Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 kwietnia 2017 roku

Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi, I Wydział Cywilny, w składzie:

Przewodniczący: S.S.R. Bartosz Kasielski

Protokolant: aplikant aplikacji sędziowskiej D. Ś.

po rozpoznaniu w dniu 23 marca 2017 roku w Łodzi

na rozprawie

sprawy z powództwa B. P. i S. P.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w L.

o zapłatę

1.  zasądza od (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w L. solidarnie na rzecz B. P. i S. P. kwotę 2.316 zł (dwa tysiące trzysta szesnaście złotych) wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 26 lutego 2013 roku do dnia 31 grudnia 2015 roku oraz ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 roku do dnia zapłaty;

2.  oddala powództwo w pozostałej części;

3.  zasądza od B. P. i S. P. solidarnie na rzecz (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w L. kwotę 4.534,88 zł (cztery tysiące pięćset trzydzieści cztery złote 88/100) tytułem kosztów procesu;

4.  nakazuje pobrać na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych kwoty :

a)  2.793,38 zł (dwa tysiące siedemset dziewięćdziesiąt trzy złote 38/100) solidarnie od B. P. i S. P.;

b)  380,92 zł (trzysta osiemdziesiąt złotych 92/100) od (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w L..

Sygnatura akt I C 663/14

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 22 stycznia 2013 roku B. P. i S. P. wnieśli o zasądzenie solidarnie na ich rzecz od (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w L. kwoty 20.000 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od dnia doręczenia odpisu pozwu do dnia zapłaty tytułem wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości stanowiącej własność powodów – działki o numerze ewidencyjnym (...) położonej w Ł. przy ulicy (...), dla której Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi prowadzi księgę wieczystą o numerze (...) w okresie od dnia 9 maja 2003 roku do dnia 31 grudnia 2004 roku. Jednocześnie powodowie wystąpili o przyznanie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

(pozew k.3 – 7)

Pismem procesowym z dnia 17 maja 2013 roku (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w L. wniosła o oddalenie powództwa, kwestionując je zarówno co do zasady, jak i wysokości.

Uzasadniając swoje stanowisko procesowe pozwana podniosła zarzut zasiedzenia służebności, odpowiadającej treścią służebności przesyłu z uwagi na fakt wybudowania spornej linii energetycznej w latach 50 – tych XX wieku, która od tego czasu była wykorzystywana przez pozwaną oraz jej poprzedników prawnych.

(pismo procesowe z dnia 17 maja 2013 roku wraz z załącznikami k.28 – 57, k.59)

Wyrokiem z dnia 19 lipca 2013 roku, w sprawie o sygnaturze akt I C 114/13, Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi oddalił powództwo i nie obciążył powodów B. P. i S. P. kosztami procesu.

(wyrok k.105)

Wyrokiem z dnia 15 maja 2014 roku, w sprawie o sygnaturze akt III Ca 1369/12, Sąd Okręgowy w Łodzi uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego.

(wyrok k.152)

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

Zabudowana nieruchomość obejmująca działkę numer (...), położona przy ulicy (...) w Ł. pozostawała do 1995 roku własnością Skarbu Państwa, a następnie Gminy Ł., zaś jej wieczystym użytkownikiem była A. M.. W 1995 roku prawo użytkowania wieczystego nieruchomości zostało przeniesione w drodze umowy sprzedaży na rzecz D. W., zaś w 1999 roku przekształcone w prawo odrębnej własności.

(wypis z rejestru gruntów k.40, zawiadomienie o dokonaniu wpisu w księdze wieczystej nr (...) k.65, wypis aktu notarialnego Rep A nr 2103/2003 k.321 – 322)

Na mocy umowy sprzedaży z dnia 9 maja 2003 roku, zawartej w formie aktu notarialnego Rep A nr 2103/03 B. P. i S. P. nabyli do majątku wspólnego prawo własności nieruchomości zabudowanej budynkiem mieszkalnym o kubaturze 1.325 m ³, oznaczonej jako działka gruntu numer (...) o powierzchni 0,1040 ha, położonej w Ł. przy ulicy (...), dla której Sąd Rejonowy w dla Ł. w Ł. prowadzi księgę wieczystą o numerze (...).

W dziale II księgi wieczystej B. P. i S. P. figurują jako właściciele nieruchomości na prawach ustawowej wspólności majątkowej małżeńskiej.

(odpis zwykły księgi wieczystej (...) k.13 – 15, wypis aktu notarialnego Rep A nr 2103/2003 k.321 – 322)

Nieruchomość stanowiąca własność B. P. i S. P. jest zabudowana budynkiem mieszkalnym jednorodzinnym o kubaturze 1.325 m ³ oraz powierzchni użytkowej około 240 m ². Nad północną częścią nieruchomości przebiega napowietrzna jednotorowa linia elektroenergetyczna wysokiego napięcia 110 kV, o rozpiętości przewodów – 5,6 metra oraz długości 23,3 metra, stanowiąca część linii wyprowadzonej z rozdzielni elektroenergetycznej wysokiego napięcia w Z. ( (...) Z. A.), a kończącej się w rozdzielni elektroenergetycznej wysokiego napięcia w (...) R.. Linia elektroenergetyczna 110 kV jest linią pierwszorzędnego znaczenia i nie może być usunięta ani skablowana. Na nieruchomości B. P. i S. P. nie zostały posadowione żadne elementy infrastruktury elektroenergetycznej tj. słupy podporowe bądź stacje trafo.

W związku z przebiegiem linii elektroenergetycznej 110 kV nad nieruchomością położoną przy ulicy (...) w Ł., jej właściciele pozostają ograniczeni w możliwości jej pełnego wykorzystywania, a przy tym utrudniona pozostaje ewentualna jej sprzedaż. Nabywając prawo własności nieruchomości małżonkowie P. mieli świadomość, że przebiega nad nią linia elektroenergetyczna wysokiego napięcia 110 kV.

(opinia biegłego z zakresu energetyki i techniki cieplnej k.185 – 188,

dowód z przesłuchania powoda S. P. – k. 76-77 w zw. z k.348 )

Napowietrzna linia elektroenergetyczna wysokiego napięcia 110kV J. – Z. została wybudowana w latach pięćdziesiątych XX wieku i była nieprzerwanie eksploatowana przez przedsiębiorstwo energetyczne i jego poprzedników prawnych od momentu jej powstania. Na podstawie decyzji numer (...) z dnia 31 grudnia 1993 roku przeprowadzono remont kapitalny linii 110 kV na odcinku (...) Z. A. – (...) R. w granicach miasta Ł.. W ramach opisu technicznego planowanej inwestycji przewidziano modernizację po trasie istniejącej linii. Wszystkie elementy linii zostały zdemontowane, a następnie wybudowane od nowa, przy czym zmianie uległa lokalizacja słupów podporowych pierwotnie położonych na działkach gruntu numer (...) (przemieszczony w dalszej odległości od ulicy (...)) oraz 27/1 (usytuowany na działce gruntu 27/2 w bliższej odległości od ulicy (...)). W związku z nową lokalizacją słupów podporowych przebieg linii elektroenergetycznej 110 kV nad działką gruntu nr (...) przy ulicy (...) uległ zmianie i obecnie znajduje się w odległości około 4 metrów bliżej budynku jednorodzinnego, niż przed wykonaniem kapitalnego remontu linii. Linia 110 kV została oddana do użytkowania po przeprowadzonym remoncie w dniu 16 października 1995 roku.

(zeznania świadka Z. Z. k. 102 – 103, zeznania świadka P. L. k.103, opinia biegłego z zakresu energetyki i techniki cieplnej k.187 – 188, załączniki graficzne do opinii k.193 – 195, k.203 – 204, decyzja wraz z załącznikami graficznymi k.31 – 34, protokół odbioru technicznego k.35, sprawozdanie z pomiarów k.36 – 39, opis techniczny przebudowy k.82 – 85, dziennik awarii i prac eksploatacyjnych k.86 – 92)

Od dnia nabycia prawa własności nieruchomości położonej przy ulicy (...) przez B. P. i S. P. (9 maja 2003 roku) do chwili obecnej przebieg linii elektroenergetycznej wysokiego napięcia 110 kV nie ulegał jakiejkolwiek zmianie.

( dowód z przesłuchania powoda S. P. k.76 – 77 w zw. z k.348)

Infrastruktura przesyłowa znajdująca się na nieruchomości stanowiącej własność małżonków P. podlega regularnym oględzinom, a także wymaga zapewnienia do niej dostępu z uwagi na bieżące usuwanie awarii oraz konserwacje.

(zeznania świadka Z. Z. k.102 – 103, zeznania świadka P. L. k.103, dziennik awarii i prac eksploatacyjnych k.86 – 92, karty obchodu i przeglądu linii napowietrznej k.93 – 96)

Obecność infrastruktury elektroenergetycznej nad każdą nieruchomością pozwala na wyróżnienie stref dwojakiego rodzaju : technologicznej (ochronnej), która związana jest z oddziaływaniem linii na organizm żywy oraz technicznej, która jest związana z bieżącą eksploatacją oraz zaplanowanymi naprawami urządzeń elektroenergetycznych. Szerokość pasa technicznego stanowi sumę rozpiętości linii elektroenergetycznej oraz odległości 1 metra z każdej strony linii.

Powierzchnia strefy technicznej dla napowietrznej linii elektroenergetycznej wysokiego napięcia 110kV przebiegającej przez część nieruchomości, położonej przy ulicy (...) w Ł. wynosi łącznie 300,68 m ², przy czym obejmuje strefę urządzenia przesyłowego – 177,08 m ² oraz drogę dojazdową – 123,6 m ². Powierzchnia pasa technicznego jednotorowej linii elektroenergetycznej stanowi iloczyn rozpiętości przewodów linii (5,6 metra) powiększonej o 1 metr z każdej strony linii (łącznie 7,6 metra) oraz długości przewodów przesyłowych przebiegających nad działką (23,3 metra). Powierzchnia drogi dojazdowej stanowi iloczyn długości drogi dojazdowej (41,2 metra) oraz jej szerokości niezbędnej dla zapewnienia bezpośredniego dojazdu do linii (3 metry)

(...) pasa technicznego jest niezbędna do korzystania przez eksploatującego (...) Spółkę Akcyjną z siedzibą w L. celem wykonania konserwacji, modernizacji i naprawy urządzeń przesyłowych.

(ustna uzupełniająca opinia biegłego z zakresu energetyki i techniki cieplnej k.381 – 383)

Nominalna wartość wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z części nieruchomości stanowiącej własność B. P. i S. P. o powierzchni 300,68 m ² odpowiadającej powierzchni pasa technicznego koniecznego do obsługi urządzenia przesyłowego w postaci napowietrznej linii wysokiego napięcia 110 kV w okresie od dnia 9 maja 2003 roku do dnia 31 grudnia 2004 roku wynosi łącznie 2.316 złotych, w tym 941 złotych w okresie od dnia 9 maja 2003 roku do dnia 31 grudnia 2003 roku oraz 1.375 złotych w okresie od dnia 1 stycznia 2004 roku do dnia 31 grudnia 2004 roku.

(pisemna uzupełniająca opinia biegłego z zakresu wyceny nieruchomości k.402 – 407, uzupełniająca ustna opinia biegłego z zakresu wyceny nieruchomości k.420 – 422, częściowo pisemna opinia biegłego z zakresu wyceny nieruchomości k.242 – 269, częściowo ustne uzupełniające opinie biegłego z zakresu wyceny nieruchomości k.287 – 288 i k.345 – 347)

Wnioskiem z dnia 22 stycznia 2013 roku B. P. i S. P. zawezwali (...) Spółkę Akcyjną z siedzibą w L. do próby ugodowej związanej z usunięciem z nieruchomości powodów urządzeń przesyłowych linii napowietrznej wysokiego napięcia 110 kV oraz zapłaty kwoty 170.000 złotych tytułem wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości za okres od dnia 1 stycznia 2005 roku. Postępowanie toczące się przed Sądem Rejonowym dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi w sprawie sygn. akt I Co 30/13 nie zakończyło się zawarciem ugody.

(zawezwanie do próby ugodowej k.66 – 67, przebieg sprawy sygn. akt I Co 30/13 znany Sądowi z urzędu)

Poprzednikiem prawnym przedsiębiorstwa energetycznego był Zakład (...), który wchodził w skład przedsiębiorstwa państwowego Zakładów (...) z siedzibą w W. utworzonych na mocy zarządzenia nr 228 Ministra Górnictwa i Energetyki z dnia 25 listopada 1958 roku. Zarządzeniem Ministra Przemysłu nr 13/ORG/89 z dnia 16 stycznia 1989 roku utworzono z dniem 1 stycznia 1989 roku przedsiębiorstwo państwowe pod nazwą Zakład (...). Przedsiębiorstwo to powstało wskutek podziału przedsiębiorstwa państwowego pod nazwą Centralny O. Energetyczny w W.; nowoutworzonemu przedsiębiorstwu powierzono składniki mienia powstałego z podziału Centralnego O. Energetycznego w W.. Zarządzeniem nr 181/O./93 Ministra Przemysłu z dnia 9 lipca 1993 roku na podstawie art. 2 ust. 1, art. 4 ust. 1 pkt 2 oraz art. 5 ust. 3 ustawy z dnia 5 lutego 1993 roku o przekształceniach własnościowych niektórych przedsiębiorstw państwowych o szczególnym znaczeniu dla gospodarki państwa dokonano z dniem 12 lipca 1993 roku podziału Zakładu (...) w Ł. w celu wniesienia przez Skarb Państwa zorganizowanej części mienia do spółki akcyjnej (...) S.A. w W. i przekształcenia przedsiębiorstwa państwowego pod nazwą Zakład (...) w Ł. w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa. (...) Spółka Akcyjna w Ł. wstąpił we wszystkie prawa i obowiązki Zakładu (...) w Ł., z wyłączeniem praw i obowiązków przejętych przez (...) Spółki Akcyjnej w W. dotyczących mienia. W dniu 30 czerwca 2007 roku została zawarta umowa aportowego zbycia przedsiębiorstwa między (...) Spółką Akcyjną, a (...) Spółką z ograniczoną odpowiedzialnością. Zgodnie z uchwałami podjętymi przez organy (...) i (...), wydzielenie prawne operatora systemu dystrybucyjnego ze strony (...) nastąpiło w formie wniesionego aportem przedsiębiorstwa (...) w rozumieniu art. 55 ¹ k.c., to jest zorganizowanego zespołu składników niematerialnych i materialnych przeznaczonych do prowadzenia działalności gospodarczej związanej ze świadczeniem usług dystrybucji energii elektrycznej i wykonywaniem zadań operatora systemu dystrybucji, stanowiącego razem zorganizowaną cześć przedsiębiorstwa, która obejmuje również zobowiązania związane z prowadzeniem tego przedsiębiorstwa – na pokrycie podwyższonego kapitału zakładowego (...). W wyniku zmiany w dniu 27 października 2008 roku § 1 ust. 1 i ust. 2 aktu założycielskiego spółki (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w Ł. zmieniła nazwę na (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w Ł.. Następnie zaś (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w Ł. została przejęta z dniem 16 sierpnia 2010 roku przez (...) Spółkę Akcyjną z siedzibą w L..

(zarządzenie nr 13/ (...)/89 k.41, zarządzenie nr 181/org/93 k.42 – 43, akt notarialny Rep. nr A (...) k.44 – 45, umowa k.46 – 50, odpis KRS k.51 – 56)

Powyższy stan faktyczny został ustalony na podstawie depozycji powoda, zeznań świadków P. L. oraz Z. Z., a także dokumentów, których treść nie była negowana na żadnym etapie procesu, jak również częściowo w oparciu o ekspertyzy biegłych z zakresu energetyki i techniki cieplnej oraz szacunku nieruchomości.

W zakresie ekspertyz sporządzonych przez biegłego J. Z. Sąd uwzględnił ich treść jedynie w odniesieniu do identyfikacji elementów infrastruktury elektroenergetycznej zlokalizowanej na nieruchomości powodów (pisemna opinia podstawowa k.185 – 188), zmiany przebiegu linii w toku wykonanego w 1995 roku kapitalnego remontu (pisemna opinia podstawowa k.185 – 188) oraz powierzchni pasa technicznego niezbędnego do bieżącej eksploatacji i konserwacji linii 110 kV (ustna uzupełniająca opinia k.381 – 383). W pozostałej części, w jakiej ekspert dokonywał wyliczeń powierzchni tzw. strefy technologicznej (ochronnej) opinia nie mogła stanowić podstawy rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie. W tym miejscu należy zaznaczyć, że zagadnienie dotyczące właściwego doboru powierzchni nieruchomości powodów wykorzystywanej przez przedsiębiorstwo energetyczne dla potrzeb oszacowania stosowanego wynagrodzenia pozostawało kwestią sporną (powodowie konsekwentnie wskazywali na zasadność uwzględnienia tzw. strefy ochronnej, zaś pozwana niezmiennie optowała za przyjęciem tzw. strefy technicznej), przy czym okoliczności, jakie przesądziły o zasadności uwzględnienia powierzchni tzw. strefy technicznej zostaną poddane głębszej analizie na etapie dalszych rozważań.

Wysokość wynagrodzenia przysługującego powodom z tytułu bezumownego wykorzystywania części ich nieruchomości została określona na podstawie uzupełniających pisemnej i ustnej opinii biegłej J. G. (k.402 – 407 oraz k.420 – 422), którą Sąd uznał za miarodajną w kontekście ustalonej ostatecznie przez biegłego z zakresu energetyki i techniki cieplnej powierzchni tzw. strefy technicznej. Pozostałe złożone przez eksperta opinie, w szczególności zaś podstawowa pisemna (k.242 – 269) oraz ustne uzupełniające (k.287 – 288 i k.345 – 347) wyjaśniały szczegółowo wybraną metodę szacowania, dobór nieruchomości porównywanych i ich rodzaj, a także wpływ poszczególnych czynników korygujących na ostatecznie przyjęte wartości, przy czym kwestie te również zostaną poddane szerszej analizie w dalszej części rozważań. W tym miejscu należy jedynie podkreślić, że biegła z zakresu wyceny nieruchomości przedłożyła ekspertyzy, które były rzeczowe, pełne, a i ich treść wyczerpująco odpowiadała na zakreślone tezy dowodowe. Nadto ekspert w ramach uzupełniających opinii odniosła się do licznych zastrzeżeń formułowanych przez strony, za każdym razem argumentując przyjętą przez siebie metodologię przygotowania ekspertyzy i wyjaśniając w sposób precyzyjny zakres wiadomości specjalnych stanowiących ich podstawę. Uwzględniając posiadaną przez biegłą wiedzę, znajomość (...) rynku nieruchomości, długoletnie doświadczenie w przygotowywaniu opinii na potrzeby spraw o zbliżonej tematyce, a także szczegółowe ustosunkowanie się do zastrzeżeń zgłoszonych przez strony, Sąd nie znalazł podstaw do deprecjonowania wartości dowodowej przygotowanej opinii.

Sąd Rejonowy zważył, co następuje :

Powództwo podlegało uwzględnieniu jedynie w części.

Podstawą materialnoprawną dochodzonego roszczenia jest art. 224 § 2 k.c. i art. 225 k.c. w zw. z art. 230 k.c. Przepisy te statuują roszczenia przysługujące właścicielowi rzeczy, w tym nieruchomości, wobec posiadacza zależnego tej rzeczy (nieruchomości), wśród których znajduje się prawo żądania wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy.

Powodowie są właścicielami nieruchomości, z której bezumownie korzysta pozwana i korzystali jej poprzednicy prawni w zakresie przebiegającej nad tą nieruchomością linii elektroenergetycznej wysokiego napięcia. Zgromadzony w niniejszej sprawie materiał dowodowy nie potwierdził przy tym, aby przedsiębiorstwu energetycznemu przysługiwało skuteczne wobec właścicieli prawo do korzystania z nieruchomości bez wynagrodzenia. W tym kontekście nieuzasadnionym okazał się zgłoszony przez (...) Spółkę Akcyjną zarzut zasiedzenia służebności odpowiadającej treści służebności przesyłu.

Możliwość nabycia w drodze zasiedzenia służebności odpowiadającej treści służebności przesyłu stanowi aktualnie utrwalony pogląd judykatury (por. min. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 7 października 2008 roku, III CZP 89/08, Biul.SN 2008/10/7, uchwała Sądu Najwyższego z dnia 22 maja 2013 roku III CZP 18/13, Legalis nr 656634, uchwała Sądu Najwyższego z dnia 27 czerwca 2013 roku, III CZP 31/13, OSNC 2014 nr 2, poz. 11, str. 21), niemniej jednak należy mieć na względzie, że przedmiotem zasiedzenia może być tylko służebność o konkretnej treści, nie zaś bliżej nieokreślone prawo (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 29 kwietnia 2015 roku, V CZ 18/15, Lex nr 1768880, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 października 2007 roku, III CSK 90/07, Lex nr 479356, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 19 grudnia 2012 roku, II CSK 218/12, Lex nr 1288630).

Stosownie do treści art. 292 k.c. służebność gruntowa może być nabyta przez zasiedzenie, jeżeli polega na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia; przepisy o nabyciu w drodze zasiedzenia stosuje się odpowiednio. W myśl zaś art. 172 § 1 k.c. posiadacz nieruchomości niebędący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat dwudziestu jako posiadacz samoistny, chyba że uzyskał posiadanie w złej wierze (zasiedzenie). Po upływie lat trzydziestu posiadacz nieruchomości nabywa jej własność, choćby uzyskał posiadanie w złej wierze (art. 172 § 2 k.c.). Treść przytoczonych przepisów prowadzi do konkluzji, że nabycie w drodze zasiedzenia służebności o treści odpowiadającej treści służebności przesyłu (art. 305 ¹ – 305 ⁴ k.c.) warunkowane jest kumulatywnym wykazaniem dwóch przesłanek : korzystaniem z trwałego i widocznego urządzenia oraz upływem czasu.

W realiach niniejszej sprawy bezspornym pozostaje fakt korzystania przez pozwaną i jej poprzedników prawnych z trwałych i widocznych urządzeń infrastruktury elektroenergetycznej – przewodów linii wysokiego napięcia 110 kV, przebiegających nad nieruchomością powodów. Taki sposób korzystania z urządzenia znajdującego się na cudzej nieruchomości stanowi dla jej właściciela - jak się powszechnie i zgodnie w doktrynie oraz judykaturze twierdzi - wyraźne ostrzeżenie przed działaniem osób, które korzystając z takich urządzeń mogą doprowadzić do uzyskania odpowiednich służebności. Długotrwałe tolerowanie przez właścicieli takich działań, usprawiedliwia usankcjonowanie ukształtowanego i stabilnego stanu faktycznego, czyli stwierdzenie, iż przedmiotowa nieruchomość jest obciążona tą służebnością.

Samo korzystanie z trwałego i widocznego urządzenia (art. 292 k.c.) nie jest jednak wystarczające do nabycia w drodze zasiedzenia służebności odpowiedniej treści, przy braku wykazania upływu czasu (art. 172 k.c.), a ta okoliczność nie znalazła potwierdzenia w zgromadzonym materiale dowodowym.

Decydujące znaczenie z punktu widzenia zasadności zgłoszonego zarzutu miał fakt dokonanej modernizacji linii energetycznej, na skutek której zmieniła ona swój przebieg nad nieruchomością powodów zbliżając się o około 4 metry w stronę budynku jednorodzinnego B. P. i S. P.. Okoliczność ta znalazła potwierdzenie nie tylko w zeznaniach świadka P. L., co istotne pracownika przedsiębiorstwa energetycznego, ale również opinii biegłego z zakresu energetyki i techniki cieplnej, który na podstawie dokumentów źródłowych sprecyzował położenie słupów podporowych przed i po remoncie oraz różnicę w przebiegu samej linii po modernizacji.

Linia wysokiego napięcia 110 kV została oddana do użytkowania po przeprowadzonym remoncie w dniu 16 października 1995 roku, a więc z tą datą zakład energetyczny rozpoczął korzystanie z trwałego i widocznego urządzenia o zmienionych parametrach, a więc nowej linii energetycznej w kształcie i przebiegu stanowiącym podstawę roszczeń zgłoszonych przez powodów. Stanowisko to jest pochodną nie tylko poczynionych ustaleń faktycznych, ale również poglądu wyrażonego przez Sąd Okręgowy w Łodzi w sprawie sygnatura akt III Ca 1369/13 (strony 9 – 11 uzasadnienia wyroku Sądu Okręgowego k.161 – 163). W tym miejscu należy podkreślić, że w myśl art. 386 § 6 k.p.c. ocena prawna i wskazania co do dalszego postępowania wyrażone w uzasadnieniu wyroku sądu drugiej instancji wiążą zarówno sąd, któremu sprawa została przekazana, jak i sąd drugiej instancji, przy ponownym rozpoznaniu sprawy. W konsekwencji należało przyjąć, że przeprowadzona w 1995 roku modernizacja skutkowała zmianą zakresu posiadania, a tym samym skonkretyzowaniem treści służebności (przebieg linii, zakres korzystania z nieruchomości powodów), która dopiero od dnia 16 października 1995 roku mogła stanowić przedmiot nabycia w drodze zasiedzenia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 maja 2004 roku, III CK 496/02, Lex nr 152776). Tym samym bezprzedmiotowym pozostawało rozważanie przesłanek zasiedzenia służebności o treści odpowiadającej służebności przesyłu przed wskazaną datą.

Zgodnie z dyspozycją art. 7 k.c. jeżeli ustawa uzależnia skutki prawne od dobrej lub złej wiary, domniemywa się istnienie dobrej wiary. Ustalone w niniejszej sprawie fakty prowadzą do wniosku, że zakład energetyczny uzyskał posiadanie służebności w dobrej wierze. Przemawia za tym zarówno czasookres wykorzystywania urządzeń infrastruktury elektroenergetycznej zlokalizowanej nad nieruchomości przy ulicy (...) w Ł. przed wykonaniem jej kapitalnego remontu (okres co najmniej kilkudziesięciu lat od chwili budowy linii J. – Z., pierwsza wzmianka o istnieniu linii z dnia 10 maja 1959 roku – k.88v), a także brak zaoferowania przez stronę powodową jakichkolwiek dowodów prowadzących do przeciwnych wniosków. Skoro ustawodawca przewidział domniemanie dobrej wiary, to strona próbująca wywodzić korzystne skutki prawne z faktu przeciwnego (w tym przypadku nabycia posiadania w złej wierze) winna okoliczność tą wykazać zgodnie z obowiązującą zasadą ciężaru dowodu (art. 6 k.c. – onus probandi). Tym samym uwzględnienie 20 – letniego okresu posiadania (art. 172 § 1 k.c. w zw. z art. 292 k.c. w zw. z art. 352 k.c.) skutkowałoby nabyciem przez zasiedzenie służebności o treści odpowiadającej służebności przesyłu najwcześniej w dniu 16 października 2015 roku. Nie można jednak stracić z pola widzenia faktu, że bieg terminu zasiedzenia służebności został skutecznie przerwany przez powodów w związku z zawezwaniem (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w L. do próby ugodowej w sprawie sygn. akt I Co 30/13.

Wytoczenie przez właściciela nieruchomości przeciwko posiadaczowi służebności przesyłu, a przed dniem 3 sierpnia 2008 roku przeciwko posiadaczowi służebności gruntowej odpowiadającej treścią służebności przesyłu, powództwa o zasądzenie wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści tej służebności nie przerywa biegu jej zasiedzenia (por. uchwała 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 26 listopada 2014 roku, III CZP 45/14, OSNC 2015/5/54). W uzasadnieniu przedmiotowej uchwały Sąd Najwyższy wyraźnie podkreślił, że czynnością przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia prawa w rozumieniu art. 123 § 1 pkt 1 w związku z art. 292 i 175 k.c. jest każde zachowanie właściciela nieruchomości przed właściwym organem, zmierzające bezpośrednio do uregulowania stosunków prawnorzeczowych wykonywanej służebności lub do zaniechania wykonywania tej służebności. Nie odpowiada temu samo wystąpienie o zapłatę wynagrodzenia za korzystanie z nieruchomości w zakresie służebności odpowiadającej służebności przesyłu, gdyż ani to roszczenie, ani jego realizacja nie zmienia relacji prawnorzeczowych właściciela z posiadaczem służebności, zwłaszcza że właściciel może nie żądać ustanowienia służebności, lecz wyłącznie wynagrodzenia na podstawie stosunku obligacyjnego. Taka sama mogła być jego wola na gruncie przepisów sprzed zmiany kodeksu cywilnego w 2008 roku i jej realizacja była dopuszczalna w wyniku umowy właściciela nieruchomości z posiadaczem służebności albo w ramach posiadania bezumownego (por. uzasadnienie uchwały 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 26 listopada 2014 roku, III CZP 45/14, OSNC 2015/5/54).

Podzielając w pełni powyżej zaprezentowane stanowisko należy uznać, że samo wytoczenie powództwa o zapłatę w niniejszej sprawie (pozew z dnia 22 stycznia 2013 roku) nie skutkowało przerwą biegu terminu zasiedzenia. Skutek taki miało jednak złożenie wniosku z dnia 22 stycznia 2013 roku o zawezwanie przedsiębiorstwa energetycznego do próby ugodowej, w którym wyrażone zostało wprost żądanie B. P. i S. P. usunięcia linii napowietrznej 110 kV przebiegającej nad nieruchomością stanowiącą ich własność. Żądanie demontażu urządzenia infrastruktury elektroenergetycznej stanowi niewątpliwy instrument zmierzający do zaniechania wykonywania służebności odpowiadającej swą treścią służebności przesyłu, a w konsekwencji czynność skutkującą przerwaniem biegu zasiedzenia w rozumieniu art. 123 § 1 pkt 1 k.c.

Mając na uwadze treść dotychczasowych rozważań roszczenie powodów pozostawało usprawiedliwione co do zasady. Wysokość należnego zaś odszkodowania z tytułu bezumownego korzystania przez przedsiębiorstwo energetyczne z nieruchomości B. P. i S. P. w okresie objętym żądaniem pozwu została określona na podstawie ekspertyzy z zakresu wyceny nieruchomości przy uwzględnieniu powierzchni tzw. strefy technicznej.

Określając zakres bezumownego korzystania z nieruchomości powodów Sąd przyjął powierzchnię pasa technicznego. Ekspert z zakresu energetyki i techniki cieplnej wyjaśnił różnice między tzw. strefą techniczną, a tzw. strefą technologiczną (ochronną). Uwzględniając charakter żądania sformułowanego przez powodów tj. odszkodowania za bezumowne korzystanie z części nieruchomości stanowiącej ich własność nieuzasadnionym pozostawało przyjmowanie powierzchni tzw. strefy technologicznej (ochronnej), która związana jest z oddziaływaniem linii energetycznej na organizm żywy.

W pierwszej kolejności niezbędnym pozostaje odwołanie się do ustawowej definicji służebności przesyłu. Bezspornym bowiem jest fakt, że zakres korzystania z nieruchomości powodów przez przedsiębiorstwo energetyczne ma taki właśnie charakter, zbliżony do instytucji opisanej w art. 305 ¹ k.c. W myśl zaś tego przepisu nieruchomość można obciążyć na rzecz przedsiębiorcy, który zamierza wybudować lub którego własność stanowią urządzenia, o których mowa w art. 49 § 1, prawem polegającym na tym, że przedsiębiorca może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń (służebność przesyłu). Zestawienie treści tego prawa z treścią art. 285 k.c. wskazuje, że odpowiada ono pierwszemu wskazanemu w art. 285 § 1 k.c. rodzajowi służebności. Pozostałe dwa rodzaje tj. ograniczenie właściciela w możliwości dokonywania określonych działań oraz niemożność wykonywania poszczególnych uprawnień nie zostały przeniesione przez ustawodawcę do art. 305 ¹ k.c. Ustawodawca spośród trzech rodzajów obciążeń służebnością z art. 285 § 1 k.c. wybrał do art. 305 ¹ k.c. tylko pierwszy rodzaj obciążenia, mianowicie „do korzystania” (właściciel nieruchomości władnącej może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej). Tym samym służebność przesyłu jest służebnością „do korzystania” (przedsiębiorca może korzystać), a nie służebnością w modelu drugim i trzecim z art. 285 § 1 k.c. (por. uzasadnienie postanowienia Sądu Okręgowego w Łodzi w sprawie III Ca 320/16, Lex nr 2129837). Oznacza to, że brak jest podstaw do przyjmowania powierzchni w zakresie szerszym, niż niezbędny do zapewnienia prawidłowego i niezakłóconego działania sieci przesyłowej przedsiębiorstwa, w szczególności bieżącego dostępu celem dokonywania kontroli, konserwacji, modernizacji, remontów, czy usuwania stwierdzonych awarii (por. m.in. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 19 kwietnia 2012 roku, V CSK 190/11, Lex nr 1212828, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 kwietnia 2008 roku, II CSK 627/07, Lex nr 479316).

W powyższym świetle znamiennym pozostaje wypowiedź biegłego w trakcie rozprawy z dnia 26 lipca 2016 roku (k.383), zgodnie z którą powierzchnia tzw. strefy technicznej pozostaje wystarczająca do konserwacji i napraw linii przebiegającej nad działką powodów.

W dalszej kolejności należy podkreślić, że sformułowane przez powodów żądanie dotyczy bezumownego korzystania z części nieruchomości stanowiącej ich własność. Zwrot „korzystanie” powinien wiązać się z faktycznym wykorzystywaniem nieruchomości przez przedsiębiorstwo energetyczne, nie zaś potencjalnym ograniczeniem uprawnień właścicielskich związanych z obecnością infrastruktury elektroenergetycznej. Innymi słowy niezbędnym staje się wyznaczenie powierzchni rzeczywiście niezbędnej do eksploatacji urządzenia, a więc takiej, w jakiej obszarze następuje ewentualne korzystanie z nieruchomości. Sam zaś fakt, że powodowie pozostają ograniczeni w wykonywaniu swych uprawnień w szerszym zakresie (tzw. strefa technologiczna – ochronna), nie oznacza, że przestrzeń ta w całości podlega wykorzystaniu ze strony pozwanej. Nie ulega przy tym wątpliwości, że tzw. strefa technologiczna (ochronna) jest szersza i zawiera w sobie tzw. strefę techniczną. W konsekwencji wszelkie negatywne następstwa usytuowania urządzeń elektroenergetycznych na nieruchomości powodów (ograniczające uprawnienia właścicielskie), a wykraczające poza strefę faktycznego korzystania przez przedsiębiorstwo energetyczne, nie stanowią przedmiotu rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie, która dotyczy faktycznego bezumownego korzystania przez pozwaną, a nie przykładowo odszkodowania z tytułu obniżenia wartości rynkowej nieruchomości z uwagi na obecnośc w jej obrębie urządzenia infrastruktury elektroenergetycznej.

Uwzględniając powyższe Sąd nie znajduje uzasadnienia w powoływaniu przez biegłego przepisów rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 6 lutego 2003 roku w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych (Dz.U. 2003, Nr 47, poz. 401), bowiem istotą problemu w niniejszej sprawie nie pozostaje kwestia bezpieczeństwa i higieny pracy, lecz wyznaczenie powierzchni niezbędnej do bieżącej eksploatacji i konserwacji linii energetycznej. Zgodnie z treścią § 55 ust. 1 pkt 4 przywołanego aktu prawnego tzw. strefa technologiczna (ochronna) obejmuje obszar po 15 metrów licząc od skrajnych przewodów linii energetycznej 110 kV, co w przypadku nieruchomości powodów prowadzi do ustalenia jej powierzchni w wymiarze 705,5 m ² (uzupełniająca pisemna opinia biegłego z zakresu energetyki i techniki cieplnej k.362). Mając na uwadze fakt, że nieruchomość stanowiąca działkę powodów obejmuje obszar 1.040 m ², tzw. strefa technologiczna (ochronna) zajmowałaby ok. 68 % całej jej powierzchni (705,5 / 1.040 = 0,678). W świetle tych danych, a także uprzednio podniesionych okoliczności, nie sposób przyjąć, aby przedsiębiorstwo energetyczne pozostawało w realnej potrzebie wykorzystywania nieruchomości powodów w aż tak znaczącym zakresie dla celów bieżącej eksploatacji wykorzystywanej infrastruktury elektroenergetycznej.

Na koniec należy jedynie zaznaczyć, że nie kwestionując autorytetu Sądów Apelacyjnych w Szczecinie, Ł. i W., a także Sądu Okręgowego w Białymstoku, treść załączonych przez stronę powodową rozstrzygnięć (pisma procesowe k.289 – 292, k.327 – 329) nie rzutowała na wynik niniejszego postępowania. Wiążąca się nierozerwalnie z konstytucyjną zasadą niezawisłości sędziowskiej zasada jurysdykcyjnej samodzielności sądu zakłada zarówno samodzielność sądu w ustalaniu faktów sprawy, jak i samodzielność w wykładni prawa, oraz samodzielność w rozstrzyganiu na podstawie ustalonych faktów i dokonanej wykładni. Samodzielność jurysdykcyjna sądu ma na celu z jednej strony zapewnienie sędziemu określonej swobody decyzyjnej, a z drugiej - poczucia pełnej odpowiedzialności za wydane orzeczenie (por. wyrok SN z dnia 11 grudnia 2014 roku, (...) 61/14, LEX nr 1583237). Tym samym praktyka polegająca na odwoływaniu się do treści orzeczeń sądów powszechnych zapadłych w sprawach o zbliżonym charakterze nie może stanowić argumentu przesądzającego o racji zajmowanego stanowiska. Na marginesie jedynie warto podkreślić, że w ramach kontroli instancyjnej toczącej się w sprawach I ACa 665/14 (Sąd Apelacyjny w Szczecinie), I ACa 85/13, I ACa 1446/13 i I ACa 1356/12 (Sąd Apelacyjny w Łodzi) oraz I ACa 334/11 (Sąd Apelacyjny w Warszawie) przedmiotem postępowania apelacyjnego nie była weryfikacja prawidłowości przyjętej przez Sądy I Instancji powierzchni tzw. strefy ochronnej. Przedstawiona zaś teza orzeczenia Sądu Okręgowego w Białymstoku łączy obecność linii energetycznej z możliwością prowadzenia procesu budowlanego przez właściciela nieruchomości, a jak już wcześniej wskazano służebność przesyłu należy do kategorii służebności czynnych (wiąże się z korzystaniem przez przedsiębiorcę). W konsekwencji przedstawione przez stronę powodową tezy orzeczeń nie potwierdzają jednolitej, ugruntowanej praktyki orzeczniczej sądów powszechnych w zakresie przyjęcia tzw. strefy ochronnej jako powierzchni nieruchomości niezbędnej do wykorzystywania przez zakład energetyczny w związku z bieżącą eksploatacją urządzeń infrastruktury elektroenergetycznej.

Z powyższych względów powierzchnia niezbędna do bieżącej eksploatacji i konserwacji linii energetycznej 110 kV przebiegającej nad nieruchomością powodów została określona na 300,68 m ², w tym 177,08 m ² pasa technicznego oraz 123,60 m ² drogi dojazdowej. Dla tak ukształtowanej zaś strefy bezumownego korzystania ze strony pozwanego przedsiębiorstwa energetycznego wysokość wynagrodzenia została ustalona łącznie na kwotę 2.316 złotych, przy czym 941 złotych w okresie od dnia 9 maja 2003 roku do dnia 31 grudnia 2003 roku oraz 1.375 złotych w okresie od dnia 1 stycznia 2004 roku do dnia 31 grudnia 2004 roku.

Podstawą ustalenia wysokości należnego powodom odszkodowania była ekspertyza sporządzona przez biegłego z zakresu wyceny nieruchomości. Przedłożona opinia spełniała wszelkie wymogi pozwalające na uznanie jej za pełnoprawny środek służący do ustalenia faktów mających znaczenie dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy, zaś zarzuty zgłaszane w szczególności przez stronę powodową, co do przyjętej metodologii skutkującej zaniżoną wartością określonego odszkodowania nie zasługiwały na uwzględnienie.

Po pierwsze, biegła wyjaśniła szczegółowo sposób określenia wynagrodzenia metodą pośrednią z uwagi na brak danych z lokalnego rynku dotyczących wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości przez przedsiębiorców przesyłowych w przeszłości (okres opiniowany dotyczył czasu od dnia 9 maja 2003 roku do dnia 31 grudnia 2004 roku). Wskazała przy tym, że przyjęta metodologia pozwala na określenie potencjalnych dochodów brutto z pasa bezumownego korzystania w okresie objętym żądaniem pozwu przy uwzględnieniu wartości rynkowej 1m ² nieruchomości w kolejnych latach, rynkowych relacji potencjalnego dochodu brutto z podobnych nieruchomości do ich wartości, współczynnika stopnia ingerencji przedsiębiorcy w prawo własności (tzw. współkorzystanie z pasa bezumownego korzystania), a także powierzchni pasa bezumownego korzystania. Z uwagi na brak w obrocie rynkowym transakcji dotyczących nieruchomości o podobnych cechach rynkowych tj. obciążonych podobnymi urządzeniami w podobny sposób, wartość rynkowa nieruchomości obciążonej określono na podstawie cen transakcyjnych nieruchomości nieobciążonej z uwzględnieniem stopnia obniżenia jej wartości rynkowej na skutek istniejącej infrastruktury elektroenergetycznej. Ostatecznie współczynnik utraty wartości rynkowej gruntu z tytułu obciążenia go nadziemnymi urządzeniami elektroenergetycznymi ustalony został na poziomie 20 %. Ewentualne kwestionowanie wartości przyjętego współczynnika nie znajduje uzasadniania, skoro bezspornym pozostaje fakt obecności infrastruktury elektroenergetycznej na nieruchomości powodów, co niewątpliwie wpływa na wartość transakcyjną 1m ² gruntu. Innymi słowy brak jest podstaw do przyjęcia jako jednostki porównywalnej gruntu nieobciążonego naniesieniami energetycznymi bądź pominięcia współczynnika utraty wartości gruntu, skoro wysokość odszkodowania opiera się na potencjalnym dochodzie, jaki właściciel mógłby uzyskać, czyniąc część wykorzystywanego przez przedsiębiorstwo energetyczne gruntu rynkowym przedmiotem obrotu. Próba wykazania możliwości uzyskania ceny transakcyjnej w przypadku nieruchomości powodów (w części wykorzystywanej przez pozwaną) na poziomie gruntu nieobciążonego pozostaje czysto hipotetyczna, a przy tym nie koresponduje z zasadami logiki i doświadczenia życiowego. Nie sposób bowiem przyjąć, ażeby potencjalny zainteresowany mając świadomość obecności urządzeń elektroenergetycznych gotowy był zapłacić cenę/ wynagrodzenie odpowiadające nieruchomościom nieobciążonym. W konsekwencji oszacowana wartość 1m ² podobnego gruntu wyniosła odpowiednio 69,20 złotych w 2003 roku (86,50 złotego x 0,8) oraz 65,71 złotych w 2004 roku (82,14 złotego x 0,8).

Po wtóre, wartość rynkowa 1m ² gruntu o podobnym przeznaczeniu i cechach rynkowych oszacowana została w oparciu o najbardziej prawdopodobną cenę możliwą do uzyskania na rynku z uwzględnieniem cen transakcyjnych oraz założeniu, że strony umowy były od siebie niezależne tj. nie działały w sytuacji przymusowej i miały stanowczy zamiar zawarcia umowy, a także upłynął czas niezbędny do wyeksponowania nieruchomości na rynku i do wynegocjowania warunków umowy. Biegła wyjaśniła przy tym wybór podejścia porównawczego metodą porównywania parami z korygowaniem ceny średniej uwzględniającego lokalizację, infrastrukturę techniczną i powierzchnię nieruchomości przyjętych w ramach opracowanego operatu. W tym zakresie nie budzi zastrzeżeń odwołanie się do rynku prawa własności niezabudowanych nieruchomości gruntowych przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową rezydencjalną i jednorodzinną z terenu dzielnicy B. w okresie 2003 – 2004. Przyjęte przez eksperta ceny transakcyjne odwołują się do czasookresu objętego żądaniem pozwu, dotyczą nieruchomości położonych w zbliżonej lokalizacji (peryferie tradycyjnego obszaru dzielnicy B., jak w przypadku ulicy (...)), a przy tym gruntów o charakterze zbliżonym do rodzaju powierzchni wykorzystywanej przez pozwaną (grunt niezabudowany). W odniesieniu do charakteru gruntu stanowiącego czynnik porównawczy ekspert szczegółowo wyjaśniła przyczyny uwzględnienia jedynie gruntów budowlanych (pod zabudowę mieszkaniową), przy czym niezabudowanych, a przedstawiona argumentacja była przekonywująca. Nie sposób zanegować okoliczności, że pas techniczny wykorzystywany przez przedsiębiorstwo energetyczne obejmuje grunt niezabudowany. Tym samym przedmiotem ewentualnej rynkowej transakcji mogłaby pozostawać działka lub jej część o takim właśnie charakterze. Strona powodowa nie przedstawiła przy tym argumentów, które pozwalałyby na przyjęcie, że w takim przypadku potencjalny nabywca skłonny byłby zapłacić cenę/ wynagrodzenie jak w przypadku nieruchomości zabudowanej. Bezsporna pozostaje przy tym różnica w wartości gruntu zabudowanego i niezabudowanego (wyższą wartość 1m ² gruntu osiągają działki zabudowane). W tym miejscu należy podzielić stanowisko eksperta o braku wpływu na wartość zajętego bezumownie gruntu z uwagi na zlokalizowany w strefie pasa technicznego basen ogrodowy (zdjęcie k.260). Konstrukcja ta jako obiekt małej architektury służący rekreacji codziennej (art. 3 pkt 4 ust. c ustawy z dnia 7 lipca 1994 roku Prawo Budowlane – Dz.U. 2016, poz. 290 j.t.) nie zmienia charakteru wykorzystywanego gruntu na zabudowany, w szczególności nie może być utożsamiana z zabudową mieszkaniową. Odnosząc tą kwestię do uwarunkowań rynkowych trudno przyjąć, aby część działki z usytuowanym na niej basenem ogrodowym znalazła nabywcę, który zaoferowałby cenę jak za nieruchomość zabudowaną. Oczywiście sytuacja taka pozostaje hipotetycznie możliwa, przy czym mało prawdopodobna w świetle zasad logiki i doświadczenia życiowego. W tym zakresie argumenty eksperta znajdują pełne poparcie ze strony Sądu.

Jednocześnie nie można stracić z pola widzenia faktu, że napowietrzna linia energetyczna 110 kV usytuowana nad częścią nieruchomości powodów nie wpływa na użytkowanie całej nieruchomości, lecz ogranicza sposób korzystania z niej jedynie w części znajdującej się w obrębie tzw. strefy technicznej. Biegła zasadnie przy tym wyjaśniła, że niezależnie od rodzaju zabudowy zlokalizowanej na pozostałej części nieruchomości (budynek mieszkalny, gospodarczy czy też brak zabudowy), a także jej stanu technicznego – korzystanie z części gruntu przez przedsiębiorstwo przesyłowe jest jednakowe i w każdym przypadku obejmuje dostęp do urządzenia przesyłowego w celu przeprowadzenia jego konserwacji, czy usunięcia awarii. Innymi słowy rodzaj i charakter zabudowań w strefie nie objętej bezumownym korzystaniem pozostaje irrelewantny dla sposobu i zakresu ingerencji w prawo własności ze strony przedsiębiorcy energetycznego. Trudno nie zgodzić się z tak przedstawioną argumentacją, skoro w realiach niniejszej sprawy pas techniczny przebiega w obrębie terenu niezabudowanego. Przyjęcie odmiennego stanowiska skutkowałoby faktycznym różnicowaniem wartości odszkodowania, przy porównywalnym stopniu korzystania przez przedsiębiorcę, w zależności od rodzaju i wartości innych zabudowań w ramach tej samej nieruchomości. Taka metodologia nie jest zaś uprawniona. Bez wątpienia rodzaj zabudowy, jej stan techniczny, a także kubatura pozostają istotnymi czynnikami wpływającym na wartość nieruchomości jako całości stanowiącej przedmiot obrotu. Niemniej jednak w tym konkretnym stanie faktyczny, co zostało już wcześnie zasygnalizowane, zakres korzystania odnosi się jedynie do części nieruchomości, a przy tym niezabudowanej. Współużytkowanie przez stronę pozwaną i jej poprzedników prawnych nie rozciąga się na całą nieruchomość, lecz obejmuje strefę pasa technicznego wraz z powierzchnią drogi dojazdowej w obszarze niezabudowanym. Tym samym brak jest podstaw do szacowania wysokości odszkodowania porównywalnych wartości 1m ² nieruchomości zabudowanych.

Po trzecie, biegła z zakresu wyceny nieruchomości uzasadniła wyczerpująco wartość współczynnika rynkowej relacji potencjalnego dochodu brutto z podobnych nieruchomości do ich wartości (tzw. współczynniku u) odnosząc go do stopy kapitalizacji brutto, a także wartość współczynnik stopnia ingerencji przedsiębiorcy w prawo własności (tzw. współczynnik k) z podaniem szeregu elementów rzutujących na jego ostateczny wymiar m.in. okres korzystania, zapewnienie nieskrępowanego dostępu do urządzeń, ograniczenie swobody zagospodarowania terenu, pogorszenie walorów estetycznych, wyłączenie możliwości pracy urządzeń o określonych parametrach, tolerowanie uciążliwości związanych z bieżącą eksploatacją, naprawami czy remontami, wielkość powierzchni pasa technicznego względem powierzchni całej nieruchomości oraz przebieg samej linii.

Po czwarte, ekspert wyjaśniła brak możliwości uwzględnienia w ramach przygotowanego operatu cen transakcyjnych przedstawionych przez stronę powodową. I tak umowa sprzedaży z dnia 23 marca 2010 roku (k.310 – 312) dotyczyła udziału (a nie całości nieruchomości), gruntu zabudowanego, a przy tym transakcja miała miejsce przeszło 6 lat po okresie będącym przedmiotem ekspertyzy. Co istotne biegła odwołując się do swej długoletniej wiedzy z zakresu (...) rynku nieruchomości potwierdziła, że widoczny wzrost cen nieruchomości miał miejsce w 2005 roku, jego apogeum nastąpiło w okresie 2007 – 2009, by następnie stopniowo obniżać się od 2010 – 2012 roku. Z kolei umowa sprzedaży z dnia 9 maja 2003 roku (k.321 – 322), a więc nieruchomości stanowiącej własność powodów dotyczyła transakcji gruntu zabudowanego. Warto przy tym podkreślić, że biegła nie kwestionowała zawartych w obu umowach cen nieruchomości zabudowanych będących przedmiotem obrotu, jednakże podawała zasadne argumenty wykluczające przydatność tych transakcji dla potrzeb sporządzenia opinii jako nieodnoszących się do gruntu niezabudowanego, a więc faktycznie wykorzystywanego przez przedsiębiorstwo energetyczne w realiach niniejszej sprawy. Ponownie należy zaakcentować konkluzje eksperta, z których wynika, że sposób eksploatacji urządzeń przesyłowych nie jest uzależniony od elementów zabudowy nieruchomości położonych poza strefą faktycznego korzystania. Jednocześnie w zakresie transakcji gruntów zabudowanych głównym elementem cenotwórczym pozostaje budynek, a nie sam grunt. Dopiero przeznaczenie budynku do rozbiórki (jego dekapitalizacja) skutkowałaby przeniesieniem ciężaru z samej zabudowy na grunt. Okoliczność ta pozostaje o tyle istotna, że powodowie próbując odwoływać się do średniej wartości gruntu nabytego w dniu 9 maja 2003 roku (340.000 złotych / 1.040 m ² = 326,92 zł/m ²) pomijają dwie okoliczności. Nieruchomość stanowiąca przedmiot umowy sprzedaży zabudowana była budynkiem o kubaturze 1.325 m ³ i powierzchni użytkowej około 240 m ², co bezspornie wpływało na wartość całej nieruchomości. Niewątpliwie sprzedaż tej samej działki, ale niezabudowanej nie zostałaby sfinalizowania za kwotę 340.000 złotych. Co więcej transakcja dotyczyła całości nieruchomości jako zabudowanej działki gruntu, podczas gdy w niniejszej sprawie istotą problemu pozostawało ustalenie, jaki dochód mogliby uzyskać powodowie, gdyby zdecydowali się na komercyjne wykorzystanie części swej działki (niezabudowanej) w tożsamym zakresie, w jaki korzystało z niej przedsiębiorstwo energetyczne w okresie objętym żądaniem pozwu. W tym kontekście znów można odwołać się do zasad logiki i doświadczenia życiowego i rozważyć, czy potencjalny zainteresowany np. dzierżawą gruntu (niezabudowanego) zaakceptowałby w tym okresie stawkę 326,92 zł/m ², a więc około czterokrotnie wyższą niż średnio rynkowa (około 80 – 90 zł/m ²).

Uwzględniając treść powyższych rozważań Sąd oparł się na ekspertyzie biegłego z zakresu wyceny nieruchomości, co w konsekwencji prowadziło do uwzględnienia żądania powodów jedynie częściowo to jest w wysokości 2.316 złotych, którą ostatecznie przyznał solidarnie na rzecz powodów. W pozostałym zakresie powództwo podlegało oddaleniu.

O odsetkach Sąd orzekł na podstawie art. 481 k.c., zgodnie z którym jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. W zakresie żądania zasądzenia odsetek istotne jest ustalenie momentu, w którym dłużnik opóźnił się ze spełnieniem świadczenia. Żądanie w zakresie odszkodowania za okres od dnia 9 maja 2003 roku do dnia 31 grudnia 2004 roku zostało skonkretyzowane w pozwie, którego odpis został doręczony stronie pozwanej w dniu 25 lutego 2013 roku (k.26). Skoro w tej dacie (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w L. powzięła wiadomość o skierowanym wobec niej roszczeniu, żądanie należności ubocznych pozostawało usprawiedliwione od dnia następującego po dniu doręczenia odpisu pozwu, a więc od dnia 26 lutego 2013 roku.

Wysokość odsetek została określona na podstawie art. 481 § 2 k.c. z uwzględnieniem zmiany treści przepisu, jaka nastąpiła z dniem 1 stycznia 2016 roku w związku z wejściem w życie ustawy z dnia 9 października 2015 roku o zmianie ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2015, poz. 1830). Dlatego też w okresie do dnia 31 grudnia 2015 roku przyznano odsetki w wysokości odsetek ustawowych, zaś w okresie od dnia 1 stycznia 2016 roku w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 100 zdanie 1 in fine k.p.c. zgodnie z zasadą stosunkowego rozdzielnia kosztów procesu, w myśl której strony powinny ponieść jego koszty w takim stopniu, w jakim przegrały sprawę, a zatem strona powodowa w 88 %, zaś pozwana w 12 %. Koszty procesu wyniosły łącznie 17.351 złotych, w tym po stronie powodów w kwocie 10.734 złote (w postępowaniu przed sądem I instancji : 1.000 złotych tytułem opłaty sądowej od pozwu, 2.400 tytułem kosztów zastępstwa procesowego - § 6 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu, 34 złote – tytułem opłat skarbowych od pełnomocnictwa; w postępowaniu przed sądem II instancji : 1.000 złotych tytułem opłaty sądowej od apelacji; 1.200 złotych tytułem kosztów zastępstwa procesowego - § 12 ustęp 1 punkt 1 powołanego rozporządzenia; w postępowaniu ponownym przed sądem I instancji : 2.400 złotych tytułem kosztów zastępstwa procesowego - § 6 punkt 5 powołanego rozporządzenia i 2.700 złotych tytułem zaliczek na wynagrodzenie biegłych), zaś po stronie pozwanej 6.617 złotych (w postępowaniu przed sądem I instancji : 2.400 tytułem kosztów zastępstwa procesowego - § 6 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu, 17 złotych tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa; w postępowaniu przed sądem II instancji : 1.800 złotych tytułem kosztów zastępstwa procesowego - § 13 ustęp 1 punkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu; w postępowaniu ponownym przed sądem I instancji : 2.400 złotych tytułem kosztów zastępstwa procesowego - § 6 punkt 5 powołanego rozporządzenia w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu). Powodów, zgodnie z powyższą zasadą powinny obciążać koszty w wysokości 15.268,88 złotych (0,88 x 17.351 złotych), skoro jednak faktycznie ponieśli koszty w kwocie 10.734 złotych, to winni zwrócić solidarnie na rzecz (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w L. kwotę 4.534,88 złotych (15.268,88 złotych – 10.734 złotych).

W toku niniejszego postępowania wygenerowane zostały również koszty sądowe, które tymczasowo poniósł Skarb Państwa w łącznej kwocie 3.174,30 złotych, obejmujące wynagrodzenie biegłych : 1.382,47 złotych (k.207), 225,20 złotych (k.227), 108,86 złotych (k.272), 235,94 złotych (k.306), 138,53 złotych (k.350), 473,35 złotych (k.371), 225,20 złotych (k.385) oraz 384,75 złotych (k.409). Uwzględniając treść art. 113 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz stopień, w jakim każda ze stron przegrała proces (powodowie wygrali postępowanie w 12%, zaś strona pozwana w 88%) Sąd nakazał pobrać na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi solidarnie od B. P. i S. P. kwotę 2.793,38 złotych (0,88 x 3.174,30 złotych) oraz od (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w L. kwotę 380,92 złotych (0,12 x 3.174,30 złotych).