Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 maja 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 11 maja 2017 r. w Gdańsku

sprawy J. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji J. S.

od wyroku Sądu Okręgowego w Toruniu IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 22 listopada 2016 r., sygn. akt IV U 2389/16

oddala apelację.

SSA Michał Bober SSA Małgorzata Gerszewska SSA Iwona Krzeczowska - Lasoń

Sygn. akt III AUa 41/17

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 31 maja 2016 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. odmówił ubezpieczonemu J. S. prawa do emerytury w wieku obniżonym, ponieważ na dzień 1 stycznia 1999 r. udowodnił 4 lata, 9 miesięcy i 8 dni okresów pracy wykonywanej w szczególnych warunkach z tytułu zatrudnienia w Przedsiębiorstwie Budowlano (...) w G..

W odwołaniu od decyzji J. S. wskazał, że przepracował ponad 15 lat
w warunkach szczególnych i na tę okoliczność przedstawił dowody w postaci zeznań świadków.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie.

Sąd Okręgowy w Toruniu - IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem
z dnia 22 listopada 2016 r. w sprawie IV U 2389/16 oddalił odwołanie.

Podstawę tego rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia i rozważania Sądu pierwszej instancji. J. S. urodził się w dniu (...) Wymagany ustawowo wiek emerytalny 60 lat osiągnął w dniu (...) r. W dniu 19 maja 2016 r. złożył wniosek o przyznanie mu prawa do emerytury w wieku obniżonym, w którym oświadczył, że nie jest członkiem OFE. Na dzień 1 stycznia 1999 r. wykazał staż sumaryczny 25 lat, 6 miesięcy i 23 dni, w tym 25 lat, 2 miesiące i 16 dni okresów składkowych oraz
4 miesiące i 7 dni okresów nieskładkowych. Ubezpieczony nadal pozostaje w zatrudnieniu. W dniu 31 maja 2016 r. organ rentowy wydał zaskarżoną decyzję. Ubezpieczony ukończył zasadniczą szkołę zawodową i zdobył zawód montera wodno-kanalizacyjnego. Uzyskał również tytuł czeladnika. Po ukończeniu szkoły podjął pracę w charakterze betoniarza,
a następnie kierowcy. Po odbyciu zasadniczej służy wojskowej ubezpieczony został zatrudniony w Przedsiębiorstwie (...). W dniu 2 sierpnia 1977 r. zakład pracy zawarł z nim umowę o pracę na okres próbny do dnia 15 sierpnia 1977 r. Następnie na mocy umowy
o pracę z dnia 16 sierpnia 1977 r. J. S. został zatrudniony na czas nieokreślony na stanowisku kierowcy. W początkowym okresie zatrudnienia ubezpieczony wykonywał pracę kierowcy (...), co zostało zaaprobowane przez dyrektora
i komisję zakładu. W dniu 30 lipca 1977 r. otrzymał zaświadczenie o zdolności do pracy
w charakterze kierowcy kategorii B, C i E. Zakład pracy dysponował zarówno samochodami ciężarowymi, tj. S. i J. o masie powyżej 3,5 t, jak i dostawczymi takimi jak: Ż., N.
i mikrobusy. Każdy z pojazdów był przypisany do konkretnego kierowcy stosownie
do posiadanych przez niego uprawnień. Przedsiębiorstwo obsługiwało budowy na terenie całej Polski, rozwożąc towar z magazynu mieszczącego się w G.. Pracownicy otrzymywali dodatki z tytułu załadowania lub rozładowania samochodu. W dniu 18 marca 1978 r. zakład pracy dokonał wypowiedzenia zawartej z ubezpieczonym umowy w części dotyczącej świadczenia pracy w charakterze kierowcy samochodu S. (...). Po upływie okresu wypowiedzenia, tj. od dnia 2 kwietnia 1978 r. miał on wykonywać pracę kierowcy samochodu N.-Mikrobus. Wobec powyższego ubezpieczony zaprzestał wykonywania czynności spedycyjnych i nie otrzymywał już z tego tytułu dodatku do wynagrodzenia. Następnie od dnia 2 maja 1978 r. był kierowcą samochodu Ż. i ponownie otrzymywał dodatek z tytułu czynności spedycyjnych. Z uwagi na przedłużający się remont ww. pojazdu przypisanego do ubezpieczonego, w okresie od listopada 1979 r. do stycznia 1980 r. wykonywał czynności w warsztacie samochodowym, a w przypadku zaistnienia potrzeby prowadzenia innych pojazdów miał otrzymywać wynagrodzenie na dotychczasowych warunkach. W grudniu 1979 r. ubezpieczony wykorzystał 24 godziny bezpłatnego urlopu.
W spornym okresie razem z ubezpieczonym pracowali: L. K. (1) od dnia
27 października 1975 r. do dnia 5 lipca 1991 r. na stanowisku mechanika-kierowcy pojazdów samochodowych i W. M. (1) od dnia 10 listopada 1975 r. do dnia 5 lipca 1991 r.
na stanowiskach stażysty, kontrolera jakości prod., inspektora, p.o. kierownika i kierownika. Stosunek pracy został rozwiązany przez zakład pracy z dniem 9 marca 1982 r., na skutek popełnienia przez ubezpieczonego przestępstwa i trzymiesięcznej nieobecności w pracy
z powodu tymczasowego aresztowania. Ubezpieczonemu nie zostało wystawione świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych. Następnie wnioskodawca pracował w (...) Spółdzielni Pracy (...) w G. w okresie
od dnia 26 kwietnia 1983 r. do dnia 31 marca 1991 r. Nie otrzymał świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych. Razem z ubezpieczonym w spornym okresie pracowali J. R. (1) (w latach 1980-1993) i F. Ż. (1) (od 1982 r.).

Sąd Okręgowy w rozważaniach prawnych analizował przesłanki przyznania wnioskodawcy prawa do emerytury w wieku obniżonym, o których mowa w art. 184 w zw.
z art. 32 ust. 4 ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2016 r., poz. 887 ze zm.) oraz § 2, § 4, § 19 ust.
1 rozporządzenie z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. z 1983 r., Nr 8, poz. 43 ze zm.; dalej rozporządzenie) uznając, że wymagany ustawowo wiek emerytalny 60 lat osiągnął w dniu (...) r., nie jest członkiem OFE, na dzień
1 stycznia 1999 r. udowodnił sumaryczny staż ubezpieczeniowy wynoszący 25 lat,
6 miesięcy i 23 dni, w tym 4 lata, 9 miesięcy i 8 dni pracy w warunkach szczególnych. Sąd
I instancji nie zajął stanowiska co do pracy ubezpieczonego w (...) z uwagi na brak akt osobowych J. S. z tego okresu i trudności z ich zdobyciem. Wobec rozbieżności pomiędzy zeznaniami świadków a ustaleniami poczynionymi na podstawie dokumentacji osobowej ubezpieczonego dotyczącej pracy w (...) również niewyjaśniony pozostaje charakter pracy wykonywanej przez ubezpieczonego w (...), gdyż Sąd w tym zakresie dysponował jedynie świadectwem pracy, w którym widnieje informacja,
że ubezpieczony pracował na stanowisku montera instalacji i betoniarza oraz zeznaniami świadków J. R. (1) i F. R., a także ubezpieczonego, z których wynika, że pracował na stanowiskach montera rurociągów kanalizacyjnych i spawacza. Należy mieć na uwadze, że zaliczenie nieudokumentowanych, spornych okresów pracy w szczególnych warunkach do stażu pracy uprawniającego do wcześniejszej emerytury wymaga przy tym dowodów niebudzących wątpliwości, spójnych i precyzyjnych, dlatego z uwagi
na sprzeczność zeznań świadków z dokumentacją osobową z okresu zatrudnienia
w (...), wątpliwości Sądu budzi również wiarygodność świadków J. R. (1) i F. Ż. (1), czego z uwagi na brak dokumentacji Sąd nie mógł zweryfikować. Wobec powyższego Sąd nie przesądził kwestii szczególnego charakteru pracy w (...). Na podstawie zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego Sąd
I instancji uznał, że ubezpieczony w okresie od dnia 2 sierpnia 1977 r. do dnia 9 marca 1982 r. był zatrudniony w Przedsiębiorstwie (...). Początkowo przez krótki okres wykonywał pracę kierowcy samochodu ciężarowego (...). Następnie od dnia 2 kwietnia 1978 r. kierował samochodem dostawczym marki (...), a od dnia 2 maja 1978 r. pracował jako kierowca samochodu dostawczego marki Ż.. Z kolei w okresie od listopada 1979 r.
do końca stycznia 1980 r. świadczył pracę w warsztacie samochodowym z powodu przedłużającej się naprawy przypisanego do niego pojazdu. Powyższe okoliczności znajdują w pełni potwierdzenie w dokumentach znajdujących się w aktach osobowych ubezpieczonego, które były prowadzone w sposób uporządkowany i układają się w logiczną całość. Na podaniu o przyjęcie do pracy widnieje adnotacja o propozycji zatrudnienia
na stanowisku kierowcy samochodu ciężarowego marki (...), co zostało zaaprobowane przez komisję zakładu pracy. Natomiast angaże oraz częściowe wypowiedzenie umowy
o pracę potwierdzają wykonywanie pracy na stanowisku kierowcy samochodów dostawczych N. i Ż.. Sąd I instancji zaznaczył, że stanowisko pracy kierowcy samochodu dostawczego nie zostało wymienione ani w rozporządzeniu, ani w zarządzeniu resortowym. Zgodnie z działem VIII (,,W transporcie i łączności”) i pozycją 2 wykazu A, stanowiącego załącznik do rozporządzenia, do pracy w szczególnych warunkach zalicza się jedynie prace kierowców samochodów ciężarowych o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej
3,5 tony, specjalizowanych, specjalistycznych (specjalnych), pojazdów członowych
i ciągników samochodowych balastowych, autobusów o liczbie miejsc powyżej
15 samochodów uprzywilejowanych w ruchu w rozumieniu przepisów o ruchu na drogach publicznych, trolejbusów i motorniczych tramwajów. Zarówno samochód marki Ż., jak
i marki N. nie są samochodami o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony. Zatrudnienie na stanowisku kierowcy tych pojazdów nie odpowiada zatem zatrudnieniu
na stanowisku wymienionym w dziale VIII pod pozycją 2 wykazu A będącego załącznikiem do rozporządzenia i nie może być doliczone do okresu wykonywania pracy w warunkach szczególnych. Wobec powyższego możliwe było zaliczenie ubezpieczonemu do stażu pracy w warunkach szczególnych jedynie początkowego okresu zatrudnienia w (...) od dnia 2 sierpnia 1977 r. do dnia 2 kwietnia 1978 r. (8 miesięcy), kiedy kierował samochodem marki (...) o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 t. Powyższe jednak nie zmienia sytuacji ubezpieczonego, gdyż łączny staż pracy w warunkach szczególnych, po doliczeniu wyżej wskazanego okresu, wynosi 5 lat, 5 miesięcy i 8 dni. Reasumując powyższe rozważania należy uznać, iż zaskarżona decyzja jest zgodna
z prawem, a odwołanie nie jest zasadne. J. S. nie wykazał stażu 15 lat pracy
w warunkach szczególnych na dzień 1 stycznia 1999 r., tj. na dzień wejścia w życie ustawy emerytalnej. W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ^{( 14 )}§ 1 k.p.c. oraz cytowanych wyżej przepisów prawa materialnego jego oddalił odwołanie jako bezzasadne.

Apelację od wyroku wywiódł ubezpieczony zaskarżając go w całości i zarzucając mu:

- naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 473 § 1 k.p.c. polegające na braku wszechstronnego i krytycznego rozważenia przez Sąd pierwszej instancji całości zebranego

materiału dowodowego oraz poczynieniu ustaleń niezgodnych z materiałem dowodowym, zakładając istnienie ograniczeń dowodowych co do kwestii stanowiących istotę sporu
i w konsekwencji odmawiając wiarygodności wszystkim osobowym środkom dowodowym, opierając ustalenia wyłącznie na dokumentach, wbrew zasadom logicznego rozumowania
i doświadczenia życiowego;

- naruszenie prawa materialnego poprzez niewłaściwą wykładnię oraz błędne zastosowanie art. 32 w zw. z art. 184 ustawy, § 1 pkt 1 rozporządzenia, jak również naruszenie art. 227 k.p.c. polegające na nierozpoznaniu istoty sprawy w zakresie charakteru pracy w (...) Spółdzielni Pracy (...) w G. i w konsekwencji ustalenie zaniżonego stażu pracy w warunkach szczególnych;

- naruszenie art. 467 § 1 i § 4 i art. 468 § 1 i § 2 pkt 3, 4 k.p.c. oraz art. 328 § 2 k.p.c. polegające na nieprzeprowadzeniu przez Sąd I instancji czynności w celu uzupełnienia materiału dowodowego i w konsekwencji nierozpoznanie sprawy w zakresie charakteru pracy wykonywanej w (...) Spółdzielni Pracy (...) oraz braku należytego uzasadnienia dla ww. kwestii.

Biorąc pod uwagę powyższe wniósł o: zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie odwołania w całości oraz przyznanie prawa do emerytury w wieku obniżonym; zasądzenie od organu rentowego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych przy uwzględnieniu kosztów postępowania apelacyjnego, ewentualnie, na wypadek nieuwzględnienia powyższego wniosku o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości oraz przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I Instancji, pozostawienie Sądowi I instancji rozstrzygnięcia o kosztach postępowania za obie instancje, a w przypadku rozstrzygnięcia o kosztach postępowania przez Sąd II instancji, wniósł
o zasądzenie od organu rentowego kosztów postępowania za I oraz II instancję, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu apelacji wnioskodawca wskazał, że stan faktyczny został ustalony
w przeważającym zakresie na podstawie dokumentów oraz w niewielkiej części na podstawie zeznań świadków, którym Sąd dał wiarę tylko w zakresie zatrudnienia w spornych okresach w zakładach pracy, w których świadczyli pracę, wykonywanych profesji oraz rodzajów pojazdów, którymi dysponował zakład. Z zeznań świadków L. K. (1) oraz W. M. (1) wynika, że ubezpieczony jeździł tylko samochodami ciężarowymi, zaś nigdy nie widzieli, aby kierował takimi samochodami jak Ż. i N., co wynika z kolei z dokumentacji. Sąd pierwszej instancji nawet nie wziął pod uwagę oczywistych wątpliwości co do mocy dowodowej dokumentów, w obliczu przeczących
im zeznań świadków. W konsekwencji powyższego, ustalenia Sądu I instancji znacząco odbiegają od rzeczywistego stanu faktycznego znanego ubezpieczonemu, dlatego skarżone orzeczenie powinno zostać zmienione.

Ponadto skarżący zarzucił Sądowi I instancji, że nie zajął stanowiska co do prac
w (...) Spółdzielni Pracy (...) w G. z uwagi na brak akt osobowych i trudności z ich zdobyciem. Fakt zatrudnienia we wspomnianym zakładzie
i danym okresie nie powinien budzić wątpliwości, zaś rolą Sądu było ustalenie jedynie rodzaju pracy wykonywanej w tym zakładzie przez ubezpieczonego. Sąd I instancji dysponował dokumentem w postaci świadectwa pracy, które wskazywało, że ubezpieczony pracował na stanowisku montera instalacji oraz betoniarza, z kolei zeznania świadków oraz strony wskazują na to, że podejmował on pracę montera rurociągów kanalizacyjnych
i spawacza. Prace wyróżnione zarówno w świadectwie pracy oraz wynikające z zeznań świadków mieszczą się w zakresie prac w szczególnych warunkach (wykaz „A” dział III, pkt 18 i, dział IX pkt 1 i dział V pkt 4 rozporządzenia). Z uwagi na powyższe Sąd powinien zaliczyć ubezpieczonemu okres pracy w (...) w warunkach szczególnych w okresie
od dnia 26 kwietnia 1983r. do dnia 31 marca 1991 r.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja wnioskodawcy okazała się bezzasadna.

Przedmiotem sporu między stronami było, czy J. S. spełnił kumulatywne przesłanki warunkujące nabycie prawa do emerytury w wieku obniżonym, przewidziane
w art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2015 r. poz. 748 ze zm., dalej ustawa emerytalna)
w zw. z art. 32 tej ustawy, a w szczególności, czy posiada 15 lat pracy w warunkach szczególnych.

Nawiązując do zarzutu naruszenia przez Sąd I instancji zasady swobodnej oceny dowodów, wyrażonej w art. 233 § 1 k.p.c. Sąd Apelacyjny zwraca uwagę, że w postępowaniu przed sądami pracy i ubezpieczeń społecznych fakty, od których uzależnione jest prawo do emerytury oraz wysokość tego świadczenia, mogą być wykazywane wszelkimi środkami dowodowymi przewidzianymi w Kodeksie postępowania cywilnego. Jednocześnie jednak nie ulega wątpliwości, iż muszą to być dowody wiarygodne, nie budzące wątpliwości, spójne i precyzyjne.

Sąd Odwoławczy w niniejszym składzie w pełni aprobuje pogląd wyrażony w orzeczeniu Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 19 listopada 2015 r., III AUa 924/15 (LEX nr: 1950568), iż w sprawie o emeryturę w obniżonym wieku z tytułu pracy w warunkach szczególnych, gdzie przedmiotem ustaleń sądu ma być charakter zatrudnienia w okresie dawnym, gdzie większość dokumentów jest niekompletna i wysoce utrudnione jest ustalenie faktów wyłącznie w oparciu o istniejące dokumenty, dokonywanie ustaleń stanu faktycznego odbywa się z reguły poprzez przeprowadzenie dowodów osobowych.

Osobowe źródła dowodowe (w tym zarówno zeznania świadków, jak i strony procesowej) muszą być skonfrontowane z istniejącą dokumentacją i dopiero uzyskanie przekonania graniczącego z pewnością, co do przebiegu zatrudnienia ubezpieczonego, może pozwolić na pozytywne rozstrzygnięcie o prawie do emerytury. Ocena osobowych źródeł dowodowych musi być wolna od jakiejkolwiek naiwności. Stanowisko to stanowi przejaw linii orzeczniczej utrwalonej w orzeczeniach sądów pracy i ubezpieczeń społecznych (por. wyrok SA w Katowicach z dnia 27 czerwca 2013 r., III AUa 1632/12 LEX nr: 1353726; wyroki SA w Białymstoku: z dnia 22 maja 2013 r., III AUa 952/12 LEX nr: 1327500 oraz z dnia 17 kwietnia 2013 r., III AUa 1030/12 LEX nr: 1314677; wyroki SA w Łodzi: z dnia 3 grudnia 2015 r., III AUA 846/15 LEX nr: 2017740 oraz z dnia 3 kwietnia 2013 r., III AUa 1267/12 LEX nr: 1312036).

Również Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 27 maja 1985 r., III UZP 5/85, LEX
nr 14635 stwierdził, iż dopuszczalne jest przeprowadzenie dowodu z zeznań świadków
na okoliczność zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, jeżeli zainteresowany wykaże, że nie może przedstawić zaświadczenia zakładu pracy
z powodu jego likwidacji lub zniszczenia dokumentów dotyczących zatrudnienia. Okres pracy w warunkach szczególnych można również ustalić w postępowaniu sądowym na podstawie akt osobowych pracownika (umowy o pracę, świadectwa pracy, angaży, innych dokumentów). Sąd Odwoławczy podziela również pogląd wyrażony przez Sąd Apelacyjny
we Wrocławiu w wyroku z dnia 17 stycznia 2012 r., III AUa 1482/11, LEX nr 1110006), zgodnie z którym przy ustalaniu okresów zatrudnienia, winny być uwzględniane przede wszystkim dokumenty z przebiegu zatrudnienia - świadectwa pracy wystawione przez pracodawcę, umowy o pracę, angaże, legitymacje ubezpieczeniowe i inne dokumenty potwierdzające okresy ubezpieczenia. Dopiero gdy dokumentacja pracownicza jest niepełna lub zawiera pewne rozbieżności, dopuszczalne jest posiłkowanie się zeznaniami świadków, ale jako dowodem uzupełniającym, potwierdzającym przebieg zatrudnienia. Nie jest natomiast dopuszczalne oparcie się wyłącznie na zeznaniach świadków, w sytuacji, gdy
z dokumentów wynikają okoliczności przeciwne.

Taka właśnie sytuacja ma miejsce w realiach niniejszej sprawy w zakresie pierwszego spornego okresu pracy w Przedsiębiorstwie (...). Zeznania świadków oraz przesłuchanie w charakterze strony ubezpieczonego co do rzekomego wykonywania przez niego przez cały sporny okres zatrudnienia pracy wyłącznie na stanowisku kierowcy samochodu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony, stoją
w ewidentnej sprzeczności z dokumentacja zawartą w jego aktach osobowych. Akta osobowe ubezpieczonego należy przy tym uznać za rzetelny i wiarygodny materiał dowodowy. Noszą one śladów skreśleń, czy poprawek. Co istotne, zawierają one informacje dotyczące okoliczności występujących w dniu sporządzenia dokumentu, a zatem stanowią bardziej rzetelny materiał dowodowy niż relacje osobowych źródeł w postaci zeznań świadków i wnioskodawcy, przekazywane kilkadziesiąt lat po wydarzeniach, do których się odnoszą.

W związku z powyższym apelujący bezpodstawnie kwestionował ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd Okręgowy w zakresie pierwszego spornego okresu zatrudnienia
na podstawie akt osobowych. Nie można zgodzić się z twierdzeniami apelującego, że tylko
i wyłącznie na podstawie zeznań świadków L. K. (1) i W. M. (1) można ustalić, że ubezpieczony w okresie od dnia 2 sierpnia 1977 r. do dnia
8 marca 1982 r. stale i w pełnym wymiarze wykonywał pracę kierowcy samochodu samochodu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony.

Świadek L. K. (1) zeznał, że wnioskodawca pracował w (...) od 1977 r. do 1982 r., a następnie na pytanie Sądu skąd zna taką dokładną datę powiedział, że dokładnie nie pamięta, kiedy on pracował, ale to wie i unikał odpowiedzi na pytanie Sądu (zeznania świadka L. K. – k. 35v a.s., zapis na płycie CD 00:05:26-00:15:34, 00:17:31-00:18:58, płyta CD – k. 64 a.s.).

Ubezpieczony wyjaśnił, że sam podał lata pracy świadkowi, gdy wypisywali zeznania do organu rentowego (wyjaśnienia ubezpieczonego - k. 35v a.s., zapis na płycie
CD 00:05:26-00:15:34, 00:17:31-00:18:58, płyta CD – k. 64 a.s.).

Świadek L. K. (1) zeznał również, że angaż w aktach osobowych odpowiadał temu, co się wykonywało (zeznania świadka L. K. – k. 35v a.s., zapis na płycie CD 00:05:26-00:15:34, 00:17:31-00:18:58, płyta CD – k. 64 a.s.).

Z kolei świadek W. M. (1) odpowiadając na pytanie Sądu skąd zna wnioskodawcę zeznał, że był na jego ślubie dodając, że jako przedstawiciel załogi. Świadek pamiętał, że ubezpieczony jeździł samochodami ciężarowymi, ale nie pamiętał o jego aresztowaniu, ani o tym, aby jeździł on N. (świadek W. M. – k. 35v-36 a.s., zapis na płycie CD 00:18:58-00:39:42, płyta CD – k. 64 a.s.).

W ocenie Sądu II instancji Sąd Okręgowy prawidłowo ocenił wiarygodność ww. świadków. Również częściowo wątpliwości Sądu Apelacyjnego budzą ich zeznania, ponieważ świadkowie, którzy po blisko 40 latach doskonale pamiętają, że ubezpieczony jeździł tylko i wyłącznie w spornym blisko pięcioletnim okresie samochodami ciężarowymi, nie pamiętają innych, jakże istotnych wydarzeń związanych z zatrudnieniem wnioskodawcy.

Również ubezpieczony na potrzeby niniejszego postępowania próbuje kreować inny przebieg zdarzeń ze spornego okresu. Wskazał, że nie przypomina sobie, aby miał urlop bezpłatny i zaprzeczył, aby miał jakieś problemy rodzinne w spornym okresie, pomimo,
że w aktach osobowych znajduje się pismo z dnia 13 kwietnia 1978 r. z prośbą
o przywrócenie praw pracowniczych, gdyż dnia 25 marca 1978 r. nie zgłosił się do pracy
z powodu kłopotów rodzinnych i osobistych (przesłuchanie w charakterze strony wnioskodawcy – k. 36v a.s., zapis na płycie CD 00:51:21-01:10:46, płyta CD – k. 64 a.s., pismo – k. 16 a.o. – k. 27 a.s.).

Ponadto wskazać należy, że dla skuteczności zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. nie wystarcza stwierdzenie o wadliwości dokonanych ustaleń faktycznych, odwołujące się
do stanu faktycznego, który w przekonaniu skarżącego odpowiada rzeczywistości. Konieczne jest tu wskazanie przyczyn dyskwalifikujących postępowanie sądu w tym zakresie. W szczególności skarżący powinien wskazać, jakie kryteria oceny naruszył sąd przy ocenie konkretnych dowodów, uznając brak ich wiarygodności i mocy dowodowej lub niesłuszne im je przyznając (tak Sąd Najwyższy m.in. w orzeczeniach z dnia: 23 stycznia 2001 r., IV CKN 970/00, LEX nr 52753; 12 kwietnia 2001 r., II CKN 588/99, LEX nr 52347;
10 stycznia 2002 r., II CKN 572/99, LEX nr 53136).

W związku z powyższym Sąd Apelacyjny nie znalazł podstaw do uznania zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 473 § 1 k.p.c. za trafny. Sąd Okręgowy respektując regulacje prawne wskazane w art. 473 § 1 k.p.c. dopuścił dowód z zeznań świadków, oceniając ich wiarygodność i przekonywująco to uzasadniając i uznał ostatecznie,
że zeznania świadków zaoferowanych przez ubezpieczonego nie mogą być uznane
za miarodajne dla rozstrzygnięcia kwestii spornych.

Odnosząc się do drugie spornego okresu zatrudnienia w (...) Spółdzielni Pracy (...) w G. w okresie od dnia 26 kwietnia 1983 r. do dnia
31 marca 1991 r., to Sąd Odwoławczy dostrzega pewną nieprawidłowość w uznaniu przez Sąd I instancji, że nie zajął stanowiska co do pracy ubezpieczonego w (...) z uwagi
na brak akt osobowych J. S. z tego okresu i trudności z ich zdobyciem.

Niewątpliwie Sąd Okręgowy zwrócił się o akta osobowe wnioskodawcy z okresu zatrudnienia w (...) Spółdzielni Pracy (...) w G.
do archiwum (zarządzenie –k. 14 a.s.), jednakże nie udało się ich znaleźć (pismo –
k. 34 a.s.). Przeprowadził również dowód z zeznań świadków J. R. (1) i F. Ż. (1) na okoliczność charakteru wykonywanej przez ubezpieczonego pracy ww. zakładzie pracy oraz dysponował świadectwem pracy z dnia 27 marca 1991 r. (zeznania świadka J. R. - k. 36, zapis na płycie CD 00:39:42-00:43:06, płyta CD – k. 64 a.s., zeznania świadka F. Ż. – k. 36-36v a.s., zapis na płycie CD 00:43:06-00:51:21, płyta CD – k. 64 a.s., świadectwo pracy – k. 7 a.r. dot. kap.pocz.).

Jednakże w ocenie Sądu Apelacyjnego wskazana nieprawidłowość nie miała wpływu na zaskarżonego rozstrzygnięcie, ponieważ nawet zaliczenie okresu pracy w (...) Spółdzielni Pracy (...) w G. od dnia 26 kwietnia 1983 r. do dnia
31 marca 1991 r. (7 lat, 11 miesięcy i 6 dni) do uznanego przez pozwanego okresu 4 lata,
9 miesięcy i 8 dni oraz okresu prawidłowo uznanego przez Sąd Okręgowy od dnia 2 sierpnia 1977 r. do dnia 2 kwietnia 1978 r. (8 miesięcy) stanowi łącznie 13 lat, 4 miesiące i 14 dni okresów pracy w warunkach szczególnych, zamiast wymaganych 15 lat. W związku tym analiza drugiego okresu zatrudnienia nie była konieczna, bo i tak ubezpieczony nie spełniłby przesłanki wymaganego okresu pracy w warunkach szczególnych. W związku z tym również zarzut naruszenie art. 467 § 1 i art. 468 § 1 i § 2 pkt 3, 4 k.p.c. oraz art. 328 § 2 k.p.c. był chybiony.

Należy mieć również na względzie, że istota decyzji organu rentowego polega
na rozstrzygnięciu o prawie do konkretnego świadczenia (lub o jego wysokości) jako całości, a nie o poszczególnych elementach składających się na to prawo. Zatem sąd nie może jednocześnie stwierdzić, iż ubezpieczony spełnia, co niektóre tylko warunki powstania prawa do świadczenia, oddalając przy tym jego odwołanie od niekorzystnej dla niego decyzji organu rentowego (tak: wyrok Sądu Najwyższego z 15 grudnia 2000 r., sygn. akt II UKN 147/00, OSNP 2002, Nr 16, poz. 389).

W konsekwencji uznać należało, że nie zachodziły również podstawy do zwrotu organowi rentowemu akta sprawy w celu uzupełnienia materiału sprawy na podstawie art. 467 § 4 k.p.c.

Sąd Apelacyjny nie podzielił także zarzutu naruszenia art. 227 k.p.c. polegającego
na nierozpoznaniu istoty sprawy, ponieważ art. 227 k.p.c. określa jedynie, co może być przedmiotem dowodu. Nie może zostać zatem naruszony poprzez oddalenie jakiegokolwiek wniosku dowodowego. Do nierozpoznania istoty sprawy nie może dojść poprzez oddalenie wniosków dowodowych, a jedynie zaniechanie zbadania podstawy merytorycznej dochodzonego roszczenia (wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 27 września
2016 r., I ACa 673/16, LEX nr 2144793) – co nie miało miejsca w niniejszej sprawie.

W związku z tym Sąd II instancji uznał, że Sąd Okręgowy przeprowadził stosowne postępowanie dowodowe, a w swych ustaleniach i wnioskach nie wykroczył poza ramy swobodnej oceny wiarygodności i mocy dowodów wynikające z przepisu art. 233 k.p.c.
Do naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. mogłoby dojść tylko wówczas, gdyby ubezpieczony wykazał uchybienie podstawowym regułom służącym ocenie wiarygodności i mocy poszczególnych dowodów, tj. regułom logicznego myślenia, zasadzie doświadczenia życiowego i właściwego kojarzenia faktów (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 2005 r., III CK 314/05, LEX nr 172176). Zdaniem Sądu Apelacyjnego nie można zarzucić Sądowi pierwszej instancji naruszenia powyższych reguł. W konsekwencji Sąd Odwoławczy oceniając jako prawidłowe ustalenia faktyczne i rozważania prawne dokonane przez Sąd pierwszej instancji uznał je za własne, nie widząc w związku z tym konieczności ich ponownego szczegółowego przytaczania (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 listopada 1998 r., I PKN 339/98, opubl. OSNAPiUS z 1999 r., z. 24, poz. 776).

Odnosząc się do podstawy materialno-prawnej rozstrzygnięcia, która również nie została naruszana przez Sąd Okręgowy, wskazać należy, że zgodnie z art. 184 ust. 1 ustawy emerytalnej ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura
po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn,

2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 (wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn).

Ponadto emerytura przysługuje pod warunkiem nie przystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego (ust. 2 art. 184 ustawy emerytalnej).

Stosownie natomiast do art. 32 ust. 2 ustawy emerytalnej dla celów ustalenia uprawnień do emerytury w wieku obniżonym z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia.

Rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których uprawnionym osobom przysługuje prawo do emerytury w wieku obniżonym, ustala się – jak stanowi ust.
4 art. 32 ustawy emerytalnej - na podstawie przepisów dotychczasowych.

Sąd Najwyższy w uchwale w składzie 7 sędziów z dnia 13 lutego 2002 r., (III ZP 30/01, OSNP 2002 nr 10, poz. 243) wskazał jako nadal stosowane „przepisy dotychczasowe” przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r., Nr 8, poz. 43 ze zm.; dalej rozporządzenie).

Zgodnie z § 4 ww. rozporządzenia pracownik, który wykonywał wymienione
w wykazie A prace w szczególnych warunkach nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: osiągnął wiek emerytalny wynoszący 60 lat dla mężczyzn,
ma wymagany okres zatrudnienia (25 lat), w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Zważyć należy, iż cechą niezbędną do uznania danego zatrudnienia za wykonywane
w szczególnych warunkach w rozumieniu rozporządzenia jest wykonywanie pracy stale
i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku. Stanowi o tym przepis § 2 ust. 1 rozporządzenia, wskazując przez to, że intencją ustawodawcy było zawężenie zakresu okresów szczególnych tylko do tych okresów zatrudnienia, w których praca była faktycznie wykonywana, a nie do samego pozostawania w zatrudnieniu.
Na poparcie powyższego powołać należy wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 grudnia
1997 r. (II UKN 417/97, OSNP 1998/21/638), który wskazał, iż nie korzysta z uprawnienia
do emerytury przy niższym wieku emerytalnym pracownik, który nie udowodnił,
że wykonywał pracę w szczególnych warunkach i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku. Podkreślić tu należy, iż obniżenie wieku emerytalnego niektórym grupom zawodowym uzasadnia się właśnie narażeniem tych osób na szybsze niż przeciętne zrealizowanie się emerytalnego ryzyka z powodu wystąpienia w ich zawodach czynników negatywnych (najczęściej szkodliwych dla zdrowia lub obniżających sprawności psychofizyczne), które doprowadzają do wcześniejszej - niż powszechnie - utraty sił
do wykonywania dotychczasowej pracy. Stąd też prawo do emerytury w wieku niższym nie jest tu przywilejem, lecz co do zasady wynika ze szczególnych właściwości wykonywanej pracy. Jest to zatem wiek normalny dla niektórych grup zawodowych (tak m.in. K. Antonów [w:] K. Antonów, M. Bartnicki, ustawa o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń społecznych, Komentarz ABC 2009 r.).

Ponadto Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 24 marca 2009 r., I PK 194/08, (Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z 2010 r., Nr 23-24, poz. 281) wskazał, że dla oceny, czy pracownik pracował
w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy (rzeczywiście wykonywanych zadań pracowniczych). W uzasadnieniu Sąd Najwyższy wyjaśnił, że praca w szczególnych warunkach to praca wykony-wana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy)
w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z ro-dzajów pracy wymienionych
w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 22 stycznia 2008 r., I UK 210/07, OSNP 2009 nr 5-6, poz. 75; z dnia 6 grudnia 2007 r.,
III UK 66/07, LEX nr 483283; z dnia 4 października 2007 r., I UK 111/07; z dnia 19 września 2007 r., III UK 38/07, OSNP 2008, nr 21-22, poz. 329; z dnia 14 września 2007 r.,
III UK 27/07, OSNP 2008 nr 21-22, poz. 325; z dnia 24 listopada 2010 r., I UK 128/10, LEX nr 707405; z dnia 22 kwietnia 2011 r., I UK 351/10, LEX nr 863944; z dnia 26 maja 2011 r.,
II UK 356/10, LEX nr 901608; z dnia 19 marca 2012 r., II UK 166/11, LEX nr 1171002; z dnia 12 kwietnia 2012 r., II UK 233/11, OSNP 2013 nr 7-8, poz. 86).

Tylko okresy wykonywania zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy kreują
i wypełniają weryfikowalne kryterium uznania pracy o cechach znacznej szkodliwości dla zdrowia lub znacznego stopnia uciążliwości, lub wymagającej wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Taki sam warunek odnosi się do wymagania stałego wykonywania takich prac, co oznacza, że krótsze dobowo (nie w pełnym wymiarze obowiązującego czasu pracy na danym stanowisku), a nie stałe świadczenie pracy wyklucza dopuszczalność uznania pracy za świadczoną w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wskutek niespełnienia warunku stałej znacznej szkodliwości dla zdrowia lub stałego znacznego stopnia uciążliwości wykonywanego zatrudnienia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 września 2007 r., III UK 38/07, OSNP 2008/21-22/329).

W ocenie Sądu II instancji Sąd Okręgowy w oparciu o rzetelnie i starannie prowadzone akta osobowe wnioskodawcy prawidłowo uznał, że ubezpieczony w okresie
od dnia 2 sierpnia 1977 r. do dnia 2 kwietnia 1978 r. będąc zatrudnionym
w Przedsiębiorstwie (...) stale i w pełnym wymiarze wykonywał pracę kierowcy samochodu ciężarowego (...), czyli pracę na stanowisku wymienionym w dziale VIII pod pozycją
2 wykazu A będącego załącznikiem do rozporządzenia - „prace kierowców samochodów ciężarowych o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony, specjalizowanych, specjalistycznych (specjalnych), pojazdów członowych i ciągników samochodowych balastowych, autobusów o liczbie miejsc powyżej 15, samochodów uprzywilejowanych
w ruchu w rozumieniu przepisów o ruchu na drogach publicznych, trolejbusów i motorniczych tramwajów”. Następnie, jak wynika z akt osobowych, od dnia 2 kwietnia 1978 r. kierował samochodem dostawczym marki (...), a od dnia 2 maja 1978 r. pracował jako kierowca samochodu dostawczego marki Ż.. Z kolei w okresie od listopada 1979 r.
do końca stycznia 1980 r. świadczył pracę w warsztacie samochodowym z powodu przedłużającej się naprawy przypisanego do niego pojazdu (zawiadomienie o zaprzestaniu wypłacania dodatku za czynności spedycyjne – k. 11 a.o.– k. 27 a.s., zawiadomienie
o zmianie w obsadzie – k. 12 a.o. – k. 27 a.s., odpowiedź na pismo dyrekcji w sprawie wypowiedzenia dodatku za czynności spedycyjne – k. 13 a.o. – k. 27 a.s., wniosek
o wstrzymanie dodatku za czynności spedycyjne – k. 14 a.o. – k. 27 a.s., wypowiedzenie umowy o pracę w części dotyczącej kierowcy samochodu (...) W-28 – k. 15 a.o.
– k. 27 a.s., załączniki do umowy o pracę – k. 18 i k. 20 a.o. – k. 27 a.s., pismo dotyczące przyznania wynagrodzenia za pracę w warsztacie – k. 24 a.o. – k. 27 a.s., pismo ubezpieczonego – k. 25 a.o. – k. 27 a.s., angaż – k. 27 a.o. – k. 27 a.s.).

Sąd Okręgowy trafnie zauważył, że na podaniu o przyjęcie do pracy widnieje adnotacja o propozycji zatrudnienia na stanowisku kierowcy samochodu ciężarowego marki (...), co zostało zaaprobowane przez komisję zakładu pracy. Natomiast angaże oraz częściowe wypowiedzenie umowy o pracę potwierdzają wykonywanie pracy na stanowisku kierowcy samochodów dostawczych N. i Ż..

Wobec powyższego możliwe było zaliczenie ubezpieczonemu do stażu pracy
w warunkach szczególnych jedynie początkowego okresu zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...)
od dnia 2 sierpnia 1977 r. do dnia 2 kwietnia 1978 r. (8 miesięcy), kiedy stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał czynności kierowcy samochodu ciężarowego
o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 t. Po doliczeniu wskazanych 8 miesięcy do okresu uznanego przez organ rentowy – staż pracy w warunkach szczególnych wnioskodawcy wynosi 5 lat, 5 miesięcy i 8 dni. Co oznacza, że nie spełnił on wszystkich kumulatywnych przesłanek do nabycia prawa do emerytury w wieku obniżonym.

Mając powyższe na względzie Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. orzekł, jak w sentencji wyroku.

SSA Michał Bober SSA Małgorzata Gerszewska SSA Iwona Krzeczowska - Lasoń