Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 20 grudnia 2016 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. stwierdził, że miesięczną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne M. P. (1) z tytułu zatrudnienia u płatnika składek OMEGA s.c od 1 kwietnia 2016 r. wynosi 2000 zł.

W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, że ubezpieczona jest zgłoszona do ubezpieczeń społecznych z tytułu umowy o pracę od dnia 1 marca 2015 r, od dnia 1 kwietnia 2016 r zmieniony został wymiar czasu pracy z pełnego na 7/8 etatu oraz, że wynagrodzenie uległo podwyższeniu z kwoty 2000 zł do kwoty 2770 zł. Zdaniem organu rentowego przedstawione przez płatnika przyczyny zmiany warunków zatrudnienia (złożenie wypowiedzenia przez ubezpieczoną, potrzeba zatrzymania ubezpieczonej w związku ciążą innej pracownicy, przystanie na warunki zaproponowane przez ubezpieczoną) budzą wątpliwości, nadto w krótkim okresie po zmianie warunków umowy o pracę ubezpieczona stała się niezdolna do pracy w związku z ciążą (4.07.2016), w trakcie nieobecności wnioskodawczyni nie został zatrudniony nowy pracownik. Nadto ubezpieczona została zgłoszona do ubezpieczeń społecznych u innego pracodawcy od dnia 1 maja 2016 r, a nie od 1 kwietnia 2016 r , zatem argumentacja ubezpieczonej o znalezieniu innej pracy, co miało spowodować konieczność obniżenia wymiaru czasu pracy u płatnika, nie zasługiwała na uwzględnienie. W ocenie organu rentowego zmiana warunków zatrudnienia miała na celu umożliwienie uzyskania prawa do wyższych świadczeń z ubezpieczenia społecznego.

/decyzja – k. 17 - 21 akt ZUS/

Ubezpieczona M. P. (2) w dniu 27 stycznia 2017 r. złożyła odwołanie od w/w decyzji i wniosła o jej zmianę i ustalenie miesięcznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne w wymiarze 7/8 etatu od dnia 1.04.2016 r, w kwocie 2770 zł. W uzasadnieniu podniosła, że na początku 2016 r postanowiła rozpocząć poszukiwanie nowego miejsca pracy, nie była zadowolona z dotychczasowych warunków finansowych, złożyła wypowiedzenie umowy o pracę, następnie gdy okazało się, że inna pracownica jest w ciąży płatnik zaproponował ubezpieczonej stanowisko tej pracownicy, zaproponowano inne obowiązki związane z większą odpowiedzialnością. Ze względu na to, że nadal poszukiwała dodatkowego zatrudnienia, nie chciała być zatrudniona na pełen etat, a pod koniec kwietnia udało jej się znaleźć dodatkowe zatrudnienie. Pod koniec czerwca okazało się, że jej ciąża jest zagrożona i stała się niezdolna do pracy. Podniosła, że w momencie składania wypowiedzenia nie była w ciąży.

/odwołanie – k. 2 – 8/

Odwołanie od powyższej decyzji wniosła także I. G. (1) – wspólnik (...) sc, wnosząc o jej zmianę. W uzasadnieniu podniosła, że nie mogła pozwolić sobie na stratę dwóch pracownic dlatego zaproponowała ubezpieczonej zmianę zakresu obowiązków i rozwój w pracy, a co z tym związane zmianę wynagrodzenia. Wskazała, że obowiązki ubezpieczonej przejęli inni pracownicy.

/odwołanie – k.2-4 akt VIII U 328/17/

Postanowieniem z dnia 15 lutego 2017 r sprawy z obu odwołań zostały połączone do wspólnego rozpoznania.

/postanowienie – k. 15 akt VIII U 328/17/

W odpowiedziach na odwołania Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. wniósł o ich oddalenie, argumentując, jak w zaskarżonej decyzji.

/odpowiedzi na odwołania – k. 13, k. 10 akt VIII U 328/17/

M. Ś. – drugi wspólnik (...) sc nie zajął stanowiska w sprawie.

Na rozprawie w dniu 13 czerwca 2017 r. pełnomocnik ZUS wniósł o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

/protokół rozprawy – 00:02:16 – płyta CD – k. 161/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawczyni M. P. (2) (poprzednio K.) ma wykształcenie wyższe, ukończyła prawo podatkowe i rachunkowość na UŁ w październiku 2015.

/kserokopia dyplomu – k. nienum akt ZUS, akta osobowe zał. do akt /

(...) spółka cywilna I. G. (1), M. Ś. prowadzi działalność gospodarczą w zakresie działalności rachunkowo – księgowej, doradztwa podatkowego.

/ informacja (...) k. 24 akt ZUS/

Ubezpieczona zwarła umowę o pracę z Biurem Podatkowo – Prawnym (...) sc w dniu 27 lutego 2015 r , na stanowisku księgowej, w pełnym wymiarze czasu pracy, za wynagrodzeniem w kwocie 1800 zł.

/umowa – k. 15 akt Zus, akta osobowe zał. do akt/

Do obowiązków ubezpieczonej należało wprowadzanie do systemu już opisanych dokumentów.

/ zeznania ubezpieczonej – e – prot. z dnia 13.06.2017 00:02:30 – 00:09:06 w zw. z e – prot. z dnia 17.10.2017 00:53:59 – 01:00:41 , zeznania I. G. e – prot. z dnia 13.06.2017 00:09:06 – 00:19:05 w zw. z e – prot. z dnia 17.10.2017 01:00:41,

Od dnia 1 stycznia 2016 r wynagrodzenie ubezpieczonej wyniosło 2000 zł.

/aneks – k. 31 akt ZUS, akta osobowe zał. do akt/

W dniu 25 marca 2016 r ubezpieczona złożyła wypowiedzenie umowy o pracę, z zachowaniem jednomiesięcznego okresu wypowiedzenia.

/pismo wraz z adnotacjami – k. 33 akt ZUS, akta osobowe zał do akt/

Ubezpieczona poszukiwała innego zatrudnienia. Dowiedziała się, że koleżanka z pracy – K. D. jest w ciąży i chciała negocjować swoje warunki zatrudnienia. Chciała zarabiać tyle, co koleżanka. Nie chciała pracować w pełnym wymiarze czasu pracy, gdyż zamierzała podjąć dodatkowe zatrudnienie w innym miejscu w godzinach popołudniowych. I. G. (1) przystała na propozycje ubezpieczonej, gdyż nie mogła sobie pozwolić na utratę w krótkim czasie dwóch pracowników.

/ zeznania ubezpieczonej – e – prot. z dnia 13.06.2017 00:02:30 – 00:09:06 w zw. z e – prot. z dnia 17.10.2017 00:53:59 – 01:00:41 , zeznania I. G. e – prot. z dnia 13.06.2017 00:09:06 – 00:19:05 w zw. z e – prot. z dnia 17.10.2017 01:00:41/

W dniu 30 marca 2016 r ubezpieczona podpisała oświadczenie, że będzie uczestniczyła w szkoleniu, na które skierował ją jej pracodawca w dniach 4-5 maja 2016 r, w przypadku gdy sama zrezygnuje z uczestnictwa w szkoleniach ponosi koszt szkoleń w wysokości 868 zł.

/oświadczenie – k. 32 akt ZUS, akta osobowe zał do akt/

W dniu 1 kwietnia 2016 r ubezpieczona wycofała wypowiedzenie za zgodą pracodawcy.

/pismo wraz z adnotacjami – k. 33 akt ZUS, akta osobowe zał do akt/

W dniu 1 kwietnia 2016 r strony zawarły porozumienie zmieniające warunki umowy o pracę:

- w zakresie wymiaru czasu pracy – 7/8 etatu

- wynagrodzenia – 2770 zł.

/porozumienie zmieniające – k. 37 akt ZUS, akta osobowe zał. do akt/

Od dnia 1 kwietnia 2016 r zmienił się jej zakres obowiązków – rozpoczęła kontakt z klientami, układała dokumenty, obliczała podatek, wprowadzała dokumenty do systemu, prowadziła pełną księgowość.

/zeznania ubezpieczonej – e – prot. z dnia 13.06.2017 00:02:30 – 00:09:06 w zw. z e – prot. z dnia 17.10.2017 00:53:59 – 01:00:41 , zeznania I. G. e – prot. z dnia 13.06.2017 00:09:06 – 00:19:05 w zw. z e – prot. z dnia 17.10.2017 01:00:41, kserokopia dokumentów z adnotacjami i podpisami ubezpieczonej – zał. k. 168, zeznania świadka D. S. – e – prot. z dnia 25.08.2017 00:09:15 – 00:21:05, T. K. – e – prot. z dnia 17.10.2017 00:10:11 – 00:19:52, R. Z. e – prot. z dnia 17.10.2017 00:20:23 – 00:26:15, M. J. - e – prot. z dnia 17.10.2017 00:26:15 – 00:32:02 /

W dniu 28 kwietnia 2016 r została założona dla ubezpieczonej karta ciąży. W tym dniu rozpoznano stan ciąży. Poprzednia wizyta lekarska miała miejsce w dniu 22 marca 2016 r.

/kserokopia karty ciąży – k. 34, kserokopia dokumentacji medycznej– k. 35 – 37, k. 38, dokumentacja medyczna – k. 105/

W dniu 1 maja 2016 r ubezpieczona zawarła umowę o pracę z D. C. (1), której przedmiotem było prowadzenie księgowości.

/zeznania świadka D. C. – e – prot. z dnia 25.08.2017 00:05:04, /zeznania ubezpieczonej – e – prot. z dnia 13.06.2017 00:02:30 – 00:09:06 w zw. z e – prot. z dnia 17.10.2017 00:53:59 – 01:00:41 /

Ubezpieczona uczestniczyła w kursie w dniach 4-5 maja 2016 .

/kserokopia zaświadczenia – k. 45 akt ZUS, akta osobowe zał. do akt/

Została sporządzona ewidencja czasu pracy dla ubezpieczonej, z której wynikał od kwietnia 2016 r siedmiogodzinny dzień pracy.

/Kserokopia ewidencji – k. 95 – 107, akta osobowe zał. do akt/

Ubezpieczona prowadziła korespondencję mailową z klientami biura w godzinach 8 – 15.

/potwierdzenia – k. 109 – 125 akt ZUS, zał. k. 168/

W dniu 1 lipca 2016 r została zatrudniona przez płatnika M. A., w dniu 1 października 2016 A. S. (do dnia 31 grudnia 2016), w dniu 1 grudnia 2016 r – A. D. (1).

Wynagrodzenie pozostałych pracowników wynosiło 2500 zł, 3500 zł, 2051 zł. Wynagrodzenie K. D. wyniosło w marcu 2016 r 2775 zł brutto (2000,03 zł netto). Wynagrodzenie netto ubezpieczonej od dnia 1 kwietnia 2016 r wynosiło 2001,11 zł.

W ramach umowy zlecenia wykonywali czynności: M. M. (listopad, grudzień 2016), J. G. (wrzesień – grudzień 2016), M. G. (wrzesień – grudzień 2016), E. K. (lipiec – grudzień 2016), P. R. (styczeń – czerwiec, lipiec – grudzień 2016), M. N. (czerwiec 2016), K. (czerwiec – sierpień 2016 ), I. S. (czerwiec – sierpień 2016), M. S. (czerwiec – wrzesień 2016), A. K. (czerwiec – sierpień 2016), A. W. (maj, czerwiec – 5 lipec 2016), E. K. (marzec – czerwiec 2016). A. D. odbywała w okresie lipiec – listopad 2016 r staż na stanowisku specjalista ds. rachunkowości.

/wykaz zatrudnionych – zał. k. 168, listy płac – zał. k. 168, dokumentacja dotycząca stażu A. D. – zał. k. 168/

K. D. była niezdolna do pracy od 1 kwietnia 2016 r.

/wykaz nieobecności – zał. k. 168/

Wnioskodawczyni stała się niezdolna do pracy od dnia 4 lipca 2016 r do 2 sierpnia 2016 r, od 18 sierpnia 2016 do 17 grudnia 2016 r z powodu ciąży. Od 18 grudnia 2016 r była na urlopie macierzyńskim.

/okoliczność bezsporna/

W trakcie nieobecności jej obowiązki przejęła A. W. (2) i M. A..

/zeznania ubezpieczonej – e – prot. z dnia 13.06.2017 00:02:30 – 00:09:06 w zw. z e – prot. z dnia 17.10.2017 00:53:59 – 01:00:41 , zeznania I. G. e – prot. z dnia 13.06.2017 00:09:06 – 00:19:05 w zw. z e – prot. z dnia 17.10.2017 01:00:41/

W dniu 29 października 2016 r ubezpieczona zawarła związek małżeński.

/kserokopia skróconego aktu małżeństwa – k. 47 akt ZUS/

Ubezpieczona urodziła dziecko w dniu 19 grudnia 2016 r.

/okoliczność bezsporna/

Decyzją z dnia 20 grudnia 2016 r ZUS I Oddział w Ł. stwierdził, że M. P. (2) jako pracownik u płatnika składek D. C. (1) nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym od dnia 1 maja 2016 r. Decyzja ta jest prawomocna.

/decyzja – k. 2 akt ZUS/

Działalność gospodarcza płatnika w 2016 r przyniosła dochód w wysokości 123.568,23 zł

/podsumowanie księgi przychodów i rozchodów – zał. k. 168/

Sąd Okręgowy dokonał następującej oceny dowodów:

Powyższych ustaleń Sąd Okręgowy dokonał w oparciu o załączone do akt dokumenty, w tym dokumentację osobową odwołującej się oraz zeznania płatnik, ubezpieczonej oraz świadków.

Zgromadzonym dowodom Sąd dał wiarę, a dokonując oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego Sąd uznał, że jest on wystarczający by wyjaśnić sporną okoliczność – a mianowicie, czy miesięczna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne ubezpieczonej z tytułu zatrudnienia u płatnika składek od dnia 1 kwietnia 2016 r. stanowi kwota 2770 zł brutto, czy też ustalenie wysokości wynagrodzenia ubezpieczonej było dokonane jedynie w celu znacznego podwyższenia podstawy wymiaru zasiłku chorobowego i macierzyńskiego. Sąd dał wiarę zeznaniom stron, w których wskazały na realność otrzymanego przez skarżącego w spornym okresie wynagrodzenia określonego w umowie o pracę.

W ocenie Sądu zeznania stron oraz świadków są jasne, logiczne i wzajemnie niesprzeczne. Wersja zdarzeń przedstawiona przez skarżące i świadków znajduje odzwierciedlenie w dokumentacji zebranej w sprawie.

Z zeznań odwołujących i świadków, a także z przedstawionej dokumentacji jasno wynika, że ubezpieczona w spornym okresie tj. od 1 kwietnia 2016 r. wykonywała obowiązki w zmienionym zakresie w obniżonym czasie pracy.

Strony w sposób wiarygodny umotywowały przyczyny ustalenia wysokości wynagrodzenia ubezpieczonej na kwotę 2770 zł wskazując, że była to kwota ustalona w drodze wzajemnych ustaleń pomiędzy ubezpieczoną a płatnikiem składek i wynika ona wniosku ubezpieczonej, która chciała otrzymać wyższe wynagrodzenie i jednocześnie zmniejszyć wymiar czasu pracy w związku z zamiarem podjęcia dodatkowego zatrudnienia i potrzeby zatrzymania pracownika w związku z faktem długotrwałej niezdolności do pracy innego pracownika. Należy zwrócić uwagę, że w momencie podpisywania spornego porozumienia ubezpieczona nie wiedziała o ciąży, w istocie wynagrodzenie ubezpieczonej po zmianie wynosiło netto tyle samo co ostatnie wynagrodzenie K. D. (a do tego zmierzała ubezpieczona), nadto ubezpieczona zawarła umowę o pracę od 1 maja 2016 r. Należy zwrócić uwagę, że stosunek ubezpieczenia z tego tytułu został zakwestionowany dopiero w grudniu 2016 r. Organ rentowy oprócz insynuacji co do antydatowania dokumentów, nie zgłosił w tym zakresie żadnych wniosków dowodowych.

Nadto w ocenie Sądu ustalona wysokość wynagrodzenia wnioskodawczyni nie była wygórowana, zważywszy na zakres jej obowiązków i nie odbiegał znacznie o wynagrodzenia pozostałych pracowników.

Należy także podkreślić, że zakres obowiązków ubezpieczonej przed i po zmianie różnił się.

Sąd pominął dowód z zeznań świadka T. S., gdyż świadek nie posiadał wiedzy istotnej z punktu widzenia rozstrzygnięcia.

Sąd oddalił wnioski dowodowe organu rentowego zgłoszone na ostatnim terminie rozprawy w zakresie godzin logowania ubezpieczonej, pełnej dokumentacji mailowej za okres styczeń – sierpień 2016 r, zwrócenia się do US celem sprawdzenia, czy płatnik nie reprezentuje D. C., jako wnioski spóźnione i zmierzające wyłącznie do przewleczenia postępowania oraz w części jako nie dające pewności co do uzyskania miarodajnych z punktu widzenia rozstrzygnięcia informacji. Organ rentowy od początku był reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika i miał możliwość zgłoszenia wniosków dowodowych zarówno na etapie wniesienia odpowiedzi na odwołania, jak i po pierwszej rozprawie, a także po złożeniu dokumentów przez płatnika, w tym dokumentacji mailowej, która w ocenie Sądu była wystarczająca dla rozstrzygnięcia, nadto została potwierdzona zeznaniami świadków. Sprawa znajomości z D. C. była poruszana już na pierwszym terminie rozprawy, a także w trakcie przesłuchania świadka. Natomiast z wyjaśnień płatnika wynikało, że była możliwość pracy na komputerze i loginie ubezpieczonej, komputer był wyłączany na koniec pracy biura, a nie na koniec pracy ubezpieczonej, zatem dane z logowania nie byłyby miarodajne co do ustalenia rzeczywistego czasu pracy.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z treścią art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 8 ust. 1, art. 11 ust. 1, art.12 ust. 1 i art. 13 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U.2016.963 t.j.), pracownicy, to jest osoby fizyczne pozostające w stosunku pracy, podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym tj. emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu w okresie od nawiązania stosunku pracy do dnia jego ustania.

Stosownie do treści art. 1 ust 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jednolity: Dz. U. z 2014r. poz. 159) osobom tym, w razie choroby lub macierzyństwa, przysługują świadczenia pieniężne na warunkach i w wysokości określonych ustawą.

Z kolei art. 18 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych stanowi, iż podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych wymienionych w art. 6 ust. 1 pkt 1-3 i pkt 18a stanowi przychód, o którym mowa w art. 4 pkt 9 i 10, z zastrzeżeniem ust. 1a i 2, ust. 4 pkt 5 i ust. 12.

Stosownie do treści art. 20 ust. 1 wspomnianej ustawy, podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe oraz ubezpieczenie wypadkowe stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i ubezpieczenia rentowe, z zastrzeżeniem ust. 2 i ust. 3.

W związku z powyższym wskazać należy, że wysokości wynagrodzenia uzgodnionego przez strony stosunku pracy na gruncie prawa ubezpieczeń społecznych ma istotne znaczenie z uwagi na okoliczność, że ustalanie podstawy wymiaru składki z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy następuje w oparciu o przychód, o którym mowa w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych, a więc w oparciu o wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne, a w szczególności wynagrodzenie zasadnicze, wynagrodzenie za godziny nadliczbowe, czy różnego rodzaju dodatki, nagrody, premie itp. Umowa o pracę wywołuje zatem nie tylko skutki bezpośrednie, dotyczące wprost wzajemnych relacji między pracownikiem i pracodawcą, lecz także dalsze, pośrednie, w tym w dziedzinie ubezpieczeń społecznych, kształtując stosunek ubezpieczenia społecznego, w tym wysokość składki, co w konsekwencji prowadzi do uzyskania odpowiednich świadczeń. Oznacza to, że ocena postanowień umownych może i powinna być dokonywana także z punktu widzenia prawa ubezpieczeń społecznych, a więc nie tylko z punktu widzenia interesu pracownika (ubezpieczonego), ale także interesu publicznego

Według art. 83 ust. 1 pkt 3 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, Zakład wydaje decyzje w zakresie indywidualnych spraw dotyczących w szczególności ustalania wymiaru składek i ich poboru, a także umarzania należności z tytułu składek.

Zgodnie z utrwalonym stanowiskiem Sądu Najwyższego, Zakład Ubezpieczeń Społecznych może kwestionować wysokość wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru składek, jeżeli okoliczności sprawy wskazują, że zostało wypłacone na podstawie umowy sprzecznej z prawem, zasadami współżycia społecznego lub zmierzającej do obejścia prawa (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 maja 2009 roku, III UK 7/09, LEX nr 509047, a także uchwała Sądu Najwyższego z dnia 27 kwietnia 2005 roku, II UZP 2/05, OSNP 2005, Nr 21, poz. 338 oraz wyroki Sądu Najwyższego z dnia 2 sierpnia 2007 roku, III UK 26/07, z dnia 19 września 2007 roku, III UK 30/07).

Oczywiście, stanowisko organu rentowego podlega kontroli sądowej w ramach postępowania w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych.

W niniejszej sprawie wnioskodawczyni w dniu 1 kwietnia 2016 r. podpisała porozumienie do umowy, na mocy którego zmniejszył się wymiar czasu pracy ubezpieczonej z pełnego etatu do 7/8, oraz zwiększyło się wynagrodzenie - z 2000 zł na 2770 zł. Ważność tej umowy w zakresie wysokości wynagrodzenia i wymiaru czasu pracy została zakwestionowane przez organ rentowy, który zarzucił stronom umowy naruszenie zasad współżycia społecznego polegające na świadomym zamiarze osiągania korzyści z systemu ubezpieczeń społecznych kosztem innych uczestników tego systemu.

W tym miejscu stwierdzić należy, że ustalenie w umowie o pracę rażąco wysokiego wynagrodzenia za pracę może być w konkretnych okolicznościach, uznane za nieważne jako dokonane z naruszeniem zasad współżycia społecznego, polegającym na świadomym osiąganiu nieuzasadnionych korzyści z systemu ubezpieczeń społecznych kosztem innych uczestników tego systemu - art. 58 § 3 k.c. w związku z art. 300 k.p. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 sierpnia 2005 roku sygn. akt III UK 89/05, OSNP 2006/11-12/192, LEX nr 182780, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 sierpnia 2005 roku, II UK 16/05, opubl. OSNP 2006/11-12/191, LEX nr 182776, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 maja 2009 roku, III UK 7/09, LEX nr 509047).

Kwestią sporną w sprawie pozostawało zatem, czy zachodziły przesłanki do ustalenia, że wnioskodawczyni powinna być objęta ubezpieczeniem społecznym z podstawą wymiaru składek od jakiej płatnik rozliczył składki, czy też jak chciał tego organ rentowy – podstawa wymiaru składek powinna zostać obniżona do dotychczasowego wynagrodzenia w związku z pełnym wymiarem czasu pracy. Należało zatem ustalić, czy postanowienia umowy o pracę były sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, tym samym czy były nieważne (art. 58 § 2 k.c.). Powyższe sprowadza się do rozstrzygnięcia podstawowej kwestii - czy wysokość wynagrodzenia wypłacona wnioskodawczyni za jej pracę była godziwa, to znaczy czy wynagrodzenie to stanowiło ekwiwalentne wynagrodzenie do rodzaju, ilości i jakości pracy oraz wymaganych kwalifikacji.

W pierwszej kolejności należy zauważyć, że w prawie pracy obowiązuje zasada swobodnego kształtowania postanowień umownych, lecz nie jest też sporne, że wolność kontraktowa realizuje się tylko w takim zakresie, w jakim przewiduje to obowiązujące prawo. Jakkolwiek z punktu widzenia art. 18 § 1 kodeksu pracy, umówienie się o wynagrodzenie wyższe od najniższego jest dopuszczalne, gdyż normy prawa pracy swobodę tę ograniczają tylko co do minimum świadczeń należnych pracownikowi w ramach stosunku pracy, to należy pamiętać, że autonomia stron umowy w kształtowaniu jej postanowień podlega ochronie jedynie w ramach wartości uznawanych i realizowanych przez system prawa, a strony obowiązuje nie tylko respektowanie własnego interesu jednostkowego, lecz także wzgląd na interes publiczny. Najdobitniej wyraża to reguła zawarta w przepisie art. 353 1 k.c., który ma odpowiednie zastosowanie do stosunku pracy, zarówno wobec braku uregulowania normowanej nim instytucji w prawie pracy, jak też niesprzeczności z zasadami prawa pracy (por. art. 300 k.p.) zawartego w nim wymagania, by treść stosunku pracy lub jego cel nie sprzeciwiał się właściwości (naturze) tego stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Z kolei odpowiednie zastosowanie art. 58 k.c. pozwala na uściślenie, że postanowienia umowy o pracę sprzeczne z ustawą albo mające na celu jej obejście są nieważne, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, a sprzeczne z zasadami współżycia społecznego - nieważne bezwzględnie.

Należy zwrócić uwagę, iż sprzeczny z zasadami współżycia społecznego może być także niegodziwy cel umowy o pracę, polegający na ustaleniu nadmiernej wysokości wynagrodzenia (rażąco wygórowanego), aby otrzymywać zawyżone świadczenia z ubezpieczeń społecznych kosztem innych ubezpieczonych. Co prawda w tezie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 4 sierpnia 2005 r. (II UK 320/04, OSNP 2006 nr 7-8, poz. 122) przyjęto, że „cel zawarcia umowy o pracę w postaci osiągnięcia świadczeń z ubezpieczenia społecznego nie jest sprzeczny z ustawą (art. 58 § 1 k.c.)”, a w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 25 stycznia 2005 r. (II UK 141/04, OSNP 2005 Nr 15, poz. 235) stwierdzono, iż „stronom umowy o pracę, na podstawie której rzeczywiście były wykonywane obowiązki i prawa płynące z tej umowy, nie można przypisać działania w celu obejścia ustawy (art. 58 § 1 k.c. w zw. z art. 300 k.p.)”, to - pomijając, że rozstrzygnięcia te zapadły w odmiennych niż oceniany stanach faktycznych - trzeba zauważyć, że dotyczą one kwalifikowania opisanych zachowań w aspekcie ich zgodności z prawem, nie rozważając czy nie naruszają one zasad współżycia społecznego. Zgodnie bowiem z art. 58 § 2 k.c. nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego, wyrażająca się m.in. poprzez ustanowienie rażąco wygórowanego, a zatem niegodziwego wynagrodzenia. Tym samym, uzasadnionym jest twierdzenie, iż ustanowienie w umowie o pracę nadmiernie wysokich wynagrodzeń może być sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, bowiem fakt, że cel zawarcia umowy o pracę w postaci osiągnięcia świadczeń z ubezpieczenia społecznego nie jest sprzeczny z ustawą, nie może oznaczać akceptacji dla nagannych i nieobojętnych społecznie zachowań korzystania ze świadczeń z ubezpieczeń społecznych, przy zawieraniu umów o pracę na stosunkowo krótki okres przed zajściem zdarzenia generującego uprawnienie do świadczenia z ubezpieczenia społecznego lub ustaleniu wysokiego wynagrodzenia w celu uzyskania przez osobę ubezpieczoną naliczonych od takiej podstawy świadczeń z ubezpieczenia społecznego.

Mając na uwadze powyższe, należy podkreślić, że co do zasady, z jednej strony wynagrodzenie za pracę ma stanowić wartość godziwą, z drugiej zaś, ma odpowiadać rodzajowi pracy, kwalifikacjom wymaganym przy jej wykonywaniu i ma stanowić ekwiwalent za ilość i jakość świadczonej pracy.

Jednym z najistotniejszych kryterium godziwości (sprawiedliwości) wynagrodzenia za pracę, jest ekwiwalentność wynagrodzenia wobec pracy danego rodzaju, przy uwzględnieniu kwalifikacji wymaganych do jej wykonywania, jak też ilości i jakości świadczonej pracy (art. 78 k.p.). Mając na względzie ustalony w sprawie stan faktyczny oraz treść art. 13 k.p., należy stwierdzić, że przymiot „niegodziwości" będzie posiadała przede wszystkim płaca rażąco za niska. Nie oznacza to jednak tego, że znamię „niegodziwości” nie może również dotknąć płacy rażąco wysokiej (vide wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 sierpnia 2001 r., I PKN 563/00, OSNP 2002 Nr 4, poz. 90). Tym samym brak jest przeciwwskazań do tego, by postanowienia umowy o pracę dotyczące wynagrodzenia za pracę i innych świadczeń związanych z pracą mogłyby być oceniane przez pryzmat zasad współżycia społecznego, jako nieważne w części przekraczającej granice godziwości, a zatem w sytuacji ich nadmiernej (rażąco nieproporcjonalnej) wysokości. W przywołanej uchwale Sąd Najwyższy podkreślał bowiem, że w sferze prawa ubezpieczeń społecznych godziwość wynagrodzenia - jedna z zasad prawa pracy - zyskuje dodatkowy walor aksjologiczny, albowiem w prawie ubezpieczeń społecznych istnieje znacznie mocniejsza niż w prawie pracy bariera działania w ramach prawa, oparta na wymagającym ochrony interesie publicznym i zasadzie solidarności ubezpieczonych.

Względność zasady godziwości wynagrodzenia, wyraża się koniecznością odniesienia się nie tylko do potrzeb pracownika, ale także świadomości społecznej oraz ogólnej sytuacji ekonomicznej i społecznej. Zatem mimo tego, iż postanowienia umowy o pracę, które nadmiernie uprzywilejowują płacowo danego pracownika, w prawie pracy mieściłoby się w ramach art. 353 1 k.c., to w prawie ubezpieczeń społecznych, w którym pierwiastek publiczny zaznacza się bardzo wyraźnie, możliwe jest - w okolicznościach każdego konkretnego wypadku - przypisanie zamiaru nadużycia świadczeń przysługujących z tego ubezpieczenia. Jest to związane z alimentacyjnym charakterem tych świadczeń oraz z zasadą solidaryzmu, wymagającą tego, żeby płaca - stanowiąca jednocześnie podstawę wymiaru składki - nie była ustalana ponad granicę płacy słusznej, sprawiedliwej i zapewniającej godziwe utrzymanie oraz żeby rażąco nie przewyższała wkładu pracy, a w konsekwencji, żeby składka nie przekładała się na świadczenie w kwocie nienależnej. Jest tak również dlatego, że choć przepisy prawa ubezpieczeń społecznych w swej warstwie literalnej odnoszą wysokość składek do wypłaconego wynagrodzenia, to w rzeczywistości odwołują się do takiego przełożenia pracy i uzyskanego za nią wynagrodzenia na składkę, które pozostaje w harmonii z poczuciem sprawiedliwości w korzystaniu ze świadczeń z ubezpieczenia, udzielanych z zasobów ogólnospołecznych (podobnie wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 20 grudnia 2012 roku, III AUa 420/12, LEX nr 1220514).

Pojęcie godziwości wynagrodzenia za pracę w prawie ubezpieczeń społecznych winno być zatem interpretowane przy uwzględnieniu wymogu ochrony interesu publicznego oraz zasady solidarności ubezpieczonych, gdyż podstawę wymiaru składki ubezpieczonego, będącego pracownikiem, stanowi wynagrodzenie godziwe, a więc należne, właściwe, odpowiednie, rzetelne, uczciwe i sprawiedliwe, zachowujące cechy ekwiwalentności do pracy.

Odnosząc powyższe rozważania do ustalonego w sprawie stanu faktycznego, Sąd stwierdza, iż ustalona wysokość wynagrodzenia ubezpieczonej nie może zostać uznana za wygórowaną i stanowiła wynagrodzenie godziwe oraz adekwatne do jakości i ilości pracy świadczonej przez ubezpieczoną.

Należy zwrócić uwagę, iż zdaniem Sądu wnioskodawczyni wykonywała pracę na rzecz płatnika składek od 1 kwietnia 2016 r. w zmniejszonym wymiarze czasu pracy, co wynika z zeznań stron oraz znajduje potwierdzenie w złożonych dokumentach. Było to wynikiem ustalenia stron stosunku pracy – pracownika, który zamierzał podjąć dodatkowe zatrudnienie oraz pracodawcy, któremu zależało na zatrzymaniu pracownika. Podkreślić należy w tym miejscu, że to na organie rentowym spoczywa obowiązek udowodnienia pozorności umowy lub jej sprzeczności z zasadami współżycia społecznego, w myśl art. 6 k.c. Stanowisko takie zajął także Sąd Najwyższy np. w wyroku z dnia 15 lutego 2007 r., I UK 269/06, OSNP 2008 nr 5-6, poz. 78, w którym stwierdził, iż na organie rentowym, który przyjął zgłoszenie do ubezpieczenia pracowniczego i nie kwestionował tytułu tego zgłoszenia oraz przyjmował składki, spoczywa ciężar dowodu, że strony umowy o pracę złożyły fikcyjne oświadczenia woli.

Zdaniem Sądu Okręgowego, organ rentowy w żaden sposób nie udowodnił, iż zakwestionowana przez niego umowa o pracę była sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Reasumując, należy stwierdzić, że na gruncie niniejszej sprawy, nie może budzić wątpliwości fakt, iż postanowienia porozumienia do umowy o pracę ustalające wysokość wynagrodzenia ubezpieczonej, wymiar czasu pracy były ważne, albowiem nie były sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Nadto postępowanie dowodowe wykazało, że ubezpieczona faktycznie podjęła zatrudnienie w zmniejszonym wymiarze czasu pracy, brak dowodu, iż w momencie zmiany warunków zatrudnienia ubezpieczona wiedziała o ciąży. Okoliczność, iż nie został zatrudniony nowy pracownik konkretnie na stanowisko ubezpieczonej nie może być podstawą do ustalenia, że zatrudnienie miało charakter pozorny, skoro z pozostałego materiału dowodowego wynika, iż wnioskodawczyni faktycznie wykonywała swoje obowiązki, a następnie przejęły je inne osoby, tym bardziej, że płatnik w 2016 r zatrudniał nowych pracowników, także w ramach umów zleceń oraz stażu.

Określone wynagrodzenie nie było wygórowane, mając na względzie wykształcenie ubezpieczonej, stanowiło ekwiwalent wykonywanych obowiązków o zmienionym charakterze (większy stopień trudności i odpowiedzialności), było określone na poziomie wynagrodzenia K. D., której obowiązki przejęła ubezpieczona, wynagrodzenie innych pracowników było także wyższe.

Należy także podkreślić, że sytuacja finansowa płatnika była dobra, zatem zmiana warunków zatrudnienia była uzasadniona ekonomicznie.

Ubezpieczona zaczęła korzystać ze zwolnień lekarskich dopiero po ponad trzech miesiącach po zmianie warunków zatrudnienia, nadto z przerwą w miesiącu sierpniu.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie (...) § 2 k.p.c. Sąd zmienił zaskarżoną decyzję ustalając miesięczną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne z tytułu zatrudnienia ubezpieczonej od dnia 1 kwietnia 2016 r. na kwotę 2.770 złotych miesięcznie przy uwzględnieniu 7/8 wymiaru czasu pracy.