Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 marca 2017 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 14 marca 2017 r. w Olsztynie

na rozprawie

sprawy J. D.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o prawo do emerytury

na skutek odwołania J. D.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

z dnia 30 grudnia 2016 r. nr (...)

o d d a l a o d w o ł a n i e

/-/SSO Beata Urbańska-Woike

Sygn. akt. IV U 206/17

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 30 grudnia 2016 roku znak : (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. odmówił ubezpieczonemu J. D. prawa do emerytury na podstawie art. 88 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela , albowiem na dzień złożenia wniosku o emeryturę ,a także na dzień wydania decyzji nie rozwiązał on stosunku pracy a nadto nie udowodnił 20 – letniego stażu pracy w warunkach szczególnych. Organ rentowy nie zaliczył do ww. stażu pracy urlopu dla poratowania zdrowia oraz zasiłków chorobowych po dniu 14.11.1991 r.

W odwołaniu od powyższej decyzji ubezpieczony domagał się przyznania prawa do emerytury.

W uzasadnieniu podkreślał, iż organ niesłusznie nie uwzględnił do okresu pracy w warunkach szczególnych okresów jego niezdolności do pracy występujących w okresie od 14.11.1991 r. do 01 .07.2004 r. Ponadto do uzyskania prawa do emerytury nie było niezbędne rozwiązanie stosunku pracy. Na poparcie pierwszego z zarzutów skarżący powołał się na orzecznictwo Sądu Najwyższego ( wyrok SN z dnia 23 kwietnia 2010 r. II UK 313/09, wyrok SN z dnia 13 lipca 2011 r. I UK 12/11 oraz wyrok SN z dnia 5 maja 2005 r. III UK 291/04). Po doliczeniu zatem ww. okresów skarżący spełniałby przesłankę posiadania 20 lat pracy w warunkach szczególnych .Odnośnie drugiego zastrzeżenia skarżący podniósł ,iż nabycie uprawnień do emerytury przez nauczyciela nie jest związane z obowiązkiem udania się na emeryturę. Składając wniosek o emeryturę skarżący chciał jedynie uzyskać pewność co do tego czy spełnia warunki do jej przyznania dotyczące okresu pracy w warunkach szczególnych .

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując argumentację zawartą w zaskarżonej decyzji. Dodatkowo przywołał tresć wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 7 sierpnia 2013 r. III AUa 134/13, zgodnie z którym w myśl art. 88 ust 1 ustawy Karta Nauczyciela warunkiem koniecznym przyznania prawa do emerytury jest rozwiązanie przez nauczyciela na jego wniosek stosunku pracy przed wydaniem decyzji o prawie do emerytury.

W kwestii okresów niezdolności do pracy organ rentowy zaprezentował wyrok SN z dnia 3 lutego 2010 r. I UK 250/09 , w myśl którego w stanie prawnym obowiązującym od dnia 1 lipca 2004 r. przy ustalaniu nauczycielskiego stażu pracy nie uwzględnia się okresów niewykonywania pracy nauczycielskiej , w tym okresu korzystania z urlopu dla poratowania zdrowia oraz okresów uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa .

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca J. D. urodził się (...)

(bezsporne)

Począwszy od dnia 1 września 1988 r. do chwili obecnej ( na dzień wydania orzeczenia w niniejszej sprawie ) ubezpieczony pozostaje w stosunku pracy ze Specjalnym Ośrodkiem Szkolno –Wychowawczym w K. , zatrudniony jest na stanowisku nauczyciela . Nie składał wniosku o rozwiązanie stosunku pracy z uwagi na przejście na emeryturę.

( bezsporne )

W dniu 30 września 2016 r. złożył w organie rentowym wniosek o przyznanie prawa do emerytury w oparciu o treść art. 88 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela.

W dniu 29 listopada 2016r. skarżący wniósł o przekazanie środków zgromadzonych na jego rachunku w OFE za pośrednictwem ZUS na dochody budżetu Państwa.

Po dniu 14 listopada 1991 r. skarżący posiadał łącznie 1 rok 2 miesiąc i 9 dni okresów niezdolności do pracy ( tj. 10 miesięcy 31 dni pobierania zasiłków chorobowych oraz 3 miesiące i 18 dni urlopów dla poratowania zdrowia . Nie zaliczając ich do stażu pracy w warunkach szczególnych skarżący legitymuje się na dzień 31 grudnia 2008 r. okresem pracy w wymiarze 19 lat 2 miesięcy i 22 dni pracy w szczególnym charakterze oraz udowodnił od 27 lat 11 miesięcy okresów składkowych i nieskładkowych .

( dowód : dokumenty w aktach emerytalnych k.7-9,13,26,27-29, postanowienie o sprostowaniu k.30)

W dniu 30 grudnia 2016 r. organ rentowy wydał zaskarżoną decyzję.

Sąd uznał za wiarygodnie dokumenty zgromadzone w aktach niniejszej sprawy , ich prawdziwość nie budzi wątpliwości , nie były także kwestionowane przez strony.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie .

W myśl art. 88 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela - nauczyciele mający trzydziestoletni okres zatrudnienia, w tym 20 lat wykonywania pracy w szczególnym charakterze, zaś nauczyciele szkół, placówek, zakładów specjalnych oraz zakładów poprawczych i schronisk dla nieletnich - dwudziestopięcioletni okres zatrudnienia, w tym 20 lat wykonywania pracy w szczególnym charakterze w szkolnictwie specjalnym, mogą - po rozwiązaniu na swój wniosek stosunku pracy - przejść na emeryturę.

1a. Nauczyciele spełniający warunki określone w ust. 1 mogą przejść na emeryturę również w wypadku rozwiązania stosunku pracy lub wygaśnięcia stosunku pracy w okolicznościach określonych w art. 20 ust. 1, 5c i 7.

Zgodnie zaś z art. 88. 2a. cyt. ustawy nauczyciele urodzeni po dniu 31 grudnia 1948 r., a przed dniem 1 stycznia 1969 r. zachowują prawo do przejścia na emeryturę bez względu na wiek, jeżeli:

1) spełnili warunki do uzyskania emerytury, określone w ust. 1, w ciągu dziesięciu lat od dnia wejścia w życie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353, z późn. zm.) tj. do dnia 31 grudnia 2008 r. , z wyjątkiem warunku rozwiązania stosunku pracy ( rozwiązanie może nastąpić w dacie późniejszej ) , oraz

2)nie przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego albo złożyli wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, na dochody budżetu państwa.

Nie ulega wątpliwości , iż wnioskodawca nie rozwiązał stosunku pracy ani też nie wygasł on w okolicznościach określonych w art. 20 ust. 1,5c i 7 KN. W świetle obowiązującego art. 88 ustawy Karta Nauczyciela stanowi to negatywną przesłankę , zamykającą drogę do uzyskania prawa do emerytury w oparciu o ww. przepis . Potwierdza tę okoliczność pośrednio treść wyroku SN z dnia 19 października 2010 r. ( II UK 108/10 ) ,w którym stwierdzono , iż nauczyciele urodzeni po dniu 31 grudnia 1948 r., a przed dniem 1 stycznia 1969 r. zachowują prawo do przejścia na emeryturę bez względu na wiek (skarżący urodził się (...) ) , jeżeli w ciągu dziesięciu lat od dnia wejścia w życie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353, z późn. zm.) tj. do dnia 31 grudnia 2008 r. ,spełnią warunki stażowe określone w art. 88 ust. 1 KN, a warunek rozwiązania stosunku pracy – również po tej dacie . W stanie faktycznym będącym kanwą ww. orzeczenia Zakład Ubezpieczeń Społecznych odmówił ubezpieczonej prawa do emerytury nauczycielskiej bez względu na wiek z uwagi na nieudokumentowanie przez wnioskodawczynię 30 letniego okresu zatrudnienia oraz nie rozwiązanie stosunku pracy. Ubezpieczona argumentowała , iż rozwiązanie stosunku pracy nie determinuje prawa do emerytury nauczycielskiej i w dacie złożenia wniosku nadal pozostawała w zatrudnieniu .

SN podkreślił w uzasadnieniu ww. orzeczenia , iż w judykaturze ugruntowany jest pogląd, w myśl którego wynikające z art. 88 ust. 1 in fine wymaganie ( rozwiązanie stosunku pracy ) jest koniecznym warunkiem powstania prawa do emerytury (wyroki Sądu Najwyższego z dnia 20 października 1999 r., II UKN 149/99, OSNP 2001 nr 2, poz. 46; z dnia 30 sierpnia 2001 r., II UKN 525/00, OSNP 2003 nr 12, poz. 298; z dnia 20 listopada 2001 r., II UKN 626/00, OSNP nr 16, poz. 390; z dnia 13 czerwca 2007 r., II UK 232/06, niepublikowany; z dnia 19 września 2007 r., III UK 43/07, niepublikowany; z dnia 17 kwietnia 2008 r., II UK 194/07, niepublikowany i z dnia 25 kwietnia 2008 r., I UK 267/07, niepublikowany). Natomiast okoliczność, że po rozwiązaniu stosunku pracy, za to w dacie złożenia wniosku o emeryturę, ubezpieczony wykonuje pracę nauczycielską na podstawie kolejnego stosunku pracy, nie wpływa na możliwość nabycia przezeń uprawnień emerytalnych z art. 88 ust. 1 Karty Nauczyciela (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 czerwca 2009 r., I UK 16/09, LEX nr 519956. Za taką koncepcją opowiedział się także SN w innych orzeczeniach ( por. wyroki z dnia 20 listopada 2008 r., I UK 104/08, OSNP 2010, nr 9 - 10, poz. 127; z dnia 17 grudnia 2008 r., I UK 141/08, OSNP 2010 nr 11 - 12, poz. 149; z dnia 24 marca 2009 r., I UK 261/08, niepublikowany; z dnia 17 kwietnia 2009 r., I UK 308/08, niepublikowany; z dnia 16 czerwca 2009 r., I UK 5/09, LEX nr 518058i z dnia 24 września 2009 r., II UK 27/09, LEX nr 559948).

Nie jest zatem uzasadnione założenie możliwości uzyskania przez nauczycieli statusu emeryta z mocy samego prawa z chwilą spełnienia warunku dotyczącego okresu zatrudnienia i pozostawania w stosunku pracy, gdyż art. 88 Karty Nauczyciela zakłada pewną procedurę przechodzenia na emeryturę. Nauczyciel nie staje się emerytem z mocy samego prawa, lecz na skutek własnego działania, przez wyrażenie woli przejścia na emeryturę - złożenia wniosku do właściwego organu rentowego oraz rozwiązania stosunku pracy. Sformułowanie przesłanek przejścia na emeryturę w art. 88 ust. 1 ustawy wyraża tę zasadę wystarczająco jasno; chodzi o określenie, że nauczyciele, jeżeli mają wymagany okres zatrudnienia, "mogą - po rozwiązaniu stosunku pracy - przejść na emeryturę". Z tego określenia nie wynika możliwość uzyskania prawa do emerytury z tytułu wypełnienia wyłącznie warunku stażu zatrudnienia.

Argumenty przemawiające za zachowaniem, przy założeniu tylko na czas po dniu 31 grudnia 2008 r., warunku rozwiązania stosunku pracy przez nauczycieli z tej grupy wiekowej, zawarte zostały expressis verbis w uzasadnieniu projektu ustawy o zmianie ustawy - Karta Nauczyciela (druk sejmowy Nr 1929 z dnia 4 lipca 2007 r.). Wynika z niego, iż zmiana art. 88 ust. 2a Karty Nauczyciela wiązała się z koniecznością pilnego zapobieżenia masowemu składaniu wypowiedzeń przez nauczycieli urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., a przed dniem 1 stycznia 1969 r., którzy warunki stażowe spełnią do końca 2008 r. W intencji projektodawcy zaproponowana zmiana Karty Nauczyciela miała na celu umożliwienie nauczycielom, którzy spełnią warunki przejścia na wcześniejszą emeryturę, jej uzyskanie niezależnie od terminu złożenia wniosku o rozwiązanie stosunku pracy. Oznacza to, że nauczyciel urodzony po dniu 31 grudnia 1948 r., a przed dniem 1 stycznia 1969 r., chcący przejść na wcześniejsza emeryturę, musiał spełnić warunki dotyczące stażu, tj. posiadania trzydziestoletniego okresu zatrudnienia, w tym 20 lat wykonywania pracy w szczególnym charakterze, a nauczyciele szkół, placówek, zakładów specjalnych oraz zakładów poprawczych i schronisk dla nieletnich - dwudziestopięcioletniego okresu zatrudnienia, w tym 20 lat wykonywania pracy w szczególnym charakterze w szkolnictwie specjalnym, natomiast nie będzie musiał spełnić warunku rozwiązania stosunku pracy do tej daty.

Wykładni art. 88 ust. 2a Karty Nauczyciela nie można więc dokonywać w oderwaniu od art. 88 ust. 1 i interpretować w sposób prowadzący do zróżnicowania zasad przechodzenia na emeryturę nauczycieli wyłącznie według kryterium daty urodzenia dlatego, że wykładnia systemowa i celowościowa prowadzą do niebudzącego wątpliwości wniosku o autonomicznym, pełnym i wyczerpującym określeniu warunków emerytalnych wszystkich nauczycieli, bez względu na przedział wiekowy.

SN w konkluzji uznał , iż w ust. 2a omawianego artykułu ustawy Karta Nauczyciela ustawodawca nie zrezygnował z przesłanki nabycia uprawnień emerytalnych, jaką jest rozwiązanie stosunku pracy, a jedynie zniósł wymaganie rozwiązania stosunku pracy do dnia 31 grudnia 2008 r. Niezbędne jest nadal łączne spełnienie przez wnioskodawcę wszystkich przesłanek, czyli posiadanie 30 letniego okresu zatrudnienia, w tym 20 lat pracy wykonywanej w szczególnym charakterze do dnia 31 grudnia 2008 r. oraz rozwiązanie stosunku pracy na jego wniosek - również po dniu 31 grudnia 2008 r.

Pogląd powyższy uznać należy za jednolity i utrwalony ( por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 czerwca 2013 r.
I UK 88/13 , wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 maja 2013 r.
II UK 306/12 , wyrok SA w Białymstoku z dnia 7 sierpnia 2013 r. III AUa 134/13 ).

Z uwagi na obawy skarżącego w kwestii konsekwencji rozwiązania stosunku pracy przy następczej decyzji organu odmawiającej prawa do emerytury„ nauczycielskiej „ warto przywołać treść wyroku Sądu Najwyższego z dnia 24 listopada 2016 r. I UK 377/15. Zgodnie z jego treścią dosłowne brzmienie art. 88 ust. 1 i 1a (w związku z ust. 2a) ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 191 ze zm.) oraz orzecznictwo Sądu Najwyższego pozwalają widzieć przesłankę rozwiązania stosunku pracy na wniosek nauczyciela (ust. 1) lub w innych okolicznościach (ust. 1a) jako zdarzenie jednorazowe, skutek oświadczenia woli nauczyciela lub dyrektora szkoły, a nie jako stan pozostawania nauczyciela bez zatrudnienia w chwili składania wniosku o emeryturę. Innymi słowy, nauczyciel ma skutecznie doprowadzić do rozwiązania stosunku pracy, a to czy podejmie następnie zatrudnienie, nawet w zawodzie nauczyciela, jest bez znaczenia dla oceny czy zaistniała przesłanka rozwiązania stosunku pracy.

Reasumując , wobec niespełnienia przez ubezpieczonego warunku rozwiązania stosunku pracy , bezprzedmiotowe było ww. stanie faktycznym analizowanie pozostałych kryteriów przyznania spornego świadczenia. Skoro wnioskodawca nie rozwiązał stosunku pracy nie może skutecznie ubiegać się o prawo do emerytury nauczycielskiej bez względu na wiek , a tym samym badanie w toku niniejszego procesu spełniana przesłanki stażowej jest bezcelowe , bowiem nawet pozytywne ustalenie spornej okoliczności nie wpłynie na zmianę zaskarżonej decyzji . Brak jest nadto podstawy prawnej , by w sprawie toczącej się z odwołania od decyzji organu rentowego w zakresie prawa do emerytury Sąd w treści orzeczenia ustalał , które przesłanka ewentualnie została spełniona.

W uzasadnieniu wyroku z dnia 19 października 2010 r. II UK 108/10 SN podkreślił ,iż kognicję sądu ubezpieczeń społecznych określa art. 476 § 2 w związku z art. 477 ⁹ k.p.c. W świetle powyższych unormowań sąd ten rozpoznaje odwołania od decyzji organów rentowych w wymienionych w powołanych przepisach sprawach, m.in. dotyczących emerytur i rent. Zakres rozpoznania i orzeczenia (przedmiot sporu) w tych sprawach wyznaczony jest bowiem w pierwszej kolejności przedmiotem decyzji organu rentowego zaskarżonej do sądu ubezpieczeń społecznych, a w drugim rzędzie przedmiotem postępowania sądowego determinowanego zakresem odwołania od tejże decyzji (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 września 2000 r., II UKN 685/99, OSNP 2002 nr 5, poz. 121 oraz postanowienia z dnia 13 maja 1999 r., II UZ 52/99, OSNP 2000 nr 15, poz. 601 i z dnia 13 października 2009 r., II UK 234/08, LEX nr 553692).W postępowaniu odrębnym w sprawie z zakresu ubezpieczeń społecznych, toczącym się z odwołania od decyzji organu rentowego wydanej na wniosek o przyznanie emerytury lub renty, niedopuszczalne jest przedmiotowe przekształcenie roszczenia w trybie art. 193 k.p.c. przez żądanie ustalenia tylko niektórych przesłanek warunkujących prawo do świadczenia (wyroki Sądu Najwyższego z dnia 17 grudnia 1998 r., I PKN 434/97, OSNP 1998 nr 21, poz. 627; z dnia 23 lutego 1999 r., I PKN 597/98, OSNP 2000, nr 8, poz. 301; z dnia 12 stycznia 2005 r., I UK 160/04, OSNP 2005, nr 16, poz. 255 i z dnia 9 października 2006 r., II UK 65/06, OSNP 2007, nr 19 - 20, poz. 298). Wydaje się , iż do tego ostatecznie zmierzał wnioskodawca argumentując , iż składając wniosek o emeryturę pragnął uzyskać informację w kwestii spełniania warunku stażu pracy w warunkach szczególnych .

Podkreślić raz jeszcze należy , iż w sytuacji, gdy - jak wskazano wyżej - nie spełnia on jednej z wymienionych w art. 88 ust. 2a w związku z ust. 1 Karty Nauczyciela przesłanek nabycia prawa do emerytury bez względu na wiek (tj. warunku rozwiązania na swój wniosek stosunku pracy) i przez to prawa tego nie może uzyskać, żądaniem ubezpieczonego objęte pozostaje rozstrzygnięcie o spełnieniu przez niego innego kryterium przyznania spornego świadczenia, czyli dwudziestoletniego stażu zatrudnienia w warunkach szczególnych . Niedopuszczalne jest jednak orzekanie przez sąd ubezpieczeń społecznych o poszczególnych warunkach nabycia prawa do emerytury zamiast rozstrzygnięcia o samym prawie do świadczenia.

A zatem Sąd na podstawie art. 477 (14) § 1 kpc w związku z art. art. 88 . 1. ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela a contrario oddalił odwołanie.

SSO B. Urbańska – Woike