czerwca 2016 roku wydał program profilaktyki w zakresie przeciwdziałania przedostawaniu się substancji odurzających i ich obrotowi na ternie Zakładu Karnego w P.. Załącznikiem do tegoż programu jest procedura umieszczania oraz weryfikowania osadzonych umieszczanych w wykazie osadzonych zainteresowanych obrotem substancjami odurzającymi. Zgodnie z jej pkt 3 decyzję o umieszczeniu osadzonego na takim wykazie podejmuje m.in. dyrektor po zapoznaniu się z notatką osoby wnioskującej sporządzoną zgodnie z pkt 2 tej instrukcji. W przypadku umieszczenia osadzonego na w/w wykazie stosuje się wobec niego zalecenia profilaktyczno ochronne ujęte w wytyczne dotyczące sposobu postępowania z osadzonymi ujętymi na tym wykazie, które również stanowią załącznik do programu. Zgodnie z pkt 6 w.w załącznika konieczność dalszego stosowania w/w zaleceń weryfikuje się nie rzadziej niż do 6 miesięcy od daty umieszczenia osadzonego na wykazie. Odbywa się to poprzez złożenie stosownego wniosku, który opiniują: wychowawca danego oddziału mieszkalnego, kierownik lub jego zastępca działu penitencjarnego, funkcjonariusz odpowiedzialny za gromadzenie i przetwarzanie informacji pozyskanych w wyniku prowadzonych czynności profilaktycznych, koordynator ora kierownik lub zastępca kierownika działu ochrony. Zgodnie z kolei z w/w wytycznymi dotyczącymi sposobu postępowania z osadzonymi ujętymi na tym wykazie:

- każdorazowo dokonuje się kontroli osobistych osadzonego przez opuszczeniem i powrotem do oddziału mieszkalnego;

- osoby odwiedzające osadzonego każdorazowo poddawane są kontroli osobistej;

- dokonuje się dodatkowych kontroli cel mieszkalnych, w których zakwaterowani są w.w osadzeni (zarządzenie nr 24/14 - k. 138 - 143, program profilaktyki wraz z załącznikami - k. 144 - 162).

Ł. B. odbywa karę ośmiu lat pozbawienia wolności, której koniec przypada na 2021 rok. Początkowo przebywał w Areszcie Śledczym w Ł.. 5 lipca 2016 roku został przetransportowany do Zakładu Karnego w P. i tam przebywa przez cały ten okres, z wyjątkiem dwóch miesięcy, podczas których przebywał w Areszcie Śledczym w Ł. (bezsporne, przesłuchanie powoda - k. 101 - 102 - 05:39).

Decyzją dyrektora Zakładu Karnego w P. został on umieszczony w dniu 07 lipca 2016 roku na wykazie osób zainteresowanych dystrybucją bądź zażywaniem substancji odurzających na terenie jednostki penitencjarnej. Powyższe uzasadnione zostało tym, iż z systemu N..NET wynikało, iż osadzony w trakcie obecnego pobytu w warunkach izolacji więziennej kilkakrotnie był uczestnikiem zdarzeń nadzwyczajnych związanych z ujawnieniem substancji odurzających oraz przedmiotów niedozwolonych - m.in. w rzeczach osobistych, paczce żywnościowej, korespondencji. W celach w których przebywał wcześniej w innych zakładach karnych ujawniano środki odurzające. Nadto w jego rzeczach osobistych znaleziono własnoręcznie zrobiony nóż, telefon komórkowy, kartę pamięci oraz kartę SIM do telefonu. W związku z powyższym został objęty w/w wytycznymi (notatki służbowe - k. 47, 119, zeznania świadków M. P. - k. 186 - 23:48, G. J. - k. 187 - 38:10).

Od tego dnia były dokonywane wobec niego kontrole osobiste przy każdorazowym opuszczeniu i powrocie do oddziału mieszkalnego, osoby odwiedzające go przechodziły każdorazowo kontrole osobiste, dokonywano dodatkowych kontroli zajmowanych przez niego cel mieszkalnych. Dla osób takich tworzona jest odrębna grupa spacerowa, żeby nie spotykały się z ogółem osadzonych. Kontrole osobiste osób odwiedzających go miały miejsce w dniach: 12 lipca 2016 roku, 23 sierpnia 2016 roku, 29 sierpnia 2016 roku, 17 października 2016 roku, 21 listopada 2016 roku - jego ówczesna partnerka, a obecnie żona A. S., 13 września 2016 roku, 24 października 2016 roku, 07 listopada 2016 roku - A. S., wraz z córką powoda N. B.. Za każdym razem kontrole te przeprowadzały funkcjonariuszki Służby Więziennej, za zgodą osoby kontrolowanej, a ich przyczyną było podejrzenie wniesienia na teren jednostki penitencjarnej przedmiotów niebezpiecznych, niedozwolonych (protokoły kontroli osobistej - k.121 - 128, 215 - 223, zeznania świadka M. P. - k. 186 - 26:36).

W dniu 24 listopada 2016 roku na wniosek wychowawcy powoda został on decyzją Dyrektora Zakładu Karnego zdjęty z tego wykazu. Uzasadnione to było tym, iż przeprowadzane badania na obecność narkotyków w organizmie za każdym razem dawały wynik negatywny, a z rozpoznania środowiska skazanych wynikało, iż nie jest on zainteresowany w tej jednostce zażywaniem, czy dystrybucją środków odurzających (notatka służbowa - k. 120).

W dniu 08 listopada 2017 roku powód ponownie został umieszczony na w.w wykazie. Decyzja dyrektora została oparta na treści notatki służbowej działu ochrony ZK P.. Z notatki tej wynikało, iż powód wraz z drugim skazanym prawdopodobnie podejmuje próby pozyskiwania środków odurzających i rozprowadzania ich na terenie Zakładu Karnego w P. poprzez agitację innych osadzonych, aby oni za pośrednictwem swoich rodzin (najczęściej żon) podczas widzenia wnosili środki odurzające niewiadomego pochodzenia (dopalacze) na teren jednostki penitencjarnej. Ustalono również, iż ciotka jednego z osadzonych odbiera tzw. towar od osób zaprzyjaźnionych z Ł. B., które dwa razy w miesiącu przyjeżdżają z Ł. do P., aby przekazać ten towar (notatka służbowa - k. 117 - 118).

Od tego momentu powód ponownie został poddany w/w działaniom profilaktycznym. Ponownie osoby odwiedzające go musiały przejść kontrole osobiste. A. B. kontrole takie przeszła w dniach 22 listopada 2017 roku, 28 listopada 2017 roku, a wraz z córką N. B. w dniu 27 grudnia 2017 roku. Ponownie za każdym razem kontrole te przeprowadzały funkcjonariuszki Służby Więziennej, za zgodą osoby kontrolowanej, a ich przyczyną było podejrzenie wniesienia na teren jednostki penitencjarnej przedmiotów niebezpiecznych, niedozwolonych (protokoły kontroli - k. 130, 133, 134).

Również w okresie, gdy powód nie znajdował się na przedmiotowym wykazie zdarzało się, iż A. B. podczas wejścia na teren zakładu karnego była poddawana kontroli osobistej. Sytuacje takie miały miejsce w dniach 13 marca 2017 roku i 02 października 2017 roku. Ich przebieg i przyczyny były takie same, jak w pozostałych przypadkach (protokoły kontroli - k. 129, 131).

Również w okresie, gdy powód nie znajdował się na przedmiotowym wykazie były przeprowadzane kontrole cel, w których przebywał. Sytuacje takie miały miejsce w dniach 04 stycznia 2017 roku i 13 stycznia 2017 roku. Ujawniono wówczas po kilka przedmiotów wątpliwych, bądź niedozwolonych (protokoły - k. 136- 137).

W trakcie pobytu powoda w przedmiotowym Zakładzie Karnym poddawano go badaniom na obecność środków odurzających w dniach 06 lipca 2016 roku, 20 lipca 2016 roku, 30 sierpnia 2016 roku, 21 września 2016 roku, 21 października 2016 roku, 04 stycznia 2017 roku, 10 maja 2017 roku, 23 maja 2017 roku, 30 listopada 2017 roku i 21 grudnia 2017 roku. Za każdym razem ich wynik był ujemny (protokoły - k. 163 - 172).

W Zakładzie Karnym w P. regularnie prowadzone są remonty cel mieszkalnych polegające na wymianie instalacji elektrycznej i zastosowaniu oświetlenia typu LED w kącikach sanitarnych i doprowadzeniu ciepłej wody do cel mieszkalnych. W celi 503 remont instalacji elektrycznej jest przewidziany na rok 2018, a ciepła woda użytkowa została już doprowadzona. Cela 604 była remontowana w latach 2013 - 2014. Jest tam również doprowadzona ciepła woda użytkowa. Podczas remontów przeprowadzanych przez rokiem 2013/2014 w celach wymieniano podłogę na płytki typu gres, a także odświeżano powłoki malarskie oraz zabudowano wszystkie kąciki sanitarne od podłogi do sufitu (zeznania świadka K. G. - k. 185 - 11:39, notatka - k. 56).

Wszystkie cele mieszkalne w Zakładzie Karnym w P. są wyposażone w otwierane okna drewniane, zapewniające dopływ świeżego powietrza, a ich stan techniczny nie budzi zastrzeżeń. W oknach znajdują się blendy, ale nie ograniczają one dostępu świeżego powietrza, a jedynie ograniczają kontakt osadzonych ze światem zewnętrznym. W celach zapewniona jest również wentylacja. W żadnej celi nie występuje zagrzybienie ścian i sufitów, a ewentualne uszkodzenia ścian i sufitów wynikają z ich dewastacji przez osadzonych. Osadzeni skarżyli się w latach 2016 - 2017 dwukrotnie na występujący w celach grzyb. W związku z powyższym jednostka była wizytowana przez Sanepid i wówczas nie stwierdzono występowania zagrzybienia w celach. Stwierdzono jedynie wykwity wodne wynikające z zalania celi. Każda osoba pozbawiona wolności przebywająca w pozwanej jednostce penitencjarnej korzysta dwa razy w tygodniu z ciepłej kąpieli w jednej z dwóch łaźni funkcjonujących w zakładzie. W pierwszej z nich znajduje się 18 natrysków, a w drugiej 16. Łaźnie te nie posiadają kabin, ani przegród. Bielizna osobista, w tym ręczniki i ścierki do wycierania naczyń są wymieniane co tydzień, bielizna pościelowa co dwa tygodnie, a koce i materace na indywidualne prośby skazanych (zeznania świadka K. G. - k. 185 - 14:12, 16:46, notatka - k. 56).

W okresie pobytu powoda w pozwanym Zakładzie Karnym było również podejrzenie pluskiew w jednej z cel. Cela ta została zdezynfekowana przed podmiot zewnętrzny razem ze znajdującym się w niej sprzętem kwaterunkowym oraz rzeczami osobistymi osadzonych (zeznania świadka K. G. - k. 186 - 19:08).

Ł. B. w 2016 roku złożył 9 skarg, w tym 2 bezpośrednio do Dyrektora Zakładu Karnego w P., 5 za pośrednictwem Sądu Okręgowego w Płocku oraz 2 za pośrednictwem Okręgowego Inspektoratu Służby Więziennej w Ł. dotyczących m.in. karania, warunków odbywania kary pozbawienia wolności, leczenia, ginięcia próśb, sposobu załatwiania próśb, postępowania funkcjonariuszy kontroli osobistej odwiedzających osadzonego, decyzji dyrektora (notatka - k. 54).

Ł. B. przebywając w Zakładzie Karnym w P. otrzymywał wyżywienie według normy „ (...)” bez mięsa wieprzowego - przyznanej za zgodą dyrektora ZK na podstawie jego prośby. Jakość posiłków dostarczanych osadzonym i ich zgodność z jadłospisem jest codziennie kontrolowana przez pracownika służby zdrowia. Pobierane są również próby smakowe. W okresie pobytu powoda w Zakładzie Karnym jadłospisy zawierają pozytywną opinię dotyczącą spożywanych posiłków (wyjaśnienia - k. 55).

W celach, w których przebywał Ł. B. w Zakładzie Karnym w P. znajdują się głośniki radiowęzła. Sieć ta działa poprawnie, a ewentualne usterki są bezzwłocznie usuwane (notatka - k. 57).

1 marca 2018 roku w celi, w której przebywał powód ujawniono środek wyglądający jak tzw. plastelina, będąca dopalaczem, który według wstępnych ocen jest właśnie tzw. dopalaczem tj. środkiem psychoaktywnym (zeznania świadka M. P. - k. 187 - 29:11).

W marcu 2018 roku na wykazie osób zainteresowanych dystrybucją bądź zażywaniem substancji odurzających na terenie jednostki penitencjarnej umieszczonych było 17 osadzonych na 582 ogólnie osadzonych (zeznania świadków M. P. - k. 187 - 29:11, G. J. - k. 187 - 38:10).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o wskazane wyżej dowody z dokumentów, ich kopii oraz zeznania świadków. Zeznania świadka A. B. nie wiele wniosły do sprawy niniejszej, bowiem świadek nigdy nie była w celi, w której mąż odbywa karę pozbawienia wolności i nie zna warunków w niej panujących. Kwestia zaś kontroli osobistych była kwestią bezsporną.

Sąd pominął część wniosków dowodowych z pisma z dnia 1 listopada 2016 roku, albowiem pełnomocnik powoda zobowiązany przez Sąd (k. 78) w wyznaczonym terminie nie uzupełnił braków tych wniosków, a bez tego nie było możliwe ich przeprowadzenie.

Sąd pominął również wnioski dowodowe zgłoszone w niniejszym procesie przez pełnomocnika powoda pismem z dnia 23 kwietnia 2018 roku, jako spóźnione w oparciu o treść art 207 § 6 k.p.c. Po pierwsze powód w sprawie niniejszej od pierwszej rozprawy, która miała miejsce w dniu 27 września 2017 roku cały czas był reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika, najpierw z urzędu, a następnie od dnia 19 marca 2018 roku z wyboru. Posiadał zatem fachową pomoc prawną umożliwiającą mu zgłaszanie odpowiednich do stanu sprawy twierdzeń oraz wniosków. Zresztą w toku niniejszego procesu powód szereg takich wniosków składał, a Sąd część z nich uwzględnił. Nadto zasadą w procesie cywilnym jest zgłoszenie wpierw twierdzenia, a następnie zgłoszenie wniosków dowodowych potwierdzających to twierdzenie. Przy braku odpowiedniego twierdzenia nie ma podstaw do uwzględnienia wniosków dowodowych potwierdzających je. W piśmie z dnia 23 kwietnia 2018 roku pełnomocnik powoda podniósł zupełnie nowe okoliczności dotyczące złamania nadgarstka ręki prawej przez powoda w dniu 05 stycznia 2018 roku i tę okoliczność wskazał, jako okoliczność uzasadniającą dalsze kontynuowanie postępowania dowodowego. Tymczasem sam powód w przesłuchaniu, które miało miejsce w dniu 19 marca 2018 roku, a zatem już po tym zdarzeniu, nie podnosił żadnych okoliczności związanych z tym zdarzeniem, nie wskazywał na to, iż było to działanie zawinione przez pozwanego, czy powodujące konieczność dalszego leczenia i w zdarzeniu tym nie upatrywał źródła swojej krzywdy. Rozprawa w tym dniu uległa odroczeniu tylko z jednego powodu, tj. celem załączenia odezwy z Sądu Rejonowego Łódź Śródmieście w Łodzi. Powód reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika na rozprawie tej nie zgłosił żadnych dalszych wniosków dowodowych. W tej sytuacji trudno przyjąć, iż zachodzi jakikolwiek przypadek wyjątkowy w rozumieniu art 207 § 6 k.p.c. uzasadniający uwzględnienie wniosków dowodowych powoda zawartych w pkt 1 - 4 tego pisma, które to wnioski z pewnością prowadziłyby do znacznego przedłużenia niniejszego postępowania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo jako bezzasadne podlegało oddaleniu.

Powód domagał się w pozwie wysokiej rekompensaty finansowej za krzywdę z tytułu niezapewnienia przez pozwanego zgodnych z przepisami prawa warunków odbywania kary pozbawienia wolności, naruszania przez funkcjonariuszy pozwanego praw powoda, jako osoby pozbawionej wolności, braku odpowiedniej opieki lekarskiej oraz pogorszenia stanu swojego zdrowia w związku z warunkami panującymi w Zakładzie Karnym w P. odwołując się do przepisów mówiących o naruszeniu jego dóbr osobistych, podnosząc iż pozwany narusza jego prawo do „godnego życia i odsiadywania wyroku”.

Podstawową przesłanką odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanego jest art 417 k.c. niewątpliwie bowiem wykonywanie kary pozbawienia wolności wobec człowieka przez Zakład Karny jest wykonywaniem władzy publicznej w rozumieniu w/w przepisu. Podstawową przesłanką odpowiedzialności z art. 417 k.c. jest szkoda, przy czym pojęcie szkody obejmuje uszczerbek zarówno w dobrach majątkowych, jak i w przypadkach określonych w ustawie - w dobrach niemajątkowych. Możliwość domagania się naprawienia szkody niemajątkowej, czyli krzywdy przewidują przede wszystkim art. 445 § 1 k.c. w związku z art. 444 k.c. i art. 448 k.c. Z treści art. 445 § 1 k.c. wynika, że w wypadku spowodowania uszkodzenia ciała lub wywołaniu rozstroju zdrowia sąd może przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. Z kolei art. 448 k.c. stanowi, że w razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia.

Przesłanką odpowiedzialności za naruszenie cudzego dobra osobistego, zgodnie z art. 24 k.c., jest bezprawność działania, przez którą rozumie się działanie (zaniechanie) sprzeczne z prawem i zasadami współżycia społecznego. Przepis art. 24 k.c. przewiduje domniemanie bezprawności działania po stronie podmiotu, naruszającego dobra osobiste, co powoduje, że to na pozwanym spoczywa ciężar wykazania, że jego działanie było zgodne z prawem. W orzecznictwie podkreśla się, że przy żądaniu przyznania odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia podstawowym kryterium oceny sądu powinien być rozmiar ujemnych następstw w sferze psychicznej pokrzywdzonego, bowiem celem przyznania ochrony w formie majątkowej na podstawie art. 448 k.c. jest zrekompensowanie i złagodzenie krzywdy moralnej. Ocena tej przesłanki nie może abstrahować od wszelkich okoliczności towarzyszących powstaniu krzywdy.

Nadto przesłanką roszczenia z art. 24 k.c. jest istnienie i wykazanie szkody niemajątkowej, czyli krzywdy. Nie wystarczy ogólne, powołanie się na istnienie krzywdy, bliżej nieokreślonej. Musi ona być sprecyzowana poprzez wskazanie, na czym konkretnie polega i jakie właściwie dobra osobiste narusza zachowanie danego sprawcy, które ma charakter czynu bezprawnego. Do powstania roszczeń o zadośćuczynienie za naruszenie dóbr osobistych z art. 24 k.c. i 448 k.c. nie jest wystarczające ustalenie, że działanie sprawcy było bezprawne, konieczne jest wystąpienie skutku w postaci naruszenia dobra osobistego (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 27.03.2013r. I ACa 76/13). Przy ocenie, czy nastąpiło naruszenie dóbr osobistych, orzecznictwo postuluje zachowanie należytych proporcji i umiaru. Nie można bowiem nadużywać instrumentów prawnych właściwych dla ochrony dóbr osobistych dla przypadków, dotyczących wyłącznie subiektywnych odczuć osoby, dotkniętej zachowaniem innej osoby. Ocena, czy doszło do naruszenia dóbr osobistych nie może być subiektywna i nie można jej dokonywać według miary indywidualnej wrażliwości zainteresowanego, ale powinna uwzględniać elementy obiektywne. Należy mieć na uwadze odczucia przeciętnego odbiorcy - osoby rozsądnej i racjonalnie oceniającej, nieobciążonej uprzedzeniami, nieskłonnej do wyrażania ekstremalnych sądów. Dodać należy, że nie każda dolegliwość w postaci doznania przykrości stanowi o naruszeniu dóbr osobistych, ale tylko taka, która wedle przyjmowanych w społeczeństwie, przeciętnych ocen przekracza próg dozwolonych zachowań i nie jest małej wagi.

Ochronę dóbr osobistych gwarantują w stosunku do osób odbywających karę pozbawienia wolności normy zawarte w art. 40 i art. 40 ust. 4 Konstytucji, art. 3 Konwencji z dnia 4 listopada 1950 r. o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 ze zm.) oraz art. 4 kkw – przepisy te nakazują wykonywanie kary w sposób humanitarny, z poszanowaniem godności skazanego oraz zakazują stosowania tortur lub nieludzkiego albo poniżającego traktowania i karania skazanego. Za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa (art. 417 kc). Dla określenia odpowiedzialności odszkodowawczej władz publicznych, obok zdarzenia sprawczego, konieczne jest ustalenie pozostałych przesłanek odpowiedzialności deliktowej, to jest bezprawności, szkody i związku przyczynowego, a więc obowiązują tu zasady ogólne dotyczące kompensaty szkody na osobie (majątkowej i niemajątkowej) oraz koncepcji związku przyczynowego – zgodnie z art. 361 § 1 kc zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła.

W tym miejscu wskazać należy, iż ograniczenie praw i wolności skazanego może wynikać jedynie z ustawy i wydanego na jej podstawie prawomocnego orzeczenia. Ustawowe ograniczenia praw i wolności osób odbywających karę pozbawienia wolności zamieszczone są między innymi w k.k.w., regulującym zasady i sposób wykonywania orzeczonych przez sądy kar. Przepisy art. 102, art. 110a, art. 135 k.k.w. określają prawa i obowiązki osób odbywających karę pozbawienia wolności oraz regulują uprawnienia i obowiązki funkcjonariuszy zakładów karnych w zakresie nadzoru nad prawidłowym wykonaniem tej kary oraz ochrony porządku i bezpieczeństwa. Przepisy k.k.w. przewidują też szczególną drogę dochodzenia przez skazanych odbywających karę pozbawienia wolności ochrony ich praw naruszonych lub zagrożonych działaniami funkcjonariuszy więziennych. Zgodnie z art. 7 i art. 34 k.k.w. skazany może zaskarżyć do sędziego penitencjarnego oraz do sądu penitencjarnego decyzje wydawane przez funkcjonariuszy z powodu ich niezgodności z prawem, jak również zaskarżyć wymierzenie kary dyscyplinarnej (art. 148 § 1 k.k.w.). W tym szczególnym trybie następuje zatem stwierdzenie, czy decyzja oraz działania i zaniechania funkcjonariusza służby więziennej ograniczające prawa osoby osadzonej były zgodne z prawem czy bezprawne. Skoro więźniowie mogą domagać się w odpowiednim postępowaniu zapewnienia im godziwych warunków wykonywania kary pozbawienia wolności, to w sprawie o naruszenie ich dóbr osobistych nie mogą powoływać się na te okoliczności, które mogły stanowić podstawę skarg i wniosków kierowanych do odpowiednich organów na podstawie przepisów k.k.w. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 lutego 2012 r. IV CSK 276/11, niepubl.). Tymi okolicznościami są np. prawo dostępu do lekarzy odpowiednich specjalności, osadzenie palaczy z osobami niepalącymi, zapewnienie odpowiedniego sprzętu kwaterunkowego, dostęp do zajęć kulturalno - oświatowych, dostęp do aktów prawnych, brak odpowiedniej jakości bielizny pościelowej, brak zapewnienia odpowiednich warunków podczas transportu, zła jakość wydawanych posiłków, czy wreszcie umieszczenie na wykazie osób zainteresowanych obrotem substancjami odurzającymi na terenie Zakładu Karnego w P.. Postępowanie cywilne w sprawie o ochronę dóbr osobistych nie może bowiem zastępować odpowiedniego trybu przewidzianego w kodeksie karnym wykonawczym dla zmniejszenia uciążliwości odbywania kary pozbawienia wolności. W sprawie niniejszej powód z tego uprawnienia korzystał składając skargi zarówno w trybie w/w art 7 k.k.w, jak i art 6 k.k.w. W toku niniejszego postępowania powód nie udowodnił tego, iż którakolwiek z tych skarg okazała się zasadna.

Nadto pamiętać należy, iż w przypadku osób odbywających karę pozbawienia wolności istnieje również szereg obowiązków. Jednym z nich zgodnie z art 116 § 2 k.k.w. jest obowiązek poddania się kontroli osobistej w wypadkach uzasadnionych względami porządku lub bezpieczeństwa, a także obowiązek poddania kontroli celu mieszkalnej, w której skazany przebywa i przedmiotów stanowiących jego własność. W świetle bowiem art 108 § 1 k.k.w. administracja zakładu karnego ma obowiązek podejmowania odpowiednich działań celem zapewnienia skazanym bezpieczeństwa osobistego w czasie odbywania kary. Owe kontrole służą właśnie temu. W toku niniejszego procesu powód nie udowodnił tego, aby działania funkcjonariuszy służby więziennej w zakresie dotyczącym kontroli osobistej jego oraz kontroli cel mieszkalnych naruszały w/w art 116 k.k.w.

Jeżeli chodzi o kwestie kontroli osobistych osób odwiedzających powoda, to działanie takie przede wszystkim nie naruszało godności osobistej powoda, a ewentualną godność osobistą tych osób. Już chociażby z tego powoda roszczenie powoda oparte na tym twierdzeniu faktycznym jest bezzasadne. Jednakże z twierdzeń pozwu wynika, iż w powyższym działaniu powód upatruje naruszenia innego jego dobra osobistego, w postaci prawa do kontaktu z rodziną, prawa do życia rodzinnego, prawa do podtrzymania więzi rodzinnych. Pobyt w Zakładzie Karnym w sposób oczywisty w prawa te godzi. Osadzony nie ma bowiem swobodnego dostępu do członków swojej najbliższe rodziny i oni do niego. Jednakże nie jest to samo w sobie działaniem bezprawnym, bowiem osadzenie w zakładzie karnym odbywa się w oparciu o określone przepisy prawa i wyroki sądów. Jednakże stosownie do treści art 102 pkt 2 k.k.w., uszczegółowionego w art 105 § 1 k.k.w. skazany ma prawo do utrzymywania więzi z rodziną i innymi osobami bliskimi. Jednakże prawo to również jest ograniczone stosownie do treści art 105 § 3, 4 i 6 k.k.w. Temu z kolei służy prawo do widzeń uregulowane w art 105a k.k.w., prawo do korzystania z samoinkasującego aparatu telefonicznego wskazane w art 105b k.k.w. Powód z praw tych również korzystał. Widzenia powoda z członkami rodziny odbywały się w sposób niezakłócony. Kontrole osobiste członków jego rodziny były przeprowadzane przez funkcjonariuszy służby więziennej w ramach uprawnienia przyznanego im w art 18 ust 1 pkt 3 ustawy z dnia 9 kwietnia 2010 roku o służbie więziennej. Działania te nie był zatem działaniami bezprawnymi. Są one udokumentowane właściwymi protokołami, załączonymi do akt sprawy niniejszej.

Jeżeli chodzi z kolei o kwestie umieszczenia powoda na wykazie osób zainteresowanych obrotem substancjami odurzającymi na terenie Zakładu Karnego w P., to po pierwsze powód miał możliwość zakwestionowania tej decyzji w trybie art 6 i 7 k.k.w. i w ten sposób nie uzyskał korzystnego dla siebie rozstrzygnięcia. Ponadto zgodnie z art 2 ust 2 pkt 6 w/w ustawy o służbie więziennej do podstawowych zadań Służby Więziennej należy zapewnienie w zakładach karnych i aresztach śledczych porządku i bezpieczeństwa. Z kolei zgodnie z art 11 ust 1 pkt 2 w/w ustawy do zakresu działania Dyrektora Generalnego należy w szczególności tworzenie warunków prawidłowego i praworządnego wykonywania kar pozbawienia wolności i tymczasowego aresztowania. To właśnie w oparciu o w.w przepis Dyrektor Generalny Służby Więziennej wprowadził zarządzenie nr 24/14 dotyczące przeciwdziałania przedostawaniu się substancji odurzających i ich obrotowi na terenie zakładów karnych i aresztów śledczych, które to z kolei zarządzenie było podstawą opracowania przez Dyrektora Zakładu Karnego w P. programu profilaktyki z 13 czerwca 2016 roku, w oparciu o który umieszczono powoda na przedmiotowym wykazie. W tym zatem zakresie działanie Dyrektora Zakładu Karnego znajduje oparcie w w/w przepisach prawa i nie jest działaniem bezprawnym. Sama ocena zasadności umieszczenia powoda na przedmiotowym wykazie winna być przede wszystkim przedmiotem oceny sądu penitencjarnego bądź sędziego penitencjarnego w ramach ewentualnej skargi powoda na tę decyzję. W ramach niniejszego postępowania w ocenie Sądu działanie to można byłoby uznać za bezprawne, jedynie w wyjątkowym przypadku, gdyby decyzja dyrektora Zakładu Karnego nie znajdowała w ogóle jakiegokolwiek uzasadnienia. Tymczasem w sprawie niniejszej tak nie jest. Jak ustalił Sąd powód dał swoją postawą powody do podejrzewania go o udział w obrocie w/w substancjami niedozwolonymi i tym samym istniały powody umieszczenia go na tym wykazie. Do naruszenia dóbr osobistych powoda doszłoby jedynie wtedy gdyby działanie to miało charakter szykany, umyślnego naruszenia w/w przepisów. Tego zaś powód w toku niniejszego procesu nie udowodnił. Konsekwencją zaś umieszczenia powoda na w/w wykazie były stosowane wobec niego kontrole osobiste, przeszukania cel mieszkalnych, kontrole osobiste osób go odwiedzających oraz inne ograniczenia wynikające z przepisów wewnętrznych Zakładu Karnego w P..

W świetle art 102 pkt 6 k.k.w. skazany ma prawo m.in. do korzystania z urządzeń i zajęć kulturalno-oświatowych i sportowych, radia, telewizji, książek i prasy. Powód przebywając w pozwanym zakładzie karnym, przebywał w celach wyposażonych w radiowęzeł funkcjonujący w tej jednostce, a zatem wbrew jego twierdzeniom miał dostęp do radia gwarantowany w/w przepisem. Istotą tego uprawnienia jest dostęp do radia, jako instytucji, a nie do radioodbiornika, jak to zdaje się rozumieć powód.

Powód nie udowodnił również tego, iż nastąpiły jakiekolwiek naruszenia przepisów prawa w zakresie dotyczącym żywienia osadzonych, czy też warunków zapewnionych im w celach mieszkalnych. Twierdzenia powoda w tym zakresie są jego własnymi wymysłami. Skąd powód może wiedzieć z jakich produktów jest wytwarzana żywność, czy są to produkty stare i zepsute, skoro w tym nie uczestniczy. Gdyby rzeczywiście tak było w jednostce odnotowano by z pewnością wzrost zachorowań na różnego rodzaju choroby układu pokarmowego, co z kolei doprowadziłoby do kontroli jednostki przez sanepid.

Podsumowując w ocenie Sądu działanie administracji pozwanego zakładu karnego wobec powoda było zgodne z obowiązującymi przepisami prawa, a zatem nie było bezprawne w rozumieniu zarówno art 417 k.c., jak i art 24 k.c.

Powód nie wykazał istnienia po jego stronie żadnej szkody niemajątkowej. Podnosił w toku sprawy, że odczuwał negatywne skutki pobytu w zakładzie karnym, w którym cele były zagrzybione, a okna, wentylacja popsute. Nie wskazał w jaki negatywny sposób przebywanie w tych warunkach odbiło się na jego stanie zdrowia, czy psychice. Pamiętać zaś należy, iż zadośćuczynienie ma rekompensować krzywdę, a nie samo przebywanie w złych warunkach bytowych, a zatem przesłanką jego przyznania jest wykazanie owej krzywdy przez powoda, co nie jest równoznaczne z wykazaniem przebywania w złych warunkach bytowych. Wskazać należy, iż wiele osób przebywając na wolności przebywa w jeszcze gorszych warunkach bytowych, tak na co dzień żyje i funkcjonuje i nie doznaje z tego powodu żadnej krzywdy.

Już z tego względu powództwo podlegało oddaleniu, albowiem powód nie udowodnił tego, iż pozwany dopuścił się zachowań, które naruszały jego dobra osobiste i nie wskazał tych dóbr osobistych. Nie można więc uznać, że powód został skrzywdzony i ta krzywda wymaga rekompensaty pieniężnej. Pewne uciążliwości lub niedogodności, związane z pobytem w zakładzie karnym, polegające na konieczności funkcjonowania w celi mieszkalnej ze współosadzonymi, w celi, która nie zawsze spełnia standardy mieszkaniowe zgodne z warunkami mieszkalnymi skazanego sprzed osadzenia, są normalnością. Między innymi taki jest sens i cel kary pozbawienia wolności. Z założenia jest to „kara”, a zatem coś, co niesie ze sobą pewne niedogodności. Zasądzenie zadośćuczynienia ma charakter fakultatywny, co oznacza, że nie każde naruszenie dóbr osobistych wymaga od razu zasądzania zadośćuczynienia, jeżeli stopień doznanej dolegliwości jest niewielki. Nie każda bowiem dolegliwość w postaci doznania przykrości stanowi o naruszeniu dóbr osobistych, a tylko taka, która wedle przeciętnych ocen, przyjmowanych w społeczeństwie, przekracza próg dozwolonych zachowań i nie jest małej wagi. Zgodnie z oceną społeczeństwa osadzeni, utrzymywani od lat przez Skarb Państwa, sami wybrali takie życie, w którym łamią nakazy prawne i muszą ponosić konsekwencje swego zachowania, czyli być izolowani od reszty społeczeństwa. Warunki leczenia chorób, czy też warunki lokalowe w ZK wynikają z ogólnych możliwości placówki, nie są szykaną dla powoda, nie mają na celu by go poniżyć czy wyrządzić mu szkodę na zdrowiu. Są takie same dla wszystkich. Zakład Karny w P. jest permanentnie remontowany, co w sposób oczywisty prowadzi do sytuacji, gdzie część skazanych przebywa w celach wyremontowanych, a część w takich, które dopiero na ten remont oczekują. Bez wątpienia jest to zróżnicowanie sytuacji faktycznej skazanych. Jednakże nie każde zróżnicowanie owej sytuacji może być uznane za dyskryminację. Dyskryminacją jest bowiem różnicowanie tej sytuacji z uwagi na sprzeczne z przepisami prawa tzw. kryterium dyskryminacyjne. W sprawie niniejszej powód nie wykazał istnienia takiego kryterium. .

Wymóg zapewnienia przez Państwo godziwych warunków odbywania kary pozbawienia wolności jest jednym z podstawowych wymogów nowożytnego państwa prawa. Zgodnie z ratyfikowanym przez Polskę Międzynarodowym Paktem Praw Osobistych i Publicznych z dnia 19 grudnia 1966r (Dz.U. z 1993r Nr 61, poz. 167 i 169) i z art.3 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z dnia 4 grudnia 1950r (Dz.U. z 1993r Nr 61, poz. 284) każda osoba pozbawiona wolności ma być traktowana w sposób humanitarny i z poszanowaniem przyrodzonej godności człowieka. Nie oznacza to jednakże, iż warunki odbywania kary pozbawienia wolności mają być takie same, jak warunki w komercyjnych placówkach hotelarskich, czy warunkach domowych. Odbywanie kary pozbawienia wolności musi nieść za sobą pewne niedogodności i różnice w stosunku do życia na wolności. Istotne jest, aby te różnice nie przekraczały pewnej dopuszczalnej normy i nie prowadziły do naruszenia godności osadzonego, jego intymności czy też innych dóbr osobistych, jak np. zdrowia. Nieporządek w celach i niski standard urządzeń sanitarnych są również kwestiami ocennymi – zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 10 maja 2012 r. (IV CSK 473/11, LEX nr 1211994, Biul.SN 2012/7/12) nie narusza godności skazanego przebywanie przez okres 3 miesięcy w celi zagrzybionej, wymagającej remontu i nie odpowiadającej standardom estetycznym i użytkowym, wynikające z ogólnej trudnej sytuacji materialnej zakładu karnego, obejmującej wiele osób odbywających karę pozbawienia wolności. Wilgoć w celi, choć niepożądana, nie oznacza jeszcze nie humanitarnego traktowania osadzonego. Szczególnie, że taka sytuacja miała miejsce na terenie całego zakładu karnego i dotyczyła wszystkich osadzonych. Nie ma zatem podstaw do stwierdzenia naruszenia przez pozwanego, jakichkolwiek norm prawnych w tym zakresie, które to naruszenie mogłoby spowodować krzywdę u powoda. Stąd też orzeczono, jak w punkcie I. sentencji wyroku.

Orzeczenie o kosztach procesu wydano w oparciu o treść art. 98 k.p.c., zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę jest obowiązana zwrócić przeciwnikowi procesowemu jego koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony. Na zasądzone na rzecz pozwanego koszty składają się koszty zastępstwa procesowego w wysokości 240,00 zł, stosownie do § 8 ust 1 pkt 26 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za radcowskie. Sąd Okręgowy nie znalazł żadnych przyczyn, dla których wobec powoda należałoby zastosować dobrodziejstwo art. 102 kpc i nie obciążać go w ogóle kosztami zastępstwa procesowego. Sąd podziela pogląd, wyrażony przez Sąd Apelacyjny we Wrocławiu w sprawie sygn. akt I ACz 961/12 w postanowieniu z 2012-06-29, że podstawy do zastosowania art. 102 k.p.c. należy poszukiwać w konkretnych okolicznościach sprawy, przekonujących o tym, że w danym przypadku obciążenie strony przegrywającej kosztami procesu na rzecz przeciwnika byłoby niesłuszne. Należą do nich fakty związane z samym procesem, jak i leżące poza nim, które powinny być oceniane pod kątem zasad współżycia społecznego, w świetle których uzasadniona jest ocena, że zachodzi przypadek szczególnie uzasadniony. Sam stan majątkowy strony nie stanowi przy tym okoliczności wyłączenie decydującej o zastosowaniu normy art. 102 k.p.c. O ile bowiem stan majątkowy może uzasadniać zwolnienie strony od kosztów sądowych w całości lub w części, co wiąże się z zagwarantowaniem jej prawa do sądu, to strona prowadząc proces powinna liczyć się z ewentualnym obowiązkiem pokrycia kosztów obrony strony przeciwnej. Podobnie wypowiedział się Sąd Najwyższy w postanowieniu z 20.04.2012r III CZ 17/12 : Hipoteza przepisu art. 102 k.p.c., odwołująca się do występowania "wypadków szczególnie uzasadnionych", pozostawia sądowi orzekającemu swobodę oceny czy fakty związane z przebiegiem procesu, jak i dotyczące sytuacji życiowej strony, stanowią podstawę do nie obciążania jej kosztami procesu. Prawo do sądu nie oznacza przyzwolenia na konstruowanie dowolnych roszczeń, opartych wyłącznie na subiektywnym przekonaniu powoda. Poczucie krzywdy, które niewątpliwie zmotywowało powoda do wytoczenia powództwa, nie jest okolicznością uzasadniającą odstąpienie do reguły, określonej w art. 98 kpc ( postanowienie Sądu Najwyższego z 12.10.2011r. II CZ 78/11). Kolejnym argumentem przeciwko uznaniu, że zachodzi przypadek szczególny z art. 102 kpc jest wysokość dochodzonego roszczenia. Powód domaga się w pozwie kwoty rażąco wygórowanej. Kwoty zadośćuczynienia muszą mieścić się w granicach pewnego rozsądku. W tej sprawie powód także pod tym względem nie zachował żadnych rozsądnych proporcji. Z tego względu Sąd Okręgowy podziela stanowisko Sądu Najwyższego z postanowienia z 05.12.2012r sygn. akt I CZ 43/12, że jeżeli strona żąda zadośćuczynienia rażąco wygórowanego, to musi się liczyć, że stopień przegrania przez nią sprawy znajdzie wyraz w orzeczeniu końcowym co do wysokości kosztów procesu.

Jednocześnie powód w sprawie niniejszej był reprezentowany przez pełnomocnika z urzędu stąd też Sąd przyznał mu w punkcie III. sentencji wyroku wynagrodzenie w kwocie wskazanej już wyżej, powiększonej jedynie o należny podatek VAT.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy orzekł, jak w sentencji wyroku.