Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 marca 2022 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 3 marca 2022 r. w S.

sprawy R. R.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K.

o rekompensatę

na skutek apelacji ubezpieczonego

od wyroku Sądu Okręgowego w Koszalinie

z dnia 11 marca 2021 r., sygn. akt IV U 215/20

oddala apelację.

Sygn. akt III AUa 227/21

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. decyzją z dnia 6 lutego 2020 r. odmówił R. R. przyznania prawa do rekompensaty z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach, albowiem przed dniem 1 stycznia 2009 r. nie udowodnił on 15 lat wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Uznany przez Zakład okres zatrudnienia w takich warunkach wyniósł 3 lata 1 miesiąc i 6 dni z tytułu:

• wykonywania pracy od 6 lipca 1972 r. do 31 października 1972 r. w (...);

• wykonywania pracy od 1 lutego 1973 r. do 22 kwietnia 1974 r. w (...);

• wykonywania pracy od 14 lipca 1978 r. do 31 stycznia 1980 r. w (...) w S..

Do okresów pracy w szczególnych warunkach Zakład nie uwzględnił następujących okresów:

• od 23 kwietnia 1974 r. do 13 kwietnia 1976 r. (służby wojskowej);

• od 14 kwietnia 1976 r. do 14 maja 1976 r. (przerwy w zatrudnieniu po odbyciu służby wojskowej);

• od 10 lutego 1989 r. do 31 grudnia 1989 r. i od 4 stycznia 1990 r. do 28 lutego 1990 r. z tytułu urlopów bezpłatnych;

• od 18 września 1986 r. do 10 maja 1987 r. w Miejskiej (...) w S., na stanowisku palacza c.o. (w świadectwie pracy nie zostało podane zarządzenie resortowe, w zarządzeniu nr 17 Ministra Górnictwa i Energetyki z dnia 12 sierpnia 1983r. w sprawie określenia stanowisk pracy w resorcie górnictwa i energetyki, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach - w wykazie A dziale VIII nie zostało wymienione stanowisko palacza c.o.);

• od 11 maja 1987 r. do 9 lutego 1989 r., od 1 stycznia 1990 r. do 3 stycznia 1990 r., od 1 marca 1990 r. do 12 lipca 1996 r. w Miejskiej (...) w S. - na stanowisku operatora sprzętu ciężkiego (w świadectwie pracy nie zostało podane zarządzenie resortowe, w Zarządzeniu nr 17 Ministra Górnictwa i Energetyki z dnia 12 sierpnia 1983 r. w sprawie określenia stanowisk pracy w resorcie górnictwa i energetyki, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach - w wykazie A dziale VIII, poz. 3 nie jest wymienione stanowisko operatora sprzętu ciężkiego).

Zakład poinformował, że w przypadku uzupełnienia dokumentów dotyczących pracy w szczególnych warunkach z okresów zatrudnienia w Miejskiej (...) w S., łączny okres pracy w szczególnych warunkach wynosiłby 11 lat 10 miesięcy i 13 dni.

R. R. odwołał się od powyższej decyzji do Sądu Okręgowego w Koszalinie. Wniósł o jej zmianę przez przyznanie prawa do rekompensaty. Podniósł, że do stażu pracy w warunkach szczególnych należy uwzględnić okresy jego zatrudnienia na stanowisku palacza c.o. Ponadto do prac w warunkach szkodliwych należy również uwzględnić jego pracę na stanowisku operatora sprzętu ciężkiego od 11 maja 1987 r. do 12 lipca 1996 r. i od 1 lutego 1980 r. do 17 września 1986 r.

Organ rentowy w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie oraz o zasądzenie od odwołującego zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych prawem. Podtrzymał stanowisko zaprezentowane w uzasadnieniu decyzji.

Wyrokiem z dnia 11 marca 2021 r. Sąd Okręgowy w Koszalinie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie nie obciążając ubezpieczonego kosztami zastępstwa procesowego organu rentowego.

Sąd Okręgowy oparł swoje rozstrzygnięcie na następujących ustaleniach faktycznych i rozważaniach prawnych:

R. R. urodził się (...) Od 6 lipca 1972 r. do 31 października 1972 r. i od 1 lutego 1973 r. do 14 maja 1976 r. był zatrudniony w (...) S. (...) Z.. Przy czym od 23 kwietnia 1974 r. do 13 kwietnia 1976 r. odbywał zasadniczą służbę wojskową na stanowisku kierowcy samochodu. Po tym został przeniesiony do rezerwy.

Od 19 maja 1976 r. do 15 października 1976 r. był zatrudniony w Zakładzie (...).

Od 16 grudnia 1976 r. do 28 maja 1977 r. był zatrudniony na stanowisku kierowcy w Kombinacie Budownictwa (...) w S.. Kierował tam pojazdem ciężarowym marki (...) przewożącym beton. Następnie kierował(...)z naczepą. Naczepę stanowiła gruszka do przewozu betonu.

W dniu 21 lipca 1977 r. zawarł umowę o pracę z (...) Przedsiębiorstwem (...) w M., gdzie powierzono mu w dniu 25 lipca 1977 r. obowiązki kierowcy samochodu ciężarowego na samochodzie (...). Był to samochód o pojemności około 12 ton. W tym zakładzie pracy odwołujący kierował również wywrotką-samochodem ciężarowym marki(...)

Stosunek pracy został rozwiązany z dniem 1 lipca 1978 r. W treści świadectwa pracy wskazano, że odwołujący był zatrudniony na stanowisku kierowcy, a ostatnio na stanowisku maszynisty spycharki.

Od 14 lipca 1978 r. do 31 stycznia 1980 r. R. R. był zatrudniony na stanowisku maszynisty robót drogowych w (...) w S.. Otrzymał świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych, w którego treści wskazano, że od 14 lipca 1978 r. do 31 stycznia 1980 r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace maszynisty zespołu do produkcji mas bitumicznych w (...) w S. tj. pracę maszynistów ciężkich maszyn budowlanych lub drogowych, wymienionym w wykazie A dziale V poz. nr 3 pkt 23 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. na stanowisku wymienionym w wykazie A dział V poz. nr 3 pkt 23, wykazu stanowiącego załącznik nr 1 do zarządzenia nr 64 Ministra Komunikacji z dnia 29 czerwca 1983 r. w sprawie prac w szczególnych warunkach w zakładach pracy resortu komunikacji, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego oraz do wzrostu emerytury lub renty inwalidzkiej.

W dniu 9 lipca 1980 r. R. R. zawarł umowę o pracę z (...) Przedsiębiorstwem Budowlanym (...), na czas nieokreślony na stanowisku operatora spycharki. Z dniem 31 marca 1982 r. wypowiedziano mu umowę o pracę w części dotyczącej stanowiska i wynagrodzenia. Po upływie okresu wypowiedzenia, z dniem 1 maja 1982 r. powierzono mu obowiązki palacza c.o.

W dniu 15 września 1983 r. odwołujący zwrócił się do dyrekcji zakładu pracy o rozwiązanie umowy o pracę.

Stosunek pracy został rozwiązany z dniem 30 listopada 1983 r. W okresie zatrudnienia odwołujący uzyskał dodatkowe kwalifikacje, kończąc kurs palacza centralnego ogrzewania oraz spawania łukowego. W aktach osobowych odnotowano również potwierdzenie uzyskania przez odwołującego uprawnień klasy III maszynistów ciężkich maszyn budowlanych o specjalności spycharki i ciągniki - wielkość maszyn do 100 KM.

Jako operator spycharki kierował pojazdem gąsienicowym. Wykonywał prace ziemne, między innymi przy budowie Huty (...). Po przesunięciu na stanowisku palacza, obsługiwał kotły parowe. Ich parametry są nieznane.

W dniu 1 października 1984 r. zawarł umowę o pracę z Wojewódzkim Przedsiębiorstwem (...) w S. na czas określony sezonu grzewczego 1984/1985, na stanowisku palacza c.o. w pełnym wymiarze czasu pracy.

Stosunek pracy został rozwiązany z dniem 16 maja 1985 r. w związku z zakończeniem sezonu grzewczego.

Odwołujący nie zna dokładnych parametrów obsługiwanych kotłów.

W dniu 4 listopada 1985 r. R. R. zawarł umowę o pracę z Jednostką Wojskową nr (...) w S. w (...) na sezon opałowy 1985/1986 i powierzono mu wówczas obowiązki palacza c.o. w pełnym wymiarze czasu pracy. Do pisemnego zakresu obowiązków na powierzonym stanowisku należało między innymi dbanie o stan techniczny kotła i paleniska oraz jego konserwację, sprzątanie kotłowni, wypełnianie książki pracy kotłowni. Stosunek pracy został rozwiązany z dniem 28 lutego 1986 r.

W okresie owego zatrudnienia ubezpieczony pracował wyłącznie na kotłach żeliwnych typu wodnego. Nie zna ich dokładnych parametrów.

W dniu 18 marca 1986 r. R. R. zawarł umowę o pracę z Przedsiębiorstwem (...) w S., na czas określony od 18 marca 1986 r. do 3 marca 1987 r., a od 4 marca 1987 r. na czas nieokreślony na stanowisku palacza c.o. w Zakładzie (...).

W dniu 3 maja 1986 r. odwołujący zwrócił się o rozwiązanie z nim umowy o pracę. Stosunek pracy z R. R. został rozwiązany z dniem 17 maja 1986 r. Zakład pracy nie posiadał dokumentacji dotyczącej rodzaju stosowanych w zakładzie kotłów grzewczych. Odwołujący obsługiwał osiem kotłów wodnych. Nie zna ich dokładnych parametrów.

W dniu 18 września 1986 r. R. R. zawarł umowę o pracę z Wojewódzkim Przedsiębiorstwem (...) w S., na czas określony (sezon grzewczy 1986-1987), na stanowisku palacza c.o., w pełnym wymiarze czasu pracy. Do akt osobowych przedłożono zaświadczenie o uzyskaniu w dniu 6 marca 1982 r. kwalifikacji do eksploatacji urządzeń energetycznych w zakresie kotłów wodnych o temperaturze do 388 stopni Kelvina. Zaświadczenie było ważne na okres 5 lat do 6 marca 1987 r.

R. R. nie zna parametrów technicznych obsługiwanych wówczas kotłów.

W dniu 11 maja 1987 r. R. R. zawarł umowę o pracę na czas nieokreślony z powyższym pracodawcą, w której zaoferowano mu stanowisko maszynisty spycharki. Podpisał zakres powierzonych obowiązków zawodowych na stanowisku maszynisty koparki/spycharki, do których należało, między innymi, kierowanie sprzętem, konserwacja i przegląd powierzonego sprzętu, obsługa codzienna pojazdu, uczestniczenie w naprawach sprzętu.

Był operatorem spycharki marki D. (...). Za jej pomocą hałdował węgiel, przepychając go do leja, który następnie był podawany przez taśmociąg do zbiorników usytuowanych nad kotłami. Hałdowanie miało na celu zgromadzenie węgla w jednym miejscu i jego odpowiednim ubiciu, tak aby się nie zapalił. Takie czynności wykonywał w sezonie grzewczym. Z kolei w okresie letnim działała kotłownia na ciepłą wodę i również wymagała do swojego działania pracy odwołującego jako operatora spycharki. Niekiedy odwołujący był wynajmowany do wykonywania prac wraz ze sprzętem - spycharką. Prace te były wykonywane poza siedzibą zakładu pracy.

W dniu 12 lipca 1996 r. odwołujący zwrócił się do pracodawcy z prośbą o rozwiązanie stosunku pracy z uwagi na podjęcie decyzji o rozpoczęciu prowadzenia działalności gospodarczej w ramach spółki cywilnej. Stosunek pracy został rozwiązany z dniem 12 lipca 1996 r.

W świadectwie pracy wskazano, że od 10 lutego 1989 r. do 31 grudnia 1989 r. i od 4 stycznia 1990 r. do 28 lutego 1990 r. odwołujący korzystał z urlopu bezpłatnego.

W świadectwie pracy wskazano również, że ubezpieczony wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze:

• jako palacz c.o. od 18 września 1996 r. do 10 maja 1987 r. – na stanowisku wymienionym w Dz.U 8/83, poz. 43, wykazu A dział II;

• jako operator sprzętu ciężkiego od 11 maja 1987 r. do 12 lipca 1996 r.- na stanowisku wymienionym w Dz.U 8/83, poz. 43, wykazu A, dział VIII, pkt 3.

W okresach zatrudnienia odwołującego na stanowisku palacza tj. od 1 października 1984 r. do 16 maja 1985 r. oraz od 18 września 1986 r. do 10 maja 1987 r., zakład pracy korzystał z 3 kotłowni, w których piece centralnego ogrzewania były grzewczymi kotłami wodnymi typu przemysłowego, w których w trakcie procesu spalania ich moc przekraczała 1 MW, przy czym temperatura wody na wylocie przekraczała 388 K (115 stopni Celsjusza). Były one zlokalizowane pod adresem (...), (...), (...). Tylko w kotłowni położonej przy ulicy (...), piece centralnego ogrzewania - grzewcze kotły wodne typu przemysłowego, mogłyby przekraczać w trakcie procesu spalania moc 1 MW oraz temperaturę wody na wylocie 388 stopni Kelvina (115 stopni Celsjusza). Kotłownia ta pracowała w układzie otwartym i układzie niskich parametrów. Zainstalowane w niej były kotły (...), które produkowane były również w wariantach do pracy w układzie średnich parametrów.

W dniu 18 lutego 2020 r. odwołującemu wystawiono świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych, w którego treści wskazano, że od 1 października 1984 r. do 16 maja 1985 r. stale i w pełnym wymiarze czasu wykonywał pracę przy wytwarzaniu, przesyłaniu energii elektrycznej i cieplnej oraz montażu, remoncie i eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych i cieplnych. Z kolei w dniu 26 lutego 2020 r. odwołującemu wystawiono świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach, w którego treści wskazano, że od 18 września 1986 r. do 10 maja 1987 r. stale i w pełnym wymiarze czasu wykonywał pracę przy wytwarzaniu, przesyłaniu energii elektrycznej i cieplnej oraz montażu, remoncie i eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych i cieplnych.

Od 13 lipca 1996 r. do 31 grudnia 1998 r. ubezpieczony prowadził pozarolniczą działalność gospodarczą i z tego tytułu podlegał ubezpieczeniom społecznym.

W dniu 10 grudnia 2019 r. odwołujący złożył wniosek o przyznanie prawa do emerytury w wieku powszechnym dla mężczyzn. W momencie składania wniosku miał ukończone 65 lat. ZUS decyzją z dnia 12 grudnia 2019 r. przyznał R. R. prawo do emerytury od 1 grudnia 2019 r. i ustalił jej wysokość na kwotę 2.267,70 zł brutto miesięcznie.

W dniu 8 stycznia 2020 r. odwołujący zwrócił się do Zakładu z wnioskiem o ustalenie prawa do rekompensaty z tytułu zatrudnienia w warunkach szczególnych.

ZUS decyzją z dnia 6 lutego 2020 r. odmówił R. R. prawa do rekompensaty.

Sąd Okręgowy uznał odwołanie za nieuzasadnione podnosząc, iż rekompensata przewidziana w art. 21 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych jest formą odszkodowania za utratę możliwości nabycia prawa do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów obowiązujących przed 2009 r. dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej. Rekompensata przysługuje tym pracownikom, którzy osiągnęli co najmniej 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 32 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, ale nie nabyli prawa do emerytury pomostowej z powodu nieuznania ich pracy za wykonywaną w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych. Rekompensata ta nie przysługuje osobie, która nabyła ex lege prawo do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, nawet wówczas, gdy osoba ta nie zrealizowała tego prawa wskutek niezłożenia wniosku o świadczenie.

Sąd pierwszej instancji wskazał, iż R. R. nie był uprawniony do otrzymania zarówno emerytury pomostowej jak i emerytury z tytułu zatrudnienia w warunkach szczególnych. Nie spełniał też warunków do ubiegania się o przyznanie tego rodzaju świadczeń.

Sąd meriti stwierdził, iż stosownie do treści art. 32 ust. 2 wskazanej ustawy emerytalno-rentowej, za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Z kolei z treści art. 32 ust. 4 tej ustawy wynika odesłanie m.in. w zakresie rodzajów prac lub stanowisk, na których wykonywana jest praca w warunkach szczególnych do przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. z 1983 r., Nr 8, poz. 43 ze zm.). Stosownie do treści § 2 ust. 1 rozporządzenia okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w wyżej wymienionym rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. W załączniku do tego rozporządzenia w wykazie A zamieszczono wykaz stanowisk i prac w warunkach szczególnych.

Sąd Okręgowy podkreślił, iż organ rentowy uznał za udowodniony okres zatrudnienia w warunkach szczególnych w wymiarze 3 lat, 1 miesiąca i 6 dni z tytułu:

• wykonywania pracy od 6 lipca 1972 r. do 31 października 1972 r. w (...),

• wykonywania pracy od 1 lutego 1973 r. do 22 kwietnia 1974 r. w (...),

• wykonywania pracy od 14 lipca 1978 r. do 31 stycznia 1980 r. w (...) w S..

Sąd orzekający wskazał również, że aby otrzymać prawo do rekompensaty, odwołujący musiałby wykazać w toku postępowania sądowego, że oprócz okresu uznanego przez ZUS, wykonywał pracę w warunkach szczególnych, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, przez 11 lat 10 miesięcy i 24 dni.

R. R. swoje uprawnienie do otrzymania rekompensaty wiązał z wykonywaniem, w jego ocenie, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach szczególnych:

1) pracy kierowcy samochodu ciężarowego o dopuszczalnej masie całkowitej przekraczającej 3,5 tony w okresie zatrudnienia w Kombinacie Budownictwa (...) w S. od 16 grudnia 1976 r. do 28 maja 1977 r.;

2) pracy kierowcy samochodu ciężarowego o dopuszczalnej masie całkowitej przekraczającej 3,5 tony w okresie zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) w M. od dnia 25 lipca 1977 r. do 1 lipca 1978 r.;

3) pracy operatora sprzętu ciężkiego w (...) Przedsiębiorstwie Budowlanym (...) od dnia 9 lipca 1980 r. do 30 kwietnia 1982 r.;

4) pracy palacza c.o. w (...) Przedsiębiorstwie Budowlanym (...) od dnia 1 maja 1982 r. do 30 listopada 1983 r.;

5) pracy palacza c.o. w Wojewódzkim Przedsiębiorstwie (...) w S. od dnia 1 października 1984 r. do 16 maja 1985 r.;

6) pracy palacza c.o. w Jednostce Wojskowej nr (...) w S. w(...) od 4 listopada 1985 r. do 28 lutego 1986 r.;

7) pracy palacza c.o. w Przedsiębiorstwie (...) w S. od 4 marca 1986 r. do 17 maja 1986 r.;

8) pracy palacza c.o. od 18 września 1986 r. do 10 maja 1987 r. w Wojewódzkim Przedsiębiorstwie (...) w S.;

9) pracy operatora sprzętu ciężkiego od 11 maja 1987 r. do 12 lipca 1996 r. w Wojewódzkim Przedsiębiorstwie (...) w S..

Sąd Okręgowy stwierdził, iż praca kierowcy samochodu ciężarowego o dopuszczalnej masie całkowitej przekraczającej 3,5 tony została wymieniona w Wykazie A dziale VIII (prace w transporcie i łączności), pozycja 2, stanowiącym załącznik do ww. rozporządzenia z 1983 r. natomiast prace niezautomatyzowane palaczy i rusztowych kotłów parowych lub wodnych typu przemysłowego zostały wymienione w Wykazie A dziale XIV (prace różne), pozycja 1, stanowiącym załącznik do ww. rozporządzenia z 1983 r.

Z kolei prace maszynistów ciężkich maszyn budowlanych lub drogowych zostały wymienione w wykazie A dziale V poz. 3, stanowiącym załącznik do ww. rozporządzenia z 1983 r.

Sąd pierwszej instancji zauważył, ze do okresu wykonywania prac w warunkach szczególnych, nie można uwzględniać okresu urlopu bezpłatnego udzielonego przez pracodawcę pracownikowi; taki urlop niewątpliwie został udzielony odwołującemu w jednym ze spornych okresów zatrudnienia.

Sąd meriti podkreślił również, że dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj faktycznie powierzonej mu i wykonywanej pracy. To nie nazwa zajmowanego stanowiska, ale zakres faktycznie wykonywanej przez ubezpieczonego pracy decyduje o uznaniu jej za pracę w warunkach szczególnych (przykładowo wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 15 lipca 2015r., III AUa 270/15).

Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. Inaczej mówiąc, nawet wykonywanie pewnych czynności w trudnych dla organizmu warunkach, jeżeli nie można ich zakwalifikować pod jedną z pozycji z wykazu, uniemożliwia traktowania takiego zatrudnienia jako mającego znaczenie z punktu widzenia prawa do emerytury, o którym mowa w art. 32 ww. ustawy (wyrok Sądu Najwyższego z 1 czerwca 2010 r., sygn. II UK 21/10). Jeżeli pracy w szczególnych warunkach towarzyszą inne czynności pracownicze, to warunek pełnego zatrudnienia należy odnosić tylko do tych czynności, które wykonywane są w warunkach bezpośrednio narażających na czynniki szkodliwe dla zdrowia i uwzględniać w wymiarze czasu pracy tylko te inne czynności, które są ściśle związane z pracą w szczególnych warunkach, stanowiąc integralną część tej pracy albo są wykonywane incydentalnie, w wymiarze nieznaczącym dla wymiaru czasu pracy w warunkach szczególnych (wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 29 czerwca 2015 r., III AUa 1224/14).

Sąd Okręgowy stwierdził, iż biorąc pod uwagę, że prawo do rekompensaty to przywilej ustanowiony dla określonej kategorii osób, wszelkie istotne wątpliwości, które pojawią się w toku postępowania dowodowego oznaczają nieudowodnienie spełnienia warunków uzyskania prawa do wyjątkowego świadczenia. Wszystkie obowiązki dowodowe w zakresie wykazania, że wykonywana praca w spornym okresie miała charakter pracy w warunkach szczególnych, w rozumieniu rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43) obciążają wnioskodawcę, a nie organ rentowy (uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 9 czerwca 2016 r., sygn. akt III AUa 157/16).

W ocenie Sądu pierwszej instancji, ZUS słusznie nie uwzględnił do stażu pracy w warunkach szczególnych okresu odbywania służby wojskowej od 23 kwietnia 1974 r. do 13 kwietnia 1976 r. Zaliczenie okresu odbywania tej służby do stażu pracy w warunkach szczególnych było przedmiotem wypowiedzi orzecznictwa Sądu Najwyższego.

Wyrokiem z dnia 20 marca 2013 r. (I UK 544/12) Sąd Najwyższy dokonał interpretacji art. 120 ust. 1 i ust. 3 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej w brzmieniu ujętym w tekście jednolitym z 1979 r. Wskazał, że w myśl art. 120 ust. 1 ustawy, pracownikowi, który w ciągu trzydziestu dni od zwolnienia z zasadniczej lub okresowej służby wojskowej podjął pracę, czas odbywania służby wojskowej wliczał się do okresu zatrudnienia w zakładzie pracy, w którym podjął pracę, w zakresie wszelkich uprawnień wynikających z Kodeksu pracy oraz przepisów szczególnych. Jednocześnie pracownikowi, który podjął pracę lub złożył wniosek o skierowanie do pracy po upływie trzydziestu dni od zwolnienia ze służby wojskowej, czas odbywania służby wliczał się do okresu zatrudnienia tylko w zakresie wymiaru urlopu wypoczynkowego i wysokości odprawy pośmiertnej oraz uprawnień emerytalno-rentowych (art. 120 ust. 3). Analiza systematyczna brzmienia przepisu art. 120 ust. 1 prowadzi do wniosku, że „wszelkie uprawnienia wynikające z przepisów szczególnych” to także uprawnienia emerytalno-rentowe.

W wyroku z dnia 3 sierpnia 2016 r. (I UK 283/15) Sąd Najwyższy podkreślił, że przepis art. 108 ust. 1, a następnie art. 120 ust. 1 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej nadawał żołnierzom zasadniczej lub okresowej służby wojskowej szczególne uprawnienia, nakazując wliczenie czasu odbywania służby wojskowej do okresu zatrudnienia w zakładzie pracy, w którym żołnierz podjął pracę, w zakresie wszelkich uprawnień wynikających nie tylko z Kodeksu pracy, ale także z przepisów szczególnych. Z przepisów tych wynikała zatem czytelna i językowo jednoznaczna zasada, że pracownikowi, który we wskazanym terminie po zakończeniu służby wojskowej podjął pracę u pracodawcy, u którego był zatrudniony w chwili powołania do tej służby, czas odbywania służby wojskowej wlicza się do okresu zatrudnienia w zakładzie pracy, w którym podjął pracę, w zakresie wszelkich uprawnień wynikających z Kodeksu pracy oraz przepisów szczególnych.

Odnosząc powyższe rozważania do stanu faktycznego niniejszej sprawy, Sąd meriti stwierdził, że okres odbywania służby wojskowej nie może zostać uwzględniony do stażu pracy w warunkach szczególnych, albowiem odwołujący po jej odbyciu nie powrócił do wykonywania pracy w warunkach szczególnych. Przekroczył termin 30 dni od zwolnienia ze służby wojskowej, a nadto nie powrócił do byłego zakładu pracy, lecz zatrudnił się u nowego pracodawcy, gdzie nie wykonywał pracy w szczególnych warunkach. Również okres przerwy w zatrudnieniu po odbywaniu służby wojskowej (od 14 kwietnia 1976 r. do 18 maja 1976 r.) nie mógł być uwzględniony do stażu pracy w warunkach szczególnych. Przepis art. 7 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych nie zawiera bowiem wariantu zaliczenia okresu przerwy pomiędzy zwolnieniem z czynnej służby wojskowej, a powrotem do pracodawcy. Okres takiej przerwy nie jest także wymieniony jako okres składkowy w art. 6 ww. ustawy, a w szczególności w przepisie art. 6 ust. 1 pkt 4 tejże ustawy, który wskazuje, że za okresy składkowe uważa się okresy czynnej służby wojskowej w Wojsku Polskim lub okresy równorzędne albo okresy zastępczych form tej służby.

Przechodząc do oceny poszczególnych okresów zatrudnienia, Sąd Okręgowy miał na uwadze to, że do stażu pracy w warunkach szczególnych uwzględnić można tylko okresy rzeczywistego wykonywania pracy na rzecz danego pracodawcy, w sposób stały i w pełnym wymiarze czasu pracy.

W ocenie Sądu pierwszej instancji, przeprowadzone postępowanie dowodowe w sprawie w sposób przekonujący wykazało, że odwołujący w okresie zatrudnienia w Kombinacie Budownictwa (...) w S. od 16 grudnia 1976 r. do 28 maja 1977 r. i w okresie zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) w M. od dnia 25 lipca 1977 r. do 1 lipca 1978 r. stale i w pełnym wymiarze czasu wykonywał pracę w warunkach szczególnych, tj. pracę kierowcy samochodu ciężarowego o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej 3,5 tony. Powyższe ustalenia Sąd poczynił na podstawie spójnych i logicznych w tym zakresie zeznań ubezpieczonego oraz treści świadectw pracy wystawionych odwołującemu za oba okresy zatrudnienia. Ubezpieczony określił charakter wykonywanych czynności i wskazał rodzaj prowadzonego pojazdu, który należało zakwalifikować jako pojazd ciężarowy o dopuszczalnej masie całkowitej pow. 3,5 tony. Nie wykonywał innych czynności niż praca kierowcy. Stąd okres zatrudnienia od 16 grudnia 1976 r. do 28 maja 1977 r., z wyłączeniem dni nieusprawiedliwionych w pracy (10 i 13 maja 1977 r.), a zatem w rozmiarze 5 miesięcy i 12 dni i od 29 lipca 1977 r. oraz okres zatrudnienia od dnia 25 lipca 1977 r. do 1 lipca 1978 r. w rozmiarze 11 miesięcy i 8 dni należało uwzględnić do stażu pracy w warunkach szczególnych, od którego zależy prawo do rekompensaty.

Odnośnie okresu wskazanego w pkt 3 zestawienia znajdującego się na początku rozważań, w ocenie Sądu meriti, przeprowadzone w sprawie postępowanie dowodowe w sposób niebudzący wątpliwości wykazało, że odwołujący w okresie zatrudnienia na stanowisku operatora sprzętu ciężkiego w (...) Przedsiębiorstwie Budowlanym (...) od dnia 9 lipca 1980 r. do 30 kwietnia 1982 r. stale i w pełnym wymiarze czasu wykonywał pracę w warunkach szczególnych tj. prace maszynistów ciężkich maszyn budowlanych lub drogowych, które zostały wymienione w wykazie A dziale V poz. 3, stanowiącym załącznik do rozporządzenia z 1983 r. Do wykonywania tej pracy posiadał stosowne kwalifikacje. Obsługiwany przez niego pojazd należał niewątpliwie do ciężkich maszyn budowlanych. Był to pojazd gąsienicowy, typu spycharka, która służyła odwołującemu do wykonywania prac ziemnych, między innymi przy budowie Huty (...).

Powyższe okoliczności Sąd orzekający ustalił na podstawie treści pozyskanej dokumentacji osobowej, świadectw pracy oraz spójnych i wiarygodnych zeznań odwołującego w tym zakresie. Zakład nie kwestionował wiarygodności, ani zeznań odwołującego, ani treści dokumentacji osobowej.

Stąd w ocenie Sądu Okręgowego, powyższy okres zatrudnienia odwołującego na stanowisku operatora sprzętu ciężkiego od 9 lipca 1980 r. do 30 kwietnia 1982 r. (1 rok, 9 miesięcy i 22 dni) winien zostać uwzględniony do stażu pracy w warunkach szczególnych, od którego zależy prawo do rekompensaty.

Zdaniem Sądu pierwszej instancji, odnośnie okresu wskazanego w pkt 9 zestawienia znajdującego się na początku rozważań, przeprowadzone w sprawie postępowanie dowodowe w sposób niebudzący wątpliwości wykazało, że odwołujący w okresie zatrudnienia na stanowisku operatora sprzętu ciężkiego od 11 maja 1987 r. do 12 lipca 1996 r. w Wojewódzkim Przedsiębiorstwie (...) w S. stale i w pełnym wymiarze czasu wykonywał pracę warunkach szczególnych tj. prace maszynistów ciężkich maszyn budowlanych lub drogowych, które zostały wymienione w wykazie A dziale V poz. 3, stanowiącym załącznik do ww. rozporządzenia z 1983 r. R. R. był operatorem spycharki marki D. (...). Za jej pomocą hałdował węgiel, przepychając go do leja, który następnie był podawany przez taśmociąg do zbiorników usytuowanych nad kotłami. Hałdowanie miało na celu zgromadzenie węgla w jednym miejscu i jego odpowiednim ubiciu, aby się nie zapalił. Takie czynności wykonywał w sezonie grzewczym. Z kolei w okresie letnim działała kotłownia na ciepłą wodę i również wymagała do swojego działania pracy odwołującego jako operatora spycharki. Niekiedy odwołujący był wynajmowany do wykonywania prac wraz ze sprzętem - spycharką. Prace te były wykonywane poza siedzibą zakładu pracy.

Do powyższego okresu do stażu pracy w warunkach szczególnych, nie można było uwzględnić okresu urlopu bezpłatnego, z którego odwołujący korzystał od dnia 10 lutego 1989 r. do 31 grudnia 1989 r. i od 4 stycznia 1990 r. do 28 lutego 1990 r. Uwzględniony do stażu pracy w warunkach szczególnych mógł być tylko i wyłącznie okres faktycznego wykonywania pracy przez odwołującego na stanowisku operatora sprzętu ciężkiego w Miejskiej (...) w S. (dawnej (...) w S.). Stąd w ocenie Sądu Okręgowego, okres faktycznego wykonywania pracy odwołującego na stanowisku operatora sprzętu ciężkiego: od 11 maja 1987 r. do 9 lutego 1989 r. (1 rok, 8 miesięcy i 29 dni), od 1 stycznia 1990 r. do 3 stycznia 1990 r. (3 dni) i od 1 marca 1990 r. do 12 lipca 1996 r. (6 lat, 4 miesiące i 12 dni) winien zostać uwzględniony do stażu pracy w warunkach szczególnych, od którego zależy prawo do rekompensaty.

Sad pierwszej instancji podkreślił, iż kluczowe znaczenie dla uzyskania prawa do rekompensaty miała zatem ocena zatrudnienia odwołującego na stanowiskach palacza c.o. w spornych okresach wskazanych w zestawieniu na początku rozważań prawnych.

Gdy chodzi o okresy wskazane w pkt 4 - 8 zestawienia, tj. okresów wykonywania pracy palacza centralnego ogrzewania, to ubezpieczony twierdził, że powinna być ona kwalifikowana jako praca kwalifikowana w Dziale XIV poz. 1 wykazu A załącznika do rozporządzenia, tj. „prace różne” - „prace nie zautomatyzowane palaczy i rusztowych kotłów wodnych typu przemysłowego”. Punktem wyjścia dla Sądu meriti było zatem ustalenie, jakie kryteria powinien spełniać tego typu kocioł, bo nie może to być jakikolwiek kocioł parowy lub wodny, lecz tak jak określa to rozporządzenie „przemysłowy”.

Zdaniem Sądu Okręgowego z samego znaczenia tego pojęcia wynika, że ma to być kocioł o podwyższonych parametrach grzewczych, co zresztą wpisuje się w istotę warunków szczególnych. W tym względzie Sąd ten odwołał się do stanowiska Sądu Najwyższego zawartego w uzasadnieniu wyroku z dnia 17 stycznia 2017 r. (I UK 498/15), w którym m.in. stwierdzono: „definicji kotła parowego lub wodnego typu przemysłowego nie zawiera rozporządzenie z dnia 7 lutego 1983 r. ani żaden przepis ustawowy. Dlatego też w tej kwestii pomocniczo należy odwołać się Polskiej Normy Normalizacyjnej PN - 70/H - 83136 określającej parametry techniczne kotła typu przemysłowego. Podobne stanowisko zostało wyrażone przez podsekretarza stanu w Ministerstwie Pracy, Płac i Spraw Socjalnych w piśmie z 14 listopada 1985 r., znak W-6162-1786/AL./85, skierowanym do podsekretarza stanu w Ministerstwie Zdrowia i Opieki Społecznej, w którym stwierdzono, że zgodnie z Polską Normą - PN-70/H-83136 (obecnie norma ta jest już wycofana), określającą pojęcie kotłów grzewczych oraz ich parametry - jako nie zautomatyzowane kotły parowe lub wodne typu przemysłowego należy rozumieć urządzenia z paleniskiem, przeznaczone do wytwarzania pary lub podgrzewania wody ciepłem wywiązującym się w procesie spalania paliwa, których moc przekracza 1 MW, przy czym w kotłach wodnych temperatura wody na wylocie przekracza 388K (115°C), a w kotłach parowych ciśnienie pary przekracza 70 KPA (ok. 0,7 at.). Takie też parametry kotła parowego lub wodnego typu przemysłowego przyjmowane są powszechnie w orzecznictwie sądów apelacyjnych”.

Sąd Okręgowy podkreślił, że to na ubezpieczonym spoczywał ciężar wykazania, że obsługiwany przez niego piec spełniał powyższe kryteria. W ocenie tego Sądu przeprowadzone postępowanie dowodowe nie wykazało, że odwołujący w następujących okresach zatrudnienia:

• pracy palacza c.o. w (...) Przedsiębiorstwie Budowlanym (...) od dnia 1 maja 1982 r. do 30 listopada 1983 r.;

• pracy palacza c.o. w Wojewódzkim Przedsiębiorstwie (...) w S. od dnia 1 października 1984 r. do 16 maja 1985 r.;

• pracy palacza c.o. w Jednostce Wojskowej nr (...) w S. w (...) od 4 listopada 1985 r. do 28 lutego 1986 r.;

• pracy palacza c.o. w Przedsiębiorstwie (...) w S. od 18 marca 1986 r. do 17 maja 1986 r.;

• pracy jako palacz c.o. od 18 września 1986r. do 10 maja 1987r. w Wojewódzkim Przedsiębiorstwie (...) w S.,

obsługiwał piece o parametrach wskazanych w opisanym wyżej wyroku Sądu Najwyższego.

Odwołujący nie zaoferował bowiem z własnej inicjatywy żadnych dowodów na powyższe okoliczności. Jednocześnie Sąd Okręgowy samodzielnie próbował ustalić parametry obsługiwanych przez odwołującego kotłów. Z informacji uzyskanych z (...) w S. wynikało, że obsługiwany przez odwołującego piec w kotłowni nie spełniał kryteriów pozwalających zakwalifikować go do typu przemysłowego.

Zdaniem Sądu pierwszej instancji, same zeznania odwołującego nie mogą być w tym zakresie wystarczające, skoro przyznanie prawa do rekompensaty zostało ustanowione jako przywilej dla konkretnej grupy ubezpieczonych, stąd ustalenie do niego prawa musi być wykazane w sposób niebudzący wątpliwości. Jeśli chodzi o pozostałe okresy zatrudnienia, nie było żadnych dowodów na to, jakie kotły i o jakich parametrach obsługiwał odwołujący.

W świetle powyższych okoliczności, Sąd meriti przyjął, że wskazane powyżej okresy zatrudnienia na stanowisku palacza c.o. nie mogą zostać uwzględnione do stażu pracy w warunkach szczególnych, istotnego dla przyznania prawa do spornej rekompensaty. Sąd ten zauważył również, że za okresy pracy palacza, (poza jednym wyjątkiem) żaden zakład pracy nie wystawił odwołującemu świadectwa wykonywania prac w warunkach szczególnych. Oznacza to, że zakład pracy nie kwalifikował obsługiwanych przez odwołującego pieców jako przemysłowych. W odniesieniu do świadectwa wykonywania pracy palacza c.o. w warunkach szczególnych wystawionego odwołującemu Sąd Okręgowy wskazał, że powoływanie się w nich na zapisy Działu II (w energetyce) wykazu stanowiącego załącznik do rozporządzenia z 1983 r. jest oczywiście błędne. Praca palacza c.o. jak już wyżej wskazano jest kwalifikowana w zupełnie innym dziale (prace różne), a mając na uwadze konsekwencję prawodawcy trudno jest przyjąć, że praca palacza c.o. wymieniona odrębnie jako praca w warunkach szczególnych, mogła mieć takie samo znaczenie co inna praca w warunkach szczególnych, wymieniona w wykazie A dziale II w energetyce. Zdaniem Sądu meriti, widać to jaskrawo w razie zestawienia prac z działu II (w energetyce) z działem XIV poz. 1 (prace różne), które nie pozostają ze sobą w wymiennej korelacji, pozwalającej na dowolne przerzucanie pracy z jednego do drugiego działu. Ta sama rodzajowo praca nie jest powielana w kolejnym dziale rozporządzenia co oznacza, że nie spełnia się jednocześnie jako praca w szczególnych warunkach z różnych podstaw (pozycji) poszczególnych działów wykazu A. Próba akceptacji tak daleko posuniętej swobody stanowiłaby wyjątek w technice prawodawczej. Wówczas powinien on być wyraźnie sformułowany gramatycznie (literalnie) w regulacji, a tak nie jest (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 grudnia 2016r., II UK 451/15).

Podsumowując, Sąd Okręgowy stwierdził, iż odwołujący w toku postępowania sądowego nie wykazał, że legitymuje się co najmniej 15 letnim okresem zatrudnienia w warunkach szczególnych, realizowanego stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, wymaganym do uzyskania rekompensaty. W toku postępowania sądowego udowodnił, że legitymuje się okresem zatrudnienia w warunkach szczególnych, w wymiarze 14 lat, 5 miesięcy i 2 dni.

Kierując się powyższymi ustaleniami, Sąd pierwszej instancji na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie R. R. o czym orzekł w pkt I sentencji wyroku.

W pkt II wyroku Sąd ten nie obciążył odwołującego kosztami zastępstwa procesowego organu rentowego, uznając za właściwe zastosowanie art. 102 k.p.c. z uwagi na charakter świadczenia o które się ubiegał ubezpieczony oraz możliwość wystąpienia u niego subiektywnego przekonania o słuszności swoich żądań, co jednak nie zostało potwierdzone w toku postępowania sądowego.

Z powyższym rozstrzygnięciem nie zgodził się ubezpieczony zaskarżając je w całości i wnosząc o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie powództwa w całości, zasądzenie od strony pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu za obydwie instancje, według norm przepisanych, przeprowadzenie postępowania także pod nieobecność powoda, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji, przy uwzględnieniu kosztów dotychczasowego postępowania.

Apelujący zarzucił niezgodność ustaleń faktycznych Sądu z materiałem dowodowym zebranym w sprawie i naruszenie prawa procesowego, a w szczególności art. 233 § 1 k.p.c. - poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów, polegający w szczególności na pominięciu dowodów wykazanych przez powoda.

W uzasadnieniu wskazał, że wbrew twierdzeniom organu rentowego, iż praca palacza c. o. nie jest przez ustawodawcę wymieniona jako praca w szczególnych warunkach, w dziale XIV rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983 roku zawarte są prace różne, i w pozycji 1 wymienione są prace nie zautomatyzowane palaczy i rusztowych kotłów parowych lub wodnych typu przemysłowego. Praca wykonywana w powyższym charakterze jest pracą w warunkach szczególnych i podlega zaliczeniu do stażu pracy, uprawniającego do ubiegania się o wcześniejsze świadczenie emerytalne. Wobec tego w ocenie wnioskodawcy organ rentowy winien zaliczyć do okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach pracę na stanowisku palacza c. o.

Odwołujący się przywołał także w uzasadnieniu wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie, z dnia 08 listopada 2016 roku w sprawie sygn. akt III AUa 82/16, w którym stwierdzono, że prawo do emerytury w wieku emerytalnym, a w sytuacji ubezpieczonego - do rekompensaty, jest ściśle związane z szybką utratą zdolności do zarobkowania z uwagi na szczególne warunki lub szczególny charakter pracy. Pracami zaś w szczególnych warunkach nie są prace wykonywane w narażeniu na kontakt z niekorzystnymi dla zdrowia pracownika czynnikami, lecz jedynie takie, które są związane z szybką utratą zdolności do zarobkowania, i zostały wymienione w rozporządzeniu z dnia 07 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Pracownik zaś ubiegający się o emeryturę w obniżonym wieku, winien wykazać więc nie tylko że przez okres co najmniej 15 lat wykonywał pracę zaliczaną do prac o szczególnym charakterze lub w szczególnych warunkach, ujętą w wykazie A, stanowiącym załącznik do rozporządzenia z dnia 07 lutego 1983 roku, ale również że wykonywał ją stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

W odniesieniu zatem do powyższego, zdaniem apelującego, na dzień 01 stycznia 2009 roku miał on przepracowanych ponad 15 lat pracy na stanowiskach wskazanych w wykazie A rozporządzenia z dnia 07 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, a praca ta była wykonywana przez odwołującego się stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, a zatem odwołujący się spełnił przesłankę 15-letniego okresu pracy w warunkach szczególnych, wykonywanych stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, co tym samym uzasadnia przyznanie mu stosownej rekompensaty.

Skarżący odniósł się również do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 17 stycznia 2017 roku (I UK 498/15) opisanego przez Sad pierwszej instancji. Podkreślił, iż jak wynika z załączonych do akt sprawy świadectw pracy świadczona przez ubezpieczonego praca w Wojewódzkim Przedsiębiorstwie (...) w K., Zakład (...) w S., od dnia 01 października 1984 roku do dnia 16 maja 1985 roku, jak również w Miejskiej (...) Sp. z o.o. w S., od dnia 18 września 1986 roku do dnia 12 lipca 1996 roku, na stanowisku palacza kotłów przemysłowych wykonywana była w szczególnych warunkach.

Zdaniem apelującego, nie bez znaczenia jest także fakt nabytej przez ubezpieczonego utraty słuchu na poziomie 30% w związku z wykonywaną przez niego pracą w szczególnych warunkach, co z kolei wynika z dokumentacji medycznej - Karta Informacyjna Leczenia Szpitalnego, 107 Szpitala (...) z Przychodnią, Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w W., z dnia 16 stycznia 2016 roku.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja ubezpieczonego nie zasługiwała na uwzględnienie.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, rozstrzygnięcie sądu pierwszej instancji jest prawidłowe. Sąd Okręgowy właściwie przeprowadził bardzo szczegółowe postępowanie dowodowe (działając również z urzędu), w żaden sposób nie uchybiając przepisom prawa procesowego oraz dokonał trafnej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego, w konsekwencji prawidłowo ustalając stan faktyczny sprawy. Sąd odwoławczy podzielił w pełni ustalenia faktyczne, a także rozważania prawne przedstawione przez Sąd Okręgowy w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, rezygnując jednocześnie z ich ponownego szczegółowego przytaczania w tej części rozważań (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 5 listopada 1998 r., I PKN 339/98, OSNAP 1999/24/776 i z dnia 22 lutego 2010 r., I UK 233/09, LEX nr 585720).

Prawidłowe rozstrzygnięcie każdej sprawy uzależnione jest od spełnienia przez sąd orzekający dwóch naczelnych obowiązków procesowych: przeprowadzenia postępowania dowodowego w sposób zgodny z przepisami procedury cywilnej oraz dokonania wszechstronnej oceny wszystkich okoliczności ujawnionych w toku procesu, zaś rozstrzygnięcie sądu winno znajdować swoje oparcie w przepisach prawa materialnego, odpowiednio zastosowanych do ustalonej podstawy faktycznej. Celem kontroli instancyjnej zaskarżonego orzeczenia jest zbadanie, czy w sprawie będącej przedmiotem rozpoznania sąd pierwszej instancji sprostał przedstawionym założeniom. Przeprowadzona przez Sąd Apelacyjny kontrola zaskarżonego wyroku prowadzi do wniosku, że Sąd pierwszej instancji uczynił zadość powyższym wymogom, albowiem przeprowadził postępowanie dowodowe w bardzo szerokim zakresie i wyjaśnił istotne dla rozstrzygnięcia sprawy okoliczności, dokonując oceny syntetycznej i zgodnej z doświadczeniem życiowym.

Sąd odwoławczy nie podziela argumentów ubezpieczonego podniesionych w treści złożonej w sprawie apelacji. Zdaniem Sądu Apelacyjnego, kwestie podnoszone jako zarzuty w sposób szczegółowy zostały omówione oraz ocenione w zaskarżonym wyroku, a wywiedziona apelacja, gdy przenalizować jej rzeczywistą treść, stanowi jedynie polemikę z prawidłowymi ustaleniami Sądu pierwszej instancji i jest wyrazem stanowiska ubezpieczonego, podtrzymującego dotychczasowe twierdzenia.

Niezasadny okazał się zarzut naruszenia przepis art. 233 § 1 k.p.c., któremu to zarzutowi została poświęcona zasadnicza część apelacji. Należy przypomnieć, iż w myśl powołanego przepisu ustawy Sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Ocena dowodów polega na ich zbadaniu i podjęciu decyzji, czy została wykazana prawdziwość faktów, z których strony wywodzą skutki prawne. Celem Sądu jest tu dokonanie określonych ustaleń faktycznych, pozytywnych bądź negatywnych i ostateczne ustalenie stanu faktycznego stanowiącego podstawę rozstrzygnięcia. Ocena wiarygodności mocy dowodów przeprowadzonych w danej sprawie wyraża istotę sądzenia w części obejmującej ustalenie faktów, ponieważ obejmuje rozstrzygnięcie o przeciwnych twierdzeniach stron na podstawie własnego przekonania sędziego powziętego w wyniku bezpośredniego zetknięcia ze świadkami, stronami, dokumentami i innymi środkami dowodowymi. Powinna odpowiadać regułom logicznego rozumowania wyrażającym formalne schematy powiązań między podstawami wnioskowania i wnioskami oraz uwzględniać zasady doświadczenia życiowego wyznaczające granice dopuszczalnych wniosków i stopień prawdopodobieństwa ich występowania w danej sytuacji. Jeżeli z określonego materiału dowodowego Sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena Sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów (art. 233 § 1 k.p.c.) i musi się ostać choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 września 2002 r., II CKN 817/00). W kontekście powyższych uwag należy stwierdzić, iż dokonana przez Sąd Okręgowy ocena zgromadzonego w postępowaniu materiału dowodowego jest – wbrew twierdzeniom apelującego – prawidłowa. Sąd pierwszej instancji odniósł się do wszystkich zgromadzonych w postępowaniu dowodów. Apelujący przeciwstawił bowiem ocenie dokonanej przez sąd pierwszej instancji, własną analizę zgromadzonego materiału dowodowego i własny pogląd na sprawę, z pominięciem okoliczności dla niego niewygodnych lub nieodpowiadających jej wersji zdarzeń.

W postępowaniu przed Sądem Apelacyjnym sporna pozostała kwestia pracy ubezpieczonego jako palacza c.o i to w ograniczonym zakresie.

W pierwszej kolejności Sąd Apelacyjny miał na uwadze zarzuty apelującego odnosząc się do błędnego ustalenia przez Sąd Okręgowy, że ubezpieczony będąc zatrudnionym (w tym między innymi na stanowisku: pracy palacza c.o. w (...) Przedsiębiorstwie Budowlanym (...) od dnia 1 maja 1982 r. do 30 listopada 1983 r., w Wojewódzkim Przedsiębiorstwie (...) w S. od dnia 1 października 1984 r. do 16 maja 1985 r., pracy palacza c.o. w Jednostce Wojskowej nr (...) w S. w (...) od 4 listopada 1985 r. do 28 lutego 1986 r., w Przedsiębiorstwie (...) w S. od 18 marca 1986 r. do 17 maja 1986 r., od 18 września 1986 r. do 10 maja 1987 r. w Wojewódzkim Przedsiębiorstwie (...) w S.), nie wykazał 15 – letniego okresu pracy w szczególnych warunkach. Przede wszystkim bowiem należało mieć na uwadze, że Sąd pierwszej instancji prawidłowo ustalił, w oparciu o przede wszystkim o dokumentację pracowniczą ubezpieczonego, jak również w oparciu o jego zeznania, iż o ile faktycznie ubezpieczony podejmował zatrudnienie w powyżej wskazanych okresach na stanowisku palacza, to jednak brak jest podstaw do uznania, iż obsługiwane przez ubezpieczonego kotły spełniały kryteria pozwalające do zakwalifikowania je do typu przemysłowego. Zarówno zakres obowiązków, jak i charakter pracy nie pozwala na uznanie, iż przysługuje mu rekompensata.

Zresztą nie można tracić z pola widzenia, iż ustalone przez Sąd meriti parametry (przywołana przez ten Sąd informacja (...)) potwierdzają ustalenia Sądu pierwszej instancji. Tym samym, nie może być mowy o obsłudze kotłów parowych lub wodnych o jakich mowa w wykazie A w dziale XIV poz. 1 (prace różne), stanowiącym załącznik.

Przypomnieć należy, iż zgodnie z treścią art. 2 pkt 5 ustawy o emeryturach pomostowych, rekompensata w rozumieniu tej ustawy stanowi odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej. Przepis art. 21 powyższej ustawy stanowi, iż rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat (ust. 1). Rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy emerytalnej (ust. 2). Jak trafnie wskazał Sąd Okręgowy, w niniejszej sprawie wymagało ustalenia, czy ubezpieczony legitymuje się okresem co najmniej 15 lat pracy w warunkach szczególnych lub szczególnym charakterze. W niniejszej sprawie Sąd pierwszej instancji poczynił wystarczające ustalenia co do zakresu wykonywanych przez ubezpieczonego prac, odnosząc je do wykazów stanowiących załączniki do rozporządzenia z 7 lutego 1983 r. Podkreślenia wymaga, że instytucja rekompensaty związanej z pracą w warunkach szczególnych jest instytucją wyjątkową, określającą szczególne uprawnienia uprzywilejowanego kręgu podmiotów, stąd wymaga ścisłej wykładni i pewnego ustalenia przesłanek prawa. Należy pamiętać, że praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego oraz wzrostu emerytur i rent dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (Dz.U. z 1983 r., nr 8, poz. 43 ze zm.).

Sąd Apelacyjny również podziela utrwalone w orzecznictwie stanowisko przedstawione w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 10 kwietnia 2014 r., II UK 395/13 (LEX nr 1455235), że w świetle art. 32 ust. 4 ustawy emerytalnej oraz § 1 ust. 1 rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r., pracami w szczególnych warunkach nie są wszelkie prace wykonywane w narażeniu na kontakt z niekorzystnymi dla zdrowia pracownika czynnikami lub prace charakteryzujące się znacznym wysiłkiem fizycznym, lecz jedynie takie, które zostały wymienione w § 4-15 tego rozporządzenia i wykazach stanowiących załącznik do niego.

Prezentowane w apelacji oraz w toku postępowania przed sądem drugiej instancji zarzuty okazały się więc nieuzasadnione, a ponieważ brak jest też innych podstaw do wzruszenia trafnego rozstrzygnięcia sądu pierwszej instancji, które sąd odwoławczy bierze pod rozwagę z urzędu, apelację jako bezzasadną na podstawie art. 385 k.p.c. oddalono w całości.

Jolanta Hawryszko Gabriela Horodnicka-Stelmaszczuk Beata Górska