Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 listopada 2019 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie III Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 16 października 2019 r. w Warszawie na rozprawie

sprawy z powództwa E. M.

przeciwko Bankowi (...) S.A. z siedzibą w W.

o zapłatę

1.  Zasądza od pozwanego Banku (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz powódki E. M. kwotę 99.747,43 (dziewięćdziesiąt dziewięć tysięcy siedemset czterdzieści siedem i 43/100) złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 7 lipca 2017 roku do dnia zapłaty;

2.  Oddala powództwo w pozostałym zakresie;

3.  Zasądza od pozwanego Banku (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz powódki E. M. kwotę 5417 (pięć tysięcy czterysta siedemnaście) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu;

4.  Nakazuje pobrać od pozwanego Banku (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz Skarbu Państwa- Sądu Okręgowego w Warszawie kwotę 1000 (jeden tysiąc) złotych tytułem nieopłaconej opłaty sądowej od pozwu.

Sędzia del. Ewa Suchecka- Bartnik

Sygn. akt III C 404/17

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 27 marca 2017 roku powódka E. M. (zwana dalej również powódką) wniosła o zasądzenie od pozwanego Banku (...) S.A. z siedzibą w W. kwoty 99747,43 zł tytułem nienależnego świadczenia (prowizji, opłaty za opinię dotyczącą wyceny nieruchomości i spłaconych rat kredytu) wraz z odsetkami od dnia 27 maja 2016 roku do dnia zapłaty oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kosztów postępowania według norm przepisanych.

Wskazała, że umowę zawarła jako konsument. Umowa kredytu indeksowanego zawierała mechanizm indeksacji, w oparciu o który w zamian za obciążenie kredytobiorcy ryzykiem kursowym, bank oferował niżej oprocentowany kredyt. Kredyt ten jednak pozostawał kredytem w PLN. Tym samym dla istnienia tej umowy kredytu było właściwe funkcjonowanie mechanizmu indeksacji- był to zatem szczególny rodzaj umowy. Jednocześnie wskazała, że jest on niezbędnym elementem dla wykonania umowy, brak tej klauzuli lub jej wadliwość powoduje że umowa nie może zostać wykonana. Podniosła twierdzenia i argumentację związaną z abuzywnością postanowienia dotyczącego indeksacji oraz postanowień odnoszących się do kursu waluty, które nie były z nią negocjowane, a poprzez pozostawienie bankowi pełnej dowolności w zakresie kształtowania kursu waluty jest rażąco sprzeczne z dobrymi obyczajami i narusza interes powódki. Abuzywność tych postanowień umowy powoduje jej nieważność.

Podniosła także że umowa ta jest nieważna z uwagi na zastosowanie nieuczciwych praktyk rynkowych – poprzez brak możliwości spłaty kredytu bezpośrednio w CHF jak i zatajenie, że kosztem kredytu jest również spread.

Wskazała kolejno na nieważność umowy wynikającą z wprowadzenia jej w błąd co do całkowitego kosztu kredytu- zatajenie spready oczy dowiedziała się po zasięgnięciu porady prawnej 16 maja 2016 roku. Podniosła nadto, że postanowienia umowy nie uprawniały banku do indeksowania odsetek, czego dopuścił się pozwany.

Wskazała wreszcie na nieważność umowy z uwagi na jej sprzeczność z 69 ustawy Prawo Bankowe i art. 353 zn 1 k.c. bowiem umowa ta przewidywała , że powódka otrzyma kredyt w złotówkach a dokona spłaty we frankach, za pomocą złotówek, które były wymieniane przez bank według jego kursów na franki.

W odpowiedzi na pozew pozwany Bank (...) S.A. z siedzibą w W. (zwany dalej również bankiem lub pozwanym) wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych oraz opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

Pozwany podniósł, że kredyt udzielony powódce był kredytem walutowym bowiem oprocentowany był stawką Libor, wskazuje na to sposób jego ewidencjonowania oraz spłaty. Kredyt udzielony był zatem w CHF- wysokość kredytu stanowiła odpowiednik w PLN udzielonej kwoty w CHF. Bank nie ustalił przy tym dowolnie wysokości zobowiązania powódki ani nie miał w ogóle takiego uprawnienia, nie ustalał również dowolnie kursów waluty.

Wskazał, że ryzyko banku w tych kredytach jest analogiczne jak ryzyko kredytobiorców, ale bank zabezpiecza się poprzez transakcje na rynku między bankowym FX SWAP i CIRS. Podniósł, że nie jest to kredyt waloryzowany, ale odrębny rodzaj kredytu walutowego indeksowanego do waluty obcej, wskazując, że w tej walucie obcej został jej udzielony kredyt, który następnie finalnie został wypłacony w walucie zakupu nieruchomości. Powódka miała świadomość ryzyka walutowego jak i tego, że trend stabilności CHF kiedyś się skończy. Podniósł, ze faktycznym powodem wniesienia pozwu jest realny spadek wartości złotówki w stosunku do CHF, a taka przyczyna nie zasługuje na ochronę, ponieważ bank nie ma wpływu na kurs waluty, a powódka o ryzyku kursowym wiedziała. Akceptacja żądań powódki oznaczałaby również nieuzasadnione pogorszenie sytuacji banku, całkowite zwolnienie jej z długu. Podniesiono wreszcie, że powódka nie wykazała, by bank stosował kursy nierynkowe. Nadto, że powódka miała możliwość przewalutowania kredytu- bezpłatnego z czego nie skorzystała. Bank na długo przed wejściem w życie ustawy antyspreadowej dopuszczał możliwość spłaty bezpośrednio w CHF o czym stanowił § 8 ust. 4 regulaminu.

Pozwany wskazał, że ma status Dealera Rynku Pieniężnego – w oparciu o jego kurs NBP ustalał kursy średnie. W odpowiedzi na pozew pozwany zawarł również ogólne wskazania co do pozycji kredytów w CHF na rynku polskim w latach 2004-2008.

Wskazał, że umowa nie była nieważna jako sprzeczna z art. 69 ustawy prawo bankowe czy 353 ¹ k.c.

Zakwestionował twierdzenia powódki o abuzywności postanowień umowy- były one negocjowane indywidualnie , postanowienia umowy są jednoznaczne, a dotyczą głównych świadczeń stron. Nie kształtują one również praw i obowiązków powódki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i nie naruszają w sposób rażący jej interesów. Podniósł, że powódka nie jest pokrzywdzona ekonomicznie z powodu zastosowania tych klauzul, bowiem w przypadku kredytu w PLN oprocentowanie oparte o WIBOR było wyższe. Wskazano, że powódka przez wiele lat nie kwestionowała mechanizmu indeksacji. Powołując się na wyrok z dnia 19 marca 2015 roku IV CSK 362/14 stwierdził, że poprzez spłatę sposób przeliczenia podlegał konkretyzacji. Kolejno bank wskazał, że nawet w przypadku uznania abuzywności tych postanowień lukę należało by wypełnić– skoro wolą stron było zawarcie umowy kredytu indeksowanego do CHF opartego o LIBOR. W efekcie zastosować należałoby zastosować kurs rynkowy ustalony w oparciu o ustalone zwyczaje zgodnie z art. 56 k.c., a w tym mieści się kurs NBP, o którym mowa w art. 358 § 2 k.c. Wskazał także, że Bank w oparciu o postanowienia ustawy antyspreadowej wprowadził do regulaminu postanowienia określające zasady ustalania kursów dla potrzeby spłat kredytów.

Wreszcie zakwestionował, by bank dopuścił się jakiejkolwiek nieuczciwej praktyki rynkowej jak i podniósł nieskuteczność złożonego przez powódkę oświadczenia o uchyleniu się od skutków prawnych złożonego oświadczenia woli o zawarciu umowy kredytu.

Wskazał nadto na brak odpowiedzialności pozwanego w oparciu o przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu, co więcej obowiązek wydania korzyści wygasł zgodnie z art. 409 k.c.- środki zostały zużyte a pozwany nie był i nie jest na ich skutek wzbogacony. Bank nie mógł liczyć się w chwili zawierania umowy i później z koniecznością zwrotu na rzecz powódki jakichkolwiek środków. Powołał się nadto na art. 411 pkt 1 k.c., wskazując, że strona powodowa wiedziała, że w jej przekonaniu nie jest do świadczenia obowiązana.

Finalnie pozwany odniósł zarzut przedawnienia wszystkich roszczeń jako wnoszonych w okresach comiesięcznych, do których zwrotu winien mieć zastosowanie 3 – letni termin przedawnienia.

(odpowiedź na pozew k. 120-205)

W piśmie procesowym z dnia 15 września 2017 roku powódka podtrzymując żądanie pozwu wskazała, że bezspornym jest jej status jako konsumenta. Zaprzeczyła, by udzielony jej kredyt był kredytem walutowym, jak i by kiedykolwiek otrzymała od pozwanego franki szwajcarskie, nie zawierała żadnych umów związanych z ich sprzedażą pozwanemu. Kredyt powódki był zabezpieczony jedynie w PLN. Wskazała, że podążając za twierdzeniami pozwanego należałoby uznać, że w umowie wpisano nieprawidłową kwotę kredytu – zamiast w CHF w PLN, co jest dodatkowym argumentem przemawiającym za nieważnością tej umowy. Skoro pozwany miał udzielić kredytu w innej walucie, a w umowie brak jest wskazania takiej kwoty i waluty to umowa nie zawiera essentialia negotii i jest nieważna. Podtrzymała argumentację związaną z abuzywnością postanowień umowy jak i wprowadzeniem jej w błąd- w tym także co do waluty kredytu. Wreszcie wskazała w ramach zarzutu sprzeczności umowy z art. 69 ustawy prawo bankowe, że kredyt indeksowany do CHF jest nie tyle kredytem ile produktem finansowym zawierającym w sobie pewne cechy kredytu, ramowej umowy o wymianę walut a po części inwestycyjną umowę finansową. Zaprzeczyła, by bank wyzbył się wzbogacenia jej kosztem, podnosząc, że twierdzenia pozwanego w tym zakresie są gołosłowne. Zakwestionowała zarzut przedawnienia.

Na rozprawie w dniu 3 września 2018 roku strona powodowa sprecyzowała, ze przedmiotem roszczenia odsetkowego są odsetki ustawowe za opóźnienie. ( nagranie płyta k. 539)

Na rozprawie w dniu 16 października 2019 roku strony wniosły jak dotychczas, strona pozwana oświadczyła, że nie kwestionuje przedłożonego przez powódkę a wystawionego przez bank zaświadczenia o wysokości spłat kredytu.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 1 kwietnia 2008 roku E. M. złożyła w Banku wniosek kredytowy nr (...) jako kwotę wskazując 120.000 zł na cel budowy systemem gospodarczym. We wniosku tym jako walutę kredytu zaznaczono CHF.

W dacie złożenia wniosku kredytowego powódka posiadająca wykształcenie ekonomiczne (nie ukończyła w tym czasie studiów wyższych) była zatrudniona w (...) Sp. z o.o. na stanowisku wiceprezesa zarządu z wynagrodzeniem w kwocie (...) zł. Powódka posiadała ówcześnie rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy w Banku (...). Zabezpieczeniem miało być ustanowienie hipoteki na nieruchomości kredytowanej w miejscowości Z., cesja praw z umowy ubezpieczenia nieruchomości w (...) i cesja praw z umowy ubezpieczenia na życie w (...)- oba ubezpieczenia grupowe kredytobiorców. We wniosku wyraziła zgodę na ubezpieczenie kredytu do czasu ustanowienia hipoteki. Wniosek kredytowy przyjęty został przez A. C.- pracownika Banku.

(wniosek kredytowy k. 66-68 i k. 220-222, zaświadczenie o zatrudnieniu k. 260, notatka k. 261, 262-263)

E. M. była następnie obsługiwana w ramach ubiegania się o kredyt hipoteczny przez pracownika oddziału banku (...) mieszczącego się w K. - J. K.. Powódka nie została poinformowana przez niego, ani przez A. M. (1) lub innego pracownika Banku, o możliwości spłaty kredytu bezpośrednio w CHF, nie została przedłożona jej oferta zawarcia umowy rachunku bankowego walutowego. J. K. nie odbywał żadnych szkoleń w zakresie kredytu indeksowanego do CHF przed udzielaniem w imieniu Banku tego rodzaju kredytów. Pracownicy banku mieli co prawda polecenie, by najpierw proponować klientom kredyty w złotówkach, jednak praktyka udzielania przez J. K. kredytów była taka, że jeżeli klienci od razu chcieli informacji o kredytach we frankach, kredytu złotówkowego im nie proponował. Informował on zwykle kredytobiorców, że do wypłaty kredytu będzie miał zastosowanie kurs kupna a do spłaty kurs sprzedaży. Klient mógł uzyskać wzór umowy kredytowej, jeżeli wniosek taki złożył. Negocjacje postanowień umowy były realnie możliwe w zakresie oprocentowania, prowizji, żadnych innych zmian innych postanowień podczas negocjacji nie stosowano, choć nie było zakazu negocjowania i innych postanowień umowy –taki wniosek podlegałby przekazaniu do centrali banku, bo oddział nie miał kompetencji negocjacyjnych. Zdarzało się że klient nie miał zdolności kredytowej w złotówkach i miał ją we frankach. Nie było ubezpieczenia od ryzyka walutowego w pozwanym banku. Pracownicy banku w owym czasie uzyskiwali prowizję za wolumen sprzedażnych kredytów, nie za walutę umowy kredytowej.

(zeznania świadka J. K. k. 589-590, zeznania świadka A. M. (2) k. 586-588– ze sprawy I CPS 64/18, zeznania powódki E. M. protokół rozprawy z dnia 16 października 2019 roku od 00:11:15 do 01:11:49)

Pracownik Banku obsługujący E. M. nie wytłumaczył jej, mimo kierowanych przez nią pytań, mechanizmu indeksacji, na czym dokładnie będzie to polegać i jakie będą konsekwencje, nie poinformował o możliwości negocjowania każdego postanowienia umowy, o możliwości spłaty kredytu bezpośrednio w CHF, jak również o spreadzie. Nie była także informowana że zmiana kurs waluty wpłynie na saldo jej zadłużenia w PLN. Była to pierwsza umowa o kredyt – w tym pierwsza umowa o kredyt powiązany z walutą zawarta przez powódkę. Powódka nigdy nie pracowała w bakowości ani jako księgowa.

( zeznania powódki E. M. protokół rozprawy z dnia 16 października 2019 roku od 00:11:15 do 01:11:49)

Przed podpisaniem umowy kredytowej powódce został przedłożony do podpisu również dokument o nazwie „informacja dla wnioskodawców ubiegających się o produkty hipoteczne indeksowane kursem waluty obcej oparte na zmiennej stopie procentowej”, w której pod nagłówkiem o treści „ryzyko zmian kursów walutowych” wskazano:

Wybierając zadłużenie w walucie obcej kredytobiorcy korzystają aktualnie z oprocentowania niższego w porównaniu z kredytem złotowym i spłacają miesięcznie niższą ratę kredytu. Dotyczy to przede wszystkim kredytów w EURO i we frankach szwajcarskich, a wynika ze znacznej różnicy w wysokości stawek referencyjnych , które są podstawą do ustalenia oprocentowania kredytu. Zgodnie z cennikiem Kredyt hipoteczny w okresie do 31 marca 2008 roku stawki referencyjne wynoszą:

- dla kredytów złotowych 5,6800% (WIBOR 3M)

- dla kredytów indeksowanych kursem franka szwajcarskiego : 2,7567% (LIBOR 3M CHF)

- dla kredytów indeksowanych kursem euro: 4,6840% (EURIBR 3M)

- dla kredytów indeksowanych kursem dolara amerykańskiego 4,7025%(LIBOR 3M USD)

Podkreślam jednak, że zaciągając zobowiązanie w walucie obcej, kredytobiorcy są narażeni na ryzyko zmiany kursów walutowych. Występowanie ryzyka kursowego sprawa, że zarówno rata spłaty jak i wysokość zadłużenia tytułem zaciągniętego kredytu przeliczona na PLN na dany dzień podlega ciągłym wahaniom, w zależności od aktualnego kursu waluty. Ryzyko kursowe jest znacznie mniejsze, jeżeli o kredyt walutowy ubiega się kredytobiorca, osiągający dochody w tej samej walucie obcej. Z wyżej wymienionych powodów warto rozważyć zaciągnięcie długoterminowego kredytu w PLN, jako korzystną alternatywę do kredytów walutowych, które mimo atrakcyjniejszych warunków celowych w długim okresie mogą okazać się droższe na skutek wzrostu kursów walutowych.

W zakresie Ryzyka zmian stóp procentowych wskazano, że zarówno w przypadku kredytów złotowych jak i walutowych oprocentowanych w oparciu o zmienną stopę procentową Kredytobiorca ponosi ryzyko zmian stóp procentowych. Wskazano, że oprocentowanie składa się ze stałej marży i zmiennej stopy referencyjnej w zależności od waluty kredytu i zmienia się co kwartał. Bank uwzględnia ustalając stawkę oprocentowania na dany okres wysokość stopy referencyjnej z ostatniego dnia roboczego miesiąca poprzedzającego kolejny kwartał kalendarzowy. Wskazano, że wysokość stopy referencyjnej ustalana jest nie przez bank lecz na rynku międzybankowym.

Dwa wyżej podane czynniki –zmienność kursów walutowych oraz wahania stóp procentowych powodują, że rzeczywiste koszty obsługi kredytu mogą okazać się znacząco wyższe od wcześniej założonych. Zachęcono klientów do zapoznania się z danymi historycznymi i sporządzanymi przez analityków prognozami dotyczącymi wahań kursów oraz wysokości stawek referencyjnych dla danej waluty, wartości które w danym momencie mogą być korzystniejsze dla klienta w długim okresie mogą okazać się niekorzystne, a także do zapoznania się z poniższym przykładem zmiany stopy procentowej oraz kursu waluty na wysokość raty kredytu. Poniżej została zamieszczona tabela, w której wskazano:

- wysokość raty kapitałowo-odsetkowej przy aktualnym poziomie kursu CHF i aktualnym poziomie stopy referencyjnej – 951,61 zł;

- wysokość raty kapitałowo-odsetkowej przy założeniu że stopa kredytu w CHF jest równa stopie procentowej kredytu w PLN, a kapitał jest większy o 20%- 1369,05 zł;

- wysokość raty kapitałowo-odsetkowej przy założeniu, że kurs CHF wzrośnie o wartość stanowiącą różnicę między maksymalnym a minimalnym kursem CHF z ostatnich 12 miesięcy, to jest o 14,22 %-1086,91 zł

- wysokość raty kapitałowo-odsetkowej przy założeniu, że stopa procentowa wzrośnie o 400,00 pb-1215,47 zł

wysokość raty kapitałowo-odsetkowej przy założeniu, ze stopa procentowa wzrośnie o wartość stanowiącą różnicę między maksymalną i minimalną wartością stopy referencyjnej z okresu ostatnich 12 miesięcy to jest o 0,79 pp- 1000,80 zł

Wskazano następnie, że po przeanalizowaniu tej informacji każdy wnioskodawca wybiera walutę najkorzystniejszą dla siebie, umożliwiającą optymalną formę spłaty zadłużenia. Podkreślono, że bank oferuje możliwość zmiany waluty kredytu wielokrotnie w trakcie okresu spłaty na PLN bezpłatnie.

Podano, że w załączeniu do informacji jest historia zmian kursu CHF do złotego i historia zmian stawki referencyjnej dla CHF, przy czym dokumenty te nie zostały faktycznie załączone do tej informacji i nie zostały podpisane przez powódkę.

W informacji tej zawarte jest oświadczenie o treści: „oświadczam, że zapoznałem się z powyższą informacją oraz że w pierwszej kolejności przedstawiono mi ofertę kredytu w PLN z której rezygnuję”. Pod treścią informacji i oświadczenia widnieje podpis powódki.

Dokument ten nie był omawiany przez powódkę i pracownika banku, na jej pytania pracownik wskazywał na stabilność tej waluty w poprzednim okresie, brak większych jej wahań.

(informacja z dnia 1 kwietnia 2008 roku k. 279, zeznania powódki w/w )

Jak wynikało zze wstępnej oceny zdolności kredytowej powódki posiadała ona zdolność kredytową przy racie kredytu wyliczonej na kwotę 781,95 zł, jak i 795,07 PLN miesięcznie.

(wstępna ocena zdolności kredytowej k. 245, 246)

Pismem złożonym w banku w obecności pracownika Banku J. K.z dnia 17 kwietnia 2008 roku powódka zwróciła się do Banku o to, by w związku z wydaniem decyzji kredytowej nr (...) skorygować jej wkład własny tak by poziom finansowania inwestycji przez bank wynosił 49,9%.

(wniosek k. 247)

W oparciu o złożony wniosek pracownik Banku nieobsługujący bezpośrednio powódki, któremu przesłany został wniosek kredytowy i załączone do niego dokumenty dokonał analizy jej zdolności kredytowej sporządzając 6 maja 2008 roku dokument parametry wyjściowe symulacji. Zgodnie z dostępnym w Banku symulatorem bank dokonał wyliczenia szacowanej wysokości rat dla kwoty wnioskowanego kredytu 120695 PLN i w walucie CHF przy założeniu, że stopa procentowa jest równa stopie w PLN a kapitał będzie wyższy o 20%- rata 1211,57, że kurs CHF wzrośnie o 12,31 %- to jest różnicę między kursem minimalnym a maksymalnym z ostatnich 12 miesięcy- 878,19 PLN, że stopa procentowa wzrośnie o 400,00 pb- 1095,08. Podobna symulacja została dokonana w dniu 16 kwietnia 2008 roku dla wniosku kredytowego w wysokości 121200 PLN z wybraną walutą kredytu CHF.

(dokument k. 248-249, dokument k. 249-250)

Dokumenty w postaci parametrów wyjściowych symulacji sporządzone przez analityka banku ten nie zostały przedstawione do zapoznania powódce, podobnie jak historia wahań CHF.

(dowód: zeznania powódki w/w)

W oparciu o analizę wniosku kredytowego wydana została decyzja kredytowa na kwotę kredytu 119500 zł, waluta CHF, do czego doliczono kwotę 1195 zł prowizji- łącznie kwota kredytu w PLN 120695, oprocentowanie zmienne 3,6850, marża banku 0,8. W decyzji wskazano na zabezpieczenia w postaci hipoteki kaucyjnej, ubezpieczenia na okres przejściowy- podając wartość składki 85 zł, ubezpieczenie na życie- umowa z (...) składka 24,14 zł, ubezpieczenie nieruchomości- umowa z (...) składka 13.00zł.

Powódka udokumentowała posiadanie wkładu własnego w kwocie 44390 zł.

Kredyt miał być wypłacony w transzach.

(decyzja kredytowa 7 maja 2008 roku k. 250-251, opinia k. 251v.-254, decyzja z 16 kwietnia 2008 roku k. 255-259)

Umowę ubezpieczenia nieruchomości i ubezpieczenia na życie powódka miała zawrzeć we własnym zakresie z (...) i potwierdzenie przystąpienia do ubezpieczenia grupowego miała dostarczyć do banku.

(decyzja kredytowa k. 250v. )

W dniu 12 maja 2008 roku zawarta została umowa kredytu hipotecznego nr (...) oznaczona datą -8 maja 2008 roku pomiędzy Bankiem (...) S.A. z siedzibą w W. reprezentowanym przez J. K. i A. C. a E. M. jako kredytobiorcą.

W § 1 tej umowy kredytobiorca oświadczył, że przed zawarciem umowy otrzymał Cennik kredyt Hipoteczny/pożyczka hipoteczna oraz regulamin obowiązujące w dacie zawarcia umowy, zapoznał się z nim i akceptuje postanowienia w nich zawarte.

Bank Udziela Kredytobiorcy kredytu w kwocie, na cel i na warunkach określonych w niniejszej umowie a kredytobiorca zobowiązuje się do spłaty kredytu wraz z odsetkami oraz opłatami i prowizjami wynikającymi z umowy i aktualnego cennika w oznaczonych terminach spłaty oraz wywiązania się z pozostałych postanowień niniejszej Umowy.

§ 2 rzeczonej umowy stanowił:

ust. 1 kwota kredytu: 120.695 PLN.

ust. 2. Kredyt jest indeksowany do CHF, po przeliczeniu wypłaconej kwoty zgodnie z kursem kupna CHF według tabeli kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku (...) w dniu uruchomienia kredytu lub transzy. Po uruchomieniu kredytu lub pierwszej transzy kredytu wypłacanego w transzach Bank wysyła do kredytobiorcy pismo informujące o wysokości pierwszej raty kredytu, kwocie kredytu w CHF oraz jego równowartości w PLN zgodnie z kursem kupna CHF według Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku (...) w dniu uruchomienia kredytu/transzy, przy czym zmiany kursów walut w trakcie okresu kredytowania mają wpływ na wysokość zaciągniętego kredytu oraz raty kapitałowo-odsetkowe.

ust. 3 cel kredytu:

- Budowa domu metodą gospodarczą kwota 119.500 PLN;

- koszty wliczone w kredyt kwota 1195 PLN.

ust. 4 przedmiotem kredytowania w rozumieniu postanowień umowy jest nieruchomość położona w miejscowości Z. o powierzchni 1035 m kw., zabudowana budynkiem mieszkalnym o powierzchni 91,20 m kw., stanowiąca działkę o numerze ewidencyjnym (...).

ust 5. przedmiotem zabezpieczenia miała być hipoteka na w/w nieruchomości;

ust. 6. okres kredytowania strony ustaliły na 228 miesięcy, w tym 4 miesiące karencji licząc od dnia wypłaty kredytu lub pierwszej jego transzy.

§ 3 umowy kredytu stanowił, że:

ust. 1 i 2 wypłata kredytu nastąpi w transzach na rachunek bankowy Kredytobiorcy;

ust. 3 warunkami wypłaty kredytu są przy pierwszej transzy:

1)  dostarczenie potwierdzenia wniesienia wkładu własnego w kwocie 44390 PLN co potwierdzi kontrola inwestycji;

2)  założenie rachunku osobistego w Banku (...)

3)  zapewnienie środków na rachunku kredytobiorcy na pokrycie opłat związanych z udzieleniem kredytu;

4)  złożenie oświadczenia o ustanowieniu hipoteki stanowiącym zabezpieczenie tej umowy kredytu oraz przedstawienie wniosku o wpis hipoteki złożonego we właściwym Sądzie wieczystoksięgowym

5)  dostarczenie do banku potwierdzenia przystąpienia do ubezpieczenia grupowego w (...) S.A. nieruchomości stanowiącej przedmiot zabezpieczenia od ognia i zdarzeń losowych na minimalną sumę ubezpieczenia 174.000 zł;

6)  dostarczenie do banku potwierdzenia przystąpienia przez kredytobiorcę do ubezpieczenia grupowego na życie w (...) S.A. na sumę ubezpieczenia nie niższą niż 120.695 zł

7)  uruchomienie transzy kredytu której wypłata spowoduje przekroczenie 50% kwoty kredytu przeznaczonej na budowę/remont/termomodernizację kredytowanej nieruchomości dokonywanej jest po wykonaniu kontroli inwestycji sporządzonej przez upoważnioną przez Bank osobę.

W ust. 4 wskazano, że uruchomienie kredytu lub wypłata transzy nastąpi w terminie wskazanym przez kredytobiorcę w dyspozycji wypłaty, o ile dyspozycja wraz z dokumentami potwierdzającymi spełnienie warunków koniecznych do uruchomienia kredytu określonymi w umowie i regulaminie zostanie złożona na trzy dni robocze, a w przypadku konieczności zlecenia przez bank kontroli inwestycji nr 10 dni roboczych przed planowaną datą uruchomienia środków.

Ust. 5 stanowił: termin uruchomienia kredytu lub pierwszej transzy kredytu nie może być dłuższy niż 60 dni kalendarzowych od dnia sporządzenia niniejszej umowy.

Ust. 6: termin uruchomienia ostatniej transzy kredytu w przypadku kredytu wypłacanego w transzach upływa dnia 08 maja 2010 roku.

Ust. 7: niezłożenie dyspozycji uruchomienia środków z kredytu w terminie wskazanym w ust. 6 jest równoważne z rezygnacją z niewypłaconej kwoty kredytu.

Ust. 8: bank nie zwraca prowizji za udzielenie kredytu, z którego Kredytobiorca zrezygnował zgodnie z ust. 7;

Ust. 9: wygaśnięcie umowy: umowa wygasa, jeżeli kredytobiorca nie spełni warunków określonych w niniejszym paragrafie w terminie 60 dni od daty sporządzenia umowy chyba że Bank wyrazi zgodę na przedłużenie tego terminu. Zmiana terminu określonego w niniejszym punkcie nie wymaga aneksu do umowy.

W § 4 postanowiono, że:

ust. 1. od kwoty udzielonego kredytu Bank pobiera jednorazową bezzwrotną prowizję w wysokości 1195 PLN, płatną przed uruchomieniem kredytu lub w jego pierwszej transzy;

ust. 2. prowizja o której mowa w ust. 1 zostanie potrącana przez bank z kwoty kredytu;

ust. 3. zgodnie z obowiązującym w Cennikiem Kredyt Hipoteczny w dniu złożenia wniosku o kredyt Bank przed uruchomieniem kredytu lub jego pierwszej transzy pobierze opłatę za opinię dotyczącą zabezpieczenia kredytu w wysokości 300 PLN;

ust. 4. kredytobiorca jest zobowiązany wpłacić kwotę należnej opłaty za opinię dotyczącą zabezpieczenia kredytu na rachunek wskazany w umowie jako rachunek przeznaczony do pobierania należnych bankowi opłat i prowizji. bank przed uruchomieniem środków pobierze należną mu opłatę z ww. rachunku Kredytobiorcy;

ust. 5 w przypadku zmiany waluty kredytu w okresie obowiązywania umowy kredytobiorca poniesie koszty prowizji zgodnie z aktualnie obowiązującym Cennikiem Kredyt Hipoteczny, jednak nie wyższe niż:

1)  0% kwoty kredytu w przypadku zmiany waluty na PLN;

2)  1% w przypadku zmiany na EUF, CHF, USD.

ust. 6. zmiana waluty kredytu ma wpływ na wysokość kwoty kredytu oraz wysokość rat kapitałowo-odsetkowych i dokonywana jest w oparciu o następujące zasady:

1)  w przypadku zmiany waluty z PLN na walutę obcą stosowany jest kurs kupna dewiz z dnia złożenia wniosku o przewalutowanie na podstawie obowiązującej w Banku Tabeli Kursów Walut Obcych;

2)  w przypadku zmiany waluty obcej na PLN stosowany jest kurs sprzedaży dewiz z dnia złożenia wniosku o przewalutowanie na podstawie obowiązującej w Banku Tabeli Kursów Walut Obcych;

ust. 7 w związku z udzielonym kredytem Kredytobiorca ponosi następujące koszty:

1)  koszt zlecenia wyceny nieruchomości – 300 PLN;

2)  inne koszty wynikające z regulaminu oraz Cennika

ust. 8. strony postanawiają, iż opłaty i prowizje należne bankowi zgodnie z Cennikiem Kredyt Hipoteczny będą pobierane przez Bank w PLN z rachunku kredytobiorcy prowadzonego w banku o nr (...).

W § 5 zawierającym zobowiązania i oświadczenia kredytobiorcy w ust. 3 zawarte było oświadczenie następującej treści „kredytobiorca oświadcza, że wraz z wnioskiem kredytowym otrzymał pismo „Informacja dla wnioskodawców ubiegających się o produkty hipoteczne indeksowane kursem waluty obcej, oparte na zmiennej stopie procentowej i zapoznał się z nim”.

W § 6 postanowiono, że:

ust. 1 kredyt jest oprocentowany według zmiennej stopy procentowej.

ust. 2 w przypadku kredytu oprocentowanego według zmiennej stropy procentowej Kredytobiorca ponosi ryzyko zmian stóp procentowych co oznacza iż w przypadku wzrostu poziomu stopy referencyjnej wyższe będzie jego oprocentowanie kredytu i wzrośnie wówczas wysokość miesięcznej raty kapitałowo-odsetkowej;

ust. 3 oprocentowanie kredytu wynosi 3,6850 % w stosunku rocznym, co stanowi sumę stopy referencyjnej LIBOR 3M (CHF) obowiązującej w dniu sporządzenia umowy oraz marży w wysokości 0,8000 p.p. stałej w całym okresie kredytowania.

ust. 4. odsetki są naliczane za każdy dzień od aktualnego salda zadłużenia.

ust. 5 oprocentowanie kredytu ulega zmianie w zależności od zmiany stopy referencyjnej LIBOR 3M (CHF);

ust. 6. stopa referencyjna zmienia się w cyklu kwartalnym i przyjmuje wartość z ostatniego dnia roboczego ostatniego miesiąca poprzedzającego kolejny kwartał kalendarzowy.

§ 7 dotyczący spłaty kredytu stanowił, że:

ust. 1 kredytobiorca zobowiązuje się spłacić kwotę kredytu w CHF ustaloną zgodnie z § 2 w złotych polskich z zastosowaniem kursu sprzedaży CHF obowiązującego w dniu płatności kredytu, zgodnie z Tabelą Kursów Walut Obcych Banku (...)S.A.

ust. 2 kredyt spłacany będzie w 228 ratach miesięcznych, w tym 4 rat obejmujących odsetki w okresie karencji spłaty kredytu oraz 224 równych ratach miesięcznych , które zawierają malejącą część odsetek oraz rosnącą część raty kapitałowej.

ust. 3. spłata kredytu następować będzie poprzez bezpośrednie potracenia przez bank należnych mu kwot z rachunku kredytobiorcy w Banku (...).

Spłaty rat odsetkowych lub kapitałowo-odsetkowych będą następować w tym samym dniu miesiąca, w jakim miała miejsce wypłata kredytu lub jego pierwszej transzy, począwszy od miesiąca następnego po pierwszej wypłacie środków z kredytu.

ust. 5 ostatnia rata spłaty kredytu ma charakter raty wyrównującej co oznacza, ze służy rozliczeniu całości zobowiązania kredytobiorcy względem banku.

ust. 6 w okresie karencji kredytobiorca zobowiązany jest spłacać jedynie raty odsetkowe, bez konieczności spłacania rat kapitałowych.

§ 8 dotyczył wcześniejszej spłaty kredytu.

§9 dotyczący zabezpieczeń stanowił:

ust. 1 na zabezpieczenie spłaty kredytu wraz z odsetkami i innymi kosztami kredytobiorca ustanawia na rzecz banku :

1)  hipotekę kaucyjną do sumy 205.181,50 PLN na nieruchomości położonej w miejscowości Z. (opisanej szczegółowo wyżej)

2)  cesję na Bank praw z polisy ubezpieczeniowej od ognia i innych zdarzeń losowych Nieruchomości, o której mowa w § 2 , na której zostanie ustanowiona hipoteka, zgodnie z warunkami określonymi w § 3 i 5 umowy;

3)  cesję na Bank praw z polisy ubezpieczeniowej na życie kredytobiorcy, którym jest E. M. zgodnie z warunkami określonymi w § 3 i 5 umowy;

ust. 2 do 6 stanowił, że zabezpieczenie kredytu do czasu otrzymania przez Bank odpisu księgi wieczystej nieruchomości, o której mowa w § 2 ust. 5 z prawomocnym wpisem pierwszej hipoteki o której mowa w ust. 1 na rzecz banku będzie stanowić ubezpieczenie kredytów zabezpieczonych hipoteczne na podstawie umowy zawartej przez Bank z (...) S.A. Kredytobiorca zobowiązany jest do zwrotu Bankowi kosztów składki ubezpieczeniowej wnoszonej przez Bank w związku z niniejszym ubezpieczeniem. Miesięczna opłata z tytułu refinansowania składki ubezpieczeniowej wnoszonej przez bank wynosi 1/12 z 0,81 % kwoty przyznanego kredytu (co stanowi kwotę 85 PLN) przy uwzględnieniu kursów waluty obcej do jakiej jest kredyt indeksowany na pierwszy dzień miesiąca, w którym została sporządzona umowa kredytowa według Tabeli Kursów Walut Obcych (...)S.A.;

Bank pobiera opłatę wynikającą z kosztów ubezpieczenia kredytu do czasu ustanowienia hipoteki z dołu poprzez automatyczne obciążenie rachunku w PLN kredytobiorcy8-ego dnia każdego miesiąca, począwszy od następnego miesiąca po dacie uruchomienia umowy kredytu lub jego pierwszej transzy ostatni miesiąc ochrony ubezpieczeniowej, za który pobierana jest opłata z tytułu ubezpieczenia przypada w miesiącu, w którym do Banku wpłynie dostarczony przez kredytobiorcę odpis księgi wieczystej nieruchomości o której mowa w § 2 ust. 5 z prawomocnym wpisem hipoteki na rzecz banku.

Kredytobiorca zobowiązany jest do dostarczenia do banku odpisu z księgi wieczystej bez dodatkowych wezwań ze strony banku.

§ 10 zawierał oświadczenie o poddaniu się egzekucji zgodnie z ówcześnie obowiązującym art. 97 ustawy Prawo Bankowe.

W § 11 ust. 1 i 2 wskazane było, że wszelkie zmiany umowy wymagają zawarcia aneksu pod rygorem nieważności za wyjątkiem między innymi:

1)  zmiany oprocentowania kredytu w przypadku zmiany stopy referencyjnej na warunkach określonych w umowie

2)  zmiany regulaminu

3)  zmiany cennika

4)  zmiany rachunku do spłaty kredytu

ust. 2 stanowił, że integralną część umowy stanowi:

1)  regulamin

2)  pełnomocnictwo do wykonywania czynności w imieniu kredytobiorcy

3)  cennik kredyt hipoteczny

w ust. 3 postanowiono, że umowa może zostać rozwiązana za porozumieniem stron lub wypowiedziana w formie pisemnej przez każdą ze stron z zachowaniem 30-dniowego okresu wypowiedzenia.

ust. 4 – Bank może wypowiedzieć umowę w przypadku niedotrzymania przez kredytobiorcę warunków udzielenia kredytu w szczególności w zakresie sposobu i terminu spłaty kredytu.

ust. 5 W zakresie nieuregulowanym umową zastosowanie maja postanowienia regulaminu.

Umowa sporządzona została i podpisana przez strony w dwóch jednobrzmiących egzemplarzach po jednym dla każdej ze stron (ust. 6 )

W ust. od 7 do 11 zawarte były zgody związane z przetwarzaniem i udostępnianiem danych osobowych

§ 12 dotyczył kosztów kredytu

w ust. 1 Bank informował, że :

1)  Całkowity koszt kredytu na dzień zawarcia umowy wynosi 57039,92 PLN

2)  rzeczywista stopa oprocentowania na dzień sporządzenia umowy wynosi 4,91% w skali roku

przy założeniu że,

- przyznana kwota kredytu została wypłacona w całości i jednorazowo;

- pierwsza spłata raty odsetkowej lub kapitałowo-odsetkowej będzie miała miejsce w tym samym dniu najbliższego miesiąca następującego po miesiącu w którym uruchomiony będzie kredyt;

- w przypadku występowania ubezpieczenia kredytu do czasu ustanowienia hipoteki, okres ubezpieczenia wynosi 6 miesięcy;

- w przypadku występowania ubezpieczenia z tytułu niskiego wkładu własnego kredytobiorcy, uwzględnia się składkę na okres pierwszych 3 lat i uznaje się że jest ona płatna w dniu uruchomienia kredytu;

- w przypadku ubezpieczenia nieruchomości przyjmuje się sumę składek w całym okresie kredytowania przy założeniu, że wartość nieruchomości i stawka ubezpieczeniowa jest stała we wskazanym okresie;

- w przypadku ubezpieczenia na życie przyjmuje się sumę składek w całym okresie kredytowania przy założeniu , że składki naliczane są od malejącego salda ustalonego zgodnie z pierwotnym harmonogramem spłat;

- prowizja od udzielonego kredytu, opłata za wpis hipoteki oraz podatek od czynności cywilno-prawnych zostały wniesione w dniu uruchomienia kredytu;

- koszt wyceny został poniesiony przez klienta w wysokości wskazanej przez Bank w cenniku (z zastrzeżeniem sytuacji gdy koszt wyceny został pokryty przez Bank)

ust. 2 w przypadku gdy kredytobiorca nie wywiązuje się ze zobowiązań wynikających z umowy bank ma prawo obciążyć go następującymi kosztami:

1)  koszt oprocentowania karnego dla zadłużenia przeterminowanego w wysokości czterokrotności stopy lombardowej, co na dzień sporządzenia umowy wynosi 29 %. Wysokość oprocentowania ulega zmianie w przypadku każdorazowej zmiany wysokości stopy lombardowej. Nowa wysokość obowiązuje od następnego dnia roboczego po zmianie wysokości stopy lombardowej

2)  koszt upomnień u monitów

3)  koszty sądowe i postępowania egzekucyjnego

Jako załączniki do umowy wskazane zostały:

1.  Regulamin

2.  dyspozycja wypłaty kredytu

3.  pełnomocnictwo dla banku do wykonywania czynności w imieniu kredytobiorcy

4.  cennik kredyt Hipoteczny/Pożyczka Hipoteczna.

Umowa podpisana została w dniu 12 maja 2008 roku. kredytobiorca- E. M. podpis złożyła w obecności pełnomocnika- pracownika banku J. K..

(umowa k. 69-71)

Wskazana umowa została sporządzona według wzoru obowiązującego w Banku.

(wzór stanowiący załącznik nr 4 do instrukcji k. 78-84)

Załącznikiem nr 3 do umowy o kredyt hipoteczny z dnia 08 maja 2008 roku było pełnomocnictwo udzielone bankowi do przystąpienia w imieniu powódki do umowy zbiorowego ubezpieczenia budynków i lokali mieszkalnych i pobierania z jej rachunku bankowego środków pieniężnych z zaliczeniem ich na spłatę jej zobowiązań wymagalnych z tytułu kredytu, odsetek, prowizji i innych opłat, pobierania z jej rachunku bankowego prowadzonego w Banku składek na ubezpieczenie budynków i lokalu jaki i pobierania opłat z tytułu refinansowania kosztów ubezpieczenia przez Bank kredytu w Towarzystwie (...) do czasu złożenia w Banku prawomocnego odpisu księgi wieczystej z wpisaną hipoteką na rzecz banku. W pełnomocnictwie tym wyrażona była zgoda, by przy pobraniu środków pieniężnych Bank stosował kursy zgodnie z obowiązującą w banku Tabelą Kursów Banku (...)w dniu pobrania środków z jej rachunku

(pełnomocnictwo k. 269-269v.)

Regulamin Kredytowania osób fizycznych w ramach usług bankowości hipotecznej w banku (...) S.A. wskazany w umowie a ówcześnie obowiązujący w § 2 zawierał słowniczek pojęć użytych w regulaminie. W pkt 8 § 2 pojęcie stawki referencyjnej zdefiniowano następująco:

a)  stawka WIBOR (3m) to stopa oprocentowania podawana przez R., ustalana o godzinie 11.00 na podstawie średniej arytmetycznej kwotowań 3-miesiecznych po której banki gotowe są sprzedawać swoje nadwyżki finansowe na rynku międzybankowym, w przypadku kredytu w PLN;

c) stawka LIBOR (6M) to stopa oprocentowania podawana przez R. ustalana o godzinie 11.00 GTM w L. na podstawie średniej arytmetycznej kwotowań 6-miesiecznych, po której banki gotowe są sprzedawać swoje1 nadwyżki finansowe na londyńskim rynku międzybankowym, w przypadku kredytu w CHF;

f)  stawka LIBOR (3M) to stopa oprocentowania podawana przez R. ustalana o godzinie 11.00 GTM w L. na podstawie średniej arytmetycznej kwotowań 3-miesiecznych, po której banki gotowe są sprzedawać swoje nadwyżki finansowe na londyńskim rynku międzybankowym, w przypadku kredytu w CHF.

W punkcie 18 § 2 wskazane było że kredyt indeksowany kursem waluty obcej – to kredyt udzielony w PLN, indeksowany kursem waluty obcej wg tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku.

§ 3 Regulaminu stanowił że kredyt udzielony jest w PLN. Może być indeksowany kursem waluty obcej na podstawie obowiązującej w Banku (...) . (ust. 1 i 2 )

W § 3 ust. 9 wskazano, że kwota wnioskowanego kredytu nie może być niższa niż 20.000 PLN w przypadku Kredytu Hipotecznego i 50.000 PLN w przypadku kredytu Hipotecznego (...).

§ 4 ust. 7 stanowił, że umowa kredytu zawierana jest najpóźniej w terminie 60 dni od dnia podjęcia przez bank decyzji o udzieleniu kredytu. Jeżeli umowa kredytu nie zostanie zawarta w ww. terminie decyzja kredytowa traci ważność.

§ 5 ust. 7 stanowił, że środki z kredytu nie zostaną uruchomione, między innymi jeżeli:

1)  kredytobiorca nie zapewni na środków na rachunku na :

a)  opłacenie prowizji od udzielenia kredytu;

b)  pokrycie kosztów banku związanych z ubezpieczeniem niskiego wkładu własnego Kredytobiorcy

c)  opłacenie składek na ubezpieczenie nieruchomości, w przypadku gdy kredytobiorca przystąpiło do ubezpieczenia w zakładzie ubezpieczeniowym za pośrednictwem Banku

d)  opłacenie składek ubezpieczenia na życie kredytobiorcy, w przypadku gdy kredytobiorca przystąpiło do ubezpieczenia w zakładzie ubezpieczeniowym za pośrednictwem Banku

e)  opłacenie kosztów opinii dotyczącej zabezpieczenia kredytu, w przypadku, gdy opinia ta była zlecona przez bank

f)  opłacenie prowizji za podwyższone ryzyko, w sytuacji gdy nie ustanowiono przejściowego zabezpieczenia spłaty kredytu, o którym mowa w § 13 ust. 2.

W § 5 ust. 8 wskazano, że w celu uruchomienia kredytu kredytobiorca składa w Banku pisemną dyspozycję i uruchomienie kredytu lub transzy nastąpi w terminie wskazanym przez kredytobiorcę w dyspozycji wypłaty, o ile dyspozycja wraz z dokumentami potwierdzającymi spełnienie warunków koniecznych do uruchomienia środków z kredytu określonych w umowie kredytu i regulaminie, zostanie złożona na 3 dni robocze, a w przypadku konieczności zlecenia przez bank kontroli inwestycji na 10 dni roboczych przed planowaną data uruchomienia środków. (ppkt 1) Termin uruchomienia nie może być dłuższy niż 60 dni od dnia sporządzenia umowy kredytu dla kredytów wypłacanych jednorazowo i dla pierwszej transzy kredytów wypłacanych w transzach (§ 5 ust. 8 pkt 3)

Wypłata kredytu hipotecznego jest realizowana w formie bezgotówkowej na rachunek bankowy wskazany między innymi w:

1)  akcie notarialnym umowy sprzedaży nieruchomości lub odrębnym dokumencie wystawionym przez zbywcę, w przypadku kredytu na zakup nieruchomości, lub

2)  przez bank w przypadku kredytu na spłatę innego kredytu, lub

3)  przez kredytobiorcę w przypadku kredytu na budowę domu oraz na remont, rozbudowę, modernizację domu/lokalu mieszkalnego i gdy inwestycje realizowane są przez kredytobiorcę we własnym zakresie- systemem gospodarczym, a także w przypadku kwoty na dowolny cel konsumpcyjny. (§ 5ust. 9 ppkt 1, 2, 4)

Kredytobiorca zobowiązany jest złożyć w banku dyspozycję uruchomienia środków w przypadku kredytu hipotecznego w wysokości co najmniej 10.000 PLN w terminie 60 dni od dnia sporządzenia umowy kredytu, chyba że Bank wyrazi zgodę na niższą kwotę. (§ 5 ust. 12 pkt 1)

§ 5 ust.15 stanowił, że przypadku kredytu w walucie obcej:

1)  wnioskodawca we wniosku o udzielenie kredytu określa kwotę kredytu w PLN z zaznaczeniem waluty wnioskowanego kredytu

2)  kredyt jest kredytem indeksowanym do walut wymienialnych i jest udzielany w złotych polskich, w umowie kredytowej kwota kredytu jest określona w PLN

3)  uruchomienie środków z kredytu następuje w sposób określony w dyspozycji uruchomienia kredytu , po akceptacji przez Bank

4)  uruchomienie środków z kredytu następuje w PLN

W § 5 ust. 16 wskazano, że w przypadku stwierdzenia podwyższonego ryzyka Bank zastrzega sobie prawo do wstrzymania uruchomienia a kredytu lub jego transzy.

W § 6 dotyczącym oprocentowania kredytu w ust. 4 wskazano, że w indywidualnych przypadkach Bank zastrzega sobie prawo do zmiany wysokości marży przy podejmowaniu decyzji kredytowej, a w ust, 8 podniesiono, że na wniosek kredytobiorcy bank może wyrazić zgodę na karencję na określony czas.

W § 7 regulaminu wskazano, że kredytobiorca zobowiązuje się zapłacić wszelkie opłaty i prowizje należne bankowi w związku z zawarciem umowy kredytu określone w cenniku, wszelkie koszty poniesione przez bank w związku z realizacją umowy kredytu, w tym związane z ustanowieniem zabezpieczeń, w tym udzielenia Bankowi pełnomocnictwa (ust. 1 i 2 )

Składki z tytułu umów ubezpieczenia na życie oraz ubezpieczenia nieruchomości i/lub budowy należne zakładowi ubezpieczeń, z którym Bank zawarł umowę o współpracy, Bank pobiera co miesiąc, przy czym pierwsza składka pobierana jest w dniu wypłaty kredytu lub pierwszej transzy, a kolejne składki 5 dnia każdego miesiąca, poprzez automatyczne obciążenie rachunku w PLN kredytobiorcy, chyba że Ogólne warunki ubezpieczenia stanowią inaczej. (§ 7 ust. 3)

Prowizja od udzielenia kredytu płatna jest w dniu uruchomienia środków z kredytu.

Opłata dotycząca refinansowania kosztów ubezpieczenia kredytu do czasu ustanowienia hipoteki określona jest w cenniku obowiązującym w dniu zawarcia umowy kredytu. W przypadku kredytu indeksowanego kursem waluty obcej dla celów wyliczenia opłaty przyjmowana jest kwota udzielonego kredytu wyrażona w PLN wyliczona według wartości kursów waluty obcej według tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w banku:

a)  w pierwszym dniu roboczym miesiąca w którym sporządzona została umowa kredytu w przypadku nowych kredytów

b)  w ostatnim dniu roboczym miesiąca ochrony ubezpieczeniowej w przypadku przedłużenia ochrony na okres kolejnych 12 miesięcy zgodnie z wzorem

postawa wyliczenia opłaty= kwota kredytu w PLN/kurs kupna dewiz)* kurs sprzedaży dewiz. (§ 7 ust. 9)

Bank pobiera opłatę wynikającą z kosztu ubezpieczenia kredytu do czasu ustanowienia hipoteki poprzez automatyczne obciążenie rachunku w PLN kredytobiorcy co miesiąc począwszy od następnego miesiąca po dacie uruchomienia kredytu lub pierwszej transzy(§ 7 ust. 10)

Ostatnia opłata z tytułu refinansowania kosztów ubezpieczenia kredytu do czasu ustanowienia hipoteki pobierana jest za miesiąc w którym bank otrzyma odpis księgi wieczystej prowadzonej dla nieruchomości stanowiącego zabezpieczenie kredytu z prawomocnym wpisem hipoteki mającej najwyższe pierwszeństwo na rzecz banku. (§ 7 ust. 11

W § 7 ust. 16 wskazane było, że bank pobiera opłatę za sporządzenie opinii dotyczącą ubezpieczenia kredytu i/lub za przeprowadzenie kontroli inwestycji w wysokości określonej w cenniku obowiązującym w dniu złożenia wniosku o udzielenie kredytu. Opłata ta nie podlega zwrotowi w żadnym przypadku (ust. 18)

§ 7 ust. 19 Bank informuje kredytobiorcę o wysokości aktualnej stopy procentowej, wysokości rat kapitałowo -odsetkowej na rachunku kredytowym w wyciągu miesięcznym oraz poprzez udostepnienie cennika w placówkach banku oraz Kanałach B..

Rozdział 5 § 8 i 9 dotyczyły spłaty kredytu.

W § 8 ust. 1 wskazano, że kredyt jest spłacany w terminie określony w umowie poprzez obciążenie rachunku wskazanego w umowie kredytu, z zastrzeżeniem że w przypadku gdy termin spłaty kredytu przypada na niedzielę lub święto obciążenie rachunku następuje w następnym dniu roboczym.

Ust. 3 stanowił: w przypadku kredytu indeksowanego kursem waluty obcej kwota raty obliczona jest według kursu sprzedaży dewiz, obowiązującego w Banku na podstawie obowiązującej w Banku Tabeli Kursów Walut Obcych z dnia spłaty.

Ust. 4 - w przypadku kredytu indeksowanego kursem waluty obcej kredytobiorca może zastrzec w umowie kredytu, iż Bank będzie popierał ratę spłaty z rachunku w walucie, do jakiej kredyt jest indeksowany, o ile ten rachunek jest dostępny w aktualnej ofercie Banku.

§ 9: w przypadku kredytu indeksowanego kursem waluty obcej, bank w następnym dniu po upływie terminu wymagalności kredytu, dokonuje przewalutowania całego wymagalnego zadłużenia na PLN, z zastosowaniem aktualnego kursu sprzedaży dewiz, określonego przez Bank w Tabeli Kursów Walut obcych. Od wymagalnego kapitału wyrażonego w PLN Bank nalicza dalsze odsetki w wysokości dwukrotności odsetek ustawowych.

W § 11 ust. 1 przewidziano, że Bank na wniosek kredytobiorcy może dokonać przewalutowania kredytu.

W przypadku kredytu indeksowanego kursem waluty obcej prowizja za przewalutowanie ustalana jest od kwoty sprzed przewalutowania, przeliczonej według kursu sprzedaży dewiz na podstawie obowiązującej w Banku Taeli kursów walut obcych z dnia dokonania przewalutowania.

W § 14 dotyczącym zabezpieczeń wskazano, że suma ubezpieczenia na życie Kredytobiorcy nie może być niższa od kwoty kredytu określonej w umowie kredytu z zastrzeżeniem że w trakcie okresu kredytowania suma ubezpieczenia na życie może ulec zmianie jednak nie może być niższa niż aktualne saldo zadłużenia z tytułu udzielonego kredytu (ust. 3)

Kredytobiorca jest zobowiązany w okresie kredytowania wskazać w umowie ubezpieczenia Bank jako uposażonego na pierwszym miejscu z tytułu odszkodowania na wypadek śmierci do wysokości aktualnego zadłużenia kredytobiorcy z tytułu umowy kredytu wraz ze wszelkimi prowizjami, opłatami i innymi kosztami. kredytobiorca zobowiązuje się że nie dokona zmiany Banku jako uposażonego na pierwszym miejscu przed całkowitą spłatą kredytu. Kwota odszkodowania pozostała po całkowitym zaspokojeniu banku z tytułu kredytu przysługuje uposażonym wskazanym przez kredytobiorcę w umowie ubezpieczenia , a w przypadku gdy kredytobiorca nie wskazał uposażonych, osobom wskazanym w Ogólnych Warunkach Ubezpieczenia. (§ 14 ust. 6)

Kredytobiorca zobowiązany jest do utrzymywania ważności wszystkich ubezpieczeń wskazanych w umowie kredyty oraz każdorazowego cedowania praw z tych umów na rzecz Banku aż do całkowitej spłaty wszystkich zobowiązań wynikających z umowy kredytu. (ust.6)

W przypadku gdy kredytobiorca nie przystąpił za pośrednictwem Banku do ubezpieczenia nieruchomości i ubezpieczenia na życie zobowiązany jest przedkładać dowody opłacenia składek oraz umowy ubezpieczenia na kolejne okresy ubezpieczenia zawarte z zakładem ubezpieczeniowym zaakceptowanym przez Bank

W przypadku braku udokumentowania przez kredytobiorcę odmowy ubezpieczeń , o których mowa w ust. 1-2 i opłacenia składki w terminie 14 dni roboczych przed terminem wygaśnięcia ubezpieczenia, Bank ma prawo zawrzeć na koszt kredytobiorcy umowę ubezpieczenia z wybranym przez siebie zakładem ubezpieczeniowym na kolejny okres na sumę nie niższą niż określona w poprzedniej umowie ubezpieczenia. (§ 14 ust. 8)

W przypadku gdy w okresie obowiązywania umowy kredytu między innymi zwiększeniu ulegnie stosunek aktualnej wysokości salda zadłużenia kredytu wyrażonego w PLN do aktualnej wartości ustanowionych prawnie zabezpieczeń i /lub nastąpi zmiana wartości prawnie ustanowionych zabezpieczeń wówczas bank może żądać ustanowienia dodatkowego prawnego zabezpieczenia.

(regulamin k. 223-232)

W dacie zawarcia umowy obowiązywał cennik z 1 kwietnia 2008 roku. W cenniku tym opłatę za opinię dotyczącą zabezpieczenia kredytu wynosiła 300 zł- opłata promocyjna.

Cennik ten nie zawierał ogóle informacji o opłacie za zmianę rachunku do obsługi kredytu.

(cennik k. 243 )

Cennik obowiązujący od 1 czerwca 2009 roku przewidywał, że za zmianę rachunku do obsługi kredytu uiszcza się opłatę kwocie 500 zł.

(cennik k. 244-244v.)

Bank w dniu 08 maja 2008 roku wystawił dokument „oświadczenie o udzieleniu kredytu” wskazując w nim, że został powódce udzielony kredyt w wysokości 120695 PLN, który jest indeksowany kursem waluty obcej CHF celem dokonania wpisu hipoteki. E. M. w dniu podpisania umowy – 12 maja 2008 roku złożyła oświadczenie o ustanowieniu hipoteki kaucyjnej na rzecz Banku do sumy 205181,50 PLN.

(oświadczenie k. 267, oświadczenie o ustanowieniu hipoteki k. 268)

Zdarzało się, że w umowach kredytu zawieranych między innymi kredytobiorcami a Bankiem w 2006 roku jako rachunek do spłaty kredytu wskazywany był od razu rachunek walutowy. W 2008 roku ofert zawarcia umowy takiego rachunku walutowego pracownicy oddziału pozwanego Banku mieszczącego się w K. klientom –w tym powódce- nie przedstawiali.

(umowa z dnia 16 stycznia 2006 roku k. 431-436 i z dnia 10 sierpnia 2006 roku k. 437-440, zeznania J. K., A. M. (1) oraz powódki w/w)

W oparciu o postanowienia rzeczonej umowy do księgi wieczystej nieruchomości położonej w miejscowości Z. stanowiącej własność E. M. wpisana została na pierwszym miejscu hipoteka kaucyjna w PLN o wysokości wskazanej w umowie kredytu.

(wydruk księgi wieczystej z internetowej przeglądarki ksiąg wieczystych k. 72-77)

W dniu 12 maja 2008 roku powódka złożyła w banku dyspozycję wypłaty środków z kredytu w kwocie 60.000 PLN. Wniosek przyjął J. K. w placówce banku. jako datę wypłaty wskazała 15 maja 2008 roku. Kwota ta została zatwierdzona do wypłaty i wypłacona w dniu 15 maja 2008 roku.

W dyspozycji tej nie była wskazana żadna kwota w CHF.

(dyspozycja wypłatyk.264)

W dniu 12 września 2008 roku powódka złożyła w banku dyspozycję wypłaty środków z kredytu w kwocie 59499,99 PLN. Wniosek przyjął J. K. w placówce banku. Jako datę wypłaty wskazała 16 września 2008 roku. Kwota ta została zatwierdzona do wypłaty i wypłacona w dniu 16 września 2008 roku.

W dyspozycji tej nie była wskazana żadna kwota w CHF.

Uprzedni wniosek o wypłatę z dnia 3 września 2008 roku został odrzucony z uwagi na konieczność dokonania inspekcji w miejscu budowy.

(dyspozycja k. 265, dyspozycja k. 266)

E. M. dokonała w okresie od 1 maja 2008 roku do 30 listopada 2016 roku spłaty rat w łącznej kwocie 86052,43 PLN tytułem rat kapitałowych (co stanowiło wedle dokonanych przez bank następnie przeliczeń 24845,15 CHF) i 12200,19 PLN tytułem raty odsetkowej (co stanowiło wedle dokonanych przez bank następnie przeliczeń 3947,22 CHF). Saldo kredytu przed pierwszą spłatą raty kapitałowej wynosiło wedle wskazań banku 34399,89 CHF. W zaświadczeniu z dnia 12 grudnia 2016 roku bank wskazał, że w przypadku kredytu w walucie obcej rata odsetkowa jest spłacana w PLN i jej złotowa równowartość jest zgodna z obciążeniem rachunku bieżącego kredytobiorcy w dniu spłaty kredytu. Nadto powódka w wykonaniu postanowień umowy zapłaciła pozwanemu prowizję w wysokości 1195 zł – pobraną przez bank z kwoty przyznanego jej kredytu- oraz opłatę za wycenę nieruchomości wynoszącą 300 zł.

(dowód: zaświadczenie o wysokości spłat z dnia 12 grudnia 2016 roku k. 85-88, zestawienie transakcji k. 270-274, umowa kredytu)

Jak wynikało z przeliczeń i rozliczeń dokonanych przez Bank aktualnych na dzień 15 lipca 2017 roku saldo zadłużenia powódki wynosiło 31969,71 CHF. Saldo zadłużenia po wypłacie drugiej transzy kredytu bank wyliczył na kwotę 58614,88 CHF.

(zestawienie transakcji k. 270-27)

W wyciągu pochodzącym z Banku saldo zadłużenia było wskazywane w CHF, podana była również suma kredytów w PLN, w 2015 roku już tylko w CHF.

(wyciąg łączony k. 275-278)

Kursy waluty CHF stosowane przez różne banki działające na terenie Polski były odmienne od kursu ustalanego przez NBP.

(tabela k. 352)

W maju 2008 roku i później kurs waluty CHF był ustalany przez Bank (...) w codziennie między 8.30 a 9.00 na bazie kursów walut obcych na rynku międzybankowym – krzyżowo jeżeli chodzi o kurs franka. Kursy pobierane były z platformy R. –wyliczony kurs średni tworzony był z kursów sprzedaży i kupna z transakcji na rynku międzybankowym w ten sposób, że najpierw pracownik ręcznie wybierał- ustalał kurs USD/PLN i kurs USD/CHF, po czym kurs USD/PLN dzielił przez USD/CHF. W drugim kroku aplikacja, którą posługiwał się pozwany bank uwzględniała marżę kursową doliczając ją do wyliczonego kursu średniego przy kursie sprzedaży i odliczając przy kursie kupna. Marże ustalał komitet bankowy. Dla franka powstawały dwie pary kursów kupna i sprzedaży – dla transakcji gotówkowych, bezgotówkowych i dodatkowo od stycznia 2015 roku trzecia para dla rozliczeń kredytów indeksowanych we franku z niższym spreadem (niższą marżą). Jeżeli w ciągu dnia zaistniały istotne zmiany kursów na rynku międzybankowym bank sporządzał drugą tabelę. Tabele były publikowane w oddziałach banku i w internecie.

Zakup franka na rynku między bankowym przez bank nie był przyporządkowany do konkretnej umowy kredytu, lecz miał zaspokoić ogólne potrzeby płynnościowe banku. Bank osiągał przychód z wymiany walutowej.

( zeznania świadka K. M. od 00:51:50do 01:21:18 protokół rozprawy z dnia 3 kwietnia 2019 roku)

Bank księgował ten kredyt jako walutowy w swoich księgach rachunkowych. W konsekwencji powstania tego rodzaju aktywów w CHF bank zabezpieczał się – swoją otwartą pozycję walutową spowodowaną udzielaniem kredytów indeksowanych do franka szwajcarskiego przede wszystkim poprzez zakup franka na rynku międzybankowym poprzez transakcje CIRS- kilkuletnie (około pięcioletnie) i SWAP- krótkoterminowe, depozytów bowiem w tej walucie było niewiele. Transakcje te nie były przyporządkowane do danej umowy kredytu. W ofercie Banku (...) nie było nigdy kredytu, którego wypłata mogła nastąpić w CHF. Bank nie oferował instrumentów zabezpieczających kredytobiorcę przed ryzykiem walutowym.

(zeznania świadka J. C. (1) protokół rozprawy z dnia 3 kwietnia 2019 roku od 00:06:04 do 00:51:50)

Bank (...) S.A. miał w latach od 2009 do 2017 roku status dealera rynku pieniężnego.

(pisma k. 441- 448)

Po 15 września 2008 roku wskutek kryzysu na rynkach finansowych kurs CHF w stosunku do złotego zaczął znacznie drożeć. W dniu 15 stycznia 2015 roku Bank Centralny S. zniósł minimalny kurs wymiany franka w stosunku do euro, w efekcie czego kurs tej waluty podniósł się do kwoty powyżej 4 PLN za 1 CHF.

(publikacje prasowe k. 280-286, 287- 288)

W dniu 27 maja 2016 roku powódka przesłała do Banku (...) S.A. reklamację, wnosząc w związku ze stosowaniem w umowie klauzul niedozwolonych wpisanych do rejestru Klauzul niedozwolonych przez UOKiK podanych szczegółowo o zwrot nadpłaty rat od dnia pobrania w kwocie 36380 zł wraz z odsetkami ustawowymi, ujawnienie metodologii wyliczenia CCK i RRSO oraz wydanie kopii dokumentów niezbędnych do weryfikacji poprawności bankowych obliczeń, wskazanie jakie koszty zostały uwzględnione przy wyliczeniu CKK I czy bank prał pod uwagę różnicę wynikającą z zastosowania do wypłaty należności kursu kupna a do kursu spłaty CHF, wyjaśnienie podstawy stosowania spready i sposobu ustalania jego wysokości, wyjaśnienie czym jest indeksacja, udostepnienie kopii wniosku kredytowego, udostępnienie stawek Libor jakie były stosowane do umowy, kopii oświadczeń o przystąpieniu do umów ubezpieczenia nieruchomości i na życie, wypłaty dwóch transz kredytu, sposobu wyliczenia kwoty kredytu wyrażonej w CHF oraz metodologii wyliczania rat odsetkowo-kapitałowych.

(reklamacja k. 89-90)

Tego samego dnia przesłała do banku pismo zawierające uchylenie się od skutków prawnych zawarcia umowy kredytu jako dokonanego pod wpływem błędu.

(odpowiedź Banku z dnia 16 czerwca 2016 roku k. 91)

W odpowiedzi z dnia 16 czerwca 2016 roku i z dnia 22 czerwca 2016 roku na pisma powódki bank wskazał, że do umowy kredytu nie ma zastosowaniu umowa o kredycie konsumenckim. Do spłaty kredytu stosowany był kurs sprzedaży z tabeli banku, gdy danego dnia była zmiana kursu- kurs najkorzystniejszy. Podstawą do stosowania spreadów były postanowienia umowy, której postanowienia w tym w zakresie indeksacji za podstawę miały art. 353 ¹ k.c. Co do ubezpieczenia pomostowego wskazano, że jest to opłata pobierana z dołu, w dniu 22 czerwca 2016 roku dokonano zwrotu opłat z tytułu ubezpieczenia pomostowego do dnia wpisu hipoteki na rzecz banku to jest do dnia 27 sierpnia 2008 roku czyli za 5 dni sierpnia i wrzesień 2008 roku w kwocie 98,70 PLN.

(pismo k. 91, pismo k. 92-93)

Bank (...) S.A. w swoich sprawozdaniach i księgach rachunkowych wskazany kredyt ujmował jako kredyt walutowy.

(raport banku (...) za okres 12 miesięcy zakończony 31 grudnia 2013 roku k. 353-384, opinia biegłego rewidenta za rok obrotowy kończący się 31 grudnia 2013 roku 385-388, raport banku (...) za okres 12 miesięcy zakończony 31 grudnia 2014 roku k. 389- 420, opinia biegłego rewidenta za rok obrotowy kończący się 31 grudnia 2014 roku 421- 430)

Po wniesieniu pozwu w niniejszej sprawie powódka nie zaprzestała spłaty rat kredytowych. Do zamknięcia rozprawy wpłaciła na rzecz Banku łącznie około 120.000 złotych.

( zeznania powódki E. M. protokół rozprawy z dnia 16 października 2019 roku od 00:11:15 do 01:11:49)

Sąd ustalił powyższy stan faktyczny w oparciu o dowody wyszczególnione powyżej. W zakresie dowodów z dokumentów ich autentyczność i prawdziwość nie była podważana przez strony procesu, Sąd również nie widział podstaw do ich kwestionowania.

Dla ustalenia stanu faktycznego – w kontekście żądań strony powodowej znaczenia nie miał także regulamin nr R 99, jako że nie obowiązywał on w dacie zawarcia spornej umowy, wiec nie mógł mieć wpływu na ocenę abuzywności postanowień umowy łączącej stront (k. 233 i następne)

Podobnie istotny podgląd w sprawie Prezesa UOKiK wydany w innych sprawach pozostawał bez wpływu na rozważania w sprawie, jako że nie był on wydany w związku ze sprawą niniejszą, mógł on mieć jedynie znaczenie poglądowe. (k. 19-63)

Kolejno postawy ustalenia stanu faktycznego jak i wpływu na dokonane w sprawie rozważania nie mogła stanowić opinia prawna sporządzona dla (...) Banków (...) załączona do odpowiedzi na pozew k. 212-219. Sąd uznał, że stanowi ona de facto rozwinięcie stanowiska procesowego strony pozwanej. Taki sam status przyznać należało następującym dokumentom:

1)  informacji w zakresie skutków projektu ustawy o sposobach przywrócenia równości stron niektórych umów kredytu i pożyczki. Wpływ na instytucje finansowe sporządzona przez Urząd Komisji Nadzoru Finansowego (k. 289-304);

2)  Raport dotyczący spreadów z 2009 roku dotyczący funkcjonowania kredytów indeksowanych (k. 305-311)

3)  biała księga kredytów frankowych w Polsce z marca 2015 roku (...) Banków (...) (k. 312-340 zał k. 341-346)

4)  stanowisko partii politycznych (k. 347);

5)  Opinia Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego z 2013 roku ocena wpływu na sytuację sektora bankowego i polskiej gospodarki propozycji przewalutowania kredytów mieszkaniowych udzielonych w CHF na PLN według kursu z dnia udzielenia kredytu (k.348- 351);

6)  opinia odnośnie praktyki banków ustalania kursów kupna i sprzedaży waluty CHF w latach 2006-2015 i odnośnie rynkowości kursu stosowanego przez pozwanego z innej sprawy k. (449-453),

7)  wyroki wydane w innych sprawach (k. 454- 471);

8)  opinia prawna (k.472—474), opinia i ekspertyza na zlecenie Banku (...) S.A. k. (475-482 483-505)

Oceniając zeznania przesłuchanych w sprawie świadków Sąd uznał, że bez znaczenia dla rozpoznania sprawy pozostawały zeznania M. S. (1) – protokół rozprawy z dnia 3 września 2018 roku od 00:06:53 do 00:31:17- który choć był pracownikiem pozwanego banku to zatrudniony był w innym oddziale niż ten, w którym powódka podpisała swoją umowę, nigdy nie obsługiwał on powódki, a w efekcie nie mógł mieć wiedzy co do tego jak wyglądały czynności podejmowane przez pracownika pozwanego Banku w stosunku do niej, w tym jaki był zakres informacji przekazanych powódce. Świadek ten co prawda wskazywał na istnienie instrukcji kredytowania, ale gdyby faktycznie dokument taki istniał niewątpliwie zostałby on przez pozwanego złożony do akt sprawy. W efekcie w oparciu o zeznania tego świadka nie sposób było ocenić czy a jeśli tak to w jakim zakresie postępowanie świadka w stosunku do klientów banku chcących zawrzeć umowę kredytu hipotecznego indeksowanego do CHF wynikało ze stosowania takiej instrukcji a na ile stanowiło jego własną praktykę. W oparciu o jego zeznania nie sposób było odtworzyć treści tego dokumentu, w tym czy w ogóle kwestie związane z informacyjnym obowiązkiem pracowników banku wobec kredytobiorców były w nim uregulowane. Podobnie zeznania tego świadka z uwagi na ich lakoniczność nie mogły służyć odtworzeniu przedmiotu szkoleń, jakim podlegali pracownicy banku. Zasady obsługi klientów banku stosowane przez tego świadka nie stanowiły zatem podstawy do ustalenia, jak faktycznie była obsługiwana powódka przez pracownika zupełnie innego oddziału pozwanego Banku, a którym był J. K. przesłuchany zresztą w charakterze świadka.

W zakresie zeznań świadka J. C. (1) -protokół rozprawy z dnian3 kwietnia 2019 roku od 00:06:04 do 00:51:50- Sąd dał jego zeznaniom jako konsekwentnym i logicznym wiarę w całości. Świadek ten jako zatrudniony w dziale banku odpowiedzialnym za transakcje międzybankowe niewątpliwie posiadał wiedze w zakresie faktów co do których zeznawał. Sąd miał co prawda na uwadze, na wskazania świadka z jakich przyczyn analizowany kredyt był ujmowany przez bank jako walutowy, jednak mieć należało na uwadze, że argumentacja świadka odnosiła się do aspektu ekonomicznego a nie prawnego tego kredytu, nie zwalniając Sądu od oceny prawnej analizowanej umowy kredytu przez pryzmat obowiązujących przepisów prawa.

Sąd dał również wiarę zeznaniom świadka K. M. od 00:51:50do 01:21:18 protokół rozprawy z dnia 3 kwietnia 2019 roku- pracownika pozwanego pracującego w departamencie odpowiedzialnym za ustalanie kursu waluty do tabel kursowych. Świadek ten w jasny i spójny sposób opisał zasady tworzenia przez bank tabeli kursowych.

Sąd uznał, że bez znaczenia dla rozpoznania sprawy pozostawały zeznania świadka M. S. (2)- od 01:21:19 do 01:30 :16 protokół rozprawy z dnia 3 kwietnia 2019 roku- które dotyczyły jedynie zmiany regulaminu w 2011 roku, kiedy doszło o wpisania do niego metodologii zmiany kursów waluty. Sąd nie widział przy tym podstaw do kwestionowania ich wiarygodności.

Sąd dał wiarę zeznaniom świadków A. M. (1) i J. K., którzy byli pracownikami oddziału Banku, w którym powódka podpisała umowę kredytu, uznając je za spójne i konsekwentne. Co istotne przy tym świadek C. – M. nie pamiętała czy była pracownikiem bezpośrednio powódkę obsługującym, jak wynikało natomiast z dokumentów zgromadzonych w sprawie, zeznań J. K. i powódki to w zasadzie J. K. był pracownikiem prowadzącym powódkę w związku z ubieganiem i zawarcie umowy kredytowej. Świadek C. – M. ograniczyła się do odebrania wniosku kredytowego i podpisania umowy w imieniu pozwanego. W efekcie zeznania świadka C. – M. nie mogły stanowić podstawy do ustalenia jak rzeczywiście wyglądała obsługa powódki przez współpracownika świadka. Oceniając zeznania J. K. Sąd zwrócił uwagę na następujące kwestie- pracownik obsługujący powódkę nie miał szkoleń w zakresie obsługi tego produktu, nie był w stanie wskazać, czy zawsze informował klientów o kredycie złotówkowym, nie był w stanie wskazać, czy informował powódkę, której zupełnie nie pamiętał, o tym, że zmienny kurs będzie miał wpływ nie tylko na ratę ale i na saldo zadłużenia, jak i nie był w stanie podać czy była w dacie zawarcia przez powódkę umowy kredytu możliwość dokonywania w spłat kredytu bezpośrednio w CHF i czy informował o tym powódkę.

Sąd uznał za wiarygodne zeznania powódki E. M.- protokół rozprawy z dnia 16 października 2019 roku od 00:11:15 do 01:11:49- uznając je za logiczne i konsekwentne. Sąd miał co prawda na uwadze, że powódka była żywotnie zainteresowana w korzystnym dla siebie rozstrzygnięciu, jednak jej zeznania były nie tylko wewnętrznie spójne, ale i nie pozostawały w sprzeczności z zeznaniami świadków- pracowników banku z którymi miała kontakt zawierając sporną umowę.

Sąd oddalił wniosek pozwanego o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego zawarty w odpowiedzi na pozew uznając, że pozostawał on bez znaczenia dla rozpoznania przedmiotowej sprawy. Sprawa niniejsza nie wymagała zasięgnięcia wiadomości specjalnych dla jej rozstrzygnięcia, w kontekście zwłaszcza oceny przez pryzmat przepisów prawa postanowień wprowadzających do umowy mechanizm indeksacji oraz odnoszących się do kursu waluty do przeliczeń związanych z umową. Fakty natomiast o charakterze ogólnym związane z oprocentowaniem kredytów indeksowanych do CHF na rynku polskim, ryzykiem związanym z wahaniami kursów walut, brakiem korzyści po stronie banku w efekcie zmiany kursu waluty i metod ewidencjonowania także nie miały dla dokonania oceny roszczenia powódki znaczenia.

Co do zaś faktu obejmującego metodę ustalania kursu waluty CHF stosowaną przez pozwany Bank wskazać należy, że dowód ten był zbędny także z tej przyczyny, iż zeznania świadka M. dostarczyły w tym zakresie pełnej wiedzy co do stosowanej przez bank praktyki. Odnośnie zaś do transakcji CIRS i SWAP i metod ewidencjonowania tego kredytu w księgach i sprawozdaniach – fakty te po pierwsze nie tylko nie miały finalnie znaczenia dla rozpoznania sprawy, ale co więcej wynikały tak z dokumentów w postaci sprawozdań przedłożonych przez pozwaną jak i zeznań zawnioskowanego przez nią świadka C.. To zatem czy bank i o ile się wzbogacił kosztem kredytobiorców na wzroście CHF nie miało znaczenia dla rozpoznania sprawy- umowę Sąd analizował przez inny pryzmat.

Sąd oddalił również jako bezprzedmiotowy wniosek powódki o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego zgłoszony w pozwie, uznając, że po pierwsze strona pozwana nie kwestionowała poprawności wyliczeń świadczeń uiszczonych na jego rzecz przez powódkę w wykonaniu spornej umowy składających się na roszczenie objęte sporem. Wobec stwierdzenia, że umowa jest nieważna i istniała podstawa do zwrotu tego świadczenia przez pozwanego czynienie dalszych ustaleń w zakresie objętym tezą dowodową z opinii było bezcelowe.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo jako zasadne podlegało uwzględnieniu w zdecydowanej części.

Żądanie strony powodowej o zapłatę kwoty stanowiącej równowartość świadczenia spełnionego przez powódkę na rzecz pozwanego w wykonaniu umowy zawartej dnia 12 maja 2008 roku wywodzone było z dyspozycji art. 410 k.p.c. Strona powodowa twierdziła, że umowa zawarta między stronami była nieważna, a w efekcie świadczenie spełnione na rzecz pozwanego było nienależnym na poparcie czego powołała szereg argumentów natury prawnej. Odnosząc się w kolejności do każdego z nich wskazać należy, co następuje.

W pierwszej kolejności zaznaczenia wymaga, iż strona pozwana niewątpliwie miała status przedsiębiorcy w rozumieniu tak przepisów kodeksu cywilnego jak i ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym, zaś powódka była konsumentem w rozumieniu przepisów wskazanych ustaw. Umowa kredytu nie została bowiem przez E. M. zawarta w związku z prowadzoną przez nią działalnością gospodarczą lub zawodową, środki z umowy kredytu posłużyć miały i faktycznie wykorzystane zostały na budowę budynku mieszkalnego na nieruchomości stanowiącej jej własność, który miał służyć zaspokojeniu jej potrzeb mieszkaniowych.

Sprzeczność umowy z art. 69 ustawy Prawo bankowe i art. 353 ¹ k.c.

W ocenie Sądu nie sposób było podzielić argumentacji strony powodowej, by postanowienia umowy kredytu były sprzeczne z treścią art. 69 ust. 1 i 2 ustawy Prawo bankowe z dnia 29 sierpnia 1997 roku (Dz. U. 2002, Nr 72, poz. 665 t.j.) w brzmieniu obowiązującym w dacie zawarcia spornej umowy i 353 ¹ k.c.

Sąd uwzględnił przy tym także brzmienie ówcześnie obowiązującego art. 5 ust. 1 pkt 3 i ust. 2 pkt 7 ustawy Prawo bankowe stanowiącego, iż do czynności bankowych należy między innymi udzielanie kredytów, oraz że czynnościami tymi są także prowadzenie przez banki skupu i sprzedaży wartości dewizowych.

W ocenie Sądu umowa o kredyt zawarta miedzy stronami wypełniała dyspozycję art. 69 ust. 1 i ust. 2 cytowanej ustawy w brzmieniu obowiązującym w dacie jej zawarcia. A mianowicie z jej treści wynikało jednoznacznie, że pozwany zobowiązuje się oddać powódce jako kredytobiorcy na czas oznaczony kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel. Umowa ta określała kwotę i walutę kredytu- literalna treść umowy wskazywała, że jest to kwota w złotych polskich - w § 2 ust. 1 umowy kwota kredytu określono na 120.695 PLN.

Zaznaczenia wymaga, że o tym, iż walutą kredytu było PLN świadczy nie tylko kwota kredytu wskazana jednoznacznie w umowie w PLN, ale także z formułowanie zawarte w 2 ust. 2 in fine o treści : „zmiany kursów walut w trakcie okresu kredytowania mają wpływ na wysokość zaciągniętego kredytu oraz raty kapitałowo-odsetkowe”. Zmiany kursów walut mogły mieć wpływ jedynie na wysokość kredytu zaciągniętego w PLN, bowiem na wysokość zobowiązania kredytobiorcy wyrażonego po indeksacji w CHF zmiana kursu waluty franka szwajcarskiego wpływu mieć nie mogła.

Zauważenia wymaga, iż na PLN jako na walutę kredytu wskazuje także waluta zabezpieczeń ustanowionych w umowie kredytu- nie tylko sum gwarancyjnych jakie miały wynikać z umów ubezpieczenia nieruchomości czy umowy ubezpieczenia na życie, ale przede wszystkim z zabezpieczenia hipotecznego, w którym wartość hipoteki kaucyjnej wyrażona była w PLN- do sumy 205181,50 PLN ( § 9 ust. 1 pkt 1 umowy). Jak stanowił zaś art. 68 ustawy o księgach wieczystych i hipotece, według stanu na chwilę zawarcia analizowanej umowy, hipoteka zabezpiecza jedynie wierzytelności pieniężne i może być wyrażona tylko w oznaczonej sumie pieniężnej. Jeżeli wierzytelność zgodnie z prawem została wyrażona w innym pieniądzu niż pieniądz polski, hipotekę wyraża się w tym innym pieniądzu. (v. również Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 25 marca 2011 r. IV CSK 377/10, Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 29 kwietnia 2015 r., V CSK 445/14).

Co więcej również treść Regulaminu obowiązującego w dacie zawarcia spornej umowy przemawiała za przyjęciem, że kredyt udzielony powódce był kredytem złotowym, a mianowicie w § 2 zawierającym definicje pojęć w punkcie 18 wskazane było, że kredyt indeksowany kursem waluty obcej – to kredyt udzielony w PLN, indeksowany kursem waluty obcej wg tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku, w § 3 ust. 1 stanowiąc zaś, że kredyt udzielony jest w PLN, a jedynie może być indeksowany kursem waluty obcej na podstawie obowiązującej w Banku Tabeli Kursów Walut Obcych. Również kwoty wnioskowanego kredytu miały być wyrażone w PLN (§ 3ust. 9) Podobnie w § 5 ust.15 regulaminu wskazane było w punkcie 15, iż kredyt jest kredytem indeksowanym do walut wymienialnych i jest udzielany w złotych polskich, w umowie kredytowej kwota kredytu jest określona w PLN.

Wreszcie zwrócić uwagę należało na brzmienie § 9 regulaminu, w którym wskazano, że w przypadku kredytu indeksowanego kursem waluty obcej, bank w następnym dniu po upływie terminu wymagalności kredytu, dokonuje przewalutowania całego wymagalnego zadłużenia na PLN, z zastosowaniem aktualnego kursu sprzedaży dewiz, określonego przez Bank w Tabeli Kursów Walut obcych. Od wymagalnego kapitału wyrażonego w PLN Bank nalicza dalsze odsetki w wysokości dwukrotności odsetek ustawowych. W ocenie Sądu również cytowane postanowienie potwierdza, konstatację, że indeksacja była jedynie mechanizmem przeliczeniowym nie czyniąc z tego kredytu stricte walutowego kredytu- nadal był to kredyt złotowy, zadłużenie przeterminowane miało być bowiem wyrażone finalnie nie w CHF, lecz w PLN. wreszcie od kwoty kredytu w PLN a nie CHF zależała suma ubezpieczenia na życie, ubezpieczenia nieruchomości zgodnie z § 14 ust. 3 regulaminu.

Co prawda w ust. 2§ 2 postanowiono, że kredyt jest indeksowany do CHF, po przeliczeniu wypłaconej kwoty zgodnie z kursem kupna CHF według tabeli kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku (...) w dniu uruchomienia kredytu lub transzy.

W ocenie Sądu jednak zastosowany w umowie mechanizm indeksacji nie zmieniał kwoty i waluty kredytu wyrażonej w PLN, a stanowił on jedynie klauzulę przeliczeniową mocą której strony ustaliły, że zobowiązanie wyrażone w walucie polskiej w dniu uruchomienia kredytu, a zatem z chwilą wykonania zobowiązania banku do wypłaty kredytu, co nastąpi w złotych polskich, zostanie przeliczone na walutę obcą- na CHF i kredytobiorca będzie zobowiązany do dokonania spłaty kredytu w wysokości wynikającej z tak dokonanego przeliczenia i w ratach ustalonych w CHF.

Wyraźnie na taki cel zastosowania mechanizmu indeksacji wskazywały wyżej przytoczone postanowienia regulaminu kreującego stosunek prawny między stronami jak i § 7 ust. 1 umowy dotyczący spłaty kredytu, który stanowił, że kredytobiorca zobowiązuje się spłacić kwotę kredytu w CHF ustaloną zgodnie z § 2 -w złotych polskich z zastosowaniem kursu sprzedaży CHF obowiązującego w dniu płatności kredytu, zgodnie z Tabelą Kursów Walut Obcych Banku (...) S.A.

W ocenie Sądu wprowadzenie zaś do umowy postanowienia przewidującego mechanizm indeksacji nie było sprzeczne z treścią art. 69 ust. 1 i ust. 2 pkt 2 ustawy Prawo Bankowe pozostając w zgodzie z art. 353 ¹k.c.

Podzielić należało w tym względzie stanowisko wyrażane w orzecznictwie, że jeżeli kwota kredytu jest powiązana z kursem waluty obcej, to jest dopuszczalne, zgodnie z art. 358 k.c. aby wypłata i spłata kredytu następowała walucie polskiej albo w walucie obcej, przy czym jeśli to dotyczy wyłącznie sposobu wykonania zobowiązania pieniężnego, nie powoduje zmiany waluty wierzytelności. Wniosek taki ma zastosowanie do umów z właściwie sporządzoną klauzulą waloryzacyjną, ale także indeksacyjną, denominacyjną (wyroki Sądu Najwyższego z dnia 25 marca 2011 r.,IV CSK 377/10, oraz z dnia 29 kwietnia 2015 r., V CSK 445/14, Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna
z dnia 29 października 2019 r. IV CSK 309/18)

Zdaniem Sądu strony umowy kredytu korzystając z zasady swobody umów wyrażonej art. 353 ¹ k.c. mogły zatem w umowie zawrzeć postanowienia różnicujące walutę kredytu która stanowiła jednocześnie równowartość zobowiązania - świadczenia banku wypłacającego kredyt i walutę zobowiązania kredytobiorcy – kwotę do spłaty. Podkreślenia wymaga, że treść art. 69 ustawy Prawo bankowe w dacie zawarcie spornej umowy nie kreowała bezwzględnie obowiązującej normy prawnej, z której wynikałoby, że waluta kredytu winna być tożsama w zakresie waluty wypłaty i spłaty kredytu.

W kontekście powyższych ustaleń i rozważań Sąd za całkowicie niezasadną uznał argumentację pozwanego zmierzającą do wykazania, że walutą kredytu był frank szwajcarski. To że kredyt tego rodzaju był jako walutowy prezentowany w księgach rachunkowych i sprawozdaniach pozwanego banku, nie mogło mieć znaczenia dla oceny prawnej tego kredytu. Podobnie bez wpływu dla ustalenia waluty kredytu pozostawało to, że celem usunięcia ryzyka walutowego – tak zwanej otwartej pozycji walutowej – bank zawierał krótkoterminowe (do 5 lat CIRS i kilkumiesięczne SWAP) transakcje na rynku międzybankowym, w oparciu o które nabywał walutę CHF. Co istotne transakcje te nie były przyporządkowane do danej umowy kredytu, nie były one konieczne dla wykonania zobowiązania pozwanego polegającego na wypłacie środków z umowy kredytu w PLN, nie z nich pochodziły środki na wypłatę kredytu. Umowy te stanowiły bowiem skutek zawartej umowy i dokonanej wypłaty kredytu, których celem nie było wykonanie umowy kredytowej ale zabezpieczenie się przez bank przed ryzykiem wahań kursowych- ryzykiem otwartej pozycji walutowej i ryzykiem niedopasowania stóp procentowych.

Co więcej gdyby podzielić stanowisko pozwanego banku, iż walutą kredytu od samego początku był frank szwajcarski uznać należałoby, że umowa ta jest w oczywisty sposób sprzeczna z art. 69 ust. 1 i 2 pkt 2 ustawy prawo bankowe, bowiem w umowie tej nie była wskazana kwota kredytu w walucie CHF. Jeżeli zatem zobowiązanie banku miało być wyrażone, jak w ocenie Sądu niezasadnie twierdził pozwany, w tej walucie, wobec nieokreślonej na chwilę zawarcia umowy kwoty kredytu w CHF umowę uznać należałoby za nieważną, umowa taka nie zawierałaby bowiem jednego z essentialia negotii umowy kredytu. Przy tym określenie kwoty kredytu – zobowiązania banku - w CHF w momencie dokonywania jego wypłaty nie sanowałoby tego braku, niezależnie od tego, że wobec abuzywności postanowienia umownego dotyczącego kursu waluty do dokonania tego przeliczenia, o czym szczegółowo niżej, dokonanie takiej operacji rachunkowej byłoby niemożliwe do wykonania. W ocenie Sądu stanowisko strony pozwanej w tym zakresie stanowiło jedynie przejaw przyjętej strategii procesowej, nieznajdującej potwierdzenia w treści umowy zawartej między stronami, według co istotne wzorca umowy skonstruowanego przez sam bank.

Podobnie zdaniem Sądu samo zastosowanie stawki LIBOR 3M jako stawkę referencyjnej dla ustalenia wysokości oprocentowania nie mogło przesądzać o uznaniu, że walutą tego kredytu był frank szwajcarski, wprawdzie w regulaminie wskazane było, że jest to stawka właściwa dla kredytu w walucie CHF, jednak jednocześnie w cytowanym wyżej § 2 pkt 18 wyraźnie określono, że kredyt indeksowany jest kredytem udzielonym w złotych polskich, który jedynie jest indeksowany kursem waluty obcej. Co więcej zobowiązanie kredytobiorcy miało być wyrażone w walucie CHF, a niewątpliwie oprocentowanie nie jest ustalane dla wypłacanych środków – czyli dla świadczenia banku lecz dla świadczenia kredytobiorcy. Oprocentowanie zatem przyporządkowane zostało jedynie dla waluty w jakiej kredyt miał być spłacony, pozostając zdaniem przy uwzględnieniu całości postanowień umowy i regulaminu bez wpływu dla określenia, że walutą kredytu był jak wynikało z 2 ust. 1 umowy złoty polski.

W świetle powyższych rozważań nie można było także podzielić stanowiska strony powodowej, iż kredyt indeksowany do CHF jest nie tyle kredytem ile produktem finansowym zawierającym w sobie pewne cechy kredytu, ramowej umowy o wymianę walut a po części inwestycyjną umowę finansową.

Zdaniem Sądu kredyt indeksowany do CHF nie może być traktowany jako instrument finansowy, dlatego też nie podlegał on nigdy restrykcyjnym regulacjom dyrektywy MIFID, jak wskazał bowiem w wyroku z dnia z 3 grudnia 2015 r. w sprawie C -312/14 Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (R. J. – W.) – (...) Bank (...)./M. L., M. L.) na tle artykułu 4 ust. 1 pkt 2 dyrektywy 2004/39/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 kwietnia 2004 r. w sprawie rynków instrumentów finansowych, zmieniającej dyrektywę Rady 85/611/EWG i 93/6/EWG i dyrektywę 2000/12/WE Parlamentu Europejskiego i Rady oraz uchylającej dyrektywę Rady 93/22/EWG (MIFID) -nie stanowią usługi lub działalności inwestycyjnej w rozumieniu tego przepisu niektóre transakcje wymiany, dokonywane przez instytucję kredytową na podstawie postanowień umowy kredytu denominowanego w walucie obcej, polegające na określeniu kwoty kredytu na podstawie kursu kupna waluty mającego zastosowanie przy uruchomieniu środków oraz ustaleniu wysokości rat na podstawie kursu sprzedaży wspomnianej waluty mającego zastosowanie przy obliczaniu każdej raty.

W ocenie Sądu tezę tę należy stosować odpowiednio do postanowień obejmujących klauzulę indeksacyjną i postanowienia odnoszące się do kursów walut przy wypłacie i spłacie zawartych w ocenianej umowie kredytu w PLN indeksowanego do CHF Zaznaczenia także wymaga, że stroną transakcji na rynku między bankowym CIRS i SWAP, którymi bank zabezpieczał swoją otwartą pozycję walutową, nie był kredytobiorca, stanowiły one zatem sposób dodatkowego finansowania działalności banku nie zaś element umowy kredytowej i nie były ukryte w mechanizmie indeksacji umowy kredytu zawartej między stronami.

Nieważność umowy z uwagi na przepisy ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym

Kolejno Sąd nie stwierdził podstaw do uznania, by postanowienia umowy kredytu naruszały przepisy ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym z dnia 23 sierpnia 2007 roku (Dz. U. z2007 roku nr 171, poz. 1206) Podkreślenia przy tym wymaga, iż zgodnie z zawartą w słowniczku pojęć w tej ustawie definicją przez praktyki rynkowe rozumie się działanie lub zaniechanie przedsiębiorcy, sposób postępowania, oświadczenie lub informację handlową, w szczególności reklamę i marketing, bezpośrednio związane z promocją lub nabyciem produktu przez konsumenta.

Zasadnicze zarzuty powódki w tym zakresie odnosiły się do braku ujęcia w całkowitych kosztach kredytu kosztów spreadu wynikającego z zastosowania do przeliczenia zobowiązania kredytobiorcy na CHF na chwilę wypłaty kursu kupna i na chwilę spłaty kursu sprzedaży. Wskazać należy po pierwsze, że biorąc pod uwagę wartość umowy kredytu zastosowania do niej nie miały przepisy ustawy o kredycie konsumenckim, a zatem pozwany bank nie był zobowiązany do podania w rzeczonej umowie całkowitego kosztu kredytu.

Jak wynikało z art. 4 ust. 1 cytowanej ustawy praktyka rynkowa stosowana przez przedsiębiorców wobec konsumentów jest nieuczciwa, jeżeli jest sprzeczna z dobrymi obyczajami i w istotny sposób zniekształca lub może zniekształcić zachowanie rynkowe przeciętnego konsumenta przed zawarciem umowy dotyczącej produktu, w trakcie jej zawierania lub po jej zawarciu.

Za nieuczciwą praktykę rynkową uznaje się w szczególności praktykę rynkową wprowadzającą w błąd oraz agresywną praktykę rynkową, a także stosowanie sprzecznego z prawem kodeksu dobrych praktyk. Praktyki te nie podlegają ocenie w świetle przesłanek określonych w ust. 1. (ust. 2)

Zgodnie z art. 6 ust. 1ustawy Praktykę rynkową uznaje się za zaniechanie wprowadzające w błąd, jeżeli pomija istotne informacje potrzebne przeciętnemu konsumentowi do podjęcia decyzji dotyczącej umowy i tym samym powoduje lub może powodować podjęcie przez przeciętnego konsumenta decyzji dotyczącej umowy, której inaczej by nie podjął. Z mocy art. 6 ust. 2 cytowanej ustawy w razie wątpliwości za istotne informacje, o których mowa w ust. 1, uważa się informacje, które przedsiębiorca stosujący praktykę rynkową jest obowiązany podać konsumentom na podstawie odrębnych przepisów. A art. 6 ust. 3 pkt 1) stanowił, że wprowadzającym w błąd zaniechaniem może być w szczególności zatajenie lub nieprzekazanie w sposób jasny, jednoznaczny lub we właściwym czasie istotnych informacji dotyczących produktu; nieujawnienie handlowego celu praktyki, jeżeli nie wynika on jednoznacznie z okoliczności i jeżeli powoduje to lub może spowodować podjęcie przez przeciętnego konsumenta decyzji dotyczącej umowy, której inaczej by nie podjął.

Zaznaczenia wymaga, że uwzględniając przedmiot umowy z 12 maja 2008 roku nie sposób było uznać, by istniały jakiekolwiek przepisy prawa kreujące obowiązek banku do podania w umowie łączącej strony całkowitego kosztu kredytu, jak i określające zasady jego ustalania.

Podstawy takiej nie mogły stanowić przepisy ustawy o kredycie konsumenckim z dnia z dnia 20 lipca 2001 roku, bowiem z mocy art. 3 ust. 1 pkt 1 tej ustawy jej przepisy nie znajdowały zastosowania do zawieranych z konsumentami umów kredytu na kwotę przekraczającą 80.000 zł albo równowartość tej kwoty w innej walucie niż waluta polska.

Co więcej nawet przepisy wskazanej ustawy nie przewidywały obowiązku doliczenia kosztów spreadu co CKK. Jak wynikało bowiem z art.7 ust. 1obowiązującej w chwili zawarcia umowy kredytowej przez strony ustawy o kredycie konsumenckim całkowity koszt kredytu oznacza wszystkie koszty wraz z odsetkami i innymi opłatami i prowizjami, które konsument jest zobowiązany zapłacić za kredyt, z wyjątkiem miedzy innymi kosztów wynikających ze zmiany kursów walut.

Wreszcie uwzględnić należało fakt, iż do zastosowania kursów walut obcych miało dojść dopiero na etapie wykonania umowy –na gruncie analizowanej umowy spread oznaczał różnicę pomiędzy stosowanym przez bank kursem kupna waluty obcej mającym zastosowanie do przeliczania kwoty kredytu z PLN na CHF a kursem sprzedaży wykorzystywanym dla przeliczania raty kredytu na złotówki w chwili jego spłaty.

Niewątpliwie zatem w chwili sporządzenia i zawarcia umowy kredytu strony nie znały przyszłego kursu waluty frank szwajcarski a zatem bank nie mógł podać w umowach kredytu kosztu spreadu walutowego uwzględniając tę wartość w całkowitym koszcie kredytu, który został wyliczony na dzień sporządzenia umowy kredytu. Koszt ten nie był znany kredytodawcy więc nie można było z góry nawet szacunkowo ustalić jego wysokości.

W konsekwencji zaniechanie ujęcia w całkowitym koszcie kredytu wartości spreadu nie mogło stanowić nieuczciwej praktyki rynkowej przy uwzględnieniu treści art. 6 ust. 1 i 2 cytowanej ustawy traktującego kiedy zaniechanie może być uznane za nieuczciwą praktykę rynkową.

Podobnie zaniechanie przez bank podania metodologii ustalania kursu waluty do przeliczeń nie mogło być za nieuczciwą praktykę rynkową uznane. Według ówcześnie obowiązującego stanu prawnego z przepisów prawa nie wynikał obowiązek do zawarcia w umowie tego rodzaju postanowień. Zaznaczenia przy tym wymaga, iż przesądzenie, że zachowanie banku nie stanowiło nieuczciwej praktyki rynkowej pozostawało bez wpływu na ocenę postanowień umowy przez pryzmat art. 385 ¹ k.c. o czym szczegółowo niżej.

Nieważność umowy z uwagi na uchylenie się przez powódkę od skutków złożonego oświadczenia woli jako złożonego pod wpływem błędu

Uwzględniając powyższe rozważania Sąd nie podzielił także stanowiska strony powodowej, by powódka w skuteczny sposób uchyliła się od skutków prawnych złożonego oświadczenia woli polegającego na zawarciu umowy kredytu. Nie zostało bowiem wykazane przez powódkę, by została wprowadzona przez pozwanego w błąd co do treści umowy kredytu.

Jak wynika z treści art. 84 § 1 k.c. w razie błędu co do treści czynności prawnej można uchylić się od skutków prawnych swego oświadczenia woli. Jeżeli jednak oświadczenie woli było złożone innej osobie, uchylenie się od jego skutków prawnych dopuszczalne jest tylko wtedy, gdy błąd został wywołany przez tę osobę, chociażby bez jej winy, albo gdy wiedziała ona o błędzie lub mogła z łatwością błąd zauważyć; ograniczenie to nie dotyczy czynności prawnej nieodpłatnej.

Można powoływać się tylko na błąd uzasadniający przypuszczenie, że gdyby składający oświadczenie woli nie działał pod wpływem błędu i oceniał sprawę rozsądnie, nie złożyłby oświadczenia tej treści (błąd istotny). (§ 2)

Jak wskazuje się w doktrynie przepis art. 84 § 1 k.c. wyraźnie uzależnia możliwość uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia woli, od istnienia błędu co do treści czynności prawnej. Podstawą wyróżnienia błędu co do treści czynności prawnej jest to, czego błąd dotyczy, a mianowicie stopień powiązania konkretnej okoliczności dotkniętej błędem z całokształtem czynności prawnej (zob. B. Lewaszkiewicz-Petrykowska, Glosa do wyr. SN z 15.10.1997 r., s. 306). Mylne wyobrażenie składającego oświadczenie woli dotyczy przede wszystkim tego, o czym stanowi treść czynności prawnej, a nie tylko oświadczenie woli, które jest podstawowym, ale nie jedynym wyznacznikiem treści czynności prawnej ( Z. Radwański, w: System PrPryw, t. 2, 2002, s. 395).Treścią czynności prawnej jest zaś treść stosunku prawnego powstającego w wyniku dokonania czynności prawnej, czyli prawa i obowiązki stron tego stosunku (por. Z. Radwański, w: System PrCyw, t. I, 1985, s. 512, komentarz pod red. prof. dr hab. Macieja Gutowskiego do art. 84 Kodeksu cywilnego, 2018 rok wydawnictwo CH Beck)

Jak wyżej podano bank nie był w ogóle zobowiązany do podawania w przedmiotowej umowie całkowitego kosztu kredytu, a zatem zamieszczenie tego rodzaju postanowienia nie kreowało praw i obowiązków stron, mając de facto charakter jedynie informacyjny i szacunkowy, co wynika z § 12 ust. 1 umowy- dokonane zostało to przy przyjęciu określonych wymienionych w tym postanowieniu założeń, a wyliczenie nastąpiło na dzień zawarcia umowy.

Zgodnie z art. 69 ust. 1 i ust. 2 ustawy prawo Bankowe istotnymi elementami umowy kredytu hipotecznego są: kwota i waluta udzielonego kredytu przez kredytobiorcę, cel kredytowania, wysokość oprocentowania, liczba i wysokość rat oraz termin ich spłaty. W konsekwencji jeżeli całkowity koszt kredytu podany został w umowie błędnie, to błąd ten dotyczył jedynie postanowienia o charakterze informacyjnym, a nie istoty kredytu hipotecznego.

Podanie przez pozwany bank kwoty CKK nieuwzględniającej spreadu nie mogło być również uznane za wywołujące u powódki błąd istotny. Zaznaczenia wymaga, że strona powodowa nie wykazała, iż gdyby w kwocie całkowitego kosztu kredytu był ujęty spread umowy z powodem by nie zawarła. W tym kontekście wskazania wymaga, że z zebranego w sprawie materiału dowodowego, w szczególności z zeznań powódki nie wynika, by kwestia całkowitego kosztu kredytu, jego wysokość miała decydujące znaczenie dla podjęcia przez nią decyzji o zawarciu umowy kredytu z pozwanym, wręcz przeciwnie kluczowe znaczenie, jak wynika z jej zeznań, miała dla niej kwestia wysokości rat kredytowych.

W efekcie powódka nie udowodniła iż błąd, na który się powołała składając oświadczenie o uchyleniu się od skutków oświadczenia woli w przedmiocie zawarcia przedmiotowej umowy kredytu po pierwsze odnosił się do treści czynności prawnej a po drugie, że był istotny, co zadecydowało o uznaniu nieskuteczności złożonego przez nią oświadczenia.

Nieważność umowy jako konsekwencja zastosowania niedozwolonych postanowień umownych

Finalnie Sąd dokonał oceny postanowień umowy przez pryzmat art. 385 ¹ § 1 -3 k.c. w efekcie czego uznał, że niedozwolonymi postanowieniami w rozumieniu tego przepisu są te zawarte w :

- § 2 ust. 2 o treści „Kredyt jest indeksowany do CHF, po przeliczeniu wypłaconej kwoty zgodnie z kursem kupna CHF według tabeli kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku (...) w dniu uruchomienia kredytu lub transzy. Po uruchomieniu kredytu lub pierwszej transzy kredytu wypłacanego w transzach Bank wysyła do kredytobiorcy pismo informujące o wysokości pierwszej raty kredytu, kwocie kredytu w CHF oraz jego równowartości w PLN zgodnie z kursem kupna CHF według Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Baku (...) w dniu uruchomienia kredytu/transzy, przy czym zmiany kursów walut w trakcie okresu kredytowania mają wpływ na wysokość zaciągniętego kredytu oraz raty kapitałowo-odsetkowe.

- §7 ust. 1 o treści kredytobiorca zobowiązuje się spłacić kwotę kredytu w CHF ustaloną zgodnie z § 2 w złotych polskich z zastosowaniem kursu sprzedaży CHF obowiązującego w dniu płatności kredytu, zgodnie z (...) Banku (...) S.A.

- § 8 ust. 3 regulaminu o brzmieniu: w przypadku kredytu indeksowanego kursem waluty obcej kwota raty obliczona jest według kursu sprzedaży dewiz, obowiązującego w Banku na podstawie obowiązującej w Banku (...) z dnia spłaty.

Jak wyżej wskazano powódka zawierając rzeczoną umowę miała status konsumenta, a pozwany przedsiębiorcy. Uwzględniając charakter wykonywanej przez powódkę działalności, pozostającej bez związku z bankowością czy księgowością brak było jednocześnie podstaw do stosowania wobec niej podwyższonego miernika staranności. Definicja przeciętnego konsumenta zawarta została przy tym w art. 2 pkt 8 ustawy z 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym, w którym wskazano, iż "dostatecznie dobrze poinformowany, uważny i ostrożny”. W orzecznictwie wyrażono pogląd, że przy wykładni wzorców umownych ze względu na ich funkcję standaryzacyjną stosować należy metodę obiektywną, a za miarodajny uznawać należy sens dostępny dla typowego adresata wzorca (wyrok SN z dnia 19 kwietnia 2007 r., I CSK 27/07, LEX nr 315565)

Uwzględniając treść art. 385 ¹ § 1 k.c. uznanie konkretnej klauzuli umownej za postanowienie niedozwolone wymaga stwierdzenia łącznego wystąpienia wszystkich wymienionych w tym przepisie przesłanek, a zatem analizowane postanowienie umowy zawartej z konsumentem (lub wzorca umownego):

-

nie może być postanowieniem w sposób jednoznaczny określającym główne świadczenia stron,

-

nie może być postanowieniem uzgodnionym indywidualnie oraz

-

musi kształtować prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy.

Podkreślić przy tym należy, iż ocena postanowień umowy dokonywana być powinna według stanu z chwili jej zawarcia oraz w okolicznościach jej zawarcia, przy uwzględnieniu umów pozostających z nią w związku, stosownie do art. 385 ² k.c. oraz art. 4 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz.U. UE L z 21 kwietnia 1993 r., dalej: „dyrektywa 93/13”). Istotne jest zatem przeprowadzenie kontroli incydentalnej wzorca w chwili zawarcia umowy, a nie jej wykonywania, toteż zmiana warunków ekonomicznych działania powodowego Banku, np. kryzys na rynkach pieniężnych i finansowych, konieczność zachowania płynności i rentowności Banku, jako związane z wykonywaniem umowy, a nie z procesem formułowania wzorca i zawarcia umowy, pozostawały bez znaczenia dla rozważań tym zakresie.

Także sposób wykonania umowy kredytu przez pozwanego, zastosowany przez niego faktycznie kurs CHF dla przeliczeń wynikających z umowy, w tym dla określenia kwoty kredytu jak i wysokości spłat rat w złotówkach i prowizji pozostawał bez znaczenia dla oceny abuzywności postanowień umowy. To zatem, czy kurs ten był rynkowym czy nie pozostawało bez wpływu na wynik tej oceny.

Jak wynika bowiem z treści art. 385 ² k.c. i jak wskazuje się w orzecznictwie artykuł 385 ¹ k.c. został pomyślany jako norma eliminująca nieuczciwe postanowienia umowne z mocy prawa w taki sposób, że nie stają się one skuteczne w ramach nawiązanego z konsumentem stosunku, ustalenie podstaw abuzywności nie może więc nastąpić dopiero w oparciu o rezultaty ich stosowania. (wyrok SN z dnia 24 października 2019 roku opubl. MonPrBank 2019/11/41)

Również możliwości oceny postanowień umowy łączącej strony przez pryzmat art. 385 ¹ k.c. nie zmieniał fakt wejścia w życie ustawy z dnia 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy - Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2011 r. Nr 165, poz. 984) , którą zmieniono m.in. art. 69 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (aktualnie t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 128) przez dodanie w ust. 2 po pkt 4 pkt 4a, zobowiązując do zamieszczenia w umowie o kredyt denominowany lub indeksowany do waluty innej niż polska szczegółowych zasad określania sposobów i terminów ustalania kursu wymiany walut oraz zasad przeliczania na walutę wypłaty lub spłaty kredyt i zgodnie z której art. 4 w przypadku kredytów lub pożyczek pieniężnych zaciągniętych przez kredytobiorcę lub pożyczkobiorcę przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy ma zastosowanie art. 69 ust. 2 pkt 4a oraz art. 75b ustawy, o której mowa w art. 1, w stosunku do tych kredytów lub pożyczek pieniężnych, które nie zostały całkowicie spłacone - do tej części kredytu lub pożyczki, która pozostała do spłacenia. W tym zakresie bank dokonuje bezpłatnie stosownej zmiany umowy kredytowej lub umowy pożyczki.

Nowelizacja Prawa bankowego dokonana ustawą z dnia 29 lipca 2011 r. (Dz.U. Nr 165, poz. 984) przyznała bowiem kredytobiorcy w zakresie już istniejących stosunków prawnych jedynie dodatkowe uprawnienie do spłaty rat kredytu indeksowanego lub denominowanego do waluty obcej bezpośrednio w tej walucie. Kredytobiorca miał możliwość wyboru formy spłaty, a więc mógł wybrać spłatę w złotych polskich, co oznacza konieczność zamieszczenia w umowie kredytowej, zgodnie z wymaganiami art. 69 ust. 2 pkt 4a, szczegółowych zasad określania sposobów i terminów ustalania kursu wymiany walut, na podstawie którego w szczególności wyliczana jest kwota kredytu, jego transz i rat oraz zasad przeliczania na walutę wypłaty albo spłaty kredytu. (v. Postanowienie Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 28 maja 2014 r.I CSK 607/13)

Wywodzenie z przepisów tej ustawy nowelizującej między innymi art. 69 ustawy Prawo Bankowe dalej idących skutków w tym sankcjonujących postanowienia umów zawartych przed dniem jej wejścia w życie, czy wyłączających postanowienia takich umów spod oceny przez pryzmat art. 385 ¹ k.c., było zatem nieuprawnione.

W ocenie sądu w okolicznościach niniejszej sprawy nie zostało wykazane przez pozwanego, na którym zgodnie z art. 385 ¹ § 4 k.c. spoczywał ciężar dowodzenia, by analizowane postanowienia umowy były postanowieniami uzgodnionymi indywidualnie z powódką. O indywidualnie uzgodnionym postanowieniu można mówić wtedy, gdy dane postanowienie powstało poprzez wspólne uzgodnienie jego treści przez konsumenta i przedsiębiorcę. Postanowieniem indywidualnie uzgodnionym w myśl przepisu art. art. 385 ¹ § 1 KC nie jest postanowienie, którego treść konsument mógł negocjować; ale jest nim takie postanowienie, które rzeczywiście powstało na skutek indywidualnego uzgodnienia. Nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu.

Z zeznań świadków – pracowników banku, którzy w jego imieniu zawarli z powódką umowę, a zwłaszcza z zeznań J. K. obsługującego powódkę jak i z dokumentów znajdujących się w aktach sprawy wynika, że umowa zawarta została według wzorca – szablonu obowiązującego w pozwanym banku, stworzonego przez bank. Co prawda w swoich zeznaniach pracownicy pozwanego wskazywali, że nie było zakazu podejmowania przez klientów negocjacji w zakresie określonych postanowień umowy, jednak jednocześnie wskazali, że negocjacje dotyczyły w zasadzie wyłącznie postanowień obejmujących warunki cenowe- marża, prowizja, nie podali, by kiedykolwiek przedmiotem ustaleń stron umowy były analizowane postanowienia umowne. Co istotne nie informowali oni również powódki o możliwości podjęcia negocjacji w zakresie postanowień tej umowy. Co więcej istnieniu jakiegokolwiek wpływu powódki na postanowienia dotyczące indeksacji i kursu waluty przeczy również porównanie treści umowy i regulaminu, który prowadzi do uznania, że oceniane postanowienia umowy inkorporowane zostały z regulaminu mającego zastosowanie do tej umowy, a na którego treść co niewątpliwe powódka wpływu żadnego nie miała. Z regulaminu tego definitywnie wynika, że pozwany bank udziela wyłącznie kredytów w PLN lub indeksowanych do waluty obcej, opisany został w nim mechanizm indeksacji w sposób tożsamy do tego znajdującego się w § 2 ust. 2 umowy. Trudno wyobrazić sobie sytuację, w której bank dla jednego klienta decyduje się zawrzeć umowę, w której zamiast mechanizmu indeksacji stosuje inne postanowienie pozwalające na przeliczenie kredytu na CHF, bowiem oznaczałoby to konieczność rezygnacji z zastosowania postanowień regulaminu. Co więcej warto zauważyć, że w przypadku choćby marży czy okresu karencji regulamin wprost przewidywał możliwość dokonania jej zmiany (§ 6 ust. 4 i 8 regulaminu), w przypadku zaś ustalenia kursu wymiany waluty czy mechanizmu indeksacji na możliwość takiej modyfikacji nie wskazując.

Z zeznań świadków jaki powódki nie wynika, by, abstrahując od możliwości złożenia wniosku o negocjację, istniała realna możliwość poczynienia uzgodnień i zmian w zakresie ocenianych postanowień umowy. Mieć przy tym należało na uwadze, iż z zeznań świadków – wieloletnich pracowników pozwanego nie wynika by kiedykolwiek w relacjach z konsumentami była stosowana inna konstrukcja kredytu powiązanego z CHF niż kredytu indeksowanego do franka szwajcarskiego, nigdy nie był to kredyt udzielony bezpośrednio w CHF, podobnie nie zostało wykazane, a nie wynikało to również z postanowień regulaminu, by istniała możliwość zastosowania w umowie negocjowanego kursu waluty do przeliczeń kwoty kredytu przy jego wypłacie czy dla raty przy jej spłacie w PLN.

W ocenie Sądu w oparciu o wniosek kredytowy i wydaną po jego rozpoznaniu decyzję kredytową pozwany sporządził, jak zresztą wynika z uznanych przez Sąd za wiarygodne zeznań powódki, umowę gotową do podpisu według obowiązującego w Banku wzoru i przedstawił ją powódce na spotkaniu wyznaczonym na podpisanie tej umowy. Decyzja powódki co do zawarcia umowy zawierającej klauzulę indeksacyjną nie oznacza automatycznie, że klauzule te zostały z nią indywidualnie uzgodnione.

W efekcie Sąd przyjął, że analizowane postanowienia umowne nie zostały indywidualnie z powódką uzgodnione.

Kolejno Sąd dokonał oceny czy postanowienia te maję charakter głównych świadczeń stron w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c.

Jak wynikało z treści art. 69 Prawo Bankowe oraz na podstawie umowy kredytu udzielonego powódce, bank zobowiązał się do oddania kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie sumy środków pieniężnych, a kredytobiorca zobowiązał się do korzystania z tej kwoty i zwrotu wykorzystanej sumy wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty.

Zakres pojęcia „postanowień określających główne świadczenia stron”, którym ustawodawca posłużył się w art. 385 ¹ § 1 k.c., mógł budzić kontrowersje, ponieważ wysuwane były zapatrywania, że nie ma tu przesądzającego znaczenia to, czy wspomniane świadczenia należą do essentialia negotii (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 lutego 2013 r., I CSK 313/12). Z tej przyczyny zasięg odnośnego pojęcia musi być zawsze ustalany w konkretnym przypadku, z uwzględnieniem wszystkich postanowień oraz celu zawieranej umowy. Chodzi tu o określenie świadczeń decydujących o istocie związania stron umową, czyli o to, co dla stron umowy jest najważniejsze. Pojęcie to należy zatem interpretować raczej wąsko, w nawiązaniu do elementów umowy kluczowych przedmiotowo. Przemawia za tym treść przepisu, która nie odnosi się do świadczeń „dotyczących głównych postanowień”, ale „określających” te postanowienia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 czerwca 2004 r., I CK 635/03).

Sąd miał co prawda na względzie stanowisko judykatury z którego wynikało, że umowna klauzula waloryzacyjna nie jest objęta wyłączeniem zawartym w art. 385 ¹§ 1 zdanie drugie k.c.-klauzula taka nie określa bowiem bezpośrednio świadczenia głównego, a wprowadza jedynie umowny reżim jego przeliczenia, a postanowienia bankowego wzorca umownego, zawierającego uprawnienie banku do przeliczania sumy wykorzystanego przez kredytobiorcę kredytu do waluty obcej (klauzula tzw. spreadu walutowego), nie dotyczą głównych świadczeń stron w rozumieniu wskazanego przepisu k.c.. Oznacza to, że klauzule indeksacyjne w umowie nie są postanowieniami o charakterze przedmiotowo istotnym, zatem mogą być objęte kontrolą zgodności z zasadami obrotu konsumenckiego. Zgodnie z tym stanowiskiem postanowienie umowy kredytu zawierające uprawnienie banku do przeliczenia sumy wykorzystanego przez kredytobiorcę kredytu do waluty obcej (tzw. klauzula spreadu walutowego) nie dotyczy świadczeń głównych stron w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 zd. 2 k.c.(zob. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 22 stycznia 2016 r., I CSK 1049/14, OSNC 2016 nr 11, poz. 134 i z dnia 1 marca 2017 r., IV CSK 285/16, wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 16 stycznia 2019 roku V ACa 814/17)

Niemniej jednak Sad miał na względzie przy ocenie czy postanowienie umowne dotyczące mechanizmu indeksacji i kursów walut stanowiło główne świadczenie stron w rozumieniu art. 385 ¹ k.c., iż przepis ten stanowił transpozycję do porządku prawnego art. 4 Dyrektywy stanowiącego w ust. 2, że ocena nieuczciwego charakteru warunków nie dotyczy ani określenia głównego przedmiotu umowy, ani relacji ceny i wynagrodzenia do dostarczonych w zamian towarów lub usług, o ile warunki te zostały wyrażone prostym i zrozumiałym językiem. Jak wskazał Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w wydanym na gruncie art. 4 ust 2 Dyrektywy 93/13- orzeczeniu z dnia 30 kwietnia 2014 r. sygn. C 26/13 (orzeczenie wstępne w sprawie Á. K. i H. R. v. (...)),: „Za warunki umowy, które mieszczą się w pojęciu określenia głównego przedmiotu umowy w rozumieniu tego przepisu, należy uważać te, które określają podstawowe świadczenia w ramach danej umowy i które z tego względu charakteryzują tę umowę.” (v. również wyroki: z dnia 3 czerwca 2010 r., C. de A. y M. de P. M., C‑484/08, pkt 34; z dnia 23 kwietnia 2015 r., V. H., C‑96/14, pkt 33)

W ocenie Sądu uwzględnić należało, że usunięcie z umowy klauzul zakwestionowanych przez powódkę doprowadziłoby nie tylko do zniesienia mechanizmu indeksacji oraz różnic kursów walutowych, ale również – pośrednio – do zaniknięcia ryzyka kursowego, które jest bezpośrednio związane z indeksacją przedmiotowego kredytu do waluty. Tymczasem Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej orzekł, że klauzule dotyczące ryzyka wymiany określają główny przedmiot umowy kredytu, a w związku z czym obiektywna możliwość utrzymania obowiązywania przedmiotowej umowy kredytu wydaje się w tych okolicznościach niepewna (zob. podobnie wyrok z dnia 14 marca 2019 r., D., C‑118/17, EU:C:2019:207, pkt 48, 52). Artykuł 4 ust. 2 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz.Urz.UE.L z 1993 r., Nr 95, str. 29) należy interpretować w ten sposób, że pojęcie „głównego przedmiotu umowy” w rozumieniu tego przepisu obejmuje warunek umowny, taki jak na przykład ujęty w umowie o kredyt w walucie obcej, który nie był indywidualnie negocjowany i na mocy którego kredyt należy spłacić w tej samej walucie obcej co waluta, w której został on zaciągnięty, w wypadku gdy warunek ten określa podstawowe świadczenie charakteryzujące tę umowę. W konsekwencji warunku tego nie można uznać za nieuczciwy, o ile jest on wyrażony prostym i zrozumiałym językiem.

W tym względzie podzielić należało stanowisko zaprezentowane w wyroku
Sądu Najwyższego z dnia 4 kwietnia 2019 r. (III CSK 159/17) w którym wskazano, że pod pojęciem kredyt indeksowany należy ujmować kredyt, w którym suma kredytu była wyrażana w walucie polskiej, którą następnie przeliczono na walutę obcą, a w przypadku rat dokonywano operacji odwrotnej - każdą ratę przeliczano z waluty obcej na walutę polską. W analizowanym przypadku klauzula indeksacyjna stanowiła zatem element określający wysokość świadczeń kredytobiorców. Jeśli zważyć, że stosownie do art. 69 ust. 1 Prawa bankowego przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu, wówczas nie powinno budzić wątpliwości, że obowiązek zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu stanowi główne świadczenie kredytobiorców. Skoro tak, trudno podzielić stanowisko, że klauzula indeksacyjna nie odnosiła się bezpośrednio do elementów przedmiotowo istotnych umowy kredytu bankowego, a zatem do oddania i zwrotu sumy kredytowej, skoro wysokość tej sumy wprost kształtowała.

W ocenie Sądu klauzulę indeksacyjną zawartą w § 2 ust. 2 i w postanowieniach Regulaminu wraz z postanowieniem ustalającym kurs waluty mający mieć zastosowanie przy realizacji tego mechanizmu należało uznać za określającą główny przedmiot umowy – podstawowe świadczenie w ramach zawartej umowy, charakteryzujące tę umowę, a dokładnie służące określeniu wysokości zobowiązania kredytobiorcy w powiazaniu z zasadami ustalania oprocentowania w tym w powiazaniu ze stawką LIBOR 3M, właściwą, co wynikało z postanowień regulaminu, dla tego rodzaju kredytów. Zdaniem Sądu analizując treść umowy uznać należało, że klauzula ryzyka walutowego poprzez postanowienie odnoszące dotyczące kursu waluty dla przeliczenia kwoty kredytu na CHF określała główny cel umowy.

Jedocześnie Sąd uznał, że analizowane postanowienie umowne było sformułowane niejednoznacznie, odwołuje się bowiem do nieweryfikowalnego w dacie zawarcia umowy, arbitralnie przez jedną ze stron umowy- bank ustalanego kursu waluty, bez określenia precyzyjnego działania mechanizmu wymiany waluty. W efekcie skoro główne świadczenie strony powodowej w postaci wartości zobowiązania pozostającego do spłaty przy przyjęciu kursu ustalonego arbitralnie przez Bank nie zostało określone w sposób jednoznaczny, umożliwiało to dokonanie oceny postanowień umowy odnoszących się do ustalenia kwoty kredytu a dokładnie kursu waluty pod kątem ich abuzywności.

W tym zakresie wskazania wymaga, że klauzula, która nie zawiera jednoznacznej treści i przez to pozwala na pełną swobodę decyzyjną przedsiębiorcy w kwestii bardzo istotnej dla konsumenta, jest klauzulą niedozwoloną. Jak wskazuje się w orzecznictwie wymóg jednoznacznego i w sposób zrozumiały sformułowania postanowienia umowy, określany zasadą transparentności, wyraźnie wyodrębnia dwa elementy. Zrozumiałość dotyczy zarówno treści jak i formy wzorca, natomiast wymóg jednoznacznego jego sformułowania odnosi się wyłącznie do treści, zmierzając do zapobiegania sformułowaniom, które mogą prowadzić do wieloznaczności tekstu. Zatem przesłanka wynikająca z art. 385 ¹ § 1 zd. 2 k.c. jest spełniona tylko wtedy, gdy postanowienie wzorca nie budzi wątpliwości co do jego znaczenia, innymi słowy, gdy wynika z niego tylko jedna możliwa interpretacja dla przeciętnego, typowego konsumenta (por. wyroki SN: z dnia 15 lutego 2013 r., I CSK 313/12, z dnia 13 czerwca 2012 r., II CSK 515/11). Bez znaczenia jest natomiast okoliczność, czy przeciętny, typowy konsument, prawidłowo rozumiejący treść zawartego we wzorcu postanowienia, aprobuje, czy wręcz akceptuje tę treść, a więc czy podziela zawarte w niej stanowisko. Ta ostatnia okoliczność nie mieści się już w ustawowej przesłance sformułowania postanowienia wzorca, określającego główne świadczenia stron, w sposób jednoznaczny, wyartykułowanej w art. 385 ¹ § 1 zd. 2 k.c. (v. Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 10 lipca 2014 r, I CSK 531/13, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 stycznia 2016 roku, CSK 1049/14 )

Warto również przytoczyć stanowisko Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej zaprezentowane w wyroku z dnia 30 kwietnia 2014 roku (C-26/13 Á. K.,H. R. v. (...)) w którym wskazano, że artykuł 4 ust. 2 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, że w przypadku warunku umownego takiego jak ten rozpatrywany w postępowaniu głównym wymóg, zgodnie z którym warunek umowny musi być wyrażony prostym i zrozumiałym językiem, powinien być rozumiany jako nakazujący nie tylko, by dany warunek był zrozumiały dla konsumenta z gramatycznego punktu widzenia, ale także, by umowa przedstawiała w sposób przejrzysty konkretne działanie mechanizmu wymiany waluty obcej, do którego odnosi się ów warunek, a także związek między tym mechanizmem a mechanizmem przewidzianym w innych warunkach dotyczących uruchomienia kredytu, tak by rzeczony konsument był w stanie oszacować, w oparciu o jednoznaczne i zrozumiałe kryteria, wypływające dla niego z tej umowy konsekwencje ekonomiczne.

W zakresie zaś postanowienia umownego zawartego w § 7 ust. 1 umowy dotyczącego wskazania kursu waluty do przeliczenia spłat dokonywanych w złotówkach na CHF, Sąd uznał, że postanowienie to miało posiłkowe znaczenie, a zatem nie dotyczyło on głównego przedmiotu umowy i w efekcie możliwe było badanie tego postanowienia pod katem jego abuzywności. Zgodnie bowiem z umową łączącą strony zobowiązanie powódki – kredytobiorcy miało być wyrażone w walucie frank szwajcarski, a jedynie technicznie kredytobiorca dokonywał spłaty rat wyrażonych w CHF poprzez wpłaty określonych sum pieniężnych w złotych polskich, które następnie przez bank były przeliczane na CHF według kursu sprzedaży z Tabeli Kursów Walut Obcych ustalonego przez bank.

Abstrahując od powyższego postanowienie to również nie spełniało wymogu jednoznaczności. A mianowicie uwzględniwszy powyższe wskazania, w art. 385 ¹ k.c. nie chodzi o jednoznaczność w ujęciu stricte gramatycznym, ale o to by w oparciu o dane postanowienie konsument był w stanie oszacować, w oparciu o jednoznaczne i zrozumiałe kryteria, wypływające dla niego z tej umowy- danego postanowienia konsekwencje ekonomiczne. W ocenie Sądu odwołanie się do tabeli kursów walut obcych w analizowanym postanowieniu, bez wskazania o jaką konkretnie tabelę kursów walut obcych chodzi- z jakiej godziny (w przypadku gdy danego dnia publikowanych było więcej niż jedna tabela) dla jakich transakcji (gotówkowych czy bezgotówkowych) czyniło to postanowienie niejednoznacznym. Wątpliwości tych nie wyjaśniała treść w zasadzie tożsamo brzmiącego w tym zakresie regulaminu.

Nawet gdyby uznać, że żadne z analizowanych postanowień umowy nie odnosiło się go głównych świadczeń stron w rozumieniu art. 385 ¹ k.c. –to tym bardziej możliwa była ich ocena pod kątem abuzywności.

Uwzględniwszy powyższe w ocenie Sądu możliwa była zatem kontrola wskazanych postanowień umownych przez pryzmat art. 385 ¹ § 1 k.c.

Przechodząc do analizy ostatniej z przesłanek oceny abuzywności a mianowicie tego, iż postanowienie umowne musi kształtować prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy wskazać należy, iż Sąd miał na względzie, że wyrokiem Sądu Okręgowego - Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 14 grudnia 2010 roku w sprawie XVII AmC 426/09 za niedozwolone uznał Sąd i zakazał wykorzystywania w obrocie z konsumentami bankowi postanowień wzorca umowy o treści:

1. Kredyt jest indeksowany do CHF/USD/EUR, po przeliczeniu wypłaconej kwoty zgodnie z kursem kupna CHF/USD/EUR według Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku (...) w dniu uruchomienia kredytu lub transzy.

2. W przypadku kredytu indeksowanego kursem waluty obcej kwota raty spłaty obliczona jest według kursu sprzedaży dewiz, obowiązującego w Banku na podstawie obowiązującej w Banku Tabeli Kursów Walut Obcych z dnia spłaty.

W ocenie Sądu wyrok ten nie miał jednak dla rozpoznania niniejszej sprawy prejudycjalnego charakteru. Sąd podziela w tym względzie stanowisko zaprezentowane w wyroku Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 20 września 2013 r. (II CSK 708/12), że kontrola postanowienia konkretnej umowy nie odbywa się bowiem in abstracto i zawsze powinna uwzględniać także pozostałe postanowienia konkretnego wzorca umowy jak i okoliczności towarzyszące zawarciu danej konkretnej umowy Abstrakcyjna kontrola wzorca nie oznacza przecież generalnego wyłączenia danej klauzuli z obrotu. To rolą sądu jest dokonanie w każdej sprawie oceny konkretnego postanowienia ujętego w konkretnym wzorcu umowy. Natomiast wydany w takiej sprawie wyrok dotyczy wyłącznie określonego postanowienia wzorca, a nie każdego postanowienia o tożsamym brzmieniu. Za takim postrzeganiem przemawia również art. 385 ² k.c. nakazujący uwzględniać przy ocenie zgodności postanowienia umowy z dobrymi obyczajami okoliczności zawarcia umowy oraz umowy pozostające w związku z umową obejmującą postanowienie będące przedmiotem oceny. Nie ulega przecież wątpliwości, że podstawa faktyczna rozstrzygnięcia nie zawsze będzie tożsama. Co więcej jak wskazał, w uchwale z 20 listopada 2015 roku Sąd Najwyższy (uchwała Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 20 listopada 2015 r. III CZP 17/15) działanie prawomocności materialnej w aspekcie mocy wiążącej nie może oznaczać bezpośredniej ingerencji w indywidualne stosunki materialnoprawne, lecz tylko konieczność uznania - w przypadku sporu na tle takich stosunków - że dane postanowienie umowne powielające postanowienie wzorca umowy uznane za niedozwolone i wpisane do rejestru, o którym mowa w art. 479 ⁴⁵ § 2 KPC, lub postanowienie identyczne z nim w treści, jest niedozwolone (por. też wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 września 2013 r., II CSK 708/12, ). Rozwiązanie to - kierunkowo - mieści się w ramach wynikających z dyrektywy 93/13 oraz odpowiada płynącym z nich wymaganiom w ujęciu Trybunału (wyrok w sprawie I.).

W postępowaniu abstrakcyjnym postanowienia są kontrolowane w oderwaniu od jakiejkolwiek zindywidualizowanej umowy z udziałem konsumenta. Z uwagi na jego prewencyjny charakter ocena nieuczciwości danej klauzuli odbywa się w sposób obiektywny i nie uwzględnia indywidualnych korzyści konsumenta. (v. wyrok sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 4 lipca 2017 roku VI ACa 345/16)

W konsekwencji Sąd obowiązany był do oceny czy w okolicznościach towarzyszących zawarciu umowy między stronami z wykorzystaniem wzorca umownego uznanego następnie za niedozwolony usprawiedliwione było przyjęcie, prawa i obowiązki powódki jako konsumenta ukształtowane były w sposób sprzeczny w dobrymi obyczajami rażąco naruszając jej prawo.

W tym względzie wskazania wymaga, iż „dobre obyczaje” to reguły postępowania niesprzeczne z etyką, moralnością i aprobowanymi społecznie obyczajami. Za sprzeczne z dobrymi obyczajami można uznać działania zmierzające do niedoinformowania, dezorientacji, wywołania błędnego przekonania konsumenta, wykorzystania jego niewiedzy lub naiwności, a więc o działanie potocznie określane jako nieuczciwe, nierzetelne, odbiegające od przyjętych standardów postępowania. Sprzeczne z dobrymi obyczajami są zatem, przykładowo, działania wykorzystujące niewiedzę, naiwność czy brak doświadczenia konsumenta, naruszające zasadę równorzędności stron umowy, zmierzające do dezinformacji, wywołujące błędne przekonanie konsumenta.

Pojęcie „interesów konsumenta” należy rozumieć szeroko, nie tylko jako interes ekonomiczny, mogą tu wejść w grę także inne aspekty: zdrowia konsumenta (i jego bliskich), jego czasu zbędnie traconego, dezorganizacji toku życia, przykrości, zawodu itp. Naruszenie interesów konsumenta wynikające z niedozwolonego postanowienia musi być rażące, a więc szczególnie doniosłe. Rażące naruszenie interesów konsumenta oznacza nieusprawiedliwioną dysproporcję, na niekorzyść konsumenta praw i obowiązków wynikających z umowy, skutkujące niekorzystnym ukształtowaniem jego sytuacji ekonomicznej oraz jego nierzetelne traktowanie (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 3 lutego 2006 r., I CK 297/05, z dnia 15 stycznia 2016 r., I CSK 125/15, OSNC - ZD 2017 , nr 1, poz. 9; z dnia 27 listopada 2015 r., I CSK 945/14, z dnia 30 września 2015 r., I CSK 800/14, z dnia 29 sierpnia 2013 r. I CSK 660/12, v. wyrok SN z dnia 13.07.2005 r. I CK 832/04, „Biuletyn SN” 2006, Nr 2, s. 86)

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy uznać należało, że przywołane wyżej postanowienia umowy i postanowienie regulaminu przewidujące stosowanie kursów wyznaczanych przez bank tak przy wykonywaniu mechanizmu indeksacji kredytu jak również przy spłacie kredytu stanowiło przypisanie bankowi uprawnienia do jednostronnego kształtowania wysokości świadczenia powódki. Dotyczyło to określenia wysokości zobowiązania kredytobiorcy w walucie frank szwajcarski do jakiej spłaty jest on zgodnie z postanowieniami umowy zobowiązany jak i wysokości spłaty dokonywanej przez kredytobiorcę w walucie PLN tytułem spłaty rat wyrażonych w harmonogramie spłat w CHF. Zdaniem Sądu postanowienia te kreowały pełną dowolność po stronie banku w ustalaniu kursów waluty, nie wyposażając powódki w jakikolwiek mechanizm pozwalający na dokonanie weryfikacji prawidłowości zastosowanego sposoby ustalenia tych kursów. W konsekwencji powódka nie miała możliwości oceny jak będzie kształtowała się kwota należnego do spłaty kredytu wyrażonego w CHFjak i jej zobowiązanie z tytułu zawartej umowy kredytu w postaci spłat rat kredytowych. Pozostawienie prawa do arbitralnego ustalenia wymiaru tych obowiązków w sferze wyłącznych nieweryfikowalnych decyzji Banku pozwalało na uznanie wskazanych postanowień za kształtujące obowiązki pozwanych w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, przez które rozumieć należy ukształtowanie stosunku umownego w sposób klarowny, jasny i weryfikowalny dla konsumenta. Zarazem w ocenie Sądu postanowienie to rażąco naruszało interesy strony powodowej. A mianowicie zdaniem Sądu postanowienie pozwalające ukształtować kurs waluty CHF stanowiący podstawę określenia zobowiązania powódki przez Bank całkowicie dowolnie wskazywało na nieuzasadnioną dysproporcję na niekorzyść konsumenta, oznaczało niekorzystne ukształtowanie jego pozycji ekonomicznej.(v. również Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 1 marca 2017 r. IV CSK 285/16)

Mechanizm ustalania przez bank kursów waluty, pozostawiający bankowi swobodę, jest w sposób oczywisty sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy konsumenta, zaś klauzula, która nie zawiera jednoznacznej treści i przez to pozwala na pełną swobodę decyzyjną przedsiębiorcy w kwestii bardzo istotnej dla konsumenta, dotyczącej kosztów kredytu, jest klauzulą niedozwoloną. Jak wskazuje się w orzecznictwie tak niejasne i niepoddające się weryfikacji określenie sposobu ustalania kursów wymiany walut stanowi dodatkowe, ukryte wynagrodzenie banku, które może mieć niebagatelne znaczenie dla kontrahenta, a którego wysokość jest dowolnie określana przez bank.(Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilnaz dnia 4 kwietnia 2019 r.III CSK 159/17)

Co istotne przy tym z zebranego w sprawie materiału dowodowego nie wynika, by pracownik banku przekazał powódce jakiekolwiek informacje w zakresie sposobu kształtowania kursów walut w tabelach kursowych, jakie miały mieć zastosowanie do umowy łączącej strony, nie udzielił jej informacji o spreadzie- marzy doliczanej i odliczanej przez bank przy wyliczaniu kursów do tabeli walut obcych.

Jak wynika z zebranego w sprawie materiału dowodowego powódki nie poinformowano o zasadach tworzenia tabeli kursowej pozwanego banku ustnie ani na piśmie.

Wreszcie także zeznania świadka M.- pracownika banku, potwierdzały, że ustalenie kursu waluty przez pozwany bank nosiło cechy dowolności. A mianowicie po pierwsze to pracownik banku dokonywał samodzielnie wyboru kursu waluty z platformy R. obrazującej transakcje międzybankowe, który wprowadzał do aplikacji, co więcej ustalanie kursu następowało krzyżowo- poprzez odniesienie kursu PLN-USD do kursu USD-CHF, a następnie do wyliczonego średniego kursu waluty w oparciu o transakcje międzybankowe doliczana była marża banku do kursu sprzedaży i odliczana marża przy kursie kupna. Przy czym marża ta – której suma tworzyła spread- była wedle nieznanych bliżej, nieweryfikowalnych kryteriów ustalana przez komitet handlowy banku.

Wreszcie tak z postanowień umowy, jak i regulaminu nie wynikało jaki kurs z tabeli będzie miał zastosowanie do przeliczeń- czy dla transakcji gotówkowych czy bezgotówkowych (a w banku zawsze ustalane były odrębne pary kursów dla tych transakcji, od 2015 roku zaś dodatkowo trzecia para dedykowana właśnie dla kredytów indeksowanych do CFH), jak i w przypadku gdy danego dnia dojdzie do zmiany tabeli kursów -z jakiej godziny tabelę do przeliczeń przyjmie bank. Także te fakty potwierdzają, że bank miał pełną swobodę w ustaleniu kursu waluty do przeliczeń, a konsument nie mógł na chwilę zawarcia umowy ocenić jak będzie kształtowało się jego zobowiązanie.

Bez wątpienia takie ustalenie kursu waluty do przeliczeń stanowiło rażące naruszenie interesów konsumenta, narażając go na brak bezpieczeństwa i możliwości przewidzenia skutków umowy. Postanowienia takie uznać należało za nieuczciwe, rażąco naruszające równowagę stron umowy na korzyść strony silniejszej, która nie tylko może żądać spełnienia świadczenia w określonej przez siebie wysokości.

Zaznaczenia wymaga również, iż bez wpływu na ocenę postanowienia dotyczącego ustalenia kursu dla przeliczenia spłaty kredytu dokonywanej w PLN na CHF pozostawała podnoszona przez pozwanego okoliczność, iż powódka miała możliwość dokonania spłaty kredytu bezpośrednio w CHF w efekcie czego postanowienie to nie miałoby do niej zastosowania.

Wprawdzie pozwany złożył do akt sprawy zanonimizowane umowy z 2006 roku z których wynikało, że kredytobiorca dokona spłaty kredytu bezpośrednio w CHF, jednak jak wynikało z zeznań świadków – pracowników pozwanego obsługujących powódkę jak i z zeznań samej powódki o takiej możliwości nie została ona przez pracowników banku poinformowana. Co istotne pracownicy ci nie potwierdzili, by w dacie zawarcia umowy z powódką, była możliwość spłaty bezpośrednio w walucie frank szwajcarski w 2008 roku. Ustaleń tych nie zmieniają postanowienia Regulaminu, z którego z § 8 ust. 4 wynikało, że w przypadku kredytu indeksowanego kursem waluty obcej kredytobiorca może zastrzec w umowie kredytu, iż Bank będzie popierał ratę spłaty z rachunku w walucie, do jakiej kredyt jest indeksowany, o ile ten rachunek jest dostępny w aktualnej ofercie Banku. Skoro o istnieniu takiej oferty nie wiedzieli sami pracownicy pozwanego, oferty takiej nie przedstawili powódce przed zawarciem umowy kredytu, zatem nie sposób było uznać, iż E. M. miała realną możliwość wyboru rachunku walutowego i dokonywania spłaty kredytu bezpośrednio w CHF w chwili zawarcia umowy. To że z takiej możliwości w późniejszym okresie, także po wejściu ustawy antyspreadowej nie skorzystała pozostawało bez znaczenia dla oceny tych postanowień.

Wskazania wymaga również, iż niedozwolonego charakteru postanowień umowy nie sanowało udzielenie przez powódkę bankowi pełnomocnictwa wraz z zawarciem umowy kredytu, do tego by przy pobieraniu z jej rachunku środków na spłatę kredytu stosował kurs waluty zgodnie z obowiązującą w Banku Tabelą Kursów Banku (...) w dniu pobrania środków, który co warte zauważenia nie został w ogóle w pełnomocnictwie doprecyzowany (jaki ma to być kurs – kupna czy sprzedaży, z jakiej godziny i dla jakich transakcji- gotówkowych czy bezgotówkowych), a które zgodnie z umową stanowiło jej integralną część, de facto jej element.

Poddając analizie zaś postanowienie kreujące mechanizm indeksacji zawarty w § 2 ust 2 umowy Sąd uznał, że także to postanowienie uznać należało za niedozwolone postanowienie umowne w rozumieniu art. 385 ¹ k.c. po pierwsze poprzez posłużenie się w nim abuzywnym postanowieniem wskazującym na kurs waluty jaki zastosowany zostanie do przeliczenia, co przesądzone zostało wyżej.

Kolejno w ocenie Sądu postanowienie to poprzez posłużenie się do przeliczenia wypłaconego kredytu w PLN dla wyliczenia zobowiązania kredytobiorcy w CHF kursem kupna, a zatem kursem niższym od kursu sprzedaży o spread ustalany arbitralnie przez bank, powodowało, że zobowiązanie kredytobiorcy określone zostało w wyższej wysokości, niż siła nabywcza jaką przedstawiała wypłacona mu przez bank kwota kredytu w złotych polskich. A mianowicie nie mogło ujść uwadze Sądu, że gdyby tego samego dnia kredytobiorca zdecydował się spłacić kredyt uprzednio kupując w banku za otrzymane środki w PLN walutę CHF (a zatem według kursu sprzedaży) lub dokonać przewalutowania kredytu na walutę polską (do czego był uprawniony zgodnie z postanowieniami umowy i regulaminu, a do czego miał mieć również zastosowanie kurs sprzedaży) kwota wypłacona przez bank nie wystarczałaby na spłatę zobowiązania. Jednocześnie nie sposób było tak z postanowień umowy jak i regulaminu wywieść uzasadnienia dla zastosowania kursu kupna, a w szczególności, by wykładnia postanowień umowy dotyczących indeksacji pozwalała na ustalenie, by bank dokonywał kupna od kredytobiorcy jakiejkolwiek kwoty w CHF.

Zaznaczenia wymaga, iż mechanizm indeksacji zastosowany w umowie nie został powódce w ogóle wyjaśniony przez pracowników banku, choć jak wynika z jej uznanych za wiarygodne zeznań, temat ten starała się zgłębić w rozmowie z J. K., w efekcie czego uzyskała mylną informacje że chodzi o kwestie inflacji.

Powódka nie została również poinformowana o tym, jaki wpływ na wysokość salda kredytu będzie miał wzrost kursu franka szwajcarskiego w stosunku do polskiego złotego oraz w jaki sposób może zabezpieczyć przed związanym w tym ryzykiem, co istotne w ofercie banku, jak wynikało z zeznań świadków- pracowników banku takich instrumentów pozwalających na zabezpieczenie się przed takim ryzykiem nie było. Powódce nie zostały przedstawione wykresy obrazujące zmiany kursu franka szwajcarskiego w stosunku do polskiego złotego w przeszłości, zaś pracownik pozwanego banku na pytania powódki o wahania kursu waluty CHF wskazywał, że co prawda wahania są możliwe, jednak w granicach 20%, co zresztą potwierdzała tabela zamieszczona w informacji o ryzyku przedstawionej do podpisu powódce. Co prawda w rzeczonej informacji znajduje się informacja, że załącznikiem do niej jest historia wahań CHF niemniej jednak dokument ten nie został przez pozwanego przedłożony do akt, nie zostało wykazane, by został on podpisany przez powódkę, w efekcie nie była możliwa weryfikacja czy w ogóle historia taka została powódce, wbrew jej twierdzeniom, przedstawiona i jaką miała ona treść. W ocenie Sądu zawierając zatem umowę kredytu powódka nie zdawała sobie sprawy z ryzyka walutowego, które będzie ją obciążać, jak też nie rozumiała mechanizmu polegającego na indeksacji kredytu – przeliczeniu- kursem franka szwajcarskiego i nie była w stanie ocenić wagi i znaczenia dokonanej indeksacji dla wysokości jej zobowiązania.

W jak dowiodło postępowanie dowodowe w niniejszej sprawie – zeznania świadka C.- zastosowanie kursu kupna wynikało w rzeczywistości z tego, iż celem zabezpieczenia się przez ryzykiem kursowym poprzez zamknięcie otwartej pozycji walutowej bank zawierał na globalną kwotę zaksięgowanych aktywów w CHF transakcje walutowe krótkoterminowe :CIRS i SWAP na rynku międzybankowym- kupował CHF w efekcie czego był on na to ryzyko obojętny. W efekcie pozwany bank przerzucał na kredytobiorcę poprzez zastosowanie kursu kupna w mechanizmie indeksacji, koszty swojego zabezpieczenia przed ryzykiem kursowym i to w zdecydowanie wyższej wysokości, stanowiło to zatem źródło dodatkowego dochodu banku. Jednocześnie konsument przed ryzykiem walutowym nie był w jakikolwiek sposób zabezpieczony. Co istotne pozwany bank franki kupował na runku międzybankowym nie po to by wykonać swoje zobowiązanie z analizowanej umowy kredytu, bowiem świadczenie banku było w PLN, ale po to by zabezpieczyć swoje ryzyko walutowe.

Podkreślenia wymaga w tym zakresie, że celem klauzuli indeksacyjnej nie powinno być przysparzanie dochodów jednej ze stron umowy. Tymczasem wprowadzone przez bank do umowy klauzule tak indekscyjna jak i obejmujące ustalanie kursów walut przy wypłacie i spłacie umożliwiały pozwanemu stosowanie kursu CHF ustalanego inaczej przy przeliczaniu wypłaconej kredytobiorcom kwoty kredytu, a inaczej przy obliczaniu wysokości spłat rat kredytowych, co kreowało dodatkowy, niczym nieuzasadniony dochód banku, zaś dla kredytobiorcy dodatkowe obciążenie. Nie zostało pryz tym wykazane, by transakcje te generowały po stronie banku jakiekolwiek koszty, by odpowiadało nim jakiekolwiek świadczenie banku, ponad to, że przerzucał on na kredytobiorcę w ten sposób i to z naddatkiem koszty zabezpieczenia się przed ryzykiem walutowym generowanym przez otwartą pozycję walutową.

Takie ukształtowanie mechanizmu indeksacji -niejednoznacznego, uniemożliwiającego określenie zakresu świadczenia kredytobiorcy, a jednocześnie stanowiącego źródło dodatkowego dochodu po stronie pozwanego banku decydowało o uznaniu postanowienia za sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco naruszające interesy konsumenta. (v. wyrok Sądu Najwyższego III CSK 159/17).

Jednocześnie nie sposób podzielić było stanowiska pozwanego, że powódka nie jest pokrzywdzona ekonomicznie z powodu zastosowania tych klauzul, bowiem w przypadku kredytu w PLN oprocentowanie oparte o WIBOR było wyższe. Nie jest bowiem zasadne dokonywanie na etapie oceny abuzywności postanowień danej umowy w świetle art. 385 ² k.c. porównanie jej do innych produktów oferowanych przez bank, i analiza jak przedstawiałaby się sytuacja finansowa powódki gdyby z tego innego produktu – a dokładnie kredytu w PLN znajdującego się w ofercie pozwanego banku hipotetycznie skorzystała. Równie dobrze można by bowiem sytuację powódki porównywać z hipotetyczną sytuacją że w ogóle nie zdecydowałaby się na zawarcie umowy kredytu, kontynuując budowę domu prowadzoną metodą gospodarczą choćby w wolniejszym tempie lub posiłkując się pożyczkami od znajomych.

Przechodząc do oceny konsekwencji uznania analizowanych postanowień umownych za niedozwolone stwierdzić należało, że wskutek bezskuteczności tych postanowień umowa łącząca strony była nieważna w całości.

Zgodnie z art. 385 ¹ § 1 zdanie pierwsze k.c. postanowienie niedozwolone nie wiąże konsumenta, a zatem nie wywołuje ono skutków prawnych od samego początku i z mocy samego prawa, co sąd ma obowiązek wziąć pod uwagę z urzędu (np. wyrok Sądu Najwyższego z 30 maja 2014 r., III CSK 204/13; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 września 2016 r., II CSK 750/15; wyrok Sądu Najwyższego z 14 lipca 2017 r., II CSK 803/16, OSNC 2018/7-8/79; wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE z 20 września 2018 r., C-51/17, (...) Bank (...)., (...) (...) K. Z.. przeciwko T. I. i E. K.), chyba że konsument następczo udzieli "świadomej, wyraźnej i wolnej zgody" na to postanowienie i w ten sposób jednostronnie przywróci mu skuteczność (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 lipca 2017 r., II CSK 803/16 i przywołane tam orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej; uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego (7) z 20 czerwca 2018 r., III CZP 29/17, OSNC 2019/1/2).

Sankcja bezskuteczności stanowi wyraz dążenia do maksymalnej ochrony konsumenta poprzez skuteczne wyeliminowanie wadliwych postanowień umownych przy minimalnej ingerencji w stosunek prawny. Sąd miał co prawda na uwadze, że taka kwalifikacja rzeczonej klauzuli co do zasady nie powinna prowadzić do nieważności całej umowy kredytowej (np. wyrok Sądu Najwyższego z 14 maja 2015 r., II CSK 768/14, OSNC 2015/11/132).

W ocenie Sądu utrzymanie stosunku prawnego bez uznanych za bezskuteczne nie było jednak w świetle okoliczności niniejszej sprawy możliwe. Bezskuteczność analizowanych postanowień prowadziłaby bowiem nie tylko do zniesienia mechanizmu indeksacji oraz różnic kursów walutowych, ale również – pośrednio – do zaniknięcia ryzyka kursowego, które jest bezpośrednio związane z indeksacją przedmiotowego kredytu do waluty. W konsekwencji bowiem bezskuteczności tych postanowień umownych kwota zobowiązania tak banku jak i kredytobiorcy wyrażona byłaby w walucie PLN przy jednoczesnym pozostawieniu oprocentowania opartego o stawkę LIBOR 3M CHF, właściwą jak wynikało z postanowień regulaminu do kredytów w walucie frank szwajcarski (w których zobowiązanie kredytobiorców w tej walucie było wyrażone). Eliminacja klauzuli umownej uznanej za bezskuteczną nie może prowadzić do zmiany charakteru stosunku prawnego łączącego strony, tj. granicą, której przekroczenie uzasadnia interwencję sądu, jest sprzeczne z naturą stosunku (art. 353 ^{( 1)} KC) ukształtowanie umowy (np. wyrok Sądu Najwyższego z 14 maja 2015 r., II CSK 768/14, OSNC 2015/11/132), należy uznać, że wartość świadczenia powinna być bezpośrednio określona w złotych polskich.

Tymczasem Trybunał orzekł, jak już wyżejwskazano, że klauzule dotyczące ryzyka wymiany określają główny przedmiot umowy kredytu, w związku z czym obiektywna możliwość utrzymania obowiązywania przedmiotowej umowy kredytu wydaje się w tych okolicznościach niepewna (zob. podobnie wyrok z dnia 14 marca 2019 r., D., C‑118/17, EU:C:2019:207, pkt 48, 52 i przytoczone tam orzecznictwo, również Wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 3 października 2019 r. C-260/18 K. D. i J. D. przeciwko (...) Bank (...))

Podkreślenia przy tym wymaga, iż powódka konsekwentnie domagała się ustalenia, że umowa zawarta między stronami jest nieważna. Jak wynika z orzecznictwa TSUE Artykuł 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, że z jednej strony skutki dla sytuacji konsumenta wynikające z unieważnienia całości umowy, należy oceniać w świetle okoliczności istniejących lub możliwych do przewidzenia w chwili zaistnienia sporu, a z drugiej strony, do celów tej oceny decydująca jest wola wyrażona przez konsumenta w tym względzie. (wyrok z dnia 30 kwietnia 2014 r., K. i K. C.‑26/13, Wyrok Trybunału Sprawiedliwościz dnia 3 października 2019 r. C-260/18 K. D. i J. D. przeciwko (...) Bank (...)) Tymczasem w wyroku C-26/13 Trybunał zwrócił uwagę, że stosowanie przepisów dyrektywy ma chronić konsumenta przed unieważnieniem umowy w całości. Unieważnienie całej umowy mogłoby bowiem narazić konsumenta na szczególnie niekorzystne konsekwencje. Stanowisko to znajduje potwierdzenie w wyroku z 21 stycznia 2015 roku w połączonych sprawach C-482/13, C-484/13, C-485/13 i C-487/13, gdzie Trybunał stwierdza: „sąd krajowy ma możliwość zastąpienia nieuczciwego warunku przepisem prawa krajowego o charakterze dyspozytywnym, pod warunkiem że to zastąpienie jest zgodne z celem art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 i pozwala na przywrócenie rzeczywistej równowagi między prawami a obowiązkami stron umowy. Jednak możliwość taka jest ograniczona do przypadków, w których nieważność nieuczciwego warunku zobowiązywałaby sąd do stwierdzenia nieważności danej umowy w całości, narażając przez to konsumenta na penalizujące go konsekwencje.”

Jak uznał Sąd postanowienie analizowanej umowy odnoszące się do mechanizmu indeksacji dotyczyło głównego przedmiotu umowy- miało bezpośredni wpływ na ukształtowanie głównego świadczenia stron-zobowiązania kredytobiorcy. Usunięcie zatem postanowienia określającego główne świadczenia stron – podobnie jak postanowienia określającego niektóre z essentialia negotii – musi oznaczać brak konsensu co do zawarcia umowy w ogóle. Usunięcie tego postanowienia usuwałoby bowiem w całości ryzyko walutowe- wymiany walutowej stanowiące istotę łączącego strony stosunku prawnego w powiazaniu z zasadami ustalania oprocentowania stawką referencyjną LIBOR 3M właściwą wedle woli stron wyrażonej tak w umowie jak i w regulaminie dla kredytów w których zobowiązanie kredytobiorcy wyrażone jest w CHF. To zaś oznacza, że na skutek kontroli abuzywności umowę należy uznać za nieważną.

Jednocześnie podkreślenia wymaga, iż brak było podstaw do zastąpienia abuzywnych postanowień umowy jakimikolwiek innymi postanowieniami mogącymi wynikać z przepisów o charakterze dyspozytywnym.

W tym względzie wskazania wymaga że na dzień zawarcia spornej umowy, to jest 12 maja 2008 roku brak było w przepisach prawa polskiego przepisów o charakterze dyspozytywnym mogących wypełnić lukę powstałą w wyniku stwierdzenia bezskuteczności postanowień odnoszących się do kursów waluty.

W tym zakresie za niedopuszczalne uznać należało zastępowanie przez Sąd z urzędu niedozwolonego postanowienia umownego innym mechanizmem wyliczenia kwoty kredytu– w tym nie było podstaw do zastosowania kursu kupna waluty czy średniego kursu stosowanego przez NBP. Możliwość taka nie wynikała na chwilę zawarcia umowy bowiem z jakichkolwiek przepisów prawa, nie sposób było również kursu waluty dla określenia kwoty kredytu- jak zresztą również dla pozostałych analizowanych w niniejszej sprawie postanowień, wyprowadzić z ustalonych zwyczajów obowiązujących w tego rodzaju stosunkach prawnych.

Należy bowiem zwrócić uwagę, że art. 358 k.c. w kształcie regulującym możliwość spełnienia świadczenia w walucie polskiej w przypadku, w którym przedmiotem zobowiązania jest suma pieniężna wyrażona w walucie obcej, i określającym wartość waluty obcej według kursu średniego NBP, wszedł w życie dopiero w dniu 24 stycznia 2009 r., mocą nowelizacji kodeksu cywilnego z dnia 23 października 2008 r. (Dz.U. Nr 228, poz. 1506). Nie może być zatem miarodajny dla określenia treści zobowiązania wynikającego z umowy zawartej między stronami. Co więcej przepis ten dotyczył zobowiązań wyrażonych w walucie obcej i sposobu ich przeliczenia na walutę polską, tymczasem w analizowanej umowie to dla określenia wysokości – przeliczenia wyrażonej w walucie polskiej na CHF kwoty kredytu celem określenia zobowiązania w walucie obcej kredytobiorcy konieczne było posłużenie się kursem waluty.

W tym zakresie wskazania wymaga również, że nie sposób było wywieść możliwości stosowania przepisu dyspozytywnego prowadzonego po zawarciu spornej umowy do porządku prawnego z wyroku TSUE z dnia 26 marca 2019 roku w sprawie C-70-17 ( (...) SA przeciwko (...) SA przeciwko A. L. M. i V. R. R.), w którym Trybunał dopuścił wprawdzie możliwość zaradzenia nieważności warunku poprzez zastąpienie go przepisem, na którym został oparty ten warunek, w nowym brzmieniu uzależniając to jednak od dwóch warunków: umowa kredytu hipotecznego nie może dalej obowiązywać w przypadku usunięcia tego mającego nieuczciwy charakter warunku i stwierdzenie nieważności całej umowy naraża konsumentów na szczególnie niekorzystne konsekwencje. Tymczasem w okolicznościach niniejszej sprawy stwierdzenie nieważności było zgodne z żądaniem powódki i brak było jakichkolwiek podstaw do uznania, że stwierdzenie nieważności umowy kredytu narażać ją będzie na jakiekolwiek negatywne konsekwencje, zwłaszcza, że kwotę kapitału kredytu wyrażonego w umowie w PLN na chwile zamknięcia rozprawy – jak wynikało z jej zeznań już spłaciła. Całkowicie bez znaczenia była w tym kontekście kwestia skutków stwierdzenia nieważności dla pozwanego banku. Zdaniem Sądu sankcja nieważności nie naruszała również uwzględniając zakres naruszeń- zasady proporcjonalności o jakiej mowa w dyrektywie 93/13.

Wykluczyć również należało posłużenie się w tym zakresie innymi przepisami prawa – w tym wekslowego, regulującymi swoisty stosunek prawny. Sąd nie stwierdził by występowały w tym zakresie jakiekolwiek ustalone zwyczaje umożliwiające na zasadzie art. 56 k.c. posiłkowanie się kursem wynikającym z ustawy prawo wekslowe, jak również by możliwe było zastąpienie postanowień odnoszących się do kursu waluty poprzez ustalony w oparciu o opinię biegłego „kurs rynkowy”.

W tym względzie podzielić należało stanowisko zaprezentowane w wyroku TSUE z dnia3 października 2019 r. C-260/18, iż artykuł 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie wypełnieniu luk w umowie, spowodowanych usunięciem z niej nieuczciwych warunków, które się w niej znajdowały, wyłącznie na podstawie przepisów krajowych o charakterze ogólnym, przewidujących, że skutki wyrażone w treści czynności prawnej są uzupełniane w szczególności przez skutki wynikające z zasad słuszności lub ustalonych zwyczajów, które nie stanowią przepisów dyspozytywnych lub przepisów mających zastosowanie, jeżeli strony umowy wyrażą na to zgodę

Co więcej w ocenie Sądu mieć należało na uwadze, iż w relacji konsumenta z przedsiębiorcą przy ocenie skutków uznania poszczególnych postanowień umownych za niedozwolone istotną rolę odgrywa element odstraszający, prewencyjny.

Z orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej wynika, że sądy krajowe są zobowiązane wyłącznie do niestosowania klauzuli abuzywnej i nie wolno im przekształcać jej treści tak, aby nadać jej kształt nienaruszający interesu konsumenta, ponieważ osłabiałoby to oddziaływanie prewencyjne sankcji. Umowa powinna „w zasadzie nadal obowiązywać, bez jakiejkolwiek zmiany innej niż wynikająca z uchylenia nieuczciwych warunków, o ile takie dalsze obowiązywanie umowy jest prawnie możliwe zgodnie z zasadami prawa wewnętrznego” (zob. wyroki: z dnia 14 czerwca 2012 r. w sprawie C-618/10, B. E. de (...) SA przeciwko J. C. (2), (...)-349, pkt 66 - 69; z dnia 30 maja 2013 r. w sprawie A. B., pkt 57, 60; z dnia 21 stycznia 2015 r. w połączonych sprawach C-482/13, C-484/13, C-485/13 i C-487/13, U. B. i C., (...)-21, pkt 28; z dnia 26 stycznia 2017 r. w sprawie C- 421/14, (...) SA przeciwko J. G., (...):EU:C:2017:60, pkt 71; z dnia 21 kwietnia 2016 r. w sprawie C-377/14, E. R., H. R. przeciwko F. a.s., ECLI:EU:C:2016:283, pkt 97). Z przywołanych orzeczeń wynika, że Trybunał wyklucza nie tylko tzw. redukcję utrzymującą skuteczność postanowienia abuzywnego, ale także wyłącza możliwość uzupełniania luk w umowie powstałych po wyeliminowaniu takiego postanowienia.

Nie ulega zatem wątpliwości, że w polskim systemie prawnym w dacie zawarcia łączącej strony umowy brak było przepisu dyspozytywnego, którym Sąd mógłby zastąpić niedozwolone postanowienia umowne występujące w łączącej strony umowie kredytowej, a posiłkowanie się w tym zakresie ustalonymi zwyczajami było także wykluczone.

Podkreślić należy w tym miejscu, iż w świetle powyższych rozważań bez znaczenia dla oceny wskazanych postanowień umownych, były pobudki jakimi kierowała się powódka inicjując niniejsze postępowanie, a w szczególności to, czy powodem był znaczny wzrostem kursu waluty CHF po zawarciu umowy kredytu. Nie sposób było także uznać, że roszczenie powódki jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego w rozumieniu art. 5 k.c. W ocenie Sądu nie można w żadnym przypadku uznać, iż konsument wywodzący swoje roszczenia z niedozwolonych postanowień umownych, które do umowy wprowadził przedsiębiorca, nadużywa swoich praw podmiotowych, co więcej zasada czystych rąk wynikająca z tego przepisu wykluczała możliwość skutecznego powołania się przez bank na wskazany zarzut.

Wreszcie ocena skutków niedozwolonych postanowień umownych dokonywana jest ad casu, w efekcie bez znaczenia pozostają konsekwencje jakie dla pozwanego przedsiębiorcy one wywołają, podobnie nie jest ona dokonywana w kontekście interesów innych konsumentów, a w szczególności tych którzy kredytu tego rodzaju nie zawarli, zawierając umowy, których postanowienia nie były niedozwolone w rozumieniu art. 385 ¹ k.c.

W efekcie powyższych rozważań Sąd uznał, że żądanie powódki zwrotu całości kwot wpłaconych na rzecz pozwanego tytułem spłat kredytu- kapitału i rat odsetkowych w wysokości 98252,43 zł, prowizji w wysokości 1195 i opłaty za koszty opinii – 300 zł podlegało w całości uwzględnieniu, czego podstawę stanowił art. 410 k.c. przy uwzględnieniu dyspozycji art. 497 w zw. z art. 496 k.c.

Nieważność umowy powodowała bowiem, iż świadczenie uiszczone przez stronę powodową tak w zakresie prowizji, opłaty za wycenę nieruchomości w oparciu o postanowienia umowy i cennik, jak i tytułem spłaty wszystkich rat kapitałowo-odsetkowych uiszczonych w złotówkach było świadczeniem nienależnym. Niezasadna była przy tym argumentacja pozwanego, negująca możliwość uwzględnienia roszczenia powoda w oparciu o wskazane przepisy. Nieważność umowy powodowała, iż następowało wyjście ze stosunku prawnego łączącego strony i niemożność kreowania w oparciu i w ramach tego stosunku prawnego żądania.

Sąd miał co prawda na uwadze, że żądanie powódki obejmowało całość kwot uiszczonych przez nią na rzecz powoda ze wskazanych tytułów, niemniej jednak brak było podstaw prawnych do dokonania jakiejkolwiek kompensaty świadczenia należnego powódce w wykonaniu nieważnej czynności prawnej z ewentualnie przysługującym świadczeniem stronie pozwanej. Jak wskazuje się w doktrynie Zwrot świadczeń spełnionych w wykonaniu nieważnej wzajemnej czynności prawnej, na podstawie art. 496 w zw. z art. 497 k.c., poddany został regulacji opartej na odpowiednim stosowaniu prawa zatrzymania ( ius retentionis). Skorzystanie przez stronę z prawa zatrzymania wzajemnego świadczenia pieniężnego, wyłącza opóźnienie w spełnieniu tego świadczenia. Gdy w umowach wzajemnych bezpodstawne wzbogacenie następuje po obydwu stronach, teoretycznie możliwe są dwa rozwiązania. Według teorii dwóch kondykcji, każde roszczenie o wydanie wzbogacenia traktuje się oddzielnie i niezależnie od drugiego, a wyrównanie pomiędzy nimi możliwe jest jedynie według przepisów o potrąceniu. Teoria salda natomiast, traktuje świadczenie wzajemne jako pozycję, którą od razu należy odjąć od wzbogacenia tak, że druga strona świadczenia wzajemnego zwraca jedynie nadwyżkę otrzymanego świadczenia ponad wartość świadczenia, które sama spełniła. Konstrukcja art. 496 w zw. z art. 497 k.c. wyraźnie wskazuje, że nawet w przypadku nieważności umowy wzajemnej ustawodawca nie normuje świadczeń łącznie, a jedynie przyznaje prawo zatrzymania jako gwarancję, że każde z nienależnych świadczeń zostanie zwrócone. Nawet gdy jedno ze świadczeń jest niemożliwe do wykonania bez winy dłużnika, a drugie jest możliwe, to obowiązek zwrotu pomimo braku świadczenia wzajemnego, ujmuje się w doktrynie jako „normalne ryzyko rozliczeń w ramach bezpodstawnego wzbogacenia. Należy podzielić pogląd o braku podstawy prawnej do „rozliczeń saldem”, tym bardziej, że regułą jest zwrot korzyści w naturze co oznacza, że możliwość wzajemnego umorzenia kondykcji, osadzona być musi w ramach ustawowej regulacji potrącenia, a tylko strony uprawnione są do dokonywania potrąceń. Nie wywołuje szczególnego niepokoju to, że wytaczając powództwo kondykcyjne po pełnym wykonaniu umowy nieważnej, trzeba uwzględnić niebezpieczeństwo braku możliwości „odzyskania” swojego świadczenia. Niebezpieczeństwo to jest bowiem w praktyce w znacznym stopniu ograniczane przez opisaną wyżej instytucję prawa zatrzymania, a w konsekwencji możliwość zastrzeżenia w wyroku obowiązku jednoczesnego spełnienia świadczeń. (v. artykuł o roszczeniach kondycyjnym, odszkodowawczym i ustaleniom, które mogą powstać w związku z nieważnością czynności prawnej autorstwa dr hab. M. G.)

Podkreślenia przy tym wymaga, iż jakikolwiek zarzut w tym zakresie czy żądanie wzajemne nie zostały przez stronę pozwaną do zamknięcia rozprawy zgłoszone. W efekcie Sąd nie widział podstaw do dokonania rozliczeń stron, również przy uwzględnieniu art. 321 k.c.

W świetle powyższego nie sposób było również stwierdzić, by strona pozwana nie była wzbogacona kosztem powódki lub by zaistniały przesłanki wymienione w art. 409 k.c. nie sposób postawić bowiem znaku równości między zużyciem czy utratą wzbogacenia w rozumieniu tego przepisu a obowiązkiem zwrotu wzajemnego świadczenia przez powódkę na rzecz pozwanego spełnionego w wykonaniu nieważnej umowy. Przypadki zużycia lub utraty wzbogacenia w świetle art. 409 k.c., powodujące odpadnięcie wzbogacenia, muszą ograniczyć się zatem do tych tylko sytuacji, kiedy nastąpiło to bezproduktywnie, a więc bez uzyskania jakiegokolwiek ekwiwalentu, czy też innej korzyści dla majątku wzbogaconego (v. komentarz do Kodeksu Cywilnego pod red. prof. dr hab. Edwarda Gniewek, prof. dr hab. Piotra Machnikowskiego wydanie 2019 rok CH Beck, SN w wyr. z 4.4.2008 r., I PK 247/07, OSN 2009, Nr 17–18, poz. 223)

W okolicznościach niniejszej sprawy brak było jakiegokolwiek dowodu na okoliczność, że pozwany uzyskaną korzyść zużył lub utracił w taki sposób, że nie jest już wzbogacony.

Co więcej podzielić należało stanowisko zaprezentowane w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 21 kwietnia 2010 r., z którego wynika, że jeżeli w zamian za zużytą korzyść wzbogacony uzyskał do swojego majątku jakąkolwiek inną korzyść majątkową (np. mienie czy zwolnienie z długu, który w ten sposób spłacił), nie można uznać, że nie jest już wzbogacony, bowiem w wyniku dokonania tego wydatku, w jego majątku pozostaje korzyść w postaci zwiększenia aktywów bądź zmniejszenia pasywów" (V CSK 320/09, LEX nr 688053; por. także wyrok SN z dnia 2 lutego 2012 r., II CSK 670/11, LEX 11311124).

Nieskuteczne było również powołanie się przez pozwanego na art. 411 pkt 1 k.c. bowiem wprost z dyspozycji wskazanego przepisu wynika, że brak możliwości żądania zwrotu świadczenia nienależnego nie obejmuje sytuacji, gdy jego spełnienie nastąpiło w wykonaniu nieważnej umowy.

Co więcej jak wskazuje się w orzecznictwie nawet wątpliwości co do obowiązku spełnienia świadczenia czy nie mogą być utożsamiane z wymaganą przez art. 411 pkt 1 k.c. pozytywną wiedzą dłużnika o braku powinności spełnienia świadczenia. (v. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 czerwca 2003 r. I CKN 390/01) Nie bez znaczenia był również fakt, że raty kredytowe pobierane były przez pozwany bank z rachunku złotowego powódki bez odrębnej każdorazowo wystawianej przez nią dyspozycji- potrącane jak stanowił § 7 ust. 3 umowy, a załącznikiem do umowy było pełnomocnictwo udzielone bankowi do pobrania spłat z rachunku powódki. Co więcej jak wynikało z § 8 Regulaminu kredyt miał być spłacany poprzez obciążenie rachunku wskazanego w umowie kredytu. Wskazuje to, że powódka nie miała jakiegokolwiek wpływu na to w jakiej wysokości środki z jej rachunku bankowego będą przez bank pobierane, co również wykluczało skuteczne powołanie się przez pozwanego na art. 411 pkt 1 k.c.

Sąd za niezasadny uznał zarzut przedawnienia, brak było bowiem podstaw do stwierdzenia, by do roszczenia strony powodowej o zwrot nienależnego świadczenia w postaci spłaconych rat kapitałowo-odsetkowych uiszczanych co prawda okresowo w wykonaniu umowy kredytu zastosowanie miał 3 letni okres przedawnienia zgodnie z art. 118 k.c. W ocenie Sądu roszczenie powoda stanowiące przedmiot niniejszego sporu nie ma charakteru okresowego, jest to bowiem roszczenie o zwrot nienależnego świadczenia, więc zasadne było zastosowanie 10 -letniego okresu przedawnienia, przy uwzględnieniu wskazanego przepisu w brzmieniu obowiązującym w dacie wniesienia pozwu o zapłatę. Zgodnie bowiem z art. 5 ust. 3 ustawy z dnia 13 kwietnia 2018 r. o zmianie ustawy kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2018 r. poz. 1104) do przysługujących konsumentowi roszczeń powstałych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy i w tym dniu jeszcze nieprzedawnionych, których terminy przedawnienia są określone w art. 118 i art. 125 § 1 ustawy zmienianej w art. 1, stosuje się przepisy ustawy zmienianej w art. 1, w brzmieniu dotychczasowym. Konfrontując zatem datę wniesienia pozwu (27 marca 2017 roku) z datą zawarcia umowy (12 maja 2007 roku), co musiało implikować, że pierwsza spłata nie mogła nastąpić przed majem 2007 roku, co zresztą potwierdzało zaświadczenie o spłatach wystawione przez pozwanego, stwierdzić należało, że roszczenie powódki przedawnieniu w jakimkolwiek zakresie nie uległo.

O odsetkach od zasądzonej kwoty należności głównej Sąd orzekł zgodnie z art. 481 § 1 i 2 k.c. przy uwzględnieniu treści art. 455 k.c., przyjmując, że w przypadku świadczenia nienależnego obowiązany do jego zwrotu pozostaje w opóźnieniu dopiero, gdy nie spełni świadczenia po wezwaniu. (v. wyrok Sadu Najwyższego z dnia 22 marca 2001 r. sygn. akt V CKN 769/00, v. wyrok z dnia 29 maja 2015 roku w sprawie VI ACa 1020/14)

Jak wynika z dokumentów zgromadzonych w sprawie przed wniesieniem pozwu powódka nie wzywała pozwanego do zwrotu kwot objętych żądaniem ze wskazaniem na tożsamą do podniesionej w uzasadnieniu pozwu podstawę faktyczną roszczenia. W szczególności nie wynika takie żądanie z pisma powódki z dnia 27 maja 2016 roku zawierającego reklamację (do pozwu załączone zostało wyłącznie jedno pismo z tej daty), wprawdzie zawarte zostało w nim wezwanie do zwrotu nadpłaty rat od dnia pobrania w kwocie 36380 zł wraz z odsetkami ustawowymi, jednak żądanie to nie przystawało do objętego sporem w niniejszej sprawie i ostatecznie uwzględnionego przez Sąd. Nadto Sąd nie podzielił stanowiska powódki by dokonała ona skutecznego uchylenia się od skutków prawnych złożonego oświadczenia woli w postaci zawarcia umowy kredytu. Roszczenie o zwrot nienależnie pobranego świadczenia wynikające z bezwzględnej nieważności umowy kredytu powódka zgłosiła ona dopiero w pozwie. W efekcie Sąd zasądził od dnia 7 lipca 2017 roku, to jest od dnia następnego po doręczeniu stronie pozwanej odpisu pozwu, co nastąpiło w dniu 6 lipca 2017 roku (zpo k. 119 w aktach sprawy).

Reasumując żądanie powódki podlegało oddaleniu jedynie w części, to jest w zakresie żądania odsetkowego za okres od 27 maja 2016 roku do dnia 6 lipca 2017 roku.

Mając na uwadze powyższe Sąd orzekł jak w punkcie 1 i 2 uzasadnianego wyroku.

O kosztach procesu Sąd orzekł zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu zgodnie z art. art. 100 zdanie drugie k.p.c., przy uwzględnieniu że powódka przegrała niniejszy proces w nieznacznym zakresie, na koszty procesu zasądzone na rzecz powódki podlegała kwota 5400 zł kosztów zastępstwa procesowego ustalona zgodnie z § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku (tj. z dnia 3 stycznia 2018 r. Dz.U. z 2018 r. poz. 265) o opłatach za czynności radców prawnych oraz 17 zł opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

Jednocześnie na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych w zw. z art. 100 zdanie drugie k.p.c. Sąd nakazał pobrać od pozwanego nieuiszczone koszty sądowe, na które składała się opłata sądowa od pozwu w wysokości 1000 zł, od której uiszczenia powódka była zwolniona.

Sędzia del. Ewa Suchecka- Bartnik

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...)