Pełny tekst orzeczenia

sygn. akt VIII U 2849/16

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 12 października 2016 roku - nr (...) - Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. stwierdził, że M. B. (1) jako pracownik u płatnika składek (...) K. S. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od dnia 17 maja 2016 roku do dnia 30 czerwca 2016 roku. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że wnioskodawczyni w dniu 17 maja 2016 roku zawarła umowę o pracę na czas określony, na stanowisku kierownika regionalnego w dziale sprzedaży z wynagrodzeniem w wysokości 6.360,00 zł brutto wraz z premią kwartalną, a już od dnia 16 czerwca 2016 roku stała się niezdolna do pracy. Płatnik nie zatrudnił nikogo na miejsce wnioskodawczyni. Wnioskodawczyni od dnia 21 lipca 2014 roku do dnia 29 maja 2016 roku była zatrudniona
u płatnika składek APTEKA mgr K. A. w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku technika farmacji, a na podstawie aneksu do umowy z dnia 30 maja 2016 jest nadal zatrudniona u płatnika (...) K. S. na ½ etatu. W ocenie ZUS nie przedstawiono żadnych dowodów na potwierdzenie faktycznego świadczenia pracy przez M. B. (1), a sporządzenie dokumentacji osobowej miało na celu jedynie uwiarygodnienia pozornego stosunku pracy. W ocenie ZUS zatrudnienie wnioskodawczyni na podstawie umowy o pracę na krótko przed powstaniem niezdolności do pracy, miało na celu jedynie uzyskanie dodatkowego tytułu do świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Umowa
o pracę z dnia 17 maja 2016 roku miała zdaniem ZUS charakter pozorny i jako taka jest nieważna.

/decyzja - k. 82-83 akt ZUS/

Odwołanie od ww. decyzji złożyła w dniu 21 listopada 2016 roku M. B. (1) wnosząc o zmianę zaskarżonej decyzji. Podniosła, że faktycznie pełniła powierzone jej obowiązki w spornym okresie. Do jej obowiązków należało stworzenie bazy potencjalnych klientów, co wymagało olbrzymiego nakładu pracy popartego znajomością specyficznego rynku farmaceutycznego. Ponadto ze względu na profil produktów F. - do jej obowiązków należały kontakty z lekarzami, głównie ortopedami oraz z aptekami.

/odwołanie - k. 2 - 6/

W odpowiedzi na odwołanie z dnia 23 grudnia 2016 roku organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania, argumentując jak w treści zaskarżonej decyzji.

/odpowiedź na odwołanie - k. 34 - 37/

W toku postępowania strony podtrzymały swoje stanowiska w sprawie. Na rozprawie w dniu 24 kwietnia 2017 roku pełnomocnik wnioskodawczyni poparła odwołanie oraz jako pełnomocnik płatnika przyłączyła się do odwołania skarżącej. Na rozprawie w dniu 10 lipca 2017 roku pełnomocnik wnioskodawczyni i płatnika wniosła o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

/ e-protokół z dnia 24 kwietnia 2017 roku - 00:02:38 - 00:04:33- płyta - k. 119; e-protokół z dnia 10 lipca 2017 roku - 00:02:43 - 00:04:41; 00:56:35 - 01:02:29 - płyta
- k. 140/

Sąd Okręgowy w Łodzi ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawczyni M. B. (1) jest z wykształcenia magistrem biotechnologii i technikiem farmaceutycznym.

/okoliczności bezsporne, a nadto: świadectwa i dyplomy - k. 8; k. 42 - 48 akt ZUS; zeznania wnioskodawczyni - e-protokół z dnia 10 lipca 2017 roku - 00:41:07 - 00:56:35 - płyta - k. 140 w zw. z e-protokół z dnia 24 kwietnia 2017 roku - 00:04:33 - 00:43:48 - płyta - k. 119/

Wnioskodawczyni była zatrudniona w:

- Aptece Na zdrowie” sp. j. - od 1 czerwca 2006 roku do 14 lutego 2007 roku na stanowisku technika farmacji;

- Aptece (...) - od 1 grudnia 2004 roku do 28 lutego 2007 roku na stanowisku technika farmacji;

- Samodzielnym Publicznym Zakładzie Opieki Zdrowotnej (...) Szpitala (...) im. WAM UM w Ł. - od 19 lutego 2007 roku do 28 lutego 2011 roku;

- (...) B., D. i Wspólnicy sp. j. - od 1 marca 2011 roku do 8 lutego 2014 roku na stanowisku technika farmaceutycznego;

- (...) sp. z o.o. w Ł. - od 10 lutego 2014 roku do 9 maja 2014 roku na stanowisku technika farmaceutycznego;

/okoliczności bezsporne, a nadto: świadectwo pracy i umowy o pracę - k. 47 - 56; k. 84 - 87; zeznania wnioskodawczyni - e-protokół z dnia 10 lipca 2017 roku - 00:41:07 - 00:56:35 - płyta - k. 140 w zw. z e-protokół z dnia 24 kwietnia 2017 roku - 00:04:33 - 00:43:48 - płyta - k. 119/

Wnioskodawczyni od dnia 21 października 2014 roku była zatrudniona u płatnika - Apteka mgr K. A. na stanowisku technika farmacji w pełnym wymiarze czasu pracy w systemie zmianowym - od 8.00 do 15.00 oraz od 13.00 do 20.00.

O możliwości pracy u K. S., wnioskodawczyni dowiedziała się od H. P. - pracownika K. S., który zajmował się sprzedażą preparatów firmy (...) stosowanych w ortopedii. Jako handlowiec przyjeżdżał do apteki, w której pracowała wnioskodawczyni i poinformował ją o ofercie pracy przedstawiciela. Wnioskodawczyni przekazała mu swoje CV i podanie o pracę. H. P. zarekomendował kandydaturę wnioskodawczyni.

Płatnik szukała osoby do reprezentowania firmy na terenie województwa (...), (...) i (...). Płatnik zajmuje się dystrybucją wyrobów medycznych. Zadaniem wnioskodawczyni było nawiązanie kontaktów z lekarzami, głównie ortopedami i dystrybucja produktów ortopedycznych. Wnioskodawczyni zajmowała się promowaniem linii produktów o nazwie F..

/zeznania wnioskodawczyni - e-protokół z dnia 10 lipca 2017 roku - 00:41:07 - 00:56:35 - płyta - k. 140 w zw. z e-protokół z dnia 24 kwietnia 2017 roku - 00:04:33 - 00:43:48 - płyta - k. 119; zeznania świadka S. Ł. - e-protokół z dnia 24 kwietnia 2017 roku - 00:52:30 - 01:05:35 - płyta - k. 119; zeznania świadka A. C. - e-protokół z dnia 24 kwietnia 2017 roku - 01:15:24 - 01:24:01 - płyta - k. 119; zeznania świadka J. M. - e-protokół z dnia 10 lipca 2017 roku - 00:26:05 - 00:32:58 - płyta - k.140/

Wnioskodawczyni została zaproszona przez K. S. na rozmowę kwalifikacyjną za pośrednictwem H. P.. H. P. uczestniczył w tej rozmowie. Spotkanie odbyło się pod koniec kwietnia 2016 roku. Płatnik uzgodniła wówczas z wnioskodawczynią wysokość jej wynagrodzenia za pracę.

Płatnik (...) K. S. zawarła z wnioskodawczynią umowę o pracę w dniu 17 maja 2016 roku na stanowisku Kierownika (...) w D. Sprzedaży w pełnym wymiarze czasu pracy. Wnioskodawczyni została zatrudniona na czas określony - do dnia 30 czerwca 2016 roku za wynagrodzeniem obejmującym wynagrodzenie zasadnicze - 6.370,00 zł brutto oraz premię kwartalną w wysokości 15 % wynagrodzenia zasadniczego od wygenerowanej sprzedaży.

/umowa - k. 65/

Orzeczeniem lekarskim z dnia 16 maja 2016 roku wnioskodawczyni została uznana za zdolną do pracy na stanowisku kierownika regionalnego w dziale sprzedaży.

/zaświadczenie lekarskie - k. 46/

Płatnik zawarła z wnioskodawczynią porozumienie, zgodnie z którym wnioskodawczyni wykorzystywała w celach służbowych własny samochód prywatny za zryczałtowaną opłatą 1.000 zł brutto ujętą w wynagrodzeniu zasadniczym.

/porozumienie - k. 57/

Wnioskodawczyni otrzymała pisemny zakres obowiązków na stanowisku Kierownika (...) w D. Sprzedaży, zgodnie z którym pracownik na tym stanowisku jest odpowiedzialny za efektywną, zgodną z wewnętrznymi procedurami M. K. S., etyczną i zgodną z prawem promocję oraz sprzedaż produktów i usług w celu realizowania planów sprzedażowych i ich maksymalizacji a także budowania wizerunku firmy.

/zakres obowiązków - k. 71/

Wnioskodawczyni zajmowała się głównie tworzeniem bazy potencjalnych klientów - aptek oraz lekarzy i miała zarządzać nią poprzez kontakty z podmiotami zgromadzonymi w bazie. Miała promować produkty i zachęcać do ich zakupu.

/zeznania wnioskodawczyni - e-protokół z dnia 10 lipca 2017 roku - 00:41:07 - 00:56:35 - płyta - k. 140 w zw. z e-protokół z dnia 24 kwietnia 2017 roku - 00:04:33 - 00:43:48 - płyta - k. 119

Wnioskodawczyni wykonywała pracę w programie E.. Tworzyła tabele podmiotów pozyskując dane z różnych rejestrów medycznych. Tworzenie bazy klientów zajmowało jej najwięcej czasu. Stworzoną bazę wnioskodawczyni przekazała na nośniku pamięci K. S. i H. P..

Baza obejmowała ok. 1000 aptek w województwie (...) i 2000 aptek w woj. (...) oraz 700 - 800 aptek w województwie (...).

Wnioskodawczyni w ramach swoich obowiązków odwiedzała apteki i lekarzy ortopedów. Jeździła z promocją produktów m. in. apteki i do kliniki ortopedycznej przy
ul. (...). Po spotkaniach wnioskodawczyni prosiła często o poświadczenie przez apteki i lekarzy, że była w danej placówce. Jednak rozliczana była głównie z ilości sprzedanych produktów.

/zeznania wnioskodawczyni - e-protokół z dnia 10 lipca 2017 roku - 00:41:07 - 00:56:35 - płyta - k. 140 w zw. z e-protokół z dnia 24 kwietnia 2017 roku - 00:04:33 - 00:43:48 - płyta - k. 119, raporty wraz z poświadczeniami - k. 13 - 30; zeznania świadka S. Ł. - e-protokół z dnia 24 kwietnia 2017 roku - 00:52:30 - 01:15:24 - płyta - k. 119; zeznania świadka A. C. - e-protokół z dnia 24 kwietnia 2017 roku - 01:15:24 - 01:24:38 - płyta - k. 119; zeznania świadka J. M. - e-protokół z dnia 10 lipca 2017 roku - 00:26:05 - 00:38:18 - płyta - k.140

W okresie zatrudnienia u płatnika wnioskodawczyni korzystała z prywatnego telefonu i komputera.

/zeznania wnioskodawczyni - e-protokół z dnia 10 lipca 2017 roku - 00:41:07 - 00:56:35 - płyta - k. 140 w zw. z e-protokół z dnia 24 kwietnia 2017 roku - 00:04:33 - 00:43:48 - płyta - k. 119/

Wnioskodawczyni rozpoczynała pracę u płatnika między 8.00 a 9.00 rano. Poprosiła wtedy swojego drugiego pracodawcę - K. A. - o zmniejszenie etatu do ½ z dniem 30 maja 2016 roku, na co ta wyraziła zgodę. Od tej pory wnioskodawczyni pracowała u K. A. głównie popołudniami i w soboty. Wcześniej w okresie od dnia
17 maja 2016 roku do dnia 31 maja 2016 roku wnioskodawczyni korzystała u K. A. z urlopu wypoczynkowego.

- k. 142; zeznania świadka K. A. - e-protokół z dnia 10 lipca 2017 roku - 00:06:59 - 00:23:47 - płyta - k. 140/

H. P. był zatrudniony u płatnika na stanowisku przedstawiciela handlowego. Nie posiadał wykształcenia kierunkowego. Nie ukończył studiów z zakresu biotechnologii.

/zeznania wnioskodawczyni - e-protokół z dnia 10 lipca 2017 roku - 00:41:07 - 00:56:35 - płyta - k. 140 w zw. z e-protokół z dnia 24 kwietnia 2017 roku - 00:04:33 - 00:43:48 - płyta - k. 119; zeznania świadka S. Ł. - e-protokół z dnia 24 kwietnia 2017 roku - 00:52:30 - 01:15:24 - płyta - k. 119; zeznania świadka H. P. - e-protokół z dnia 24 kwietnia 2017 roku - 01:24:38 - 01:44:33 - płyta - k. 119/

H. P. otrzymywał w 2016 roku wynagrodzenie w wysokości 3.800,00 zł brutto.

/karta dochodowa - k. 58; zaświadczenie - k. 61; zeznania świadka H. P. - e-protokół z dnia 24 kwietnia 2017 roku - 01:24:38 - 01:44:33 - płyta - k. 119/

Wnioskodawczyni w maju 2016 roku uzyskała wynagrodzenie w wysokości
3.180,00 zł brutto, a w czerwcu - 5.375,25 zł brutto.

/karta dochodowa - k. 59, zaświadczenie - k. 60/

Zadania H. P. były bardzo podobne do zadań wnioskodawczyni, z tym, że miał mniejszy obszar, w którym pracował w terenie. H. P. zajmował się sprzedażą wyrobów ortopedycznych, ale tylko na terenie województwa (...). Kontaktował się tylko z aptekami, ponieważ nie miał wykształcenia potrzebnego w kontaktach z lekarzami,

H. P. kilka razy był również w klinice (...) sp. z o.o. przy ul (...) w Ł., ale były to kontakty znacznie rzadsze i nie zaowocowały dalszą współpracą.

/zeznania świadka H. P. - e-protokół z dnia 24 kwietnia 2017 roku - 01:24:38 - 01:44:33 - płyta - k. 119; zeznania świadka S. Ł. - e-protokół z dnia 24 kwietnia 2017 roku - 01:05:35 - 01:15:24 - płyta - k. 119/

Wnioskodawczyni oraz H. P. podpisywali listy płac i listy obecności.

/listy płac - k. 62 - 64; k. 67/

Płatnik w 2016 roku uzyskała dochód w wysokości 160.452,52 zł.

Zestawienie - k 70

Wnioskodawczyni stała się niezdolna do pracy w dniu 16 czerwca 2016 roku.

/dokumentacja medyczna - k. 94; k. 96 - 97; k. 99; zeznania wnioskodawczyni - e-protokół z dnia 10 lipca 2017 roku - 00:41:07 - 00:56:35 - płyta - k. 140 w zw. z e-protokół z dnia
24 kwietnia 2017 roku - 00:43:48 - 00:48:46 - płyta - k. 119/

Ciąża wnioskodawczyni została potwierdzona podczas wizyty lekarskiej w dniu
1 czerwca 2016 roku. Wnioskodawczyni nie informowała płatnika o ciąży.

/dokumentacja medyczna - k. 94; zeznania wnioskodawczyni - e-protokół z dnia
10 lipca 2017 roku - 00:41:07 - 00:56:35 - płyta - k. 140 w zw. z e-protokół z dnia 24 kwietnia 2017 roku - 00:04:33 - 00:43:48 - płyta - k. 119/

Umowa o pracę płatnika z wnioskodawczynią z dnia 17 maja 2016 roku uległa rozwiązaniu z upływem czasu, na jaki została zawarta. Płatnik K. S. nie zawierała z wnioskodawczynią kolejnej umowy o pracę, ze względu na jej niepewną sytuację zdrowotną.

/świadectwo - pracy - k. 82 - 83; zeznania wnioskodawczyni - e-protokół z dnia 10 lipca 2017 roku - 00:41:07 - 00:56:35 - płyta - k. 140

Po zakończeniu zwolnienia lekarskiego wnioskodawczyni wróciła do pracy u płatnika - Apteka mgr K. A..

Od dnia 1 lutego 2017 roku wnioskodawczyni jest zatrudniona równolegle na stanowisku technika farmacji w - (...) spółka Jawna K. A., A. A. w Ł.. Czas pracy u płatnika K. A. jest elastyczny.

/akta osobowe - k. 142; zeznania świadka K. A. - e-protokół z dnia 10 lipca 2017 roku - 00:06:59 - 00:19:44 - płyta - k. 140/

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie całokształtu materiału dowodowego, w szczególności na podstawie powołanych dowodów w postaci dokumentów oraz zeznań wnioskodawczyni oraz świadków.

W ocenie Sądu zgromadzony materiał dowody jest spójny i wiarygodny, wszystkie zeznania uzupełniają się wzajemnie, są przy tym potwierdzeniem dla złożonej w sprawie dokumentacji. Wszystko to pozwala na ustalenie faktycznego zakresu obowiązków wnioskodawczyni w czasie zatrudnienia u płatnika składek (...) K. S. oraz rzeczywistego charakteru stosunku prawnego łączącego strony umowy o pracę z dnia
17 maja 2016 roku.

Sąd na podstawie tak zgromadzonego materiału dowodowego ustalił, że wnioskodawczyni rzeczywiście świadczyła pracę na rzecz płatnika. Wszyscy świadkowie potwierdzili, że wnioskodawczyni świadczyła w spornym okresie pracę jako kierownik regionalny w dziale sprzedaży. Poświadczył to nie tylko współpracujący z wnioskodawczynią

H. P., który wyjaśnił również rozbieżność wysokości otrzymywanego wynagrodzenia - szerszym zakresem obowiązków wnioskodawczyni. Fakt wykonywania przez wnioskodawczynię powierzonych jej obowiązków potwierdzili też pracownicy apteki i kliniki przy ul. (...) w Ł., gdzie wnioskodawczyni przedstawiała ofertę promowanych przez płatnika produktów medycznych. Potwierdzili też, że częściej i bardziej efektywnie współpracowali z wnioskodawczynią, niż z H. P..

Wnioskodawczyni miała wykształcenie i doświadczenie zawodowe adekwatne do powierzonej jej pracy. Mogła dzięki temu prowadzić rozmowy, zarówno z lekarzami, jak i aptekarzami. Właśnie dzięki temu, że pracowała w danej branży już wcześniej poznała H. P., który polecił ją do pracy u płatnika K. S..

Rzeczywiście wnioskodawczyni stała się niezdolna do pracy po miesiącu od zawarcia umowy o pracę z K. S.. Wnioskodawczyni nie powróciła do pracy - stosunek pracy uległ rozwiązaniu z upływem czasu, na jaki umowa została zawarta, co jest zrozumiałe, z uwagi na trudną sytuację zdrowotną i osobistą, w jakiej znalazła się wnioskodawczyni, potwierdzoną złożoną dokumentacją medyczną. Wnioskodawczyni po upływie okresu niezdolności do pracy wskutek choroby powróciła do pracy u drugiego pracodawcy - K. A. i kontynuuje tam zatrudnienie.

Na podstawie analizy dokumentacji zatrudnienia wnioskodawczyni u K. A. uznać należy, że pogodzenie pracy u obu pracodawców było możliwe. Wnioskodawczyni nie mogła jednak przewidywać nagłego pogorszenia stanu zdrowia. Niezależnie od tego, czy w chwili podjęcia zatrudnienia u K. S. wnioskodawczyni wiedziała o ciąży i czy motywacją do poszukiwania zatrudnienia było uzyskanie dodatkowego tytułu ubezpieczeń, wskazać należy, że najistotniejszym przedmiotem ustalenia przez Sąd powinno być, czy wnioskodawczyni powierzone jej obowiązki pracownicze rzeczywiście realizowała. W rozpoznawanej sprawie nie ma co do tego żadnych wątpliwości.

Podkreślić należy, że ZUS poza złożeniem odpowiedzi na odwołanie nie podejmował już żadnych aktywności procesowej w niniejszym postępowaniu i nie składał wniosków dowodowych. Argumenty podnoszone w decyzji i w odpowiedzi na odwołanie zostały natomiast skutecznie obalone przez pełnomocnika wnioskodawczyni. Ponadto jedynym argumentem na pozorność umowy o pracę nie może być podnoszona przez ZUS nieadekwatność wynagrodzenia za pracę wnioskodawczyni. Przedmiotem niniejszego postępowania nie jest bowiem wysokość wymiaru składek.

Wbrew twierdzeniom pełnomocnika organu rentowego wnioskodawczyni wykazała, że jej zatrudnienie było celowe i uzasadnione. Wnioskodawczyni miała wykorzystywać swoją wiedzę i doświadczenie zawodowe przy promocji dystrybuowanych przez płatnika produktów medycznych.

Rzeczywiście wnioskodawczyni stała się niezdolna do pracy krótko po jej rozpoczęciu. Nie podważa to jednak jej zamiaru świadczenia pracy. Nawet jeśli poszukiwanie pracy było podyktowane również chęcią uzyskania ochrony ubezpieczeniowej w czasie ciąży i macierzyństwa, to najistotniejszym jest, że wnioskodawczyni faktycznie wykonywała powierzone jej obowiązki. Wobec tak poczynionych ustaleń motywacja wnioskodawczyni do poszukiwania zatrudnienia na podstawie umowy o pracę jest kwestią drugorzędną.

Sąd z uwagi na niestawiennictwo prawidłowo wezwanego płatnika K. S. pominął dowód z jej zeznań. Uznać należy jednak, że zgromadzony w sprawie materiał dowodowy pozwala na dokonanie niewątpliwych ustaleń dotyczących istnienia tytułu prawnego do podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym przez wnioskodawczynię.

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył, co następuje:

Odwołanie M. B. (1) w świetle zgromadzonego materiału dowodowego zasługuje na uwzględnienie i powoduje zmianę zaskarżonej decyzji.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 8 ust. 1, art. 11 ust. 1 oraz art. 12 ust 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych ( t. j. Dz. U. z 2016 roku,
poz. 963 ze zm.) obowiązkowym ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu
i wypadkowemu - podlegają pracownicy, czyli osoby fizyczne pozostające w stosunku pracy, w okresie od nawiązania stosunku pracy do dnia jego ustania.

Jak stanowi art. 1 ust 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa ( t. j. Dz. U. z 2016 roku, poz. 372 ze zm.) osobom objętym ubezpieczeniem społecznym przysługują świadczenia pieniężne na warunkach i wysokości określonych ustawą w razie choroby i macierzyństwa.

Kwestią sporną w rozpoznawanej sprawie było, czy M. B. (2) podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym jako pracownik płatnika składek (...) K. S.. O uznaniu stosunku łączącego strony za stosunek pracy rozstrzygają przepisy prawa pracy.

Zgodnie z art. 22 § 1 Kodeksu pracy przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca – do zatrudnienia pracownika za wynagrodzeniem. O tym, że strony zawarły umowę o pracę nie decyduje zatem samo formalne jej spisanie, lecz faktyczne i rzeczywiste realizowanie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy. Jedną z najważniejszych cech pracy świadczonej w ramach stosunku pracy jest podporządkowanie pracownika.

Najistotniejszymi elementami stosunku pracy są: dobrowolność zobowiązania, obowiązek pracownika świadczenia pracy osobiście, w sposób ciągły, podporządkowany poleceniom pracodawcy, który jest obowiązany do wynagrodzenia pracownika za świadczoną na jego rzecz pracę, ponoszenie ryzyka gospodarczego, produkcyjnego i osobowego przez pracodawcę, staranne działanie w procesie pracy. Jak zważył Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 28 października 1998 roku ( sygn. akt I PKN 416/98, publ. OSNAPiUS 1999, nr 24, poz. 775) brak bezwzględnego obowiązku osobistego świadczenia pracy wyklucza możliwość zakwalifikowania stosunku prawnego jako umowy o pracę ( tak SN w wyroku z dnia 28.10.1998 r, I PKN 416/98). Zgodnie z art. 80 k.p. wynagrodzenie przysługuje pracownikowi za wykonaną pracę, a nie jej rezultat. Pracodawca może również wymierzać określone przepisami prawa pracy kary w ramach odpowiedzialności porządkowej.

Art. 22 § 1¹k.p. wskazuje, że zatrudnienie w warunkach określonych w § 1 jest zatrudnieniem na podstawie stosunku pracy, bez względu na nazwę zawartej przez strony umowy. Jak trafnie przyjął Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7 kwietnia 1999 roku ( I PKN 642/98, OSNAPiUS 2000, nr 11, poz. 417) nazwa umowy nie ma znaczenia, jeżeli nawiązany stosunek pracy ma cechy wskazane w art. 22 § 1 k.p.

Organ rentowy stanął na stanowisku, że umowa o pracę zawarta między wnioskodawczynią, a płatnikiem składek, jest nieważna, ponieważ nie doszło faktycznie do nawiązania stosunku pracy.

Tymczasem wnioskodawczyni wykazała, że zgodnym zamiarem stron umowy o pracę
z dnia 17 maja 2016 roku było nawiązanie stosunku pracy. Realizowane były bowiem wszystkie jego elementy. Wnioskodawczyni wykonywała polecenia pracodawcy. Jej praca i obecność w pracy była na bieżąco kontrolowana i weryfikowana przez pracodawcę.

Nie jest zatem zasadne stanowisko organu rentowego, który w zawartej pomiędzy stronami umowy upatruje pozorności, m. in. ze względu na okoliczność powstania niezdolności do pracy w krótkim czasie od chwili zatrudnienia. Pamiętać należy bowiem, że samo przekonanie, że kobieta w ciąży zawarła umowę o pracę w celu uzyskania ochrony ubezpieczeniowej w związku macierzyństwem w żadnym razie nie uzasadnia wyłączenia z ubezpieczeń społecznych . Ustaleniu zawsze powinno podlegać zatem, czy strony miały rzeczywisty zamiar wywołania skutków prawnych wynikających z pozornego oświadczenia woli, przy czym brak tego zamiaru dotyczy samej treści czynności prawnej /np. brak zamiaru świadczenia oznaczonej w umowie pracy/ ( tak też Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z dnia 10 maja 2016 roku, sygn. akt III AUa 1467/15, publ. LEX nr 2062051).

Zgodnie z art. 83 § 1 k.c. nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Główną cechą czynności pozornej jest brak zamiaru wywołania skutków prawnych, jakie łączą się z oświadczeniem określonej treści. Zachodzi wtedy świadoma,
z góry założona sprzeczność między złożonym oświadczeniem, a realnym zgodnym zamiarem obu stron czynności prawnej. Celem zaś tego działania jest, jak słusznie wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 18 marca 2004 roku w sprawie o sygn. akt III CK 456/02 (publ. Legalis nr 68095), „ upozorowanie woli stron na zewnątrz i wytworzenie przeświadczenia dla określonego kręgu (otoczenia), nie wyłączając organów władzy publicznej, że czynność o określonej treści została skutecznie dokonana”. Konsekwencją takiego działania jest uznanie takiego oświadczenia za nieważne, pozbawione cechy konstytutywności. Jeżeli oświadczenie takie zostało złożone dla ukrycia innej czynności prawnej, ważność oświadczenia ocenia się według właściwości tej czynności.

Podsumowując czynność prawna pozorna to taka, która zawiera następujące elementy:

1) oświadczenie musi być złożone tylko dla pozoru,

2) oświadczenie musi być złożone drugiej stronie,

3) adresat oświadczenia woli musi zgadzać się na dokonanie czynności prawnej jedynie dla pozoru.

Wskazane elementy muszą wystąpić łącznie, brak któregokolwiek z nich nie pozwala na uznanie czynności prawnej za dokonaną jedynie dla pozoru. Osoba składająca oświadczenie woli dla pozoru nie chce, aby powstały takie skutki prawne, jakie normalnie prawo łączy z tego typu oświadczeniem, ponieważ nie chce w ogóle wywoływać żadnych skutków (pozorność czysta) albo chce wywołać inne te, które wynikałyby ze złożonego przez nią oświadczenia woli (pozorność kwalifikowana). Za pozorne uznać można jedynie oświadczenia woli skierowane do określonego adresata, który zgadza się na pozorność danej czynności prawnej. Zgoda musi być wyraźna i nie budzić żadnych wątpliwości. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 25 lutego 1998 roku (sygn. akt II CKN 816/97), publ. LEX nr 56813 „ nieważność czynności prawnej z powodu pozorności złożonego oświadczenia woli może być stwierdzona tylko wówczas, gdy brak zamiaru wywołania skutków prawnych został przejawiony wobec drugiej strony tej czynności otwarcie tak, że miała ona pełną świadomość co do pozorności złożonego wobec niej oświadczenia woli i co do rzeczywistej woli jej kontrahenta i w pełni się z tym zgadza" (wyrok SN z dnia 25 lutego 1998 r., II CKN 816/97, Lex nr 56813). Zgoda drugiej strony czynności prawnej na jej pozorność musi być wyrażona najpóźniej w chwili jej dokonywania. Czynność prawna pozorna jest dotknięta nieważnością bezwzględną i nie wywołuje żadnych skutków prawnych od początku ( ex tunc).

Podkreślenia wymaga przy tym, że ta sama czynność prawna nie może być równocześnie kwalifikowana jako pozorna (art. 83 § 1 k.c.) i mająca na celu obejście ustawy (art. 58 § 1 k.c.) ( tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 29 marca 2006 roku, sygn. akt II PK 163/05, publ. OSNP 2007, nr 5-6, poz. 71). Powołane przepisy stanowią odrębne
i wykluczające się wzajemnie podstawy nieważności czynności prawnej. Czynność pozorna jest zawsze nieważna. Niekiedy ważna może być czynność ukryta. Dopiero wówczas jest możliwe badanie jej treści i celu w świetle kryteriów wyrażonych w art. 58 k.c. Nie jest więc możliwe obejście prawa poprzez dokonanie czynności prawnej pozornej
( por. np. W. W., Obejście prawa jako przyczyna nieważności czynności prawnej, Kwartalnik Prawa Prywatnego 1999 nr 1, s. 69).

O czynności prawnej mającej na celu obejście ustawy można mówić wówczas, gdy czynność taka pozwala na uniknięcie zakazów, nakazów lub obciążeń wynikających
z przepisu ustawy i tylko z takim zamiarem została dokonana. Nie jest natomiast obejściem prawa dokonanie czynności prawnej w celu osiągnięcia skutków, jakie ustawa wiąże z tą czynnością prawną. Skoro z zawarciem umowy o pracę ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych wiąże obowiązek ubezpieczenia emerytalno-rentowego, chorobowego
i wypadkowego, podjęcie zatrudnienia w celu objęcia ubezpieczeniem i ewentualnego korzystania ze świadczeń z tego ubezpieczenia nie może być kwalifikowane jako obejście prawa. W sytuacji, gdy wolą stron zawierających umowę było faktyczne nawiązanie stosunku pracy i doszło do świadczenia pracy za wynagrodzeniem, sama świadomość jednej ze stron umowy, a nawet obu stron, co do wystąpienia w przyszłości zdarzenia uprawniającego do świadczeń z ubezpieczenia społecznego, nie daje podstawy do uznania, że umowa miała na celu obejście prawa ( tak też SN w wyroku z dnia 2 lipca 2008 r., sygn. akt II UK 334/07, publ. LEX nr 531865).

Sąd Okręgowy w całości podziela stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone
w wyroku z dnia 24 lutego 2010 roku, wydanym w sprawie o sygn. akt II UK 204/09 ( Lex nr 590241), zgodnie z którym, o tym czy strony istotnie nawiązały stosunek pracy stanowiący tytuł ubezpieczeń społecznych nie decyduje samo formalne zawarcie umowy o pracę, wypłata wynagrodzenia, przystąpienie do ubezpieczenia i opłacenie składki, wystawienie świadectwa pracy, ale faktyczne i rzeczywiste realizowanie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy, a wynikających z art. 22 § 1 k.p. Istotne więc jest, aby stosunek pracy zrealizował się przez wykonywanie zatrudnienia o cechach pracowniczych.

Nadto Sąd Najwyższy w wyrok z dnia 25 stycznia 2005 roku ( II UK 141/04, OSNP 2005/15/235), stwierdza, że stronom umowy o pracę, na podstawie której rzeczywiście były wykonywane obowiązki i prawa płynące z tej umowy, nie można przypisać działania w celu obejścia ustawy (art. 58 § 1 k.c. w zw. z art. 300 k.p.).

W uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 21 maja 2010 roku w sprawie
o sygn. akt I UK 43/10 ( Lex nr 619658) wskazano z kolei, że umowa o pracę jest zawarta dla pozoru, a przez to nie stanowi tytułu do objęcia ubezpieczeniami społecznymi, jeżeli przy składaniu oświadczeń woli obie strony mają świadomość, że osoba określona w umowie jako pracownik nie będzie świadczyć pracy, a podmiot wskazany jako pracodawca nie będzie korzystać z jej pracy, czyli strony z góry zakładają, iż nie będą realizowały swoich praw
i obowiązków wypełniających treść stosunku pracy. Skoro z zawarciem umowy o pracę ustawa z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych wiąże obowiązek ubezpieczenia emerytalnego i rentowych oraz wypadkowego i chorobowego, to podjęcie zatrudnienia w celu objęcia tymi ubezpieczeniami i ewentualnie korzystania
z przewidzianych nimi świadczeń nie jest obejściem prawa.

W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 24 sierpnia 2010 roku w sprawie o sygn. akt
I UK 74/10 ( Lex nr 653664) stwierdzono zaś, że podstawą ubezpieczenia społecznego jest rzeczywiste zatrudnienie, a nie sama umowa o pracę (art. 22 k.p., art. 6 ust. 1 pkt 1 i art. 13 pkt 1 w/w ustawy). Umowa o pracę nie jest czynnością wyłącznie kauzalną, gdyż
w zatrudnieniu pracowniczym chodzi o wykonywanie pracy. Brak pracy podważa sens istnienia umowy o pracę. Innymi słowy jej formalna strona, nawet połączona ze zgłoszeniem do ubezpieczenia społecznego, nie stanowi podstawy takiego ubezpieczenia.

Z powyższego jednoznacznie wynika, że motywacja skłaniająca do zawarcia umowy o pracę nie ma znaczenia dla jej ważności przy założeniu, że nastąpiło rzeczywiste jej świadczenia zgodnie z warunkami określonymi w art. 22 § 1 k.p. Tym samym nie można czynić odwołującej się zarzutów, że zawarła kwestionowaną umowę o pracę jedynie w celu uzyskania świadczeń z ubezpieczeń społecznych, pod tym jednak warunkiem, że na podstawie tej umowy realizowała zatrudnienie o cechach pracowniczych.

Zgodnie z poglądem wyrażonym przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 6 sierpnia 2013 roku, sygn. akt II UK 11/13 ( LEX nr 1375189), jeżeli strony umowy o pracę nie zamierzają wywołać skutku prawnego w postaci nawiązania stosunku pracy, a ich oświadczenia uzewnętrznione umową o pracę zmierzają wyłącznie do wywołania skutku
w sferze ubezpieczenia społecznego, to taka umowa jako pozorna jest nieważna (art. 83 § 1 k.c.).

Głównym celem zawarcia umowy o pracę winno być zatem nawiązanie stosunku pracy, a jedynie rezultatem i pośrednim celem zatrudnienia jest uzyskanie wskazanych korzyści. Podkreślić przy tym należy, że zarówno przepisy prawa pracy, prawa ubezpieczeń społecznych, jak i przepisy ustrojowe pozwalają kształtować elementy stosunku pracy zgodnie z wolą stron.

Mając na uwadze dotychczas poczynione rozważania prawne należy podkreślić,
że w realiach niniejszej sprawy Sąd Okręgowy w Łodzi w celu dokonania kontroli prawidłowości zaskarżonej decyzji organu rentowego musiał ustalić zatem, czy pomiędzy wnioskodawczynią, a płatnikiem składek istotnie doszło do nawiązania i realizacji stosunku pracy w warunkach określonych w art. 22 § 1 k.p.

Jak już wcześniej wykazał Sąd Okręgowy, nie można mieć wątpliwości, że umowa
o pracę zawarta z wnioskodawczynią w dniu 17 maja 2016 roku jest ważna. Stanowisko takie uzasadniają bowiem okoliczności faktyczne.

Wykazano, że wnioskodawczyni podjęła pracę na umówionym stanowisku, zgodną
z posiadanymi kwalifikacjami. Wnioskodawczyni zajmowała się promocją dystrybuowanych przez pracodawcę produktów medycznych, co potwierdziły osoby, do których ta promocja była adresowana - pracownicy apteki i kliniki ortopedycznej.

Nawet jeśli wobec ciąży zależało wnioskodawczyni na zapewnieniu sobie możliwości uzyskania dodatkowego tytułu ubezpieczeń społecznych do świadczeń związanych z macierzyństwem, to jak wynika z przeprowadzonych wcześniej rozważań prawnych, nie można jej czynić z tego powodu zarzutów, pod warunkiem, że pracę tę rzeczywiście wykonywała.

Wnioskodawczyni, choć przez krótki czas, to jednak wykonywała powierzone jej zadania. Wobec udowodnienia zgodnego zamiaru realizacji stosunku pracy przez obie strony oraz świadczenia pracy w rozumieniu art. 22 § 1 k.p. przez wnioskodawczynię, kwestią drugorzędną pozostaje jej motywacja poszukiwania zatrudnienia w ramach stosunku pracy.
W istniejącym stanie faktycznym należy zatem stwierdzić, że strony zawierając umowę o pracę, miały zamiar wywołania skutków wynikających z umowy o pracę i realizacji stosunku pracy. Zgłoszenie wnioskodawczyni z tego tytułu do ubezpieczeń społecznych było więc ważne i skutkowało objęciem jej obowiązkowymi ubezpieczeniami pracowniczymi.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy w Łodzi, na podstawie art. 477¹⁴§ 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję i ustalił, że M. B. (1) jako pracownik u płatnika składek (...) K. S. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od dnia 17 maja 2016 roku do dnia 30 czerwca 2016 roku.

Mając na uwadze wynik postępowania oraz datę wniesienia odwołania od zaskarżonej decyzji, Sąd o kosztach procesu orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z § 9 ust. 2 Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie ( Dz. U. z 2016 roku, poz. 1800) w brzmieniu nadanym rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie opłat za czynności adwokackie ( Dz. U. z 2016 roku,
poz. 1668), które weszło w życie w dniu 27 października 2016 roku.

Sąd zasądził zatem od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. na rzecz M. B. (1) oraz na rzecz K. S. kwoty po 180,00 zł tytułem poniesionych kosztów zastępstwa procesowego.

ZARZĄDZENIE

Odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikom stron.

4 września 2017 roku

M.U.

VIII U 2849/16

Podstawa prawna:

Powołane przepisy:

Korekty wprowadzone przez SAOS:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

ZARZĄDZENIE