Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją nr (...) z dnia 17 lipca 2015 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. stwierdził, że K. P. podlega od 15 grudnia 2014 r. ubezpieczeniom społecznym jako pracownik z tytułu zatrudnienia u płatnika (...) PRACOWNIA PROTETYKI STOMATOLOGICZNEJ T. B. (1), K. S. z miesięczną podstawą wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne w wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę obowiązującego w okresie istniejącego stosunku pracy (od 15 grudnia 2014 r. do 31 grudnia 2014 r. – 1.680 zł, od 1 stycznia 2015 r. – 1.750 zł). W uzasadnieniu wskazano, że w Zakład Ubezpieczeń Społecznych przeprowadził postępowanie wyjaśniające w zakresie zgłoszenia K. P. do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego z tytułu zatrudnienia u płatnika składek związku z jej niezdolnością do pracy przypadającą w okresie ciąży od 4 marca 2015 r. W trakcie tej kontroli została przedłożona: zawarta w dniu 25 listopada 2013 r. umowa o pracę na okres próbny od dnia 25 listopada 2013 r. do dnia 24 lutego 2014 r. w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku: technik dentystyczny, z wynagrodzeniem w wysokości 1.280,00 zł brutto, zawarta w dniu 26 lutego 2014 r. umowa o pracę na czas określony od dnia 26 lutego 2014 r. do dnia 25 maja 2014 r. w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku: technik dentystyczny, z wynagrodzeniem w wysokości 1.344 zł brutto, zawarta w dniu 25 maja 2014 r. umowa o pracę na czas określony od dnia 26 maja 2014 r. do dnia 30 listopada 2014 r. w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku: technik dentystyczny, z wynagrodzeniem w wysokości 1.680 zł brutto oraz zawarta w dniu 15 grudnia 2014 r. umowa o pracę na czas nieokreślony w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku: technik dentystyczny, z wynagrodzeniem w wysokości 3.500 zł brutto. W ocenie organu rentowego ustalenie podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne w takiej wysokości miało na celu umożliwienie K. P. skorzystanie z wyższych świadczeń w związku z chorobą i macierzyństwem.

/decyzja - k. 60-62 akt ZUS/

Uznając powyższą decyzję za krzywdzącą K. P. w dniu 6 sierpnia 2015 r. złożyła od niej odwołanie, zaskarżając ją w całości i wnosząc o jej zmianę poprzez przyznanie zasiłku macierzyńskiego obliczonego na podstawie wynagrodzenia za pracę w wysokości 3.500 zł wraz z ustawowymi odsetkami. Skarżąca wniosła również o zasądzenie na jej rzecz od organu rentowego kosztów procesu według norm przepisanych.

/odwołanie – k. 2-4 odwrót/

W odpowiedzi z dnia 27 sierpnia 2015 r. na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł., przytaczając tożsamą argumentację, jak w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji, wniósł o oddalenie odwołania.

/odpowiedź na odwołanie – k. 19-20/

Na rozprawie w dniu 26 kwietnia 2016 r. pełnomocnik wnioskodawczyni poparł wniesione odwołanie oraz wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez ustalenie podstawy wymiaru składek w wysokości odpowiadającej wynagrodzeniu określonemu w umowie o pracę wnioskodawczyni. Zainteresowani płatnicy składek T. B. (1) i K. S. przyłączyli się do stanowiska wnioskodawczyni.

/protokół z rozprawy z 26.04.2016 r. – k. 44/

Na rozprawie w dniu 11 października 2016 r., bezpośrednio poprzedzającej wydanie wyroku z dnia 19 października 2016 r., strony podtrzymały swoje dotychczasowe stanowiska procesowe.

/protokół z rozprawy z 11.10.2016 r. – k. 79-80/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

K. P. urodziła się w dniu (...). Z zawodu jest technikiem dentystycznym.

/kopia dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe z 26.02.2010 r. – k. 50 akt ZUS/

Od 18 kwietnia 2013 r. do 17 października 2013 r. wnioskodawczyni była zatrudniona w ramach stażu z Urzędu Pracy w firmie (...) w Ł. na stanowisku technika dentystycznego.

/kwestionariusz osobowy – k. 51-52 akt ZUS; zeznania wnioskodawczyni K. P. – protokół z rozprawy z 26.04.2016 r. – k. 44-50 w zw. z protokołem z rozprawy z 11.10.2016 r. – k. 79-80/

T. B. (1) i K. S., w ramach umowy spółki cywilnej, od lutego 2000 r. prowadzą działalność gospodarczą pod nazwą (...) PRACOWNIA PROTETYKI STOMATOLOGICZNEJ T. B. (1), K. S. z głównym miejscem wykonywania tej działalności w Ł.. Przedmiotem tej działalności gospodarczej są usługi z zakresu protetyki stomatologicznej wykonywane na zlecenie stomatologów: mosty, protezy, korony, wypełnienia kompozytowe ubytków.

/zeznania wnioskodawczyni K. P. – protokół z rozprawy z 26.04.2016 r. – k. 44-50 w zw. z protokołem z rozprawy z 11.10.2016 r. – k. 79-80;

zeznania zainteresowanego K. S. – protokół z rozprawy z 26.04.2016 r. – k. 44-50 w zw. z protokołem z rozprawy z 11.10.2016 r. – k. 79-80;

zeznania zainteresowanego T. B. (1) – protokół z rozprawy z 26.04.2016 r. – k. 44-50 w zw. z protokołem z rozprawy z 11.10.2016 r. – k. 79-80/

W okresie od stycznia 2013 r. do listopada 2013 r. płatnik składek osiągnął przychód 99.490,68 zł, ponosząc w celu jego uzyskania koszty 44.871,33 zł i uzyskując dochód 54.619,35 zł.

/zestawienie – k. 61, faktury VAT – koperta k. 67/

W dniu 25 listopada 2013 r. K. P. zawarła z T. B. (1) i K. S. (...) PRACOWNIA PROTETYKI STOMATOLOGICZNEJ umowę o pracę na okres próbny od dnia 25 listopada 2013 r. do dnia 24 lutego 2014 r. w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku: technik dentystyczny, z wynagrodzeniem w wysokości 1.280,00 zł brutto.

/umowa o pracę z 25.11.2013 r. – akta osobowe wnioskodawczyni – koperta k. 36/

Przed zatrudnieniem wnioskodawczyni płatnik zatrudniał jedną osobę w ramach stażu.

zeznania zainteresowanego K. S. – protokół z rozprawy z 26.04.2016 r. – k. 44-50 w zw. z protokołem z rozprawy z 11.10.2016 r. – k. 79-80

W okresie od grudnia 2013 r. do lutego 2014 r. płatnik składek osiągnął przychód 30.080,58 zł, ponosząc w celu jego uzyskania koszty 18.032,85 zł i uzyskując dochód 12.047,73 zł.

/zestawienie – k. 61-62, faktury VAT – koperta k. 67/

W dniu 26 lutego 2014 r. wnioskodawczyni zawarła z płatnikiem składek umowę o pracę na czas określony od dnia 26 lutego 2014 r. do dnia 25 maja 2014 r. w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku: technik dentystyczny, z wynagrodzeniem w wysokości 1.344 zł brutto.

/umowa o pracę z 26.02.2014 r. – akta osobowe wnioskodawczyni – koperta k. 36/

W okresie od marca 2014 r. do maja 2014 r. płatnik składek osiągnął przychód 30.630,53 zł, ponosząc w celu jego uzyskania koszty 16.686,87 zł i uzyskując dochód 13.943,66 zł.

/zestawienie – k. 62, faktury VAT – koperta k. 67/

W dniu 25 maja 2014 r. wnioskodawczyni zawarła z płatnikiem składek umowę o pracę na czas określony od dnia 26 maja 2014 r. do dnia 30 listopada 2014 r. w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku: technik dentystyczny, z wynagrodzeniem w wysokości 1.680 zł brutto

/umowa o pracę z 25.05.2014 r. – akta osobowe wnioskodawczyni – koperta k. 36/

W okresie od czerwca 2014 r. do listopada 2014 r. płatnik składek osiągnął przychód 61.897,22 zł, ponosząc w celu jego uzyskania koszty 41.120,16 zł i uzyskując dochód 20.777,06 zł.

/zestawienie – k. 62, faktury VAT – koperta k. 67/

W ramach zatrudnienia w firmie płatnika składek wnioskodawczyni początkowo zajmowała się odlewaniem modeli gipsowych, wykonywaniem protez zębowych i szczękowych oraz wykonywaniem kompozytu. Ponadto wykonywała bieżące czynności zlecone jej przez pracodawców. Zdarzało się też, że zastępowała ona pracodawców, wykonując prace w metalu (podbudowy pod ceramikę), którymi zajmuje się K. S. oraz prace polegające na nakładaniu ceramiki, którymi zajmuje się T. B. (1). Od drugiej połowy 2014 r. dotychczasowy zakres obowiązków wnioskodawczyni uległ rozszerzeniu o prace polegające na wypełnianiu ubytków w protezach kompozytem. W tym celu wnioskodawczyni wraz z T. B. (1) odbyli szkolenie zorganizowane przez producenta kompozytu.

/zeznania wnioskodawczyni K. P. – protokół z rozprawy z 26.04.2016 r. – k. 44-50 w zw. z protokołem z rozprawy z 11.10.2016 r. – k. 79-80;

zeznania zainteresowanego K. S. – protokół z rozprawy z 26.04.2016 r. – k. 44-50 w zw. z protokołem z rozprawy z 11.10.2016 r. – k. 79-80;

zeznania zainteresowanego T. B. (1) – protokół z rozprawy z 26.04.2016 r. – k. 44-50 w zw. z protokołem z rozprawy z 11.10.2016 r. – k. 79-80;

faktura VAT z 13.06.2014 r. – k. 60/

W wyniku dotychczasowego zatrudnienia wnioskodawczyni zwiększyła zakres swoich umiejętności, stając się dobrym, samodzielnym i wszechstronnym pracownikiem. Początkowo na wykonanie uzupełnienia ubytku kompozytem wnioskodawczyni potrzebowała od 6 do 8 godzin pracy. Później doszła do takiej wprawy, że w ciągu 8 godzin potrafiła wykonać 6-7 zleceń tego rodzaju. Powodowało to, że pracodawcy byli zainteresowani dalszym jej zatrudnieniem, aby zmniejszyć własne obciążenie pracą i móc spędzać weekendy z własnymi rodzinami. Wnioskodawczyni zażądała jednak wyższego wynagrodzenia tj. kwoty 4.000 zł brutto. Ostatecznie strony zaakceptowały wynagrodzenie wnioskodawczyni w wysokości 3.500 zł brutto.

/zeznania wnioskodawczyni K. P. – protokół z rozprawy z 26.04.2016 r. – k. 44-50 w zw. z protokołem z rozprawy z 11.10.2016 r. – k. 79-80;

zeznania zainteresowanego K. S. – protokół z rozprawy z 26.04.2016 r. – k. 44-50 w zw. z protokołem z rozprawy z 11.10.2016 r. – k. 79-80;

zeznania zainteresowanego T. B. (1) – protokół z rozprawy z 26.04.2016 r. – k. 44-50 w zw. z protokołem z rozprawy z 11.10.2016 r. – k. 79-80/

W dniu 15 grudnia 2014 r. wnioskodawczyni zawarła z płatnikiem składek umowę o pracę na czas nieokreślony w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku: technik dentystyczny, z wynagrodzeniem w wysokości 3.500 zł brutto.

/umowa o pracę z 15.12.2014 r. – akta osobowe wnioskodawczyni – koperta k. 36/

Wnioskodawczyni, wobec braku przeciwwskazań zdrowotnych, została w dniu 15 grudnia 2014 r. uznana przez badającego ją lekarza za zdolną do pracy na stanowisku technik dentystyczny.

/kopia zaświadczenia lekarskiego z dn. 15.12.2014 r. – akta osobowe wnioskodawczyni – koperta k. 36/

W dniu 15 grudnia 2014 roku K. P. odbyła ogólne i stanowiskowe szkolenie w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy przeprowadzone przez specjalistę ds. BHP A. K. oraz K. S..

/karta szkolenia wstępnego BHP – akta osobowe wnioskodawczyni – koperta k. 36;

zeznania wnioskodawczyni K. P. – protokół z rozprawy z 26.04.2016 r. – k. 44-50 w zw. z protokołem z rozprawy z 11.10.2016 r. – k. 79-80/

Płatnik składek zgłosił wnioskodawczynię do ubezpieczeń społecznych z tytułu zatrudnienia oraz rozliczył należne z tytułu jej zatrudnienia składki z podstawą ich wymiaru za miesiące: 11/2013 r. - 336,84 zł, 12/2013 r. - 1.280,00 zł, od 01/2014 r. do 04/2014 r. - 1.344,00 zł, 05/2014r. 1.428,00 zł, 06/2014 r. do 11/2014 r. - 1.680,00 zł, 12/2014 r. - 1.833,33 zł, od 01/2015 r. do 02/2015 r. - 3.500,00 zł, 03/2015 r. - 233,24 zł, od 04/2015 r. do

06/2015 r. - w kwocie 0,00 zł.

/okoliczność bezsporna, a nadto zaświadczenie ZUS – k. 18/

Swoje obowiązki pracownicze wnioskodawczyni wykonywała w siedzibie płatnika składek codziennie od poniedziałku u do piątku w godzinach od 8-ej do 16-ej.

/zeznania wnioskodawczyni K. P. – protokół z rozprawy z 26.04.2016 r. – k. 44-50 w zw. z protokołem z rozprawy z 11.10.2016 r. – k. 79-80/

Wynagrodzenie za pracę płatnik składek wypłacał wnioskodawczyni przelewem na jej rachunek bankowy.

/potwierdzenia przelewów – k. 13-17//

Podczas wizyty wnioskodawczyni w gabinecie lekarskim w dniu 13 listopada 2014 r., po przeprowadzeniu badania USG, lekarz specjalista ginekolog-położnik stwierdził, że znajduje się ona w ciąży. W czasie kolejnych wizyt kontrolnych w dniu 23 grudnia 2014 r., 6 marca 2015 r., 3 kwietnia 2015 r., 8 maja 2015 r. i 12 czerwca 2015 r. wnioskodawczyni w wywiadzie lekarskim deklarowała dobre samopoczucie i nie zgłaszała dolegliwości.

/dokumentacja medyczna – koperta– k. 70/

W dacie podpisywania umowy o pracę z dnia 15 grudnia 2014 r. płatnik składek nie miał wiedzy o tym, że wnioskodawczyni jest w ciąży.

/zeznania zainteresowanego T. B. (1) – protokół z rozprawy z 26.04.2016 r. – k. 44-50 w zw. z protokołem z rozprawy z 11.10.2016 r. – k. 79-80/

Od 4 marca 2015 r. do dnia porodu wnioskodawczyni była niezdolna do pracy z powodu choroby przypadającej w okresie ciąży. W dniu 6 lipca 2015 r. wnioskodawczyni urodziła dziecko.

/bezsporne, a nadto kopia aktu urodzenia dziecka – akta osobowe wnioskodawczyni – koperta k. 36/

W okresie od grudnia 2014 r. do lutego 2015 r. płatnik składek osiągnął przychód 21.462,97 zł, ponosząc w celu jego uzyskania koszty 19.483,44 zł i uzyskując dochód 1.979,53 zł.

/zestawienie – k. 62-63, faktury VAT – koperta k. 67/

W okresie nieobecności wnioskodawczyni zakres jej obowiązków przelęli pracodawcy T. B. (1) i K. S.. Korzystali również z pomocy praktykantów ze szkół średnich i (...). W czasie nieobecności wnioskodawczyni w pracy pracodawcy nie byli w stanie zrealizować wszystkich zleceń, w związku z czym kilka gabinetów stomatologicznych zrezygnowało ze współpracy z nimi. Żeby wykonać terminowo zlecenia pracodawcy wnioskodawczyni czasami muszą pracować w soboty i niedziele.

/zeznania wnioskodawczyni K. P. – protokół z rozprawy z 26.04.2016 r. – k. 44-50 w zw. z protokołem z rozprawy z 11.10.2016 r. – k. 79-80;

zeznania zainteresowanego K. S. – protokół z rozprawy z 26.04.2016 r. – k. 44-50 w zw. z protokołem z rozprawy z 11.10.2016 r. – k. 79-80;

zeznania zainteresowanego T. B. (1) – protokół z rozprawy z 26.04.2016 r. – k. 44-50 w zw. z protokołem z rozprawy z 11.10.2016 r. – k. 79-80/

Powyższych ustaleń Sąd Okręgowy dokonał w oparciu o załączone do akt dokumenty w postaci m.in. akt rentowych ZUS, dokumentacji medycznej ubezpieczonej oraz jej dokumentacji osobowo-płacowej, jak również na podstawie dokumentacji finansowej płatnika składek oraz zeznań wnioskodawczyni K. P. oraz przedstawicieli płatnika składek K. S. i T. B. (2). Zgromadzonym dowodom Sąd w całości dał wiarę bowiem potwierdzają one zarówno kierunkowe wykształcenie wnioskodawczyni, jej kompetencje i doświadczenie zawodowe, jak również realność i zakres czynności wykonywanych przez nią w ramach zatrudnienia, potrzebę jej zatrudnienia w firmie płatnika oraz wskazują na realność i adekwatność otrzymanego przez skarżącą w spornym wynagrodzenia określonego w umowie o pracę. Uznana za całkowicie wiarygodną dokumentacja medyczna zgromadzona w toku postępowania dowodowego potwierdza natomiast, że w okresie od dnia 15 grudnia 2014 r. aż do momentu powstania niezdolności wnioskodawczyni do pracy, tj. do 4 marca 2015 r. przebieg ciąży nie uniemożliwiał jej kontynuowania zatrudnienia.

Dokonując oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego Sąd uznał, że jest on wystarczający by wyjaśnić sporną okoliczność – a mianowicie, czy miesięczną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne K. P. z tytułu zatrudnienia w firmie (...) PRACOWNIA PROTETYKI STOMATOLOGICZNEJ T. B. (1), K. S. od 15 grudnia 2014 r. stanowi kwota, od jakiej płatnik rozliczył składki na ubezpieczenie społeczne, tj. kwota 3.500,00 zł brutto, czy też ustalenie wysokości wynagrodzenia ubezpieczonej było dokonane jedynie w celu uzyskania wyższych świadczeń w związku z chorobą.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie K. P. zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z treścią art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 8 ust. 1, art. 11 ust. 1, art.12 ust. 1 i art. 13 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2016 r. poz. 963), pracownicy, to jest osoby fizyczne pozostające w stosunku pracy, podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym tj. emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu w okresie od nawiązania stosunku pracy do dnia jego ustania.

Stosownie do treści art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jednolity: Dz. U. z 2016r. poz. 372 z późn. zm.) osobom tym, w razie choroby lub macierzyństwa, przysługują świadczenia pieniężne na warunkach i w wysokości określonych ustawą.

Z kolei art. 18 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych stanowi, iż podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych wymienionych w art. 6 ust. 1 pkt 1-3 i pkt 18a stanowi przychód, o którym mowa w art. 4 pkt 9 i 10, z zastrzeżeniem ust. 1a i 2, ust. 4 pkt 5 i ust. 12.

Stosownie do treści art. 20 ust. 1 wspomnianej ustawy, podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe oraz ubezpieczenie wypadkowe stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i ubezpieczenia rentowe, z zastrzeżeniem ust. 2 i ust. 3.

W związku z powyższym wskazać należy, że wysokości wynagrodzenia uzgodnionego przez strony stosunku pracy na gruncie prawa ubezpieczeń społecznych ma istotne znaczenie z uwagi na okoliczność, że ustalanie podstawy wymiaru składki z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy następuje w oparciu o przychód, o którym mowa w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych, a więc w oparciu o wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne, a w szczególności wynagrodzenie zasadnicze, wynagrodzenie za godziny nadliczbowe, czy różnego rodzaju dodatki, nagrody, premie itp. Umowa o pracę wywołuje zatem nie tylko skutki bezpośrednie, dotyczące wprost wzajemnych relacji między pracownikiem i pracodawcą, lecz także dalsze, pośrednie, w tym w dziedzinie ubezpieczeń społecznych, kształtując stosunek ubezpieczenia społecznego, w tym wysokość składki, co w konsekwencji prowadzi do uzyskania odpowiednich świadczeń. Oznacza to, że ocena postanowień umownych może i powinna być dokonywana także z punktu widzenia prawa ubezpieczeń społecznych, a więc nie tylko z punktu widzenia interesu pracownika (ubezpieczonego), ale także interesu publicznego.

Według art. 83 ust. 1 pkt 3 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, Zakład wydaje decyzje w zakresie indywidualnych spraw dotyczących w szczególności ustalania wymiaru składek i ich poboru, a także umarzania należności z tytułu składek. Z kolei art. 86 ust. 2 ww. ustawy upoważnia Zakład Ubezpieczeń Społecznych do kontroli wykonywania zadań i obowiązków w zakresie ubezpieczeń przez płatników składek. Kontrola ta obejmuje między innymi zgłoszenie do ubezpieczenia oraz prawidłowość i rzetelność obliczenia, potrącenia i płacenia składki. Oznacza to przyznanie Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych kompetencji do badania zarówno tytułu zawarcia umowy o pracę, jak i ważności jej poszczególnych postanowień i - w ramach obowiązującej go procedury - zakwestionowania tych postanowień umowy o pracę w zakresie wynagrodzenia, które pozostają w kolizji z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierzają do obejścia prawa. Należy przy tym podkreślić, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie jest ograniczony wyłącznie do zakwestionowania faktu wypłacenia wynagrodzenia w ogóle lub we wskazanej kwocie, ani tylko prawidłowości wyliczenia, lecz może ustalać stosunek ubezpieczenia społecznego na ściśle określonych warunkach, będąc niezwiązanym nieważną czynnością prawną (w całości lub w części).

Zgodnie z utrwalonym stanowiskiem Sądu Najwyższego, które Sąd Okręgowy w składzie rozpoznającym niniejsza sprawę całkowicie aprobuje, Zakład Ubezpieczeń Społecznych może kwestionować wysokość wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru składek, jeżeli okoliczności sprawy wskazują, że zostało wypłacone na podstawie umowy sprzecznej z prawem, zasadami współżycia społecznego lub zmierzającej do obejścia prawa (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 maja 2009 roku, III UK 7/09, LEX nr 509047, a także uchwała Sądu Najwyższego z dnia 27 kwietnia 2005 roku, II UZP 2/05, LEX nr 148238 oraz wyroki Sądu Najwyższego z dnia 2 sierpnia 2007 roku, III UK 26/07, z dnia 19 września 2007 roku, III UK 30/07). Oczywiście, stanowisko organu rentowego podlega kontroli sądowej w ramach postępowania w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych.

W tym miejscu stwierdzić należy, że ustalenie w umowie o pracę rażąco wysokiego wynagrodzenia za pracę może być w konkretnych okolicznościach, uznane za nieważne jako dokonane z naruszeniem zasad współżycia społecznego, polegającym na świadomym osiąganiu nieuzasadnionych korzyści z systemu ubezpieczeń społecznych kosztem innych uczestników tego systemu - art. 58 § 3 k.c. w związku z art. 300 k.p. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 sierpnia 2005 roku sygn. akt III UK 89/05, OSNP 2006/11-12/192, LEX nr 182780, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 sierpnia 2005 roku, II UK 16/05, opubl. OSNP 2006/11-12/191, LEX nr 182776, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 maja 2009 roku, III UK 7/09, LEX nr 509047).

Należy także zauważyć, że w prawie pracy obowiązuje zasada swobodnego kształtowania postanowień umownych, lecz nie jest też sporne, że wolność kontraktowa realizuje się tylko w takim zakresie, w jakim przewiduje to obowiązujące prawo. Jakkolwiek z punktu widzenia art. 18 § 1 kodeksu pracy, umówienie się o wynagrodzenie wyższe od najniższego jest dopuszczalne, gdyż normy prawa pracy swobodę tę ograniczają tylko co do minimum świadczeń należnych pracownikowi w ramach stosunku pracy, to należy pamiętać, że autonomia stron umowy w kształtowaniu jej postanowień podlega ochronie jedynie w ramach wartości uznawanych i realizowanych przez system prawa, a strony obowiązuje nie tylko respektowanie własnego interesu jednostkowego, lecz także wzgląd na interes publiczny. Najdobitniej wyraża to reguła zawarta w przepisie art. 353 ¹ k.c., który ma odpowiednie zastosowanie do stosunku pracy, zarówno wobec braku uregulowania normowanej nim instytucji w prawie pracy, jak też niesprzeczności z zasadami prawa pracy (por. art. 300 k.p.) zawartego w nim wymagania, by treść stosunku pracy lub jego cel nie sprzeciwiał się właściwości (naturze) tego stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Z kolei odpowiednie zastosowanie art. 58 k.c. pozwala na uściślenie, że postanowienia umowy o pracę sprzeczne z ustawą albo mające na celu jej obejście są nieważne, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, a sprzeczne z zasadami współżycia społecznego - nieważne bezwzględnie.

Należy zwrócić uwagę, iż sprzeczny z zasadami współżycia społecznego może być także niegodziwy cel umowy o pracę, polegający na ustaleniu nadmiernej wysokości wynagrodzenia (rażąco wygórowanego), aby otrzymywać zawyżone świadczenia z ubezpieczeń społecznych kosztem innych ubezpieczonych. Co prawda w tezie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 4 sierpnia 2005 r. (II UK 320/04, OSNP 2006 nr 7-8, poz. 122) przyjęto, że „cel zawarcia umowy o pracę w postaci osiągnięcia świadczeń z ubezpieczenia społecznego nie jest sprzeczny z ustawą (art. 58 § 1 k.c.)”, a w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 25 stycznia 2005 r. (II UK 141/04, OSNP 2005 Nr 15, poz. 235) stwierdzono, iż „stronom umowy o pracę, na podstawie której rzeczywiście były wykonywane obowiązki i prawa płynące z tej umowy, nie można przypisać działania w celu obejścia ustawy (art. 58 § 1 k.c. w zw. z art. 300 k.p.)”, to - pomijając, że rozstrzygnięcia te zapadły w odmiennych niż oceniany stanach faktycznych - trzeba zauważyć, że dotyczą one kwalifikowania opisanych zachowań w aspekcie ich zgodności z prawem, nie rozważając czy nie naruszają one zasad współżycia społecznego. Zgodnie bowiem z art. 58 § 2 k.c. nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego, wyrażająca się m.in. poprzez ustanowienie rażąco wygórowanego, a zatem niegodziwego wynagrodzenia. Tym samym, uzasadnionym jest twierdzenie, iż ustanowienie w umowie o pracę nadmiernie wysokich wynagrodzeń może być sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, bowiem fakt, że cel zawarcia umowy o pracę w postaci osiągnięcia świadczeń z ubezpieczenia społecznego nie jest sprzeczny z ustawą, nie może oznaczać akceptacji dla nagannych i nieobojętnych społecznie zachowań korzystania ze świadczeń z ubezpieczeń społecznych, przy zawieraniu umów o pracę na stosunkowo krótki okres przed zajściem zdarzenia generującego uprawnienie do świadczenia z ubezpieczenia społecznego lub ustaleniu wysokiego wynagrodzenia w celu uzyskania przez osobę ubezpieczoną naliczonych od takiej podstawy świadczeń z ubezpieczenia społecznego.

Mając na uwadze powyższe, należy podkreślić, że co do zasady, z jednej strony wynagrodzenie za pracę ma stanowić wartość godziwą, z drugiej zaś, ma odpowiadać rodzajowi pracy, kwalifikacjom wymaganym przy jej wykonywaniu i ma stanowić ekwiwalent za ilość i jakość świadczonej pracy. Jednym z najistotniejszych kryterium godziwości (sprawiedliwości) wynagrodzenia za pracę, jest ekwiwalentność wynagrodzenia wobec pracy danego rodzaju, przy uwzględnieniu kwalifikacji wymaganych do jej wykonywania, jak też ilości i jakości świadczonej pracy (art. 78 k.p.).

Mając na względzie ustalony w sprawie stan faktyczny oraz treść art. 13 k.p., należy stwierdzić, że przymiot „niegodziwości" będzie posiadała przede wszystkim płaca rażąco za niska. Nie oznacza to jednak tego, że znamię „niegodziwości” nie może również dotknąć płacy rażąco wysokiej (vide wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 sierpnia 2001 r., I PKN 563/00, OSNP 2002 Nr 4, poz. 90). Tym samym brak jest przeciwwskazań do tego, by postanowienia umowy o pracę dotyczące wynagrodzenia za pracę i innych świadczeń związanych z pracą mogłyby być oceniane przez pryzmat zasad współżycia społecznego, jako nieważne w części przekraczającej granice godziwości, a zatem w sytuacji ich nadmiernej (rażąco nieproporcjonalnej) wysokości. W przywołanej uchwale Sąd Najwyższy podkreślał bowiem, że w sferze prawa ubezpieczeń społecznych godziwość wynagrodzenia - jedna z zasad prawa pracy - zyskuje dodatkowy walor aksjologiczny, albowiem w prawie ubezpieczeń społecznych istnieje znacznie mocniejsza niż w prawie pracy bariera działania w ramach prawa, oparta na wymagającym ochrony interesie publicznym i zasadzie solidarności ubezpieczonych.

Względność zasady godziwości wynagrodzenia, wyraża się koniecznością odniesienia się nie tylko do potrzeb pracownika, ale także świadomości społecznej oraz ogólnej sytuacji ekonomicznej i społecznej. Zatem mimo tego, iż postanowienia umowy o pracę, które nadmiernie uprzywilejowują płacowo danego pracownika, w prawie pracy mieściłyby się w ramach art. 353 1 k.c., to w prawie ubezpieczeń społecznych, w którym pierwiastek publiczny zaznacza się bardzo wyraźnie, możliwe jest - w okolicznościach każdego konkretnego wypadku - przypisanie zamiaru nadużycia świadczeń przysługujących z tego ubezpieczenia. Jest to związane z alimentacyjnym charakterem tych świadczeń oraz z zasadą solidaryzmu, wymagającą tego, żeby płaca - stanowiąca jednocześnie podstawę wymiaru składki - nie była ustalana ponad granicę płacy słusznej, sprawiedliwej i zapewniającej godziwe utrzymanie oraz żeby rażąco nie przewyższała wkładu pracy, a w konsekwencji, żeby składka nie przekładała się na świadczenie w kwocie nienależnej. Jest tak również dlatego, że choć przepisy prawa ubezpieczeń społecznych w swej warstwie literalnej odnoszą wysokość składek do wypłaconego wynagrodzenia, to w rzeczywistości odwołują się do takiego przełożenia pracy i uzyskanego za nią wynagrodzenia na składkę, które pozostaje w harmonii z poczuciem sprawiedliwości w korzystaniu ze świadczeń z ubezpieczenia, udzielanych z zasobów ogólnospołecznych (podobnie wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 20 grudnia 2012 roku, III AUa 420/12, LEX nr 1220514).

Pojęcie godziwości wynagrodzenia za pracę w prawie ubezpieczeń społecznych winno być zatem interpretowane przy uwzględnieniu wymogu ochrony interesu publicznego oraz zasady solidarności ubezpieczonych, gdyż podstawę wymiaru składki ubezpieczonego, będącego pracownikiem, stanowi wynagrodzenie godziwe, a więc należne, właściwe, odpowiednie, rzetelne, uczciwe i sprawiedliwe, zachowujące cechy ekwiwalentności do pracy. Ocena godziwości wynagrodzenia wymaga uwzględniani okoliczności każdego konkretnego przypadku, a zwłaszcza rodzaju, ilości i jakości świadczonej pracy oraz wymaganych kwalifikacji (por. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 26 listopada 1996 r., sygn. U 6/96, LEX nr 31037 oraz wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 14 listopada 2014, III AUa 172/14, LEX nr 1621153).

W niniejszej sprawie wnioskodawczyni K. P. została w dniu 15 grudnia 2014 r. zatrudniona w firmie (...) PRACOWNIA PROTETYKI STOMATOLOGICZNEJ T. B. (1), K. S. w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku: technik dentystyczny, z wynagrodzeniem w wysokości 3.500 zł brutto.

Ważność spornej umowy o pracę w zakresie wysokości wynagrodzenia oraz kwoty podstawy wymiaru, od której płatnik rozliczył składki została – w ramach posiadanych uprawnień - zakwestionowana przez organ rentowy, który zarzucił stronom ww. umowy ustalenie wysokości wynagrodzenia skarżącej w celu uzyskania wyższych świadczeń z ubezpieczeń społecznych. Wobec powyższego organ rentowy ustalił podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne ubezpieczonej na poziomie wynagrodzenia minimalnego za pracę obowiązującego w okresie trwania stosunku pracy, tj. od 15 grudnia 2014 r. do 31 grudnia 2014 r. – 1.680 zł, a od 1 stycznia 2015 r. – 1.750 zł.

Kwestią sporną w sprawie pozostawało zatem, czy zachodziły przesłanki do ustalenia, że K. P. powinna być objęta ubezpieczeniem społecznym z podstawą wymiaru składek, od jakiej płatnik rozliczył składki, czy też - jak chciał tego organ rentowy – podstawa wymiaru składek powinna zostać obniżona do wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę obowiązującego w okresie trwania stosunku pracy. Należało zatem ustalić, czy postanowienia przedmiotowej umowy o pracę były sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, a tym samym, czy były nieważne (art. 58 § 2 k.c.). Powyższe sprowadza się do rozstrzygnięcia podstawowej kwestii - czy wysokość wynagrodzenia przyznanego i wypłacanego wnioskodawczyni za jej pracę na świadczoną na rzecz firmy (...) PRACOWNIA PROTETYKI STOMATOLOGICZNEJ T. B. (1), K. S. była godziwa, to znaczy, czy wynagrodzenie to było ekwiwalentne do rodzaju, ilości i jakości wykonywanej przez wnioskodawczynię pracy oraz wymaganych do jej wykonywania kwalifikacji.

Odnosząc powyższe rozważania do ustalonego w sprawie stanu faktycznego, Sąd stwierdził, iż ustalone w umowie o pracę z dnia 15 grudnia 2014 r. wynagrodzenie K. P. (3.500 zł) nie może zostać uznane za wygórowane oraz, że stanowiło wynagrodzenie godziwe, tj. płacę słuszną, sprawiedliwą, odpowiadającą rodzajowi, ilości i jakości świadczonej przez nią pracy oraz kwalifikacjom koniecznym do jej wykonywania. Jak wynika ze zgromadzonego w toku postępowania materiału dowodowego skarżąca K. P. (co w sposób oczywisty wynika z dokumentacji dostępnej organowi rentowemu już na etapie wydawania zaskarżonej decyzji) posiada bowiem średnie wykształcenie kierunkowe. Posiadana przez wnioskodawczynię wiedza teoretyczna poparta jest również kilkuletnim doświadczeniem zawodowym. W początkowym okresie zatrudnienia wnioskodawczyni jako technika dentystycznego kształtowało się na poziomie płacy minimalnej, co było spowodowane tym, że w ww. zawodzie o kwalifikacjach przesądza doświadczenie zdobywane w toku praktyki. Wnioskodawczyni w początkowym okresie zatrudnienia nie posiadała doświadczenia zawodowego pozwalającego na w pełni samodzielne wykonywanie zleconych jej prac. W czasie zatrudnienia na podstawie umowy o pracę na okres próbny oraz dwóch kolejnych umów o pracę na czas określony wnioskodawczyni znacznie zwiększyła natomiast zakres swoich umiejętności (w szczególności zaś w drugiej połowie 2014 r. – po odbyciu szkolenia z zakresu uzupełniania ubytków kompozytem), stając się dobrym, samodzielnym i wszechstronnym pracownikiem. O ile początkowo na wykonanie uzupełnienia ubytku kompozytem wnioskodawczyni potrzebowała od 6 do 8 godzin pracy, o tyle później doszła do takiej wprawy, że w ciągu 8 godzin pracy potrafiła wykonać 6-7 zleceń tego rodzaju. Jak ustalił Sąd skutkowało to tym, że pracodawcy byli zainteresowani dalszym jej zatrudnieniem, bowiem swoimi umiejętnościami dorównała ich umiejętnościom. Ponadto z punktu widzenia pracodawcy wynagrodzenie wnioskodawczyni ustalone na poziomie 3.500 zł stanowiło realny ekwiwalent wykonywanej przez nią pracy oraz pracy, której część pracodawcy dotychczas wykonywali dotychczas samodzielnie.

Odnosząc się do twierdzenia organu rentowego, że ustalenie podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne w takiej wysokości miało na celu umożliwienie K. P. skorzystanie z wyższych świadczeń w związku z chorobą i macierzyństwem, wskazać należy, iż nie znajduje ono poparcia w zgromadzonym materiale dowodowym. Jak bowiem ustalił Sąd Okręgowy płatnik składek zatrudniając wnioskodawczynię na podstawie umowy z dnia 15 grudnia 2014 r. nie miał wiedzy o tym, że wnioskodawczyni znajduje się w ciąży.

Również ze zgromadzonej w toku postępowania dowodowego dokumentacji w sposób oczywisty wynika, że sytuacja finansowa płatnika składek pozwalała na ponoszenie kosztu w postaci wynagrodzenia wnioskodawczyni w wysokości 3.5000 zł brutto. Wynik finansowy za okres od grudnia 2014 r. do lutego 2015 r. był dodatni - płatnik składek osiągnął dochód.

Reasumując, należy stwierdzić, że na gruncie niniejszej sprawy, nie może budzić wątpliwości fakt, iż postanowienia umowy o pracę z dnia 15 grudnia 2014 r. ustalające wysokość wynagrodzenia za pracę K. P. były ważne, albowiem nie były sprzeczne z zasadami współżycia społecznego i odpowiadały rodzajowi, ilości i jakości wykonywanej przez nią pracy oraz kwalifikacjom koniecznym do jej wykonywania.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie (...) § 2 k.p.c., Sąd zmienił zaskarżoną decyzję ustalając, iż podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne K. P. od dnia 15 grudnia 2014 r. stanowi kwota 3.500 zł brutto, wynikająca z zawartej z płatnikiem składek umowy o pracę.

O kosztach postępowania Sąd Okręgowy rozstrzygnął stosownie do wyników postępowania i na podstawie art. 98 k.p.c. obciążył Zakład Ubezpieczeń Społecznych
I Oddział w Ł. obowiązkiem zwrotu na rzecz wnioskodawczyni K. P. kwotę 180 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego. Wysokość wynagrodzenia pełnomocnika procesowego wnioskodawczyni Sąd ustalił na podstawie § 12 ust. 2 (w brzmieniu obowiązującym do spraw wszczętych po dniu 31 lipca 2015 roku), w zw. z § 2 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. z 2013 r., poz. 461 ze zm.), mając na uwadze, że zgodnie z § 21, obowiązującego od dnia 1 stycznia 2016 roku, rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U z 2015 r, poz. 1800) do spraw wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie rozporządzenia stosuje się przepisy dotychczasowe do czasu zakończenia postępowania w danej instancji.

ZARZĄDZENIE

odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi organu rentowego, wypożyczając akta rentowe.

projekt uzasadnienia sporządził: asystent sędziego Radosław Piotrowski