Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 sierpnia 2019 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący: SSA Anna Szczepaniak-Cicha

Sędziowie: SSA Lucyna Guderska (spr.)

del. SSO Iwona Matyjas

Protokolant: Sekretarz sądowy Aleksandra Białecka

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 8 sierpnia 2019 r. w Ł.

sprawy E. H.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł.

o wysokość emerytury

na skutek apelacji E. H.

od wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi

z dnia 12 lipca 2018 r. sygn. akt VIII U 2466/14

oddala apelację.

Sygn. akt III AUa 1092/18

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 29 maja 2014 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. przeliczył emeryturę E. H. z urzędu w związku z weryfikacją uprawnień do świadczenia wobec zmiany przepisów, poczynając od dnia 1 lipca 2014 r., tj. od najbliższego terminu płatności.

Obliczenia wysokości emerytury dokonano w następujący sposób:

- kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego wynosi 451395, 56 zł,

- kwota składek zewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji wynosi 105810, 46 zł,

- średnie dalsze trwanie życia wynosi 235, 00 m-cy,

- wyliczona kwota emerytury wynosi 2371, 09 zł.

Wysokość emerytury wynosi:

( (...), 46 + (...), 56)/ 235, 00 = 2371,09 zł

Od lipca 2014 r. – 2916, 25 zł brutto.

Należność za okres od dnia 1 października 2011 r. do dnia 21 listopada 2012 r. w kwocie 35655,91 zł wraz ze świadczeniem za lipiec – 2916,25 zł, po odliczeniu zaliczki na podatek odprowadzanej od urzędu skarbowego w kwocie 3907,00 zł, liczonej podstawy opodatkowania 38572,00 zł, składki na ubezpieczenie zdrowotne w łącznej kwocie 3471,49 zł, w tym odliczanej od podatku 2989,34 zł, z kwoty świadczenia 482,15 zł Zakład przekazał na rachunek w banku w kwocie 39717,03 zł, kwota do wypłaty wyniosła miesięcznie 2400,79 złotych. W decyzji zawarto informację, iż ubezpieczona może złożyć wniosek o doliczenie składek zgodnie z przepisem art 108 ustawy emerytalnej.

Odwołanie od powyższej decyzji złożyła E. H., podnosząc, iż jest ona dla niej krzywdząca. W uzasadnieniu wskazała, że emerytura po ustaleniu jej w zaskarżonej decyzji uległa zmniejszeniu o 332,75 zł miesięcznie oraz zastosowano nieprawidłowy wskaźnik średniego dalszego trwania życia, a emerytura została wyliczona nieprawidłowo na podstawie błędnych wartości. Wniosła o zmianę decyzji i prawidłowe ustalenie wysokości emerytury powołując się na treść art. 194 c ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz o zastosowanie art. 6 ustawy z dnia 13 grudnia 2013 r. o ustaleniu i wypłacie emerytur, do których prawo uległo zawieszeniu w okresie od dnia 1 października 2011 r. do dnia 21 listopada 2012 r. (Dz.U. z 2014 r. poz. 169).

Na rozprawie w dniu 28 czerwca 2018 r. i w głosie do protokołu pełnomocnik wnioskodawczyni wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji i przeliczenie wysokości emerytury na kwotę 3029,25 zł miesięcznie, zgodnie z wyliczeniem biegłego A. G. zawartym w opinii z marca 2018 r., przy zastosowaniu przepisu art. 6 cytowanej wyżej ustawy z 13 grudnia 2013 r. lub określenie jej w kwocie 3249,01 zł miesięcznie w przypadku uznania, że przepis art. 6 tej ustawy nie ma zastosowania. Nadto wniósł o zasądzenie na rzecz ubezpieczonej kosztów procesu w kwocie 369 zł. Pełnomocnik wnioskodawczyni podniósł nadto, że zaskarżona decyzja została wydana przez ZUS bez podstawy prawnej.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania podnosząc argumenty tożsame jak w zaskarżonej decyzji, wyjaśniając, że wydał zaskarżoną decyzję w oparciu o przepis art. 114 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 12 lipca 2018r. Sąd Okręgowy w Łodzi oddalił odwołanie.

Sąd I instancji ustalił, że E. H., urodzona (...), w dniu 12 stycznia 2010 r. złożyła wniosek o emeryturę.

Decyzją z dnia 3 marca 2010 r. ZUS II Oddział w Ł. przyznał wnioskodawczyni emeryturę od 1 stycznia 2010 r. w kwocie 2371,09 zł, a po waloryzacji od 1 marca 2010 r. emerytura wyniosła 2480,63 zł miesięcznie brutto.

Obliczenia wysokości emerytury dokonano w następujący sposób:

- kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego wynosi 451395,56 zł,

- kwota składek zewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji wynosi 105810, 46 zł,

- średnie dalsze trwanie życia wynosi 235,00 m-cy,

- wyliczona kwota emerytury wynosi 2371,09 zł.

Wysokość emerytury wyniosła: ( (...), 46 + (...), 56)/ 235, 00 = 2371,09 zł brutto.

Wskazano, że po potrąceniach wysokość świadczenia do wypłaty miesięcznie wynosi 2049,37 zł.

Emerytura wnioskodawczyni została obliczona zgodnie z zasadami określonymi w art. 26 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, tj. według wersji korzystnej dla wnioskodawczyni.

Decyzją z 28 września 2011 r. ZUS z urzędu wstrzymał wypłatę emerytury wnioskodawczyni od dnia 1 października 2011 r., podnosząc, iż kontynuuje ona zatrudnienie i dlatego wypłata emerytury wnioskodawczyni podlega zawieszeniu.

W dniu 8 kwietnia 2013 r. E. H. złożyła wniosek o doliczenie składek i ponowne przeliczenie świadczenia.

Decyzją z dnia 11 kwietnia 2013 r. ZUS przeliczył emeryturę wnioskodawczyni od dnia 1 kwietnia 2013 r. Wskazano, iż po ponownym ustaleniu wysokość emerytury wynosi 2879,32 zł miesięcznie oraz, że wypłata podlega zawieszeniu z uwagi na kontynuację zatrudnienia.

W dniu 5 lipca 2013 r. E. H. złożyła wniosek o odwieszenie emerytury od września 2013 r. w związku z zakończeniem stosunku pracy, na który ZUS odpowiedział informując wnioskodawczynię o przysługujących jej prawach i możliwości podjęcia wypłaty emerytury od dnia 1 lipca 2013 r.

W dniu sierpnia 2013 r. wnioskodawczyni złożyła wniosek o wypłatę świadczenia emerytalnego od dnia 1 lipca 2013 r. oraz o ponowne przeliczenie świadczenia.

Decyzją z dnia 19 sierpnia 2013 r. ZUS podjął wypłatę emerytury E. H. od dnia 1 lipca 2013 r. w kwocie 2870,32 zł miesięcznie. Po potrąceniach wysokość świadczenia do wypłaty wyniosła miesięcznie 2363,99 zł.

Pismem z 19 sierpnia 2013 r. ZUS, odpowiadając na wniosek z 1 sierpnia 2013 r., poinformował E. H., iż zgodnie z art. 194 e ustawy o emeryturach i rentach z FUS wysokość świadczenia ustala się ponownie w przypadku złożenia wniosku o podjęcie wypłaty emerytury w związku z rozwiązaniem stosunku pracy o ile świadczenie było zawieszone przez co najmniej 18 miesięcy. W uzasadnieniu wskazano, że wnioskodawczyni wniosek o podjęcie wypłaty świadczenia złożyła przed rozwiązaniem stosunku pracy, dlatego przeliczenie w miesiącu lipcu 2013 r. nie przysługuje, a wniosek można złożyć po rozwiązaniu stosunku pracy.

W dniu 9 września 2013 r. wnioskodawczyni złożyła wniosek o przeliczenie świadczenia zgodnie z art. 108 i 194 c – g ustawy o emeryturach i rentach z FUS, gdyż z dniem 1 września 2013 r. rozwiązała stosunek pracy.

Decyzją z dnia 26 września 2013 r. ZUS ponownie ustalił wysokość emerytury wnioskodawczyni od dnia 1 września 2013 r. wskazując, iż po potrąceniach i odliczeniach wysokość świadczenia do wypłaty wyniosła miesięcznie 2629,03 zł, a brutto 3197,84 zł, po waloryzacji od dnia 1 marca 2014 r. - 3249,01 zł miesięcznie.

Obliczenia wysokości emerytury dokonano w następujący sposób:

- kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego wyniosła 560071,53 zł,

- kwota składek zewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji wynosi 166064,21 zł,

- średnie dalsze trwanie życia wynosi 211,50 m-cy,

- wyliczona kwota emerytury wynosi 2371,09 zł,

- liczba miesięcy pobierania emerytury wynosi 21.

Wysokość emerytury została obliczona zgodnie z zasadami określonymi w art. 194e ustawy emerytalnej: [( (...), 21 + (...), 53) – ( (...),09x21)]/211, 50 = 3197,84 zł brutto.

W dniu 11 kwietnia 2014 r. E. H. złożyła wniosek o wypłatę zawieszonej emerytury w okresie od 1 października 2011 r. do 21 listopada 2012 r. wraz z odsetkami.

Decyzją z dnia 28 maja 2014 r. ZUS dokonał wypłaty zawieszonej emerytury, do której prawo podlegało zawieszeniu od 1 października 2011 r. do 21 listopada 2012 r. Wskazano, że kwota zawieszonej emerytury w ww. okresie wynosi 35655,91 zł, do której zostały doliczone odsetki w kwocie 8523,36 zł.

Powyższe kwoty zostały wypłacone wnioskodawczyni.

W dniu 29 maja 2014 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych wydał z urzędu objętą sporem decyzję.

Hipotetyczna wysokość emerytury przyznanej decyzją z 3 marca 2010 r., przeliczonej decyzją z 26 września 2013 r., tj. z uwzględnieniem składek zewidencjonowanych na koncie do dnia 31 sierpnia 2013 r. oraz art. 6 ustawy z dnia 13 grudnia 2013 r., tj. z pomniejszeniem podstawy emerytury o kwoty pobranych emerytur wynikających z decyzji z 26 września 2013 r. i 28 maja 2014 r., wynosiłaby na dzień 29 maja 2014 r. 2603,51 zł i została wyliczona w następujący sposób:

- kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego – 451395,56 zł,

- kwota składek zewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji – 105810,46 zł,

- kwota pobranych świadczeń (emerytura ustalona decyzją z dnia 26 września 2013 r.) za okres od dnia 1 września 2013 r. do dnia 30 czerwca 2014 r. – 32183,08 zł,

- kwota wypłacona za okres od dnia 1 października 2011 r. do dnia 21 listopada 2012 r. zgodnie z decyzją z dnia 28 maja 2014 r. – 35655,91 zł.

( (...),56 + (...),64) – ( (...),08 + (...),91) = (...),03/ 235,00 = 2082,41 zł.

Hipotetyczna wysokość emerytury od dnia 1 stycznia 2010 r. wyniosła 2082,41 zł.

Po kolejnych waloryzacjach i uwzględnieniu składek doliczonych od dnia 1 marca 2013 r. i września 2013 r. hipotetyczna wysokość świadczenia na dzień 29 maja 2014 r. wynosi 2603,51 zł.

Podstawa obliczenia emerytury została pomniejszona o kwotę pobranych emerytur (art. 194 e).

Hipotetyczna wysokość emerytury wnioskodawczyni na dzień 1 stycznia 2010 r. została wyliczona przez biegłego z zakresu zatrudnienia i płac A. G. (2) w następujący sposób: kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego wyniosła 451 395,59 zł, tj.

- za rok 1999 podstawa kapitału wynosi 207 646,56 zł przy wskaźniku 115, 60%,

- za rok 2000 podstawa kapitału wynosi 234 059,20 zł przy wskaźniku 112, 72%,

- za rok 2001 podstawa kapitału wynosi 249 694,35 zł przy wskaźniku 106, 68%,

- za rok 2002 podstawa kapitału wynosi 254 438,55 zł przy wskaźniku 101, 90%,

- za rok 2003 podstawa kapitału wynosi 259 527,32 zł przy wskaźniku 102, 00%,

- za rok 2004 podstawa kapitału wynosi 268 948,16 zł przy wskaźniku 103, 63%,

- za rok 2005 podstawa kapitału wynosi 283 874,78 zł przy wskaźniku 105, 55%,

- za rok 2006 podstawa kapitału wynosi 303 462,14 zł przy wskaźniku 106, 90%,

- za rok 2007 podstawa kapitału wynosi 342 457,03 zł przy wskaźniku 112, 85%,

- za rok 2008 podstawa kapitału wynosi 398 140,54 zł przy wskaźniku 116,26%,

- za rok 2009 I kw. podstawa kapitału wynosi 442 971,17 zł przy wskaźniku 111,26%,

- za rok 2009 II kw. podstawa kapitału wynosi 450.944,65 zł przy wskaźniku 101,80%,

- za rok 2009 III kw. podstawa kapitału wynosi 451.395,59 zł przy wskaźniku 100,10%.

Jako kwotę składek zaewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji wskazano kwotę 105 810 46 zł.

Pobrane świadczenia od 1 września 2013 r. do 30 czerwca 2014 r. – 32 183,00 zł.

Kwota zawieszonej emerytury za okres od 1 października 2011 r. do 21 listopada 2012 r. w wysokości 35 655,91 zł.

Średnie dalsze trwanie życia na dzień 31 grudnia 2009 r. - 235,00 miesięcy (MP z 2010 r. nr 19 poz. 195).

Hipotetyczna wysokość emerytury na dzień 1 stycznia 2010 r. = (451 395,59 zł + 105 810,46 zł) – (32 183,00 zł + 35 655,91 zł) = 489 367,06 zł = 489 367,06 zł/ 235 miesięcy = 2 082,41 zł. Miesięczna emerytura na dzień 29 maja 2014 r. wyniosła 2603,51 zł.

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy w Łodzi ustalił na podstawie zawartej w aktach ZUS i aktach sprawy dokumentacji, a także na podstawie opinii biegłego z zakresu zatrudnienia i płac A. G. (2) z lipca 2017 r. w wersji znajdującej się na karcie 133 akt sprawy zbieżnej z hipotetycznym wyliczeniem emerytury wnioskodawczyni dokonanej przez ZUS na dzień 1 stycznia 2010 r., na dzień 29 maja 2014 r. zawartymi w wyjaśnieniach ZUS na karcie 101 akt sprawy oraz w oparciu o opinię ustną biegłego A. G. (2) z 28 czerwca 2018 r. Sąd Okręgowy pominął wyliczenia zawarte w wersji ad. 2 z opinii z lipca 2017 r. oraz zawarte w pisemnej opinii uzupełniającej biegłego z marca 2018 r., jako nie mające oparcia w obowiązujących przepisach prawa.

W oparciu o powyższe ustalenia Sąd Okręgowy uznał, że odwołanie E. H. nie jest zasadne.

Wskazał, że zgodnie z treścią art. 24 Ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 17 grudnia 1998 r., w wersji obowiązującej na dzień wydania decyzji, ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego określonego w ustępie 1 a (kobietom) z zastrzeżeniem art. 46, 47, 50, 50a, 50e i 184. Natomiast ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r emerytura przysługuje, jeśli spełnili warunki określone w przepisie art. 27 cytowanej ustawy w wersji obowiązującej na dzień wydania decyzji.

W myśl art. 25 podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego w art. 173-175 oraz kwot środków zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, z zastrzeżeniem ust. 1a i 1b oraz art. 185.

Zgodnie z treścią art. 26 ustawy emerytalnej emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia ustalonej w sposób określony w art. 25 tej Ustawy przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego, z uwzględnieniem ust. 5 i art. 183. Wiek ubezpieczonego w dniu przejścia na emeryturę wyraża się w ukończonych latach i miesiącach. Średnie dalsze trwanie życia ustala się wspólnie dla mężczyzn i kobiet oraz wyraża się w miesiącach. Prezes Głównego Urzędu Statystycznego ogłasza w formie komunikatu w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski" corocznie w terminie do dnia 31 marca tablice trwania życia, z uwzględnieniem ust. 3, dla wieku ubezpieczonych określonego w myśl ust. 2. Tablice, o których mowa w ust. 4 są podstawą przyznawania emerytur na wnioski zgłoszone od dnia 1 kwietnia do dnia 31 marca następnego roku kalendarzowego, z uwzględnieniem ust.6.

Zgodnie art. 173 Ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2017 roku, poz. 1383 ze zm.) dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 roku, którzy przed dniem wejścia
w życie ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek, ustala się kapitał początkowy. Kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12 (art. 174 ust. 1 ww. ustawy).

Jak stanowi art. 174 ust. 2 powołanej ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy:

1) okresy składkowe, o których mowa w art. 6,

2) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5,

3) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-4 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2.

W myśl ust. 3 w/w przepisu podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18, z tym że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się przed dniem 1 stycznia 1999 roku.

Średnie trwanie życia wyrażone w miesiącach określa się na podstawie Komunikatu Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 25 marca 1999 r. w sprawie tablicy średniego dalszego trwania życia kobiet i mężczyzn.

Zgodnie z art. 175 ust.1a pkt ponowne ustalenie wysokości kapitału początkowego następuje w okolicznościach określonych w art. 114 ustawy.

Sąd I instancji podkreślił, że z uwagi na korzystniejsza wysokość emerytury wnioskodawczyni miała wyliczoną emeryturę od dnia 1 stycznia 2010 r. na podstawie art. 26 ustawy emerytalnej (decyzją z dnia 3 marca 2010 r.)

Przytaczając treść art. 103a w/w ustawy, Sąd ten wskazał, że wnioskodawczyni kontynuowała zatrudnienie aż do września 2013 r. mimo przyznania świadczenia emerytalnego od 1 stycznia 2010 r.

Sąd podniósł, że zgodnie z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 listopada 2012 r. K 2/12 art. 28 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 257, poz. 1726 oraz z 2011 r. Nr 291, poz. 1707) w związku z art. 103a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, dodanym przez art. 6 pkt 2 ustawy z 16 grudnia 2010 r., w zakresie, w jakim znajduje zastosowanie do osób, które nabyły prawo do emerytury przed 1 stycznia 2011 r., bez konieczności rozwiązania stosunku pracy, jest niezgodny z zasadą ochrony zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa wynikającą z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. W uzasadnieniu powyższego orzeczenia Trybunał Konstytucyjny podkreślił, że na mocy ustawy z dnia 10 czerwca 2011 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. Nr 168, poz. 1001) ustawodawca wprowadził do ustawy o emeryturach i rentach z FUS przepisy szczególne umożliwiające ponowne ustalenie wysokości emerytur dla emerytów, którzy nabyli prawo do emerytury w okresie od 8 stycznia 2009 r. do 30 września 2011 r. i prawo to zostało im zawieszone od 1 października 2011 r. na mocy art. 103a ustawy o emeryturach i rentach z FUS. W uzasadnieniu prezydenckiego projektu tej ustawy wskazano, że „osoby te podejmując decyzję o pobieraniu emerytury przy jednoczesnym kontynuowaniu pracy działały w zaufaniu do państwa i stanowionego przez nie prawa, które zmieniło się względem nich na niekorzyść na skutek wejścia w życie ustawy o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw - wejście w życie tej ustawy pogorszyło sytuację tych osób, czego nie mogły one przewidzieć w momencie podejmowania przedmiotowej decyzji. W świetle przepisów obecnie obowiązujących decyzje tych osób mogłyby być inne np. o kontynuowaniu pracy bez jednoczesnego przechodzenia na emeryturę. Należy bowiem podkreślić, że moment przyznania emerytury wpływa na wysokość tego świadczenia zarówno w systemie dla ubezpieczonych urodzonych przed 1 stycznia 1949 r., jak i urodzonych po 31 grudnia 1948 r. Dlatego też w odniesieniu do tych osób wprowadzono regulację niwelującą negatywne skutki zmiany dotychczasowych przepisów, polegającą na umożliwieniu ponownego ustalenia wysokości emerytury po rozwiązaniu stosunku pracy przez tych emerytów”.

Sąd wskazał, że zgodnie z nową regulacją zawartą w art. 194c (obowiązującego - od dnia 1 października 2011 r.) w ustawie o emeryturach i rentach z FUS, jeżeli w okresie od 1 stycznia 2009 r. do 30 września 2011 r. emeryt pobierał emeryturę, do której prawo zostało zawieszone na podstawie art. 103a ustawy o emeryturach i rentach z FUS, to może on wystąpić z wnioskiem o ponowne ustalenie wysokości emerytury, o ile nie pobierał jej wskutek tego zawieszenia przez co najmniej 18 miesięcy. Istotą tej regulacji jest to, że emeryci, którzy spełnią warunki z powołanego przepisu, mogą po ustaniu stosunku pracy wystąpić z wnioskiem o przeliczenie świadczenia tak, jakby emerytura była im wyliczona po raz pierwszy. W wyniku ponownego ustalenia wysokości emerytury - od nowej kwoty bazowej albo średniego dalszego trwania życia na moment tego ustalenia - będzie ona wyższa niż zwaloryzowana kwota pierwotnie przyznanej emerytury zwiększona z tytułu pracy po przyznaniu emerytury, tj. na zasadach ogólnych, o których mowa w art. 108 i art. 110 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Co więcej, z uwagi na rosnącą w czasie kwotę bazową oraz malejące wraz z wiekiem średnie dalsze trwanie życia, różnice te będą tym większe, im później nastąpi rozwiązanie stosunku pracy. Ponowne ustalenie wysokości emerytury w oparciu o nowe przepisy może nastąpić tylko jeden raz.

Oceniając powyższą regulację, Sąd Okręgowy zwrócił uwagę, że głównym warunkiem skorzystania z niej jest niepobieranie emerytury zawieszonej na podstawie art. 103a ustawy o emeryturach i rentach z FUS przez co najmniej 18 miesięcy, począwszy od 1 października 2011 r.

W kontekście rozpatrywanej sprawy, w ocenie Sądu I instancji, znaczenie ma natomiast sytuacja emerytów, którzy nie spełnią warunku kontynuowania zatrudnienia i nie pobierania zawieszonej emerytury przez 18 miesięcy. W chwili, gdy rozwiążą stosunek pracy i ich emerytura zostanie odwieszona, będą mogli przeliczyć jej wysokość na zasadach ogólnych z art. 108 i art. 110 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. A to oznacza, że ich świadczenie będzie wyliczone według kwoty bazowej albo średniego dalszego trwania życia na dzień złożenia wniosku o emeryturę.

Sąd podniósł, że zgodnie z treścią przepisu art. 194c ustawy emerytalnej, jeżeli w okresie od 1 stycznia 2009 r. do 30 września 2011 r. emeryt pobierał emeryturę, do której prawo zostało zawieszone od dnia 1 października 2011 r. na podstawie art. 103 a cytowanej ustawy, to może zgłosić wniosek o ponowne ustalenie wysokości emerytury na zasadach określonych w art. 194 d-194h, ale po spełnieniu warunku nie pobrania emerytury wskutek tego zawieszenia, przez co najmniej 18 miesięcy.

Sąd Okręgowy podzielił stanowisko wyrażone w wyroku Sądu Okręgowego w Kaliszu z 9 lipca 2013 r., V U 573/13 (L. nr (...)), w którym Sąd ten wskazuje, iż przepis art. 194c ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych przewiduje możliwość ponownego, korzystniejszego od zasad ogólnych, ustalenia wysokości świadczenia dla osób, które złożyły wnioski o emeryturę w latach 2009-2010, a którym świadczenie zostało zawieszone od 1.10.2011 r., jednakże uzależnił skorzystanie z niej od spełnienia warunku niepobierania zawieszonej emerytury przez co najmniej 18 miesięcy. Tym samym osoby, które go nie spełnią, mogą wprawdzie przeliczyć wysokość emerytury po rozwiązaniu stosunku pracy, ale na zasadach ogólnych - świadczenie zostanie zatem wyliczone wg kwoty bazowej albo średniego dalszego trwania życia na dzień złożenia wniosku, którego mogliby nie składać, gdyby wiedzieli, że zostanie w stosunku do nich zmieniona treść ryzyka emerytalnego (por. wyrok Sądu Okręgowego w Kaliszu z 10 lipca 2013 r., V U 450/13, Legalis Numer 1587862).

Wskazał, że w myśl przepisu art. 6 ustawy z dnia 13 grudnia 2013 r. o ustaleniu i wypłacie emerytur, do których prawo uległo zawieszeniu w okresie od 1 października 2011 r. do 21 listopada 2012 r. (Dz.U. z 2014 r. poz. 169) który wszedł w życie w lutym 2014 r., podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, do której prawo ustalono po dniu 31 grudnia 2012 r., ustala się ponownie, jeżeli po przyznaniu tej emerytury nastąpiła wypłata wcześniej przyznanej, zawieszonej emerytury.

Według ust. 2 cytowanego wyżej przepisu ponowne ustalenie podstawy obliczenia emerytury polega na pomniejszeniu podstawy obliczenia emerytury określonej w decyzji organu rentowego ustalającej prawo do emerytury na podstawie art. 24 ustawy o emeryturach i rentach z FUS o kwotę wypłaty zawieszonej emerytury w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i składki na ubezpieczenie zdrowotne.

Zdaniem Sądu I instancji, w sytuacji wnioskodawczyni nie ma zastosowania ani art. 194 c, ani art. 6 cytowanych wyżej przepisów. E. H. nabyła bowiem prawo do emerytury od dnia 1 stycznia 2010 r., a więc wcześniej niż w okresie wskazanym w art. 6 cytowanej wyżej ustawy, poza tym złożyła 11 kwietnia 2014 r. wniosek o wypłatę zawieszonej emerytury w okresie od 1 października 2011 r. do 21 listopada 2012 r. wraz z odsetkami, w uwzględnieniu którego decyzję z dnia 28 maja 2014 r. ZUS dokonał wypłaty zawieszonej emerytury za wyżej wskazany okres w kwocie 35655,91 zł wraz z odsetkami w kwocie 8 523,36 zł. W tej sytuacji, w ocenie tego Sądu, organ rentowy zasadnie uznał, iż wnioskodawczyni nie spełnia warunku określonego w art. 194 c ustawy emerytalnej dotyczącego niepobierania emerytury wskutek jej zawieszenia przez co najmniej 18 miesięcy. Sytuacja ta spowodowała, że ponowne ustalenie wysokości kapitału początkowego i emerytury mogło polegać na obliczeniu jej na zasadach z art. 26 tej ustawy na zasadach ogólnych, z uwzględnieniem waloryzacji.

W ocenie Sądu Okręgowego, organ rentowy wydał prawidłową zaskarżoną decyzję z dnia 29 maja 2014 r., weryfikując z urzędu uprawnienia wnioskodawczyni odnośnie wysokości emerytury od dnia 1 lipca 2014 r., określając emeryturę na kwotę miesięcznie brutto 2916,25 zł, co zgodne jest z opinią biegłego z zakresu zatrudnienia i płac A. G.. Biegły potwierdził prawidłowość wyliczenia emerytury wnioskodawczyni w zaskarżonej decyzji.

Przywołując treść art. 114 cytowanej ustawy, Sąd Okręgowy uznał, że organ rentowy mógł z urzędu dokonać takiej weryfikacji wysokości kwoty emerytury wnioskodawczyni w zaskarżonej decyzji również na niekorzyść wnioskodawczyni, jeżeli zostały przedłożone nowe dowody, które nie były organowi dotychczas znane (nie dysponował nimi) w momencie wydania prawomocnej decyzji z dnia 26 września 2013 r. i mają one wpływ na prawo do świadczenia lub jego wysokość. Organowi rentowemu przysługuje bowiem prawo do weryfikacji błędów, gdyż chodzi o to, aby nie dochodziło do bezpodstawnego wzbogacenia się przez osoby pobierające świadczenie, którym nie powinno ono przysługiwać lub przysługiwać w określonej wysokości, gdyż byłoby to rzeczą nieuczciwą względem innych osób korzystających z systemu ubezpieczenia społecznego. Organ rentowy uprawniony jest do zmiany własnej, błędnej decyzji w trybie art. 114 ust. 1 pkt 1 cytowanej ustawy i wydania decyzji zgodnej z prawem i rzeczywistym stanem sprawy.

W takiej sytuacji strona nie może powoływać się na zasadę ochrony praw nabytych, gdyż zasada ta nie obejmuje praw, które zostały nabyte niesłusznie i gdy świadczenie zostało błędnie obliczone (zawyżone). Sąd podkreślił, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Sądu Najwyższego decyzje organów rentowych nie są niewzruszalne i nie mają powagi rzeczy osądzonej, ale przeciwnie podlegają one weryfikacji i kontroli. W doktrynie przyjmuje się szerokie rozumienie „ujawnionych okoliczności” bowiem obejmuje też uchybienia prawa materialnego, czyli dopuszczalne jest ponowne ustalenie prawa lub wysokości świadczenia także na niekorzyść ubezpieczonej, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji okaże się, że wnioskodawczyni nie miała prawa do takiego przeliczenia świadczenia i ustalenia wysokości emerytury z uwagi na niespełnienie do tego warunków (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 5 grudnia 2013 r., III SK 10/13, Legalis 741758; z 22 października 2013 r., III UK 162/12, Legalis 1033847, z dnia 26 lipca 2013 r., III UK 120/12, Legalis 787675 z dnia 15 października 2015 r., I UK 461/14, Legalis 1350325; wyroki Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 11 września 2013 r., III AUa 2146/12, Legalis 744185; i z dnia 20 czerwca 2013 r., III AUa 2046/12, Legalis 999182; wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 20 lutego 2018 r., III AUa 397/17, Legalis 1760378; wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 8 lipca 2016 r., III AUa 2247/15, Legalis 1522814; wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 20 października 2015 r., III AUa 335/15, Legalis Numer 1378328; wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 15 września 2015 r., III AUa 569/15, Legalis 1352382; wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 19 marca 2015 r., III AUa 12/15, Legalis 1213607; wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 27 listopada 2014 r., III AUa 334/14, Legalis 1185876; wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 25 marca 2014 r., III AUa 1080/13, Legalis 863025; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 29 stycznia 2014 r., I UK 375/13, Legalis 1171985; wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 21 stycznia 2014 r., III AUa 550/13, Legalis 776119).

Sąd podkreślił, że organ rentowy nie mógł wiedzieć w chwili wydawania decyzji w dniu 26 września 2013 r., że wnioskodawczyni wystąpi z późniejszym wnioskiem o wypłatę zawieszonej emerytury i na skutek decyzji z dnia 28 maja 2014 r. ZUS wypłaci jej z tego tytułu określoną kwotę wraz z odsetkami. Fakt ten miał niewątpliwie wpływ na wysokość pobieranej przez wnioskodawczynię emerytury i prawo do jej przeliczenia na podstawie art. 194c i 194e ustawy emerytalnej oraz nie mógł być znany organowi rentowemu wcześniej. Wobec wypłaty zawieszonej emerytury wnioskodawczyni nie spełniła w tej chwili warunku niepobierania emerytury zawieszonej przez co najmniej 18 miesięcy, określonego w art. 194 c ustawy emerytalnej i może złożyć wniosek o doliczenie składek zgodnie z treścią art. 108 tej ustawy, o czym została pouczona w zaskarżonej decyzji.

Sąd wskazał, że prawidłowość wyliczenia wysokości emerytury wnioskodawczyni znalazła potwierdzenie w opinii wydanej przez biegłego z zakresu zatrudnienia i płac A. G..

Mając powyższe na względzie, Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., oddalił odwołanie jako niezasadne.

Apelację od powyższego rozstrzygnięcia złożyła E. H., zarzucając naruszenie prawa materialnego tj. art. 114 ust. 1 pkt ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS poprzez uznanie, iż ma on zastosowanie w przedmiotowej sprawie i stał się podstawą wydania zaskarżonej decyzji.

Wskazując na powyższe ubezpieczona wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie odwołania w całości oraz o zasądzenie kosztów postępowania sądowego, w tym kosztów zastępstwa procesowego za I instancję zgodnie z przedstawionym zestawieniem oraz za II instancję zgodnie z przepisami prawa (75 % kosztów zasądzonych z tytułu zastępstwa procesowego w I instancji).

W uzasadnieniu apelacji skarżąca podniosła, że brak jest obowiązujących przepisów stanowiących podstawę do wydania zaskarżonej decyzji. Zdaniem skarżącej, w chwili składania wniosku o przeliczenie emerytury zostały spełnione przesłanki wskazanego przepisu, a mianowicie ubezpieczona posiadająca prawo do emerytury, nie pobierała emerytury przez okres ponad 18 miesięcy (od 1.10.2011 r. do 1.07.2013 r.), a zatem ZUS prawidłowo wydał decyzję z dnia 26.09.2013 r.

Podniosła, że art. 194c nie przewiduje konsekwencji późniejszej wypłaty zawieszonej emerytury, nie przewidują ich również regulacje zawarte w pozostałych art. 194d-194h. Jest to zrozumiałe, biorąc pod uwagę, iż przepisy te weszły w życie w obecnym brzmieniu od 1 października 2011 r., zaś możliwość wypłaty zawieszonego świadczenia wprowadziła ustawa z dnia 13 grudnia 2013 r. o ustaleniu i wypłacie emerytur, do których prawo uległo zawieszeniu w okresie od dnia 1 października 2011 r. do dnia 21 listopada 2012 r. (Dz. U. z 2017, poz. 169), z mocą obowiązywania od 19.02.2014 r. Artykuł 194c nie mógł być tym samym być podstawą wydania zaskarżonej decyzji. Wprowadzając tę ustawę ustawodawca musiał brać pod uwagę istnienie przepisów umożliwiających przeliczenie emerytury i miał możliwość uregulowania skutków wypłaty zawieszonej wcześniej emerytury. Jedynym przepisem przewidującym konsekwencje wypłaty zawieszonej emerytury jest art. 6 ustawy z dn. 13.12.2013 r. Uznanie, że art. 6 ustawy z dn. 13.12.2013 r. nie ma zastosowania, oznacza brak przepisu, na podstawie którego można dokonać zmiany decyzji z dn. 26.09.2013 r.

Zdaniem odwołującej, wyrok Sądu Okręgowego jest błędny, z uwagi na to, że został oparty na błędnie zastosowanym art. 114 ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Jej zdaniem, decyzja z dnia 26.09.2013 r. nie była decyzja błędną, a odwołująca w chwili jej wydania spełniała wszelkie przewidziane prawem przesłanki do jej wydania. W jej ocenie, w przedmiotowej sprawie nie przedłożono ani nowych dowodów, ani nie ujawniono nowych okoliczności istniejących przed wydaniem decyzji. Odwołująca się skorzystała natomiast, już po wydaniu i uprawomocnieniu się decyzji o przeliczeniu świadczenia z dnia 26.09.2013 r., z uprawnienia przyznanego jej przez ustawę z dnia 13.12.2013r., która weszła w życie w lutym 2014 r. (czyli 6 miesięcy po wydaniu decyzji na podstawie art 194c-e).

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie, bowiem Sąd Okręgowy wydał prawidłowe rozstrzygnięcie, które znajduje uzasadnienie w całokształcie okoliczności faktycznych sprawy oraz w treści obowiązujących przepisów prawa.

Sąd Apelacyjny akceptuje ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji, traktując je jak własne, nie widząc w związku z tym konieczności ich ponownego szczegółowego przytaczania (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 listopada 1998 r., I PKN 339/98, OSNP 1999, Nr 24, poz. 776). Sąd Apelacyjny w pełni podziela także ocenę prawną, jakiej dokonał Sąd pierwszej instancji, uznając ją za wyczerpującą, a tym samym nie ma potrzeby powtarzać w całości trafnego wywodu prawnego (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 16 lutego 2006 r., IV CK 380/05, LEX nr 179977; z dnia 16 lutego 2005 r., IV CK 526/04, LEX nr 177281).

Spór w przedmiotowej sprawie na etapie postępowania apelacyjnego, wobec treści zarzutów apelacji, sprowadza się do kwestii możliwości wydania przez organ rentowy objętej sporem decyzji w oparciu o treść art. 114 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2017 r. poz. 1383 z późn. zm.). Przepis ten uległ gruntownej zmianie z dniem 8 kwietnia 2017 r. (Dz. U. z 2017 r. poz. 715). Według brzmienia tego przepisu, w sprawie zakończonej prawomocną decyzją organ rentowy, na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, uchyla lub zmienia decyzję i ponownie ustala prawo do świadczeń lub ich wysokość, jeżeli: 1/ po uprawomocnieniu się decyzji zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawniono nowe okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość; 2/ decyzja została wydana w wyniku przestępstwa; 3/ dowody, na podstawie których ustalono istotne dla sprawy okoliczności faktyczne, okazały się fałszywe; 4/ decyzja została wydana na skutek świadomego wprowadzenia w błąd organu rentowego przez osobę pobierającą świadczenie; 5/ decyzja została wydana w oparciu o inną decyzję lub orzeczenie sądu, które zostało następnie uchylone, zmienione albo stwierdzono jego nieważność; 6/ przyznanie świadczeń lub nieprawidłowe obliczenie ich wysokości nastąpiło na skutek błędu organu rentowego. Przepis ten reguluje instytucję ponownego ustalania świadczeń emerytalno-rentowych w tzw. trybie wznowieniowym. Przepis ten w powyższym brzmieniu obowiązuje od 18 kwietnia 2017 r. i ma zastosowanie do spraw sądowych w toku, z mocy art. 5 ustawy z dnia 10 lutego 2017 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2017 r. poz. 715).

W ocenie Sądu Apelacyjnego, zarzut naruszenia art. 114 ust. 1 ustawy emerytalnej, nie jest trafny. W orzecznictwie niejednokrotnie podnoszono, że celem ponownego ustalenia w trybie art. 114 ustawy emerytalnej jest ponowne rozstrzygnięcie o uprawnieniach, które powstały ex lege przed wydaniem weryfikowanej decyzji emerytalno-rentowej. Uzasadnieniem dla ponowienia postępowania zakończonego prawomocną decyzją organu rentowego, wyznaczającym jego cel, jest niezgodność zawartego w niej rozstrzygnięcia z ukształtowaną ex lege sytuacją prawną zainteresowanego, powstałą np. na skutek popełnionych przez organ rentowy uchybień normom prawa materialnego, czy procesowego. W kolejnym postępowaniu organ rentowy dąży więc do ustalenia, czy popełnione uchybienia lub przedłożone dowody albo ujawnione fakty mają wpływ na zmianę dokonanych wcześniej ustaleń. Bezpośrednim celem ponownego postępowania jest rozstrzygnięcie o uprawnieniach zainteresowanego według stanu faktycznego z chwili wydania weryfikowanej decyzji rentowej. Ponowne ustalenie prawa w trybie art. 114 ust. 1 ustawy emerytalnej stanowi zatem nadzwyczajną kontynuację poprzedniego postępowania przed organem rentowym, zmierzając do podważenia jego decyzji wówczas, gdy uprawomocniła się ona wskutek upływu terminu odwołania (por. postanowienie z dnia 20 września 2011 r., I BU 4/11, LEX nr 1101321).

Odnosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy należy podkreślić, że mocą decyzji z dnia 28 maja 2014r. doszło do wypłacenia przez organ rentowy E. H., w uwzględnieniu jej wniosku z 11 kwietnia 2014r., „zawieszonej emerytury” za okres od 1 października 2011r. do 21 listopada 2012r. Okoliczność ta spowodowała, że niewątpliwie ubezpieczona nie spełniała już warunku określonego w art. 194c ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Ustawodawca w przepisie tym, dodanym ustawą z 10 czerwca 2011r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z FUS, przewidział bowiem możliwość ponownego, korzystniejszego od zasad ogólnych, ustalenia wysokości świadczenia dla osób, które złożyły wnioski o emeryturę w latach 2009-2010, a którym to świadczenie zostało zawieszone od 1 października 2011r., jednakże uzależnił skorzystanie z niej od spełnienia warunku niepobierania zawieszonej emerytury przez co najmniej 18 miesięcy.

Tym samym, organ rentowy uprawniony był z mocy art. 114 ust. 1 pkt 6 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, uchylić skutki prawne decyzji z 26 września 2013r., mocą której ustalono wysokość emerytury ubezpieczonej w oparciu o treść art. 194 c. Uczynił to wydając objętą sporem decyzję, w której wysokość świadczenia E. H. odpowiada rzeczywistemu stanowi jej uprawnień.

Z powyższych względów Sąd Apelacyjny, nie znajdując podstaw do uwzględnienia apelacji, na podstawie art. 385 k.p.c. orzekł o jej oddaleniu.