Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

WYROKU W CAŁOŚCI

Decyzją z 10.07.2020 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. odmówił M. G. przyznania rekompensaty. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że wnioskodawca nie udokumentował 15 - letniego okresu pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze, a jedynie 5 lat, 4 miesiące i 6 dni, podając, że nie zaliczono ubezpieczonemu do tego stażu pracy okresu wykonywania pracy od 1.01.1995 r. do 31.12.2008 r. na stanowisku zastępcy kierownika wydziału diagnostyki ponieważ pracownicy wyższego szczebla kierowniczego mają wydzielone pomieszczenia do pracy, a zakres ich obowiązków dalece wykracza poza osobiste dozorowanie czy kontrolę stanowisk robotniczych, konkludując, że nie można uznać, że pracownik zatrudniony na takim stanowisku pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy przy stanowiskach robotniczych w warunkach szczególnych.

/decyzja w aktach ZUS/

Wnioskodawca zaskarżył powyższą decyzję w całości, wnosząc w odwołaniu o jej zmianę i przyznanie prawa do rekompensaty poprzez zaliczenie stażu pracy w warunkach szczególnych od 1.01.1995 r. do 31.07.2006 r. na stanowisku zastępcy kierownika wydziału diagnostyki - wykaz A dział XIV poz. 24 pkt 1 rozporządzenia Rady Ministrów z 7.02.1983 r., co łącznie z bezspornym stażem takiej pracy uznanym przez ZUS daje ponad 15 lat pracy w szczególnych warunkach, tj. 16 lat, 11 miesięcy i 6 dni.

/odwołanie k.3 - 4/

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowego wniósł o jego oddalenie.

/odpowiedź na odwołanie k.16/

Na rozprawie w dniu 13.11.2020 r.- bezpośrednio poprzedzającej wydanie wyroku - wnioskodawca poparł odwołanie precyzując, że spór dotyczy okresu zatrudnienia od 1.01.1995 r. do 31.07.2006 r. na stanowisku zastępcy kierownika działu diagnostyki w zakładzie pracy (...) Sp. z o.o. w Ł., natomiast pełnomocnik ZUS wniósł o oddalenie odwołania.

/e-prot. z 13.11.2020 r.: 00;00:42, 00:00:48, 00:00:55, 00:12:22, 00:13:04/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca - M. G. urodził się (...)

/okoliczność bezsporna/

W dniu 2.07.2020 r. odwołujący złożył wniosek o emeryturę oraz wniósł o przyznanie rekompensaty do emerytury.

/wniosek k.1 - 3 odwrót akta ZUS/

Decyzją zaliczkową z 14.07.2020 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. przyznał wnioskodawcy zaliczkę na poczet przysługującej emerytury od 1.07.2020 r. tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek.

/decyzja k. 23/24 akt ZUS/

Decyzją z 18.08.2020 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. przyznał wnioskodawcy emeryturę od 1.07.2020 r. tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego. Wysokość emerytury została ustalona w oparciu o art. 26 ustawy emerytalnej.

/decyzja k. 32-32 akt ZUS/

Zaskarżoną decyzją z 10.07.2020 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. odmówił wnioskodawcy przyznania rekompensaty.

/decyzja k.5 plik I akt ZUS/

Wnioskodawca udowodnił bezspornie 5 lat, 4 miesiące i 6 dni okresów pracy w warunkach szczególnych. ZUS zaliczył wnioskodawcy do tego stażu okresy pracy:

- od 1.09.1984 r. do 14.12.1986 r. na stanowiskach montera urządzeń nawęglania od 1.09.1984 r. do 31.05.1985 r. i na stanowisku brygadzisty urządzeń nawęglania od 1.06.1985 r. do 14.12.1986 r. wymienione w wykazie A dział II poz. 1 pkt 34 wykazu stanowiącego załącznik nr 1 zarządzenia nr 17 Ministra Górnictwa i Energetyki z 12.08.1983 r. w sprawie określenia stanowisk pracy w resorcie górnictwa i energetyki, na którym są wykonywane prace w szczególnych warunkach podstawie świadectwa pracy w warunkach szczególnych z 25.11.2016 r. wystawionego przez (...) SA oraz

- od 1.03.1989 r. do 17.10.1989 r., od 9.11.1989 r. do 28.09.1990 r., od 17.10.1990 r. do 30.04.1992 r. na stanowisku specjalisty ds. diagnostyki wymienione w wykazie A dział XIV poz. 4 pkt 5 wykazu stanowiącego załącznik nr 1 zarządzenia nr 17 Ministra Górnictwa i Energetyki z 12.08.1983 r. w sprawie określenia stanowisk pracy w resorcie górnictwa i energetyki, na którym są wykonywane prace w szczególnych warunkach na podstawie świadectwa pracy w szczególnych warunkach z 25.11.2016 r. wystawionego przez (...) SA.

/okoliczności bezsporne, uzasadnienie decyzji z 10.07.2020 r. k.17/18 akt ZUS, świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach z 25.11.2016 r. k. 11/12 akt ZUS, świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach z 25.11.2016 r. k. 9/10 akt ZUS/

Zgodnie ze świadectwem wykonywania pracy w warunkach szczególnych z 12.10.2016 r. w okresie od 1.01.1995 r. do 31.12.2008 r. wnioskodawca był zatrudniony w (...) Centrum Sp. z o.o. w Ł. w pełnym wymiarze czasu pracy, gdzie wykonywał pracę polegającą na kontroli międzyoperacyjnej, kontroli jakości produkcji i usług oraz dozór inżynieryjno- techniczny na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie A dział XIV poz. 24 pkt 1 na stanowisku zastępcy kierownika /kierownika wydziału diagnostyki załącznika nr 1 zarządzenia nr 17 Ministra Górnictwa i Energetyki z dnia 12.08.1983 r. w sprawie określenia stanowisk pracy w resorcie górnictwa i energetyki, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach.

/ świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych z 12.10.2016 r. k. 13/14 akt ZUS/

Wnioskodawca otrzymał świadectwo pracy z 28.07.2020 r., w którym w/w zakład pracy potwierdził, że odwołujący był zatrudniony od 1.01.1995 r. do 28.07.2020 r. w (...) Centrum Sp. z o.o. w Ł. w pełnym wymiarze czasu pracy od 1.01.1995 r. na stanowisku zastępcy kierownika działu diagnostyki, a od 1.08.2006 r. kierownika wydziału diagnostyki.

/ świadectwo pracy k. 29/30 akt ZUS/

Spółka (...) , poprzednia nazwa (...) spółka z o.o. powstała w dniu 10.11.1994 r. w ten sposób, że została wyodrębniona w ramach procesu prywatyzacji z Zespołu Elektrociepłowni w (...) S.A. będącego własnością Skarbu Państwa. W/w zakład pracy jest firmą remontową, która dokonywała remontów kotłów i urządzeń pomocniczych na terenie elektrociepłowni w Ł.. Zakład ten należał do działu energetyki. Wydział (...), w którym dotychczas pracował wnioskodawca został w całości przeniesiony do nowo powstałej spółki (...). W spornym okresie od 1.01.1995 r. do 31.07.2006 r. w w/w zakładzie pracy wnioskodawca wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracę na stanowisku zastępcy kierownika D. (...). Dział (...) precyzował zakres remontów wykonywanych przez brygady remontowe. W spornym okresie w D. (...) było zatrudnionych ok. 10-13 pracowników, w tym specjalistów do spraw diagnostyki łącznie z kierownikiem i zastępcą kierownika. Praca wnioskodawcy na stanowisku zastępcy kierownika działu diagnostyki polegała na tym, że razem ze specjalistami diagnostykami wchodził na obiekty elektrociepłowni i wykonywał badania, których celem było ustalenie, które elementy kotłów są do naprawy. Zanim wnioskodawcy powierzono stanowisko zastępcy kierownika pracował jako specjalista diagnosta. Stanowisko zastępcy kierownika powierzono wnioskodawcy, aby w czasie nieobecności kierownika D. (...) w razie potrzeby podejmował czynności kierownicze, tj. zastępując kierownika tego działu w czasie jego nieobecności, sprawdzał stan osobowy działu, wypisywał karty urlopowe, zlecał nadgodziny, wypisywał delegacje. Przez cały sporny okres zatrudnienia na stanowisku zastępcy kierownika działu diagnostyki wnioskodawca nadal w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał osobiście pracę specjalisty ds. diagnostyki a dodatkowo kierował zespołami specjalistów ds. diagnostyki, gdy wykonywali na obiekcie czynności remontowe. Jego praca na stanowisku zastępcy kierownika działu diagnostyki w szczególności polegała na tym, że na terenie elektrociepłowni wykonywał osobiście pracę specjalisty ds. diagnostyki polegające na tym, że dokonywał pomiarów grubości rur kotłowych w kotłach, badał urządzenia pod kątem występowanie pęknięć i uszkodzeń. Jeżeli po awarii specjaliści ds. diagnostyki dostawali części rur to prace były wykonywane w laboratorium. Czynności kierownicze wnioskodawca wykonywał w laboratorium w ciągu kilku minut. W dziale diagnostyki były tworzone zespoły składające się od 2 do 5 pracowników wykonujących prace specjalistów ds. diagnostyki i inspektorów. Wcześniej pracownicy ci zajmowali stanowiska techników i diagnostów. Wnioskodawca kierując badaniami zespołu pracowników działu diagnostyki wykonywał nadzór inżynieryjno – techniczny nad pracą specjalistów ds. diagnostyki i inspektorów wchodzących w skład takiego zespołu, którzy mieli uprawienia do przeprowadzenia badań ultradźwiękowych, radiologicznych. magnetyczno - proszkowych, penetracyjnych, metalograficznych. W spornym okresie zatrudnienia od 1.01.1995 r. do 31.07.2006 r. jako zastępca kierownika działu diagnostyki wnioskodawca nie dostawał dodatku za pracę w szczególnych warunkach.

/ świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych z 12.10.2016 r. k. 13/14 akt ZUS, świadectwo pracy k. 15, pisemny zakres zadań wnioskodawcy na stanowisku zastępcy kierownika wydziału k. 8-9, sprawozdanie z badań k. 11-14, zeznania wnioskodawcy e-prot. z 13.11.2020 r. 00:10:28 w związku z jego informacyjnymi wyjaśnieniami 00:00:55 - 00:08:30 /

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie zgromadzonych dowodów zarówno w postaci dokumentów jak i zeznań wnioskodawcy, uznając, że dowody te są wiarygodne, spójne, koherentne i wzajemnie się potwierdzają. Brak jest przyczyn, które pozwalałyby odmówić im wiarygodności. Dodać należy, że ZUS nie podważył wartości dowodowej zeznań wnioskodawcy.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie jest zasadne.

Przedmiotem postępowania było rozstrzygnięcie, czy wnioskodawcy przysługuje prawo do rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych.

W myśl art. 2 pkt 2 ustawy z 19.12.2008 r. o emeryturach pomostowych (t.j. Dz. U. 2015 r., poz. 965 ze zm. - dalej ustawa o emeryturach pomostowych), rekompensata stanowi odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej.

Celem rekompensaty, podobnie jak i emerytury pomostowej, jest łagodzenie skutków utraty możliwości przejścia na emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego przez pracowników zatrudnionych przy pracach w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. W przypadku rekompensaty realizacja tego celu polega jednak nie na stworzeniu możliwości wcześniejszego zakończenia aktywności zawodowej, lecz na odpowiednim zwiększeniu podstawy wymiaru emerytury z FUS, do której osoba uprawniona nabyła prawo po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego (tak M. Zieleniecki - Komentarz do art.21 ustawy o emeryturach pomostowych, LEX, por. też wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 31.03.2016 r., III AUa 1899/15 – LEX 2044406).

Zgodnie z art. 21 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych, rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat. Stosownie do treści ust. 2 tego przepisu rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS. W myśl art. 23 ust. 1 powołanej ustawy ustalenie rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę. Rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, o którym mowa w przepisach art. 173 i art. 174 ustawy o emeryturach i rentach z FUS (ust. 2).

Art. 2 pkt 5 i art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych formułują dwie zasadnicze przesłanki nabycia prawa do rekompensaty, tj.: 1) nienabycie prawa do emerytury pomostowej, 2) osiągnięcie okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu ustawy o emeryturach i rentach z FUS wynoszącego co najmniej 15 lat.

Przesłanką negatywną zawartą w art. 21 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych jest nabycie prawa do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS. W literaturze podkreśla się, że wykładnia art. 21 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych nie może prowadzić do absurdalnego wniosku, że prawo do rekompensaty przysługuje wyłącznie tym osobom, które nie nabyły prawa do jakiejkolwiek emerytury z FUS. Skoro zgodnie z art. 23 ustawy o emeryturach pomostowych rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, a zgodnie z art. 173 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS kapitał początkowy ustala się dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., za których były opłacane składki na ubezpieczenie społeczne przed dniem 1 stycznia 1999 r., to warunek sformułowany w art. 21 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych należy rozumieć w taki sposób, że rekompensata jest adresowana wyłącznie do ubezpieczonych objętych systemem emerytalnym zdefiniowanej składki, którzy przed osiągnięciem podstawowego wieku emerytalnego nie nabyli prawa do emerytury z FUS obliczanej według formuły zdefiniowanego świadczenia. Przyjąć tym samym również należy, że rekompensata nie przysługuje tym ubezpieczonym, którzy zostali objęci ubezpieczeniem społecznym lub rozpoczęli służbę po 31 grudnia 1998 r.

Analiza układu warunkującego prawo do emerytury pomostowej prowadzi do wniosku, że świadczenie to przysługuje tym pracownikom, którzy osiągnęli co najmniej 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 32 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, ale nie nabyli prawa do emerytury pomostowej z powodu nieuznania ich pracy za wykonywaną w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych (tak M. Zieleniecki - Komentarz do art.21 ustawy o emeryturach pomostowych, LEX).

W przedmiotowej sprawie bezsporne jest, że odwołujący się nie nabył prawa do emerytury pomostowej, ani prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym w związku z wykonywaniem pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze.

Stosownie natomiast do treści art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (j.t. Dz.U. z 2016r., poz. 887 ze zm.), za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia w podmiotach, w których obowiązują wykazy stanowisk ustalone na podstawie przepisów dotychczasowych.

Z kolei art. 32 ust. 4 stanowi, że wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych, to jest na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz.43 z późn. zm.). Z §1 rozporządzenia wynika, że jego treść stosuje się do pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, wymienione w §4-15 rozporządzenia oraz w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia. § 2 ust.1 rozporządzenia ustala, ze za okresy uzasadniające nabycie prawa do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu uważa się okresy, w których praca w szczególnych warunkach jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Natomiast rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 11.10.2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. 2011r. Nr 237, poz.1412) określone zostały środki dowodowe, które powinny być dołączone do wniosku, stwierdzające okoliczności uzasadniające przyznanie tego świadczenia.

W myśl § 21-23 powołanego rozporządzenia środkiem dowodowym stwierdzającym okresy zatrudnienia są pisemne zaświadczenia zakładów pracy, wydane na podstawie posiadanych dokumentów, oraz legitymacje ubezpieczeniowe, a także inne dowody z przebiegu ubezpieczenia. W przypadku zaś ubiegania się pracownika o przyznanie emerytury z tytułu zatrudnienia w szczególnym charakterze, zaświadczenie zakładu pracy powinno stwierdzać charakter i stanowisko pracy w poszczególnych okresach oraz inne okoliczności, od których jest uzależnione przyznanie takiej emerytury lub renty. Wyjątek od zasady ustalonej w powołanym przepisie jest zawarty w § 25 wymienionego rozporządzenia, który przewiduje, że okresy zatrudnienia mogą być udowodnione zeznaniami świadków, gdy zainteresowany wykaże, że nie może przedstawić zaświadczenia zakładu pracy.

Rozporządzenie Rady Ministrów z 7.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) w § 2 ust. 2 zobowiązuje zakłady pracy do stwierdzenia okresów zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wyłącznie na podstawie posiadanej dokumentacji.

Wnioskodawca przedstawił co prawda w postępowaniu przed organem rentowym świadectwo wykonywania pracy szczególnej z 12.10.2016 r., w którym potwierdzono, że ubezpieczony w spornym okresie od 1.01.1995 r. do 31.07.2006 r. był zatrudniony w (...) Centrum Sp. z o.o. w Ł. w pełnym wymiarze czasu pracy i wykonywał pracę polegającą na kontroli międzyoperacyjnej, kontroli jakości produkcji i usług oraz dozór inżynieryjno- techniczny na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie A dział XIV poz. 24 pkt 1 rozporządzenia Rady Ministrów z 7.02.1983 r. (Dz.U. nr 8, poz. 43 ze zm.) na stanowisku zastępcy kierownika /kierownika wydziału diagnostyki wymienionym wykazie A dział XIV poz. 24 pkt 1załącznika nr 1 zarządzenia nr 17 Ministra Górnictwa i Energetyki z dnia 12.08.1983 r. w sprawie określenia stanowisk pracy w resorcie górnictwa i energetyki, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach.

Jednakże ZUS zakwestionował, że w okresie zatrudnienia na stanowisku zastępcy kierownika działu diagnostyki wnioskodawca wykonywał stale i w pełnym wymiarze pracę w warunkach szczególnych, zarzucając, że pracownicy wyższego szczebla kierowniczego mają wydzielone pomieszczenia do pracy, a zakres ich obowiązków dalece wykracza poza osobiste dozorowanie czy kontrolę stanowisk robotniczych.

Dla rozstrzygnięcia spornej kwestii zasadnym stało się zatem ustalenie, czy praca wykonywana przez ubezpieczonego w w/w spornym okresie jako zastępca kierownika działu diagnostyki była wykonywana w warunkach szczególnych, o jakich mowa w cytowanych wyżej przepisach. Ubezpieczony może wykazywać innymi niż świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych środkami dowodowymi, że praca świadczona była w takich warunkach. W postępowaniu z zakresu ubezpieczeń społecznych stosuje się bowiem te same reguły dowodzenia, jak w zwykłym procesie cywilnym. W szczególności zastosowanie mają art. 6 k.c., art. 232 k.p.c. Strony mają przy tym prawo podważać moc dowodową dokumentów, w tym także świadectwa pracy, które jest dokumentem prywatnym i podlega ocenie przez sąd zgodnie z zasadami art. 233 § 1 k.p.c. W postępowaniu sądowym nie jest dopuszczalne oparcie się wyłącznie na zeznaniach świadków lub stron, w sytuacji, gdy z dokumentów wynikają okoliczności przeciwne./tak SA w Szczecinie w wyroku z 20.07.2016 r., III AUa 690/15, LEX nr 2121869 /.

Podkreślić należy, że istotnym było jakie prace realnie w toku swojego zatrudnienia wykonywał skarżący od 1.01.1995 r. do 31.07.2006 r. jako zastępca kierownika działu diagnostyki oraz czy prace te są wymienione w cytowanym wyżej rozporządzeniu z dnia 7.02.1983 r., gdyż właśnie to rozporządzenie jest aktem prawnym, w oparciu o który należy orzekać, czy dana praca była pracą w warunkach szczególnych. Sama nazwa stanowiska nie może dyskwalifikować faktycznie wykonywanych prac w spornym okresie zatrudnienia.

Dodać wypada, że praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku ( patrz wyroki Sądu Najwyższego: z 14 września 2007 roku, III UK 27/2007 OSNP 2008/21-22 poz. 325; z 19 września 2007 roku, III UK 38/2007 OSNP 2008/21-22 poz. 329; z 6 grudnia 2007 roku, III UK 66/2007 LexPolonica nr 2375445; z 22 stycznia 2008 roku, I UK 210/2007 OSNP 2009/5-6 poz. 75 i z 24 marca 2009 roku, I PK 194/2008 OSNP 2010/23-24 poz. 281).

Niewątpliwie w załączniku do cytowanego wyżej rozporządzenia z 7.02.1983 r. w wykazie A dziale XIV punkcie 24 jako prace w szczególnych warunkach wymienione są prace polegające na kontroli międzyoperacyjnej, kontroli jakości produkcji i usług oraz dozorze inżynieryjno-technicznym na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie.

Problem w sprawie sprowadza się do ustalenia czy wnioskodawca zatrudniony w (...) Centrum Sp. z o.o. w Ł., tj. zakładzie działającym w branży energetycznej, na stanowisku zastępcy kierownika działu diagnostyki w okresie od 1.01.1995 r. do 31.07.2006 r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, wykonywał kontrolę jakości pracy i nadzór inżynieryjno – techniczny nad pracownikami na stanowiskach pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do wyżej wymienionego rozporządzenia. ZUS stanął na stanowisku, że ubezpieczony pracując jako kierownik wyższego szczebla, nie mógł zajmować się stale bezpośrednią kontrolą nad pracownikami na stanowiskach specjalistów ds. diagnostyki na terenie elektrociepłowni przy wykonywaniu pracy polegającej na badaniu kotłów pod kątem występowania uszkodzeń i pęknięć, gdyż spektrum jego obowiązków było znacznie szersze.

W świetle całokształtu materiału dowodowego Sąd doszedł jednak do przekonania, że wnioskodawca w trakcie spornego zatrudnienia na stanowisku zastępcy kierownika działu diagnostyki świadczył pracę w szczególnych warunkach polegającą na kontroli inżynieryjno – technicznej pracowników zatrudnionych jako specjaliści ds. diagnostyki, a nadto nadal sam osobiście wykonywał w pełnym wymiarze czasu pracę razem z pracownikami wchodzącymi w skład zespołu specjalistów ds. diagnostyki, polegającą na badaniu kotłów na terenie elektrociepłowni. Jego nadzór formalny czy merytoryczny dotyczył stanowisk pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do w/w rozporządzenia, albowiem dotyczył pracowników na stanowiskach specjalistów ds. diagnostyki i inspektorów, którzy mieli uprawienia do przeprowadzenia badań ultradźwiękowych, radiologicznych. magnetyczno - proszkowych, penetracyjnych, metalograficznych. Powyższe wynika nie tylko z zeznań wnioskodawcy, ale także oryginalnego zakresu obowiązków odwołującego na stanowisku zastępcy kierownika działu diagnostyki zalegającego w aktach sprawy za kartą 8-9 oraz sprawozdania z badania diagnostycznego zalegającego w aktach za kartą 10-14, a także ze świadectwa pracy (k. 15) i świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych (k. 7), które ubezpieczony złożył w toku postępowania przed organem rentowym. Wnioski wypływające ze wskazanych wyżej źródeł dowodowych są zgodne i wzajemnie się uzupełniają. Z zeznań wnioskodawcy wynika, że jego praca związana była ze stałym przebywaniem na obiektach elektrociepłowni, gdzie wykonywał bezpośredni nadzór inżynieryjno – techniczny nad pracą specjalistów ds. diagnostyki, którzy wykonywali tam badania kotłów oraz na tym, że razem z nimi osobiście wykonywał nadal pracę specjalisty ds. diagnostyki, a zatem w warunkach szczególnych. Sąd zważył, że w ZUS sam uznał, że we wcześniejszym okresie zatrudnienia, gdy wnioskodawca pracował jako specjalista diagnosta odwołujący wykonywał pracę w warunkach szczególnych. W ocenie Sądu Okręgowego fakt wykonywania przez ubezpieczonego pracy w szczególnych warunkach w spornym okresie znajduje potwierdzenie w zebranym w sprawie materiale dowodowym i niewątpliwie faktyczny rodzaj pracy ubezpieczonego został potwierdzony także jego zeznaniami, które należało uznać za rzetelne. Okoliczność, że ubezpieczony nie przedstawił jeszcze innych osobowych wniosków dowodowych nie przesądza o braku wiarygodności jego zeznań, zwłaszcza gdy po wielu latach trudno jest o kontakt tak z przełożonymi jak i podwładnymi pracownikami.

W przypadku oceny stażu pracy wnioskodawcy na stanowisku zastępcy kierownika działu diagnostyki pod kątem pracy w warunkach szczególnych, rodzaj zajmowanego stanowiska nie ma w tym przypadku nadrzędnego znaczenia, gdyż istotniejsze jest jakiego rodzaju prace pracownik rzeczywiście wykonywał na danym stanowisku. W oparciu o dowody zebrane w sprawie Sąd ustalił, że w spornym okresie były to prace w warunkach szczególnych wymienione w dziale XIV, poz. 24 wykaz A ww. rozporządzenia, kwalifikowane jako kontrola międzyoperacyjna, kontrola jakości produkcji i usług. Sąd miał też na uwadze, że obowiązki wnioskodawcy nie sprowadzały się wyłącznie do kontroli pracy podległych mu pracowników i kontroli inżynieryjno -technicznej, gdyż skarżący nadal osobiście wykonywał w badanym okresie pracę specjalisty ds. diagnostyki. Wykonywane w razie potrzeby przez wnioskodawcę czynności należące do kierownika działu diagnostyki w czasie nieobecności kierownika w pracy - zajmowało mu jedynie kilka minut w laboratorium. Doświadczenie sądowe wynikające z wielu innych podobnych spraw wskazuje, że wykonywanie tych czynności oraz osobiste wykonywanie w dalszym ciągu czynności specjalisty diagnostyka, nie kolidowało z pełnieniem przez niego nadzoru jako dozoru inżynieryjno – techniczny nad pracą specjalistów ds. diagnostyki na oddziałach elektrociepłowni, w których zespoły specjalistów ds. diagnostyki i inspektorów wykonywali badania kotłów. W środowisku pracy często spotyka się stanowiska, które w ramach swoich kompetencji pełnią w pewnym zakresie nadzór nad pracownikami pomimo jednoczesnego wykonywania pracy w warunkach szczególnych –w badanej sprawie był to nadzór nad pracownikami wykonującymi pracę specjalisty ds. diagnostyki.

Sąd podzielił pogląd judykatury, że czynności ogólnie pojętego nadzoru lub kontroli w procesie produkcji wykonywanej w wydziałach i oddziałach, w których zatrudnieni są pracownicy wykonujący pracę w warunkach szczególnych w rozumieniu rozporządzenia, objęte poz. 24, działu XIV, wykazu A rozporządzenia, to te czynności, które wykonywane są w warunkach bezpośrednio narażających na szkodliwe dla zdrowia czynniki, a więc polegające na bezpośrednim nadzorze i bezpośredniej kontroli procesu pracy na stanowiskach pracy wykonywanej w szczególnych warunkach. Jeśli zatem czynności te wykonywane są w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na stanowisku pracy związanym z kontrolą międzyoperacyjną, kontrolą jakości produkcji i usług oraz dozorem inżynieryjno-technicznym, to okres wykonywania tej pracy jest okresem pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu (por. wyrok SA w Gdańsku z 23 sierpnia 2012 r., III AUa 366/12, orzeczenia.ms.gov.pl).

Jeśli zatem czynności ogólnie pojętej kontroli oraz dozoru inżynieryjno-technicznego wykonywane są stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na stanowisku pracy związanym z określoną w poz. 24, działu XIV, wykazu A rozporządzenia kontrolą lub dozorem inżynieryjno-technicznym, to okres wykonywania tej pracy jest okresem pracy uzasadniającym prawo do świadczeń na zasadach przewidzianych w rozporządzeniu, niezależnie od tego, ile czasu pracownik poświęca na bezpośredni dozór pracowników, a ile na inne czynności ściśle związane ze sprawowanym dozorem i stanowiące jego integralną część, takie jak sporządzanie związanej z nim dokumentacji.

Z dokładnego brzmienia poz. 24, działu XIV, wykazu A rozporządzenia wynika, że warunkiem zakwalifikowania tego rodzaju kontroli i dozoru jako pracy wykonywanej w warunkach szczególnych jest to, aby na oddziałach i wydziałach, na których są one wykonywane, jako podstawowe wykonywane były prace wymienione w wykazie. Oznacza to, że objęcie takim nadzorem lub kontrolą także innych niż wymienione w wykazie prac nie wyłącza zakwalifikowania samego nadzoru lub kontroli jako pracy w szczególnych warunkach, jeżeli te inne (podlegające dozorowi lub kontroli) prace nie są na danym oddziale lub wydziale podstawowe (por. postanowienie SN z 15.02.2012 r., I UK 360/11, LEX).

Jedynie wykonywanie czynności niemających związku z wykonywaniem bezpośredniego dozoru nad procesem produkcji, w ramach zakresu obowiązków na danym stanowisku pracy, uniemożliwia sprawowanie dozoru stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, a w konsekwencji wyłącza zaliczenie takiego okresu zatrudnienia do pracy w szczególnych warunkach (por. wyrok SA w Białymstoku z 22.08.2012 r., III AUa 374/12, orzeczenia.ms.gov.pl).

Zdaniem Sądu Okręgowego postępowanie dowodowe przeprowadzone w sprawie wykazało, że ubezpieczony zajmował się w spornym okresie bezpośrednim nadzorem nad specjalistami ds. diagnostyki wykonującymi pracę polegającą na badaniu kotłów na terenie elektrociepłowni, o jakim mowa w cytowanych wyżej orzeczeniach i jednocześnie sam na terenie elektrociepłowni wykonywał razem z tymi pracownikami pracę specjalisty ds. diagnostyki polegającą na badaniu kotłów. Wykonywał także czynności diagnostyczne w laboratorium. Z zeznań wnioskodawcy wynika wprost, że wykonywanie przez niego w ramach nadzoru innych czynności miało charakter ściśle związany z pełnionym nadzorem merytorycznym i nie stanowiło zasadniczych obowiązków wnioskodawcy. Sąd miał też na uwadze, że wnioskodawca złożył na okoliczność na czym konkretnie polegała jego pracy zastępcy kierownika działu diagnostyki pisemny zakres jego obowiązków oraz przykładowe sprawozdanie z wykonanego badania, co potwierdziło wersję odwołującego, że badany okres pracy należy zaliczyć razem z bezspornym okresem do stażu pracy w warunkach szczególnych. Kierując się zasadami logiki i doświadczenia życiowego Sąd uznał, że kluczowym dla zaliczenia pracy wnioskodawcy jako zastępcy kierownika działu diagnostyki do pracy wykonywanej w warunkach szczególnych okazał się charakter tych czynności, które pozostają w ścisłym związku z pełnionym przez wnioskodawcę bezpośrednim nadzorem nad stanowiskami w dziale diagnostyki specjalistów ds. diagnostyki i inspektorów, w których jako podstawowe wykonywane były prace w warunkach szczególnych na terenie elektrociepłowni polegające na badaniu kotłów, a wykonywanie obowiązków zamiast kierownika działu diagnostyki o jakich zeznał wnioskodawca było sporadyczne i stanowiło działania uboczne w razie potrzeby.

Sąd Okręgowy uznał, że na szczególny charakter prac ubezpieczonego niewątpliwie wskazuje także treść świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach z dnia 12.10.2016 r. Dokument przywołuje odpowiednie przepisy zarządzenia resortowego - załącznika nr 1 zarządzenia nr 17 Ministra Górnictwa i Energetyki z dnia 12.08.1983 r. w sprawie określenia stanowisk pracy w resorcie górnictwa i energetyki, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach, dalej: zarządzenie resortowe. Wskazano bowiem na wykaz A, dział XIV, poz. 24 pkt 1 (kontrola międzyoperacyjna, kontrola jakości produkcji i usług oraz dozór inżynieryjno-techniczny na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie).

Zarządzenia resortowe, w tym wskazywane powyżej, nie są, co oczywiste, źródłem powszechnie obowiązującego prawa i stanowią jedynie pomocnicze akty prawa niższego rzędu oraz dokumenty dotyczące jedynie konkretnych zakładów pracy, do których odwoływali się poszczególni pracodawcy, wskazując w dokumentacji pracowniczej (świadectwach wykonywania pracy w warunkach szczególnych) na rodzaje wykonywanej przez pracowników pracy. Wykazy resortowe wydane na podstawie § 1 ust. 2 i 3 rozporządzenia mają charakter informacyjny, techniczno - porządkujący, uściślający oraz mogą mieć znaczenie w sferze dowodowej, stanowiąc podstawę domniemania faktycznego. Nie przesądzają jednak o zakresie prac i stanowisk wykonywanych w warunkach szczególnych.

Kluczowym i podstawowym dokumentem w tym zakresie pozostaje cytowane powyżej rozporządzenie (por. wyrok S.N. z dnia 22 marca 2012 r., I UK 403/11, opubl. (...) Nie ma przy tym znaczenia, ile dokładnie czasu ubezpieczony poświęcał czasu na sam nadzór, ponieważ czynności ogólnie pojętej kontroli oraz dozoru inżynieryjno-technicznego wykonywane są stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na stanowisku pracy związanym z określoną w poz. 24, działu XIV, wykazu A rozporządzenia kontrolą lub dozorem inżynieryjno-technicznym, to okres wykonywania tej pracy jest okresem pracy uzasadniającym prawo do świadczeń na zasadach przewidzianych w rozporządzeniu, niezależnie od tego ile czasu pracownik poświęca na bezpośredni dozór pracowników, a ile na inne czynności ściśle związane ze sprawowanym dozorem i stanowiące jego integralną część, takie jak sporządzanie związanej z nim dokumentacji (por. wyrok S.N. z dnia 24 września 2009 r., II UK 31/09, za: LEX).

Tym samym w ocenie tego Sądu spełniona została przesłanka nadzorowania przez ubezpieczonego prac wykonywanych w warunkach szczególnych, o których jest mowa w wykazie, przy czym praca ta była wykonywana w pełnym wymiarze czasu pracy, w sposób stały (bez przerw na inne rodzajowo obowiązki). Spełniała zatem wymóg skierowany także do kontrolującego, czy dozorującego, aby praca z poz. 24 była wykonywana stale i pełnym wymiarze czasu pracy na danym stanowisku (§ 2 rozporządzenia) (por. postanowienie SN z 15.02.2012 r., I UK 360/11 oraz wyrok SN z 5.10. 2011 r., II UK 48/11, (...)

W okolicznościach rozpoznawanej sprawy całokształt materiału dowodowego przemawia za zaliczeniem spornego okresu zatrudnienia od 1.01.1995 r. do 31.07.2006 r. do prac w szczególnych warunkach wymienionych w Wykazie A Dziale XIV poz. 24 stanowiącego załącznik do w/w rozporządzenia Rady Ministrów z 7.02.1983 r. gdyż wnioskodawca przede wszystkim spędzał czas na terenie elektrociepłowni przy badaniu kotłów oraz w laboratorium, gdzie narażony był na działanie tych samych czynników szkodliwych dla zdrowia, co pracownicy zatrudnieni jako specjaliści ds. diagnostyki, nad którymi sprawował bezpośredni nadzór inżynieryjno – techniczny i sam nadal wykonywał prace specjalisty ds. diagnostyki, a wykonywanie przez wnioskodawcę w ramach nadzoru innych czynności miało charakter ściśle związany z pełnionym nadzorem.

Reasumując - wnioskodawca w spornym okresie od 1.01.1995 r. do 31.07.2006 r. pracując jako zastępca kierownika działu diagnostyki wykonywał pracę wymienioną w dziale XIV poz. 24 wykazu A w ten sposób, że sprawował kontrolę usług oraz pełnił bezpośredni dozór inżynieryjno – techniczny na oddziałach elektrociepłowni nad pracą podległych mu pracowników zatrudnionych na stanowisku specjalisty diagnostyki i inspektorów, którzy jako podstawowe wykonywali prace wymienione w wykazie A w Dziale XIV poz.4 stanowiącego załącznik do rozporządzenia z 7.02.1983 r. oraz wymienione w wykazie A , Dział XIV poz. 4 pkt 5 stanowiącego załącznik nr 1 zarządzenia nr 17 Ministra Górnictwa i Energetyki z 12.08.1983 r. w sprawie określenia stanowisk pracy w resorcie górnictwa i energetyki, przy czym należy wyraźnie odróżnić dozór inżynieryjno – techniczny od nadzoru służbowego.

Uwzględniając bezsporny staż pracy w warunkach szczególnych (5 lat, 4 miesiące, 6 dni), po zaliczeniu do tego stażu spornego okresu zatrudnienia od 1.01.1995 r. do 31.07.2006 r. na stanowisku zastępcy kierownika działu diagnostyki wymienionego w Wykazie A Dziale XIV poz. 24 stanowiącego załącznik do w/w rozporządzenia Rady Ministrów z 7.02.1983 r. ( 11 lat, 7 miesięcy) wnioskodawca spełnił ostatni sporny warunek posiadania stażu pracy wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach szczególnych w ilości przekraczającym wymagany 15-letni okres takiej pracy a tym samym wnioskodawcy przysługuje prawo do rekompensaty.

Mając na względzie powyższe, na podstawie powołanych przepisów prawa materialnego i art. 477 [14] § 2 k.p.c. Sąd zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał wnioskodawcy prawo do rekompensaty z tytułu pracy w szczególnych warunkach zgodnie z art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych.