Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 października 2020 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

Przewodniczący : SSA Iwona Krzeczowska - Lasoń

Sędziowie: SA Michał Bober

SA Grażyna Czyżak

po rozpoznaniu w dniu 8 października 2020 r. w Gdańsku na posiedzeniu niejawnym

sprawy (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w K.

z udziałem P. P., M. O. i (...)Spółki Jawnej (...) z siedzibą w K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o podstawę wymiaru składek

na skutek apelacji (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w K. i (...)Spółki Jawnej (...) z siedzibą w K.

od wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku z dnia 9 lipca 2019 r., sygn. akt VII U 1642/17

oddala apelacje.

SSA Michał Bober SSA Iwona Krzeczowska - Lasoń SSA Grażyna Czyżak

Sygn. akt III AUa 1139/19

UZASADNIENIE

Decyzją nr (...) z dnia 26 września 2016 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. stwierdził, iż podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne P. P. jako pracownika u płatnika składek (...) sp. z o.o. w K. wynoszą w miesiącach marzec – grudzień 2013 r., styczeń – grudzień 2014 r. oraz styczeń – kwiecień 2015 r. kwoty wyszczególnione w tabeli.

Decyzją nr (...) z dnia 26 września 2016 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. stwierdził, iż podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne M. O. jako pracownika u płatnika składek (...) sp. z o.o. w K. wynoszą w miesiącach czerwiec, grudzień 2013 r., kwiecień, sierpień, październik, listopad, grudzień 2014 r. oraz luty, październik, listopad 2015 r. kwoty wyszczególnione w tabeli.

W uzasadnieniach ww. decyzji organ rentowy powołał się na ustalenia kontroli przeprowadzonej u płatnika składek (...) sp. z o.o. w K. stwierdzając, iż dają one podstawę do uznania, że ubezpieczeni w w/w miesiącach uzyskali przychód z tytułu wykonywania pracy w ramach zawartych z (...) spółka jawna w K. umów zlecenia na rzecz płatnika składek (...) sp. z o.o. w K., z którym to płatnikiem jednocześnie pozostawali w stosunku pracy. Jak ustalił pozwany, uzyskane przychody nie zostały wliczone do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne przez firmę (...) sp. z o.o. w K. z tytułu stosunku pracy.

Od powyższych decyzji odwołania wniósł płatnik składek (...) sp. z o.o. w K., wnosząc o ich uchylenie w całości. W uzasadnieniu odwołań płatnik składek zakwestionował ustalenia faktyczne pozwanego zawarte w protokole kontroli. Jego zdaniem przeprowadzona kontrola miała prowadzić nie do wykrycia prawdziwego stanu faktycznego, a do powielenia ustaleń kontroli przeprowadzonej w spółce jawnej. Do tego pozwany zarzucił zaskarżonym decyzjom, iż nie zawierają one wszystkich elementów wymaganych przepisami art. 107 § 1 i 3 k.p.a. oraz nie wskazują, na jakiej podstawie i w jaki sposób pozwany organ rentowy wyliczył wskazane kwoty.

W odpowiedzi na odwołania płatnika składek pozwany organ rentowy wniósł o ich oddalenie i zasądzenie od wnioskodawcy na rzecz pozwanego kosztów procesu wg norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego, podtrzymując argumentację zawartą w uzasadnieniu zaskarżonych decyzji

Wyrokiem z dnia 9 lipca 2019 r. Sąd Okręgowy w Gdańsku VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołania (pkt 1) oraz zasądził od (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w K. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w G. kwotę 180 zł. tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny. Płatnik składek (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w K., zarejestrowana w rejestrze przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego pod numerem (...), powstała w 2002 r. w wyniku zawarcia umowy spółki. Przedmiotem działalności płatnika składek jest m.in. poligrafia i reprodukcja zapisanych nośników informacji, naprawa i konserwacja komputerów i artykułów użytku osobistego i domowego, produkcja urządzeń elektrycznych, handel hurtowy, handel detaliczny. Płatnik prowadzi działalność w zakresie dostarczania produktów i usług związanych z drukowaniem, kopiowaniem i skanowaniem. Oferuje kompleksowe rozwiązania dla biura – sprzedaż urządzeń wielofunkcyjnych, materiałów eksploatacyjnych, oprogramowania do kontroli wydruków i obiegu dokumentów. Wspólnikami w spółce są: prezes zarządu M. S., D. K. oraz P. S. będący pozostałymi członkami zarządu. Płatnik posiada 11 oddziałów zlokalizowanych w największych miastach w Polsce.

Z kolei zainteresowana (...) spółka jawna (...) z siedzibą w K., zarejestrowana w rejestrze przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego pod numerem (...), powstała w 2001 r. w wyniku przekształcenia spółki (...) spółka cywilna (...). Przedmiotem jej działalności jest m.in. poligrafia i reprodukcja zapisanych nośników informacji, naprawa i konserwacja komputerów i artykułów użytku osobistego
i domowego, handel hurtowy, handel detaliczny. Uprawnionymi do reprezentowania zainteresowanej spółki są jej wspólnicy – D. K., M. S. oraz P. S..

W dniu 12 grudnia 2012 r. między (...) sp. z o.o. z siedzibą w K., reprezentowaną przez M. S., P. S. a (...) spółką jawną (...) zawarto umowę współpracy. W ramach tej umowy (...) spółka jawna zobowiązała się do wykonywania na rzecz (...) sp. z o.o. m.in. następujących prac i usług: pomoc w serwisowaniu (naprawach) urządzeń kserograficznych, ploterów, skanerów, drukarek, faksów i maszyn wielkoformatowych będących przedmiotem umów najmu, umów gwarancyjnych oraz umów obsług serwisowych zawartych pomiędzy (...) sp. z o.o. a innymi firmami będącymi klientami (...) sp. z o.o. lub sprzedawanych do klientów końcowych przez (...) sp. z o.o. w ramach jednorazowych zleceń, doradztwo, nadzór oraz opieka nad realizacją umów serwisowych, których stroną jest (...) sp. z o.o. oraz doradztwo w zakresie realizacji przez (...) sp. z o.o. czynności reklamacyjnych oraz realizowanych rzez (...) sp. z o.o. umów gwarancyjnych. Czas tej umowy został określony od 01 stycznia 2013 r. do 31 grudnia 2013 r. Zgodnie z umową (...) spółka jawna miała otrzymać wynagrodzenie w łącznej wysokości 570.000,00 zł.

Następnie, w dniu 25 października 2013 r. pomiędzy tymi samymi stronami zawarto umowę, w ramach której (...) spółka jawna zobowiązała się m.in. do: przekazania wszystkich umów obsługi serwisowej (KOS) oraz umów gwarancyjnych dotyczących urządzeń kserograficznych, ploterów, skanerów, drukarek, faksów i maszyn wielkoformatowych, których stroną jest (...) spółka jawna na rzecz (...) sp. z o.o., przekazania danych klientów detalicznych, którzy zakupili urządzenia w firmie (...) spółka jawna i którzy byli obsługiwani przez tę spółkę w ramach jednorazowych zleceń, przekazania wszystkich kontaktów zagranicznych do firmy (...) sp. z o.o., a także doradztwa, nadzoru, koordynacji i wparcia organizacyjno-logistycznego w zakresie przejścia umów do 31 grudnia 2016 r.

W dniu 29 czerwca 2012 r. pomiędzy (...) sp. z o.o. a (...) spółką jawną zawarto umowę najmu, na mocy której od dnia 02 lipca 2012 r. (...) sp. z o.o. oddała najemcy – (...) spółce jawnej pomieszczenie o powierzchni 150 m ² w budynku znajdującym się na nieruchomości przy ul. (...) w K.. Najemca zobowiązał się do zapłaty wynagrodzenia wynajmującemu czynsz w wysokości 6.000 zł.

Do tego w/w spółki w dniu 1 lipca 2011 r. zawarły umowę o świadczenie usług księgowych, której przedmiotem jest świadczenie przez usługodawcą na rzecz usługobiorcy usług księgowych dotyczących bieżącej przyszłej działalności.

Umowy między spółkami zawierane były na wsparcie serwisowe. Płatnik (...) sp.
z o.o. zlecał wykonanie prac dla (...) spółka jawna. Chodziło o umowę zlecenia na wykonanie prac zlecanych przez pracowników (...) sp. z o.o.

Spółka jawna miała być powoli zamykana, przy czym nie jest jeszcze zamknięta.

W okresie od 1 października 2012 r. do 11 kwietnia 2015 r. ubezpieczony P. P. był zatrudniony na podstawie umowy o pracę w spółce (...) sp. z o.o., w pełnym wymiarze czasu pracy, na stanowisku kierowcy. Jako kierowca realizował na rzecz tej spółki transport towarów eksportowych i importowych, głównie wyjeżdżał za granicę kraju. W okresie objętym sporną decyzją ubezpieczony P. P. wykonywał pracę na podstawie umów zlecenia z (...) spółka jawna w K. zawartych:

- na okres od 1 lutego 2013 r. do 28 lutego 2013 r., przy czym przedmiotem umowy zlecenia była pomoc w pracach załadunkowych, a zleceniobiorcy za wykonanie pracy zleconej przysługiwać miało wynagrodzenie brutto w wysokości 2.963,74 zł (§ 4 umowy),

- na okres od 1 marca 2013 r. do 31 marca 2013 r., przy czym przedmiotem umowy zlecenia była pomoc w pracach załadunkowych, a zleceniobiorcy za wykonanie pracy zleconej przysługiwać miało wynagrodzenie brutto w wysokości 2.193,41 zł (§ 4 umowy),

- na okres od 1 kwietnia 2013 r. do 30 kwietnia 2013 r., przy czym przedmiotem umowy zlecenia była pomoc w pracach załadunkowych, a zleceniobiorcy za wykonanie pracy zleconej przysługiwać miało wynagrodzenie brutto w wysokości 3.035,16 zł (§ 4 umowy),

- na okres od 1 maja 2013 r. do 31 maja 2013 r., przy czym przedmiotem umowy zlecenia była pomoc w pracach załadunkowych, a zleceniobiorcy za wykonanie pracy zleconej przysługiwać miało wynagrodzenie brutto w wysokości 2.726,37 zł (§ 4 umowy),

- na okres od 1 czerwca 2013 r. do 30 czerwca 2013 r., przy czym przedmiotem umowy zlecenia była pomoc w pracach załadunkowych, a zleceniobiorcy za wykonanie pracy zleconej przysługiwać miało wynagrodzenie brutto w wysokości 3.440,00 zł (§ 4 umowy),

- na okres od 1 lipca 2013 r. do 31 lipca 2013 r., przy czym przedmiotem umowy zlecenia była pomoc w pracach załadunkowych, a zleceniobiorcy za wykonanie pracy zleconej przysługiwać miało wynagrodzenie brutto w wysokości 3.795,00 zł (§ 4 umowy),

- na okres od 1 sierpnia 2013 r. do 31 sierpnia 2013 r., przy czym przedmiotem umowy zlecenia była pomoc w pracach załadunkowych, a zleceniobiorcy za wykonanie pracy zleconej przysługiwać miało wynagrodzenie brutto w wysokości 1.780,00 zł (§ 4 umowy),

- na okres od 1 września 2013 r. do 30 września 2013 r., przy czym przedmiotem umowy zlecenia była pomoc w pracach załadunkowych, a zleceniobiorcy za wykonanie pracy zleconej przysługiwać miało wynagrodzenie brutto w wysokości 2.965,00 zł (§ 4 umowy),

- na okres od 1 października 2013 r. do 31 października 2013 r., przy czym przedmiotem umowy zlecenia była pomoc w pracach załadunkowych, a zleceniobiorcy za wykonanie pracy zleconej przysługiwać miało wynagrodzenie brutto w wysokości 4.030,77 zł (§ 4 umowy),

- na okres od 1 listopada 2013 r. do 30 listopada 2013 r., przy czym przedmiotem umowy zlecenia była pomoc w pracach załadunkowych, a zleceniobiorcy za wykonanie pracy zleconej przysługiwać miało wynagrodzenie brutto w wysokości 1.778,02 zł (§ 4 umowy),

- na okres od 1 grudnia 2013 r. do 31 grudnia 2013 r., przy czym przedmiotem umowy zlecenia była pomoc w pracach załadunkowych, a zleceniobiorcy za wykonanie pracy zleconej przysługiwać miało wynagrodzenie brutto w wysokości 2.134,07 zł (§ 4 umowy),

- na okres od 1 lutego 2014 r. do 28 lutego 2014 r., przy czym przedmiotem umowy zlecenia była pomoc w pracach załadunkowych, a zleceniobiorcy za wykonanie pracy zleconej przysługiwać miało wynagrodzenie brutto w wysokości 3.438,46 zł (§ 4 umowy),

- na okres od 1 marca 2014 r. do 31 marca 2014 r., przy czym przedmiotem umowy zlecenia była pomoc w pracach załadunkowych, a zleceniobiorcy za wykonanie pracy zleconej przysługiwać miało wynagrodzenie brutto w wysokości 1.374,72 zł (§ 4 umowy),

- na okres od 1 kwietnia 2014 r. do 30 kwietnia 2014 r., przy czym przedmiotem umowy zlecenia była pomoc w pracach załadunkowych, a zleceniobiorcy za wykonanie pracy zleconej przysługiwać miało wynagrodzenie brutto w wysokości 1.718,68 zł (§ 4 umowy),

- na okres od 1 maja 2014 r. do 31 maja 2014 r., przy czym przedmiotem umowy zlecenia była pomoc w pracach załadunkowych, a zleceniobiorcy za wykonanie pracy zleconej przysługiwać miało wynagrodzenie brutto w wysokości 1.968,13 zł (§ 4 umowy),

- na okres od 1 czerwca 2014 r. do 30 czerwca 2014 r., przy czym przedmiotem umowy zlecenia była pomoc w pracach załadunkowych, a zleceniobiorcy za wykonanie pracy zleconej przysługiwać miało wynagrodzenie brutto w wysokości 3.082,42 zł (§ 4 umowy),

- na okres od 1 lipca 2014 r. do 31 lipca 2014 r., przy czym przedmiotem umowy zlecenia była pomoc w pracach załadunkowych, a zleceniobiorcy za wykonanie pracy zleconej przysługiwać miało wynagrodzenie brutto w wysokości 2.371,43 zł (§ 4 umowy),

- na okres od 1 sierpnia 2014 r. do 31 sierpnia 2014 r., przy czym przedmiotem umowy zlecenia była pomoc w pracach załadunkowych, a zleceniobiorcy za wykonanie pracy zleconej przysługiwać miało wynagrodzenie brutto w wysokości 1.541,23 zł (§ 4 umowy),

- na okres od 1 września 2014 r. do 30 września 2014 r., przy czym przedmiotem umowy zlecenia była pomoc w pracach załadunkowych, a zleceniobiorcy za wykonanie pracy zleconej przysługiwać miało wynagrodzenie brutto w wysokości 4.030,77 zł (§ 4 umowy),

- na okres od 1 października 2014 r. do 31 października 2014 r., przy czym przedmiotem umowy zlecenia była pomoc w pracach załadunkowych, a zleceniobiorcy za wykonanie pracy zleconej przysługiwać miało wynagrodzenie brutto w wysokości 3.189,01 zł (§ 4 umowy),

- na okres od 1 listopada 2014 r. do 30 listopada 2014 r., przy czym przedmiotem umowy zlecenia była pomoc w pracach załadunkowych, a zleceniobiorcy za wykonanie pracy zleconej przysługiwać miało wynagrodzenie brutto w wysokości 2.371,43 zł (§ 4 umowy),

- na okres od 1grudnia 2014 r. do 31 grudnia 2014 r., przy czym przedmiotem umowy zlecenia była pomoc w pracach załadunkowych, a zleceniobiorcy za wykonanie pracy zleconej przysługiwać miało wynagrodzenie brutto w wysokości 2.371,43 zł (§ 4 umowy),

- na okres od 1 stycznia 2015 r. do 31 stycznia 2015 r., przy czym przedmiotem umowy zlecenia była pomoc w pracach załadunkowych, a zleceniobiorcy za wykonanie pracy zleconej przysługiwać miało wynagrodzenie brutto w wysokości 2.857,14 zł (§ 4 umowy),

- na okres od 1 lutego 2015 r. do 28 lutego 2015 r., przy czym przedmiotem umowy zlecenia była pomoc w pracach załadunkowych, a zleceniobiorcy za wykonanie pracy zleconej przysługiwać miało wynagrodzenie brutto w wysokości 829,67 zł (§ 4 umowy),

- na okres od 1 marca 2015 r. do 31 marca 2015 r., przy czym przedmiotem umowy zlecenia była pomoc w pracach załadunkowych, a zleceniobiorcy za wykonanie pracy zleconej przysługiwać miało wynagrodzenie brutto w wysokości 651,65 zł (§ 4 umowy).

Do umów zleceń załączono rachunki (...) sp. j. podpisane przez M. K. - główną księgową. Część z nich opatrzona była też pieczątką (...) spółki jawnej i podpisem D. K. jako współwłaściciela. Od powyższych wynagrodzeń zostały odprowadzone składki na ubezpieczenie zdrowotne, nie odprowadzono składek na ubezpieczenia społeczne.

Od 1 września 2010 r. ubezpieczony M. O. jest zatrudniony na podstawie umowy o pracę w spółce (...) sp. z o.o., w pełnym wymiarze czasu pracy, na stanowisku handlowca, w dziale sprzedaży. Zajmuje się sprzedażą urządzeń i kontraktów serwisowych urządzeń drukujących cyfrowych.

W okresie objętym sporną decyzją ubezpieczony M. O. wykonywał pracę na podstawie umów zlecenia z (...) spółka jawna w K. zawartych:

- na okres od 20 czerwca 2013 r. do 28 czerwca 2013 r., przy czym przedmiotem umowy zlecenia było opracowywanie ofert handlowych, a zleceniobiorcy za wykonanie pracy zleconej przysługiwać miało wynagrodzenie brutto w wysokości 4.410,00 zł (§ 4 umowy),

- na okres od 1 listopada 2013 r. do 30 listopada 2013 r., przy czym przedmiotem umowy zlecenia było opracowywanie ofert handlowych, a zleceniobiorcy za wykonanie pracy zleconej przysługiwać miało wynagrodzenie brutto w wysokości 1.194,65 zł (§ 4 umowy),

- na okres od 1 marca 2014 r. do 31 marca 2014 r., przy czym przedmiotem umowy zlecenia było opracowywanie ofert handlowych, a zleceniobiorcy za wykonanie pracy zleconej przysługiwać miało wynagrodzenie brutto w wysokości 2.562,64 zł (§ 4 umowy),

- na okres od 1 lipca 2014 r. do 31 lipca 2014 r., przy czym przedmiotem umowy zlecenia było opracowywanie ofert handlowych, a zleceniobiorcy za wykonanie pracy zleconej przysługiwać miało wynagrodzenie brutto w wysokości 4.421,98 zł (§ 4 umowy),

- na okres od 1 września 2014 r. do 30 września 2014 r., przy czym przedmiotem umowy zlecenia było opracowywanie ofert handlowych, a zleceniobiorcy za wykonanie pracy zleconej przysługiwać miało wynagrodzenie brutto w wysokości 3.912,09 zł (§ 4 umowy),

- na okres od 1 października 2014 r. do 31 października 2014 r., przy czym przedmiotem umowy zlecenia było opracowywanie ofert handlowych, a zleceniobiorcy za wykonanie pracy zleconej przysługiwać miało wynagrodzenie brutto w wysokości 1.883,52 zł (§ 4 umowy),

- na okres od 1 listopada 2014 r. do 30 listopada 2014 r., przy czym przedmiotem umowy zlecenia było opracowywanie ofert handlowych, a zleceniobiorcy za wykonanie pracy zleconej przysługiwać miało wynagrodzenie brutto w wysokości 3.171,43 zł (§ 4 umowy),

- na okres od 1 stycznia 2015 r. do 31 stycznia 2015 r., przy czym przedmiotem umowy zlecenia było opracowywanie ofert handlowych, a zleceniobiorcy za wykonanie pracy zleconej przysługiwać miało wynagrodzenie brutto w wysokości 2.267,03 zł (§ 4 umowy),

- na okres od 1 sierpnia 2015 r. do 30 września 2015 r., przy czym przedmiotem umowy zlecenia było opracowywanie ofert handlowych, a zleceniobiorcy za wykonanie pracy zleconej przysługiwać miało wynagrodzenie brutto w wysokości 1.655,65 zł (§ 4 umowy),

- na okres od 1 października 2015 r. do 31 października 2015 r., przy czym przedmiotem umowy zlecenia było opracowywanie ofert handlowych, a zleceniobiorcy za wykonanie pracy zleconej przysługiwać miało wynagrodzenie brutto w wysokości 2.840,00 zł (§ 4 umowy),

- na okres od 1 grudnia 2015 r. do 31 grudnia 2015 r., przy czym przedmiotem umowy zlecenia było opracowywanie ofert handlowych, a zleceniobiorcy za wykonanie pracy zleconej przysługiwać miało wynagrodzenie brutto w wysokości 2.361,37 zł (§ 4 umowy).

W ramach umowy – zlecenia M. O. przygotowywał oferty przejęcia umów serwisowych z (...) spółki jawnej do (...) spółki z o.o.

Do umów zleceń załączono rachunki (...) sp. j. podpisane przez M. K. - główną księgową. Część z nich opatrzona była też pieczątką (...) spółki jawnej i podpisem D. K. jako współwłaściciela. Od powyższych wynagrodzeń zostały odprowadzone składki na ubezpieczenie zdrowotne, nie odprowadzono składek na ubezpieczenia społeczne.

W okresie od 15 czerwca 2016 r. do 17 czerwca 2016 r., 20 czerwca 2016 r. do 24 czerwca 2016 r. oraz 27 czerwca 2016 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych przeprowadził kontrolę u płatnika składek (...) sp. z o.o. w K.. Przedmiotem kontroli była prawidłowość i rzetelność obliczania składek na ubezpieczenia społeczne oraz innych składek, do których pobierania zobowiązany jest Zakład oraz zgłaszanie do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego w świetle art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. W toku kontroli Zakład Ubezpieczeń Społecznych ustalił, że pracownicy, z którymi płatnik składek (...) sp. z o.o. zawierała umowy o pracę, byli zgłoszeni do ubezpieczenia zdrowotnego z tytułu zawartych umów zleceń w (...) spółka jawna. Z kolei płatnik składek nie zadeklarował składek na ubezpieczenie społeczne i ubezpieczenie zdrowotne od osiągniętego przychodu id swoich pracowników wykonujących pracę na podstawie umowy zlecenia w (...) spółka jawna, wykonujących pracę na rzecz (...) sp. z o.o. Jak wskazano w protokole kontroli, osoby zatrudnione na umowę zlecenie w (...) spółce jawnej zajmowały się tymi samymi czynnościami co w spółce (...) sp. z o.o. Jednocześnie zleceniobiorcy w (...) sp. jawna mieli tych samych przełożonych co w (...) sp. z o.o. Z zeznań świadków wynika, że skonstruowane umowy zlecenia w (...) spółka jawna były potrzebne do wypłaty prowizji, które zleceniobiorca wypracował w (...) sp. z o.o. Do tego zleceniobiorcy wykonywali zlecenie z (...) spółka jawna w czasie pracy dla (...) sp. z o.o. W trakcie wykonywania czynności zleceniobiorcy nie wiedzieli, dla jakiej spółki pracują. Do wykonywania zleceń w (...) spółka jawna zleceniobiorcy korzystali z tych samych narzędzi pracy, z których korzystali w (...) sp. z o.o. Jak zeznała główna księgowa M. K., osoby zatrudnione na umowę zlecenie w (...) spółka jawna i (...) sp. z o.o. miały charakter pracy taki sam. Zleceniobiorcy (...)sp. jawna, w tym P. P. oraz M. O., wykonujący umowy zlecenia podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu i chorobowemu, bowiem w istocie tych umów wykonywali oni pracę na rzecz swojego pracodawcy – (...) sp. z o.o.

Płatnik składek (...) sp. z o.o. w K. złożył zastrzeżenia do protokołu kontroli pozwanego, które nie zostały uwzględnione przez organ rentowy.

W wyniku kontroli zostały wydane zaskarżone decyzje organu rentowego.

Mając na uwadze ustalony stan faktyczny Sąd Okręgowy powołując się na przepisy art. 8 ust. 2a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tj. Dz. U. z 2017 r., poz. 1778 ze zm.), w którym zdefiniowane zostało pojęcie pracownika w sposób szerszy od definicji pracownika wskazanej w art. 2 kodeksu pracy, art. 18 ust. 1 i 2 powołanej ustawy systemowej w związku z § 3 ust. 7 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe (Dz. U. z 1998 r. nr 165 poz. 1197) i art. 18 ust. 1a ustawy systemowej, uznał że odwołania płatnika składek nie zasługiwały na uwzględnienie. W uzasadnieniu Sąd wskazał, że ubezpieczeni P. P., M. O. w ramach umów zlecenia zawartych z (...) spółka jawna faktycznie wykonywali pracę na rzecz płatnika (...) sp. z o.o. w K., z którym łączył ich stosunek pracy – a zatem, płatnik składek (...) sp. z o.o. w K. ostatecznie uzyskiwał rezultat tej pracy, i z tego tytułu odwołujący się ma obowiązek odprowadzenia za ubezpieczonego należnych składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne. Zdaniem Sądu I instancji (...) spółka jawna zatrudniała pracowników płatnika składek (...) sp. z o.o. do wykonywania zleceń i zamówień związanych z serwisowaniem urządzeń, których produkcją, sprzedażą oraz naprawą zajmował się także płatnik składek – to nie ma wątpliwości, iż beneficjentem prac wykonywanych przez tychże pracowników płatnika składek, jednakże na podstawie umów cywilnoprawnych zawieranych z (...) spółka jawna w sposób oczywisty i jednoznaczny jest właśnie płatnik składek. Jak zostało bowiem ustalone w sprawie, zarówno w przypadku odwołującej (...) sp. z o.o. jak i zainteresowanej (...) spółki jawnej przedmiotem działalności jest m.in. poligrafia i reprodukcja zapisanych nośników informacji, naprawa i konserwacja komputerów i artykułów użytku osobistego i domowego, produkcja urządzeń elektrycznych, handel hurtowy, handel detaliczny. Pomiędzy dwiema spółkami została zawarta umowa ramowa, której przedmiotem jest współpraca stron w zakresie m.in. takich prac i usług jak pomoc w serwisowaniu (naprawach) urządzeń kserograficznych, ploterów, skanerów, drukarek, faksów i maszyn wielkoformatowych będących przedmiotem umów najmu, umów gwarancyjnych oraz umów obsług serwisowych zawartych pomiędzy (...) sp. z o.o. a innymi firmami będącymi klientami (...) sp. z o.o. lub sprzedawanych do klientów końcowych przez (...) sp. z o.o. w ramach jednorazowych zleceń.

Sąd Okręgowy wskazał, że w okolicznościach niniejszej sprawy P. P., zatrudniony na umowę o pracę w (...) sp. z o.o. jako kierowca, w ramach umów zleceń z (...) spółka jawna wykonywał czynności załadunkowe, niewątpliwie samochodów, którymi kierował. M. O. natomiast, jako handlowiec w (...) sp. z o.o., w ramach umów zleceń z (...) spółką jawną pracował nad przejęciem dotychczasowych klientów (...) spółki jawnej przez (...) spółkę z.o.o. Były to więc czynności, z których korzyść niewątpliwie odnosił jego pracodawca.

W związku z powyższym, Sąd Okręgowy w punkcie I wyroku, działając na zasadzie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołania płatnika składek (...) sp. z o.o. z siedzibą w K., nie znajdując podstaw do ich uwzględnienia. O kosztach zastępstwa procesowego Sąd orzekł na podstawie art. 108 § 1 k.p.c. w związku z art.98 § 1 i 3 k.p.c. oraz art. 99 k.p.c.

Apelację od wyroku Sądu Okręgowego wniosły (...) Spółka z o.o. z siedzibą w K. oraz (...) Spółka jawna (...)z siedzibą w K. zaskarżając wyrok z dnia 13 czerwca 2019 r., sygn. akt VII U 2062/17 w całości i zarzucając mu:

1. naruszenie przepisów prawa ustrojowego, tj.

- art. 2, 64 ust. 3, 84, 217 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej poprzez ich niezastosowanie i uznanie, że organ rentowy mógł stwierdzić w zaskarżonych decyzjach, że podstawą wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe i zdrowotne ubezpieczonych jako pracownika (...) Spółka z o.o. są kwoty wyszczególnione w zaskarżonych decyzjach, pomimo tego, że nałożenie daniny publicznej nastąpiło w sposób nieprzewidziany wprost w ustawie, a w sposób wywodzony przez organ rentowy z orzecznictwa,

- art. 2 Traktatu o Unii Europejskie (dalej również jako TUE) poprzez jego niezastosowanie i uznanie, że organ rentowy mógł stwierdzić w zaskarżonych decyzjach, że podstawą wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe i zdrowotne ubezpieczonych jako pracownika (...) Spółka z o.o. są kwoty wyszczególnione w zaskarżonych decyzjach, pomimo tego, że nałożenie daniny publicznej nastąpiło w sposób nieprzewidziany wprost w ustawie, a w sposób wywodzony przez organ rentowy z orzecznictwa,

2. naruszenie przepisów postępowania, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy, tj.

- art. 233 § l k.p.c. poprzez dokonanie dowolnej, a nie swobodnej, oceny materiału dowodowego w sprawie, która to ocena była nielogiczna i nie była zgodna z zasadami doświadczenia życiowego, co doprowadziło do błędów w ustaleniu stanu faktycznego sprawy, - art. 328 § 2 k.p.c. poprzez niewskazanie korzyści, którą miał osiągnąć płatnik i niewłaściwe rozważenie dowodów,

3. naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez jego zastosowanie i bezpodstawne uznanie, że pracownicy (...) Spółka z o.o., którzy byli zatrudnieni również na podstawie umowy zlecenia przez (...) Spółka jawna (w tym ubezpieczony), wykonując czynności na rzecz (...) Spółka jawna, tak naprawdę wykonywali prace na rzecz (...) Spółka z o.o. oraz (...) Spółka z o.o. uzyskiwała korzyść z tytułu pracy świadczonej na rzecz (...) Spółka jawna;

4. naruszenie postępowania tj. art. 102 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie i uznanie, że w sprawie nie zachodzi przypadek szczególnie uzasadniony gdyż sprawa niniejsza jest jedną z kilkudziesięciu o tożsamym przedmiocie, wynikają z jednej kontroli organu rentowego i mogły być przedmiotem jednej decyzji ZUS.

Mając na uwadze przedstawione zarzuty, skarżący wnosili o zmianę zaskarżonego wyroku w całości i zmianę w zaskarżonych decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. oraz stwierdzenie, że podstawę wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe i zdrowotne ubezpieczonych jako pracowników płatnika składek (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w K. stanowią kwoty wynagrodzenia z tytułu umowy o pracę z (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w K., z wyłączeniem wynagrodzeń uzyskiwanych z tytułu umów zlecenia z (...) Spółka jawna (...) z siedzibą w K. oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz wnioskodawcy (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością wszystkich kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania w tym zakresie Sądowi I instancji z pozostawieniem temu Sądowi rozstrzygnięcia odnośnie kosztów postępowania.

W uzasadnieniu apelacji apelujący przywołali obszerną argumentację na poparcie powyższych zarzutów oraz wniosków wskazując, że (...) Spółka z o.o. nie uzyskiwała żadnych korzyści w związku z tym, że jej pracownicy byli zatrudnieni również na podstawie umowy zlecenia w (...) Spółka jawna.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacje nie zasługiwały na uwzględnienie.

Ocenę zasadności wniesionego środka zaskarżenia należy rozpocząć od zarzutów dotyczących prawa procesowego. Analiza apelacji przekonuje, że strony skarżące nie rozumieją istoty art. 233 § 1 k.p.c. Przepis ten za punkt odniesienia obiera sferę faktów, a nie ocenę prawną sporu. W tym kontekście zrozumiałe staje się, że Sąd pierwszej instancji nie mógł naruszyć wspomnianego przepisu.

Zarzut koncentrujący uwagę na tym w jakich godzinach była wykonywana przez ubezpieczonych praca w ramach zatrudnienia pracowniczego i umów cywilnych, czy mieli oni wiedzę na rzecz kogo wykonywana była praca wiąże się z interpretacja przepisu art. 8 ust 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: ustawa systemowa). Nie ma przecież sporu jaką pracę wykonywali ubezpieczeni i kto był jej ostatecznym beneficjentem. Rzeczą sporną było to, czy w takim stanie rzeczy można ją zakwalifikować jako pracę wykonywana „na rzecz” pracodawcy w rozumieniu przepisu art. 8 ust 2a ustawy systemowej.

W ocenie Sądu Apelacyjnego Sąd Okręgowy dokonał właściwych ustaleń stanu faktycznego w zakresie elementów istotnych dla rozstrzygnięcia oraz prawidłowo ocenił zebrany w sprawie materiał dowodowy.

Niezasadny jest także zarzut naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. albowiem uzasadnienie Sądu I instancji jest czytelne, zawiera wskazanie podstawy faktycznej i prawnej, i tym samym - wbrew zarzutom apelacyjnym - poddaje się kontroli instancyjnej.

Przechodząc do weryfikacji zarzutów naruszenia prawa materialnego przypomnieć należy, że zgodnie z art. 8 ust. 2a ustawy systemowej za pracownika, w rozumieniu ustawy, uważa się także osobę wykonującą pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli umowę taką zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy.

W wyroku z dnia 23 maja 2014 r., II UK 445/13, LEX nr 1475168 Sąd Najwyższy podsumowując dotychczasowe stanowisko w sprawie wykładni powyższego przepisu wskazał, między innymi, że art. 8 ust. 2a ustawy systemowej rozszerza pojęcie pracownika dla celów ubezpieczeń społecznych poza sferę stosunku pracy. Rozszerzenie to dotyczy wykonywania pracy na podstawie jednej z wymienionych w nim umów prawa cywilnego przez osobę, która umowę taką zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy, a także wykonywania pracy na podstawie jednej z tych umów przez osobę, która wymienioną umowę zawarła z osobą trzecią, jednakże w jej ramach wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy. Przesłanką decydującą o uznaniu takiej osoby za pracownika w rozumieniu ustawy systemowej jest to, że - będąc pracownikiem związanym stosunkiem pracy z określonym pracodawcą - jednocześnie świadczy na jego rzecz pracę w ramach umowy cywilnoprawnej zawartej z inną osobą. Celem takiej regulacji było ograniczenie korzystania przez pracodawców z umów cywilnoprawnych zawieranych z własnymi pracownikami dla realizacji tych samych zadań, które wykonują oni w ramach łączącego strony stosunku pracy, by w ten sposób ominąć ograniczenia wynikające z ochronnych przepisów prawa pracy i uniknąć obciążeń z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne od tychże umów oraz ochrona pracowników przed skutkami fluktuacji podmiotowej po stronie zatrudniających w trakcie procesu świadczenia pracy, polegającej na przekazywaniu pracowników przez macierzystego pracodawcę innym podmiotom (podwykonawcom), którzy zatrudniają tych pracowników w ramach umów cywilnoprawnych nieobjętych obowiązkiem ubezpieczeń społecznych (umowa o dzieło) lub zwolnionych z tego obowiązku w zbiegu ze stosunkiem pracy (umowa agencyjna, zlecenia lub inna umowa o świadczenie usług, do której stosuje się przepisy o zleceniu). W orzecznictwie Sądu Najwyższego w tej kwestii, zwraca się uwagę również, że na tle art. 8 ust. 2a ustawy systemowej pojęcie pracownika w zakresie ubezpieczenia społecznego nie pokrywa się ściśle z takim pojęciem, jakim posługuje się prawo pracy, a odczytywanie tego przepisu w związku z art. 6 ust. 1 pkt 1 oraz art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy systemowej prowadzi do wniosku, że rzeczywisty stosunek prawny regulowany wymienionymi w nim umowami cywilnymi, który istnieje na gruncie prawa cywilnego, nie wywołuje skutków w zakresie prawa ubezpieczeń społecznych.

Nadto w wyroku z dnia 27 listopada 2014 r., (III AUa 476/14, LEX nr 1566957) Sąd Apelacyjny w Gdańsku dokonał podsumowania stanowiska judykatury odnośnie wykładni powołanego przepisu wskazując między innymi, że z regulacją art. 8 ust. 2a ustawy systemowej koresponduje unormowanie zawarte w art. 18 ust. 1a i w art. 20 ust. 1 ustawy systemowej, dotyczące problematyki podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne. Skoro bowiem w sytuacjach, do których odnosi się art. 8 ust. 2a ustawy systemowej, mamy do czynienia z jednym, szeroko ujętym pracowniczym tytułem obowiązkowego podlegania ubezpieczeniom społecznym, to konsekwentnie w art. 18 ust. 1a i następczo w art. 20 ust. 1 ustawy systemowej nakazano w stosunku do tych ubezpieczonych uwzględnienie w podstawie wymiaru składek również przychodu z tytułu umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia albo umowy o dzieło. Płatnikiem tych składek, w myśl art. 4 pkt 2a ustawy systemowej, jest pracodawca, który jest zobowiązany uwzględniać w podstawie wymiaru składek za swoich pracowników także przychody uzyskiwane przez tych pracowników z tytułu umów cywilnoprawnych, o ile prace w ramach tych umów wykonują w warunkach objętych dyspozycją art. 8 ust. 2a tej ustawy. Jednolite stanowisko w tej kwestii zostało zaprezentowane w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 2 września 2009 r., II UZP 6/09 (OSNP 2010/3-4/46), a także w wyrokach tego Sądu z dnia 14 stycznia 2010 r., I UK 252/09 (LEX nr 577824), z dnia 22 lutego 2010 r., I UK 259/09 (LEX nr 585727) oraz z dnia 18 października 2011 r., III UK 22/11 (OSNP 2012/21-22/266).

W doktrynie przyjęto, że zwrot działać „na rzecz” został użyty w art. 8 ust. 2a ustawy systemowej w innym znaczeniu, niż w języku prawa, w którym działanie „na czyjąś rzecz” może się odbywać w wyniku istnienia określonej więzi prawnej (stosunku prawnego). Stosunkiem prawnym charakteryzującym się działaniem na rzecz innego podmiotu jest stosunek pracy, do którego istotnych cech należy działanie na rzecz pracodawcy ( art. 22 k.p.). Również wykonujący zlecenie „działa na rzecz zleceniodawcy” (art. 734 i n.k.c.). W kontekście przepisu art. 8 ust. 2a ustawy systemowej zwrot ten opisuje zatem sytuację faktyczną, w której należy zastosować konstrukcję uznania za pracownika. Jest nią istnienie trójkąta umów, tj.: umowy o pracę, umowy zlecenia między pracownikiem, a osobą trzecią i umowy o podwykonawstwo między pracodawcą i zleceniodawcą. Pracodawca w wyniku umowy o podwykonawstwo przejmuje w ostatecznym rachunku rezultat pracy wykonanej na rzecz zleceniodawcy, przy czym następuje to w wyniku zawarcia umowy zlecenia/świadczenia usług z osobą trzecią oraz zawartej umowy cywilnoprawnej między pracodawcą i zleceniodawcą.

W teorii zwrócono uwagę, że omawiany problem daje podstawę do przyjęcia szerokiego znaczenia terminu „na rzecz pracodawcy”. Uzasadnia to cel i funkcja przypisana omawianej regulacji. Określenie to pozostaje synonimem „w interesie pracodawcy”. W rezultacie punkt ciężkości został przesunięty na korzystanie z efektu pracy. Nie ma znaczenia, czy w trakcie procesu pracy ubezpieczony pozostawał pod kierownictwem pracodawcy, czy korzystał z jego majątku, jak też czy pozostawał względem swojego pracodawcy w jakiejkolwiek relacji. Ważne jest jedynie, czy beneficjentem jego pracy był pracodawca. Nadanie takiego znaczenia terminowi „na rzecz pracodawcy” jest uzasadnione, jeśli zważyć na aspekt podmiotowy, który jest decydujący przy wykładni art. 8 ust. 2a ustawy systemowej (P. Prusinowski: Obowiązek zapłaty składek a definicja pracownika w prawie ubezpieczeń społecznych, M.Pr. 2011 nr 6, s. 291 – 294). W doktrynie podkreśla się też, że zwrot wykonywanie pracy jest czymś innym niż jej świadczenie. Wykonywanie pracy to każda ukierunkowana wolą działalność człowieka (zob. P. Czarnecki: Ubezpieczenie społeczne – dodatkowe zatrudnienie, glosa do uchwały Sądu Najwyższego z dnia 16 lutego 20106 r., III UZP 6/16, OSP 2017 nr 7 – 8, poz. 66). Podsumowując, wykonywanie pracy „na rzecz pracodawcy” odnoszone do rezultatu pracy jest niewątpliwie prawidłowe, co zresztą podkreślono w uzasadnieniu uchwały II UZP 6/09. Chodzi więc o przysparzanie korzyści pracodawcy, które należy czytać nie tylko jako rzeczywisty zysk już w momencie pracy pracownika, ale oceniać przez pryzmat potencjalnych zysków (spodziewanych, wysoce prawdopodobnych), jakie w niedalekiej przyszłości przyniesie praca danej osoby, nawet wówczas gdy jest to praca zespołowa, w której wyodrębnienie pojedynczego rezultatu pracy nie składa się na gotowy produkt, moduł, system.

Trafnie bowiem Sąd I instancji ustalił, że P. P. będąc pracownikiem (...) Sp. z o.o. zawarł z (...) Spółką jawną 25 umów zlecenia, w okresie od 1 lutego 2013 r. do 31 marca 2015 r. Przedmiotem tych umów była pomoc w pracach załadunkowych. Natomiast M. O. będąc pracownikiem (...) Sp. z o.o. zawarł z (...) Spółką jawną 11 umów zlecenia, w okresie od 20 czerwca 2013 r. do końca grudnia 2015 r. Przedmiotem tych umów było opracowywanie ofert handlowych. W toku postępowania pierwszoinstancyjnego ani wnioskodawca ani uczestnik nie przedłożyli jednak żadnych dokumentów, z których wynikałoby, czy praca wykonywana przez ubezpieczonych dotyczyła towaru oferowanego przez (...) Sp. z o.o., czy też inne firmy oraz do jakich klientów były kierowane. Bardzo bliskie powiązania kapitałowe i osobowe obu Spółek, w zasadzie tożsamy przedmiot działalności, bardzo bliska współpraca obu tych podmiotów, wymagały podjęcia przez odwołującą Spółkę stosownej inicjatywy w celu wykazania różnic w zakresie funkcjonowania Spółek i jednoznacznego wykazania przedmiotu umów zawieranych przez pracowników (...) Sp. o.o. z (...) Spółką jawną. Z zeznań M. K. wynika, że przedmiot działania obu spółek jest tożsamy, są ci sami wspólnicy. Zamiarem współwłaścicieli spółek było stopniowe wygaszanie działalności (...) Sp.j., dlatego większość umów przerzucano do (...) Sp. z o.o.

Jak wynika z umowy z dnia 12 grudnia 2012 r. (...) Sp. j. zobowiązała się na rzecz (...) Sp. z o.o. do świadczenia usług w zakresie serwisowania urządzeń kserograficznych, ploterów, skanerów, drukarek, faksów i maszyn wielkoformatowych będących przedmiotem umów najmu, umów gwarancyjnych oraz umów serwisowych zawartych pomiędzy (...) sp. z o.o. a innymi firmami będącymi klientami (...) Sp. z o.o. lub sprzedanych do klientów końcowych przez (...) Sp. z o.o. w ramach jednorazowych zleceń. Nadto (...) Sp. j. zobowiązała się do doradztwa, nadzoru i opieki nad realizacją umów serwisowych, których stroną jest (...) Sp. z o.o.

Na mocy kolejnej umowy o współpracy z dnia 25 października 2013 r. (...) Sp. j. zobowiązała się do przekazania wszystkich umów serwisowych, których była stroną, wszystkich umów gwarancyjnych i serwisowych oraz wszystkich klientów detalicznych (...) Sp. z o.o. Nadto (...) Sp. j. zobowiązała się do zaprzestania podpisywania nowych umów dzierżawy i obsługi serwisowej, a w przypadku pozyskania klienta do jego skierowania do (...). Sp. z o.o. oraz do przekazania wszystkich kontraktów zagranicznych.

Z tak skonstruowanej umowy w sposób jednoznaczny wynika, że wykonywanie usług serwisowych przez (...) Sp. j. odbywało się „na rzecz” (...) Sp. z o.o., albowiem to ona przejęła wszystkie umowy, eksport oraz dotychczasowych klientów. W konsekwencji przedmiotowej umowy, z dniem 31 grudnia 2016 r. nastąpiło całkowite przejęcie działalności serwisowej przez (...) Sp. z o.o. W zakresie działalności spółki jawnej pozostało jedynie kserowanie. W (...) Sp. j. od października 2013 r. nie podpisywano już nowych umów, a dotychczasowych klientów kierowano do (...) Sp. z o.o., która de facto była beneficjentem pracy zleceniobiorców, w tym M. O., który przygotowywał oferty na serwisowanie sprzętu zakupionego w (...) Sp. z o.o. oraz P. P., który pomagał w pracach załadunkowych.

Gdyby (...) sp. jawna nie przyjęła na siebie wykonywania umów serwisowych w zakresie sprzętu sprzedawanego nabywcom przez (...) sp. z o.o., to ten segment działalności zostałby utracony, a ponadto klienci mogliby nie być zainteresowani zakupem sprzętu od firmy, która nie zapewnia serwisu.

Przedmiotowy materiał nie pozwala zatem stwierdzić, że P. P. i M. O. w ramach podpisanych ze spółką jawną umów zlecenia realizowali kontrakty pozyskane przez (...) Spółkę jawną od podmiotów trzecich i ich realizacja nie była związana z łączącą (...) Sp. z o.o. i (...) Spółkę jawną umową współpracy. Twierdzenia, iż (...) Spółka jawna realizowała własne kontrakty, poza umową o współpracy zawartą z (...) Sp. z o.o. nie zostały w żaden sposób udowodnione.

Niewątpliwym było bowiem, że obie spółki miały tych samych klientów, co wynika chociażby z umowy o współpracy z października 2013 r., w której zawarto zapis, że (...) sp. j. nie zawierała już nowych umów z klientami, a dotychczasowych klientów miała do 31 grudnia 2016 r. przekazać (...) Sp. z o.o. Nadto - wbrew twierdzeniom podnoszonym w wywiedzionej przez pełnomocnika skarżących apelacji - Spółka z o.o. bezsprzecznie czerpała korzyści finansowe z faktu, iż serwisem zakupionego w niej sprzętu zajmowała się Spółka jawna, albowiem dzięki umowom zlecenia uniknęła obowiązku zapłaty zatrudnionym pracownikom wynagrodzenia z tytułu nadgodzin oraz opłacania składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne. Oczywiście przedmiotowego zysku spółki nie przekazywały sobie nawzajem, niemniej jednak korzystali z niego wspólnicy, a ci w każdej ze spółek byli tacy sami. Korzyścią było też utrzymanie klientów korzystających z serwisu sprzedawanego sprzętu.

W ustalonych okolicznościach sprawy przychód P. P. i M. O. z tytułu wykonywania pracy na podstawie umów zlecenia zawartych z (...) spółka jawna, która to praca była wykonywana na rzecz płatnika składek (...) sp. z o.o. - winien stanowić podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne oraz ubezpieczenie zdrowotne, jak to prawidłowo stwierdził pozwany organ w spornej decyzji i Sąd pierwszej instancji.

Należy z całą stanowczością podkreślić, że relacja między pracodawcą a organem rentowym nie jest typowym zobowiązaniem prawa cywilnego, lecz następstwem wykreowania tytułu ubezpieczenia społecznego, który – co wynika z art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy systemowej – powstaje z mocy prawa, niezależnie od woli stron i co więcej, w drodze umowy nie można go zmodyfikować (ograniczyć). Wynika to z faktu, że ubezpieczeniu społecznemu pracownik podlega z mocy prawa. Krzyżowanie się prawa pracy i ubezpieczeń społecznych jest oczywiste. O ile reguły prawa cywilnego do stosunku pracy mają zastosowanie przez art. 300 k.p., o tyle w prawie ubezpieczeń stosownego odesłania brak. Nie może też ujść uwadze, że prawo pracy nastawione jest na zagwarantowanie pracownikowi funkcji ochronnej, przez zapewnienie umownych standardów co najmniej na poziomie ustawowym. Z kolei funkcji ochronnej skarżący zamierza przeciwstawić w domyśle opisaną zasadę in dubio pro libertate, która przy braku ustawowych ograniczeń, oświadczeń woli pozornych, czynności sprzecznych z prawem, powinna być pozytywnie interpretowana w kierunku swobody woli stron, zwłaszcza jeśli nie zmierza do instrumentalnego traktowania prawa ubezpieczeń społecznych przez uniknięcie konieczności wzrostu podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego wyjaśniono już, że pracodawca jest płatnikiem składek pracowników pozostających z nim w stosunku pracy i jednocześnie wykonujących na jego rzecz pracę w ramach umów cywilnoprawnych zawartych z osobą trzecią (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 października 2011 r., III UK 22/11, OSNP 2012 nr 21–22, poz. 266).

W analizowanej sprawie - co należy podkreślić - związek kapitału wszystkich wspólników rozłożony na dwie spółki tworzył pewną fikcję. I tak (...) Sp. jawna była de facto podwykonawcą (...) Sp. z o.o. Jak wynika bowiem z akt postępowania administracyjnego, a w szczególności z zeznań świadków, w tym D. K. (k.12073-12074), (...) Sp. jawna nie prowadziła nawet rejestru usług serwisowych, albowiem wszyscy jej serwisanci pracowali na rzecz (...) Sp. z o.o. Nadto świadek podał, że (...) sp. jawna do 2013 r. miała swoich klientów, zaś od 2014 r. świadczy pracę wyłącznie na rzecz (...) sp. z o.o. (k.12074 akt zus). Od 2014 r. wszelkie faktury za serwis urządzeń wystawiała (...) sp. z o.o. i to niezależnie od tego, czy usługa została zrealizowana przez pracownika (...) sp. jawnej czy (...) sp. z o.o.

Powyższe dane znalazły się w aktach kontroli Zakładu Ubezpieczeń Społecznych oraz w odpowiedzi na odwołanie, albowiem legły one u podstaw wydania zaskarżonej decyzji. Wobec wskazania przez pozwanego materiału dowodowego, który stał się podstawą do wydania decyzji z dnia 26 września 2016 r., na etapie postępowania sądowo-odwoławczego to już nie organ powinien udowadniać prawidłowość wydanej przez siebie decyzji lecz strona odwołująca. Powyższa reguła oznacza, że brak inicjatywy dowodowej strony odwołującej się lub niedostateczne wykazanie zasadności jej stanowiska, co do zasady skutkuje oddaleniem odwołania. Co więcej rządząca procesem cywilnym zasada kontradyktoryjności polega na tym, że to nie na sądzie, lecz stronach procesowych spoczywa ciężar aktywnego uczestniczenia w czynnościach procesowych, oferowania dowodów na potwierdzenie własnych tez oraz podważenie twierdzeń przeciwnika. Pożądana aktywność wyraża się zarówno w składaniu pism procesowych, jak też w odpowiednim reagowaniu na zachowania procesowe przeciwnika i przedstawiane przez niego dowody tak w pismach procesowych jak i na rozprawie. Dlatego też w toku postępowania przed Sądem Okręgowym to skarżące Spółki winny zaoferować takie dowody i naprowadzić takie okoliczności, które mogłyby doprowadzić do uznania ich stanowiska za prawidłowe. Tymczasem zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie pozwalał stwierdzić, że zaskarżona decyzja jest wadliwa.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, bardzo bliskie powiązania kapitałowe i osobowe obu Spółek oraz w zasadzie tożsamy przedmiot działalności, jak też bardzo bliska współpraca obu tych podmiotów, wymagały podjęcia przez odwołującą Spółkę stosownej inicjatywy w celu wykazania różnic w zakresie funkcjonowania tych Spółek i jednoznacznego wykazania przedmiotu umów zawieranych przez pracowników (...) Sp. o.o. z (...) Spółką jawną. Niewątpliwa aktywność procesowa (...) Spółki z o.o. nie zmierzała jednak do ustalenia okoliczności mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy i to mimo reprezentowania jej przez profesjonalnego pełnomocnika.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego również zarzuty apelujących dotyczące naruszenia przepisów Konstytucji RP uznać należy za niezasadne. Wykładnia art. 8 ust. 2a ustawy systemowej dokonana przez Sąd I instancji nie narusza zasady demokratycznego państwa wyrażonej w art. 2 Konstytucji RP. Zarzut naruszenia zasady poprawnej legislacji (art. 2 Konstytucji RP) wymaga od podmiotu inicjującego postępowanie szczególnie starannego uzasadnienia. Niejasność przepisu może być powodem uznania go za sprzeczny z art. 2 Konstytucji wyłącznie wtedy, gdy jest ona „tak daleko posunięta, iż wynikających z niej rozbieżności nie da się usunąć za pomocą zwyczajnych środków mających na celu wyeliminowanie niejednolitości w stosowaniu prawa”, przy czym zawsze powinno to być traktowane jako „środek ostateczny, stosowany (...), gdy inne metody usuwania skutków niejasności treści przepisu okażą się niewystarczające” (vide wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 20 czerwca 2005 r. K. 4/2004 OTK ZU 2005/6A poz. 64; teza powtórzona w kolejnych orzeczeniach Trybunału Konstytucyjnego).

Nie sposób doszukać się także w przedmiotowej regulacji naruszenia art. 64 ust. 3 Konstytucji dotyczącego prawa własności i jego ograniczania. Odwołując się do zasady ochrony prawa własności (art. 64 ust.3 Konstytucji RP) nie można zapominać o prawie ubezpieczonych (pracowników – zatrudnianych w realiach art.8 ust. 2 lit. a ustawy) do oskładkowania tak otrzymanych wynagrodzeń, co zresztą wkomponowuje się w postulat wprowadzenia wskazanej regulacji. Ponadto, zarówno z perspektywy art. 64 ust. 3 Konstytucji RP jak też art. 84 w zw. z art. 217 Konstytucji RP, nie można tu zapominać o prawie osoby trzeciej zatrudniającej pracownika w ramach umowy cywilnoprawnej do wykonywania pracy na rzecz pracodawcy.

Sąd Apelacyjny nie zgadza się także z oceną, że regulacja ta miałaby naruszać art. 84 Konstytucji RP (w zw. z art. 2 i art. 217 Konstytucji RP) wobec zobowiązania pracodawców do opłacania składek za pracowników z tytułu umów zlecenia zawartych przez tych pracowników z osobami trzecimi, mimo braku jednoznacznego przepisu nakładającego ten obowiązek. Przepis art. 84 Konstytucji RP przewiduje zasadę, że obowiązki publicznoprawne mogą zostać nałożone wyłącznie na podstawie ustawy. Niezrozumienie treści przepisu art. 8 ust 2a ustawy SUS nie jest zatem powodem do odstąpienia od obowiązku zapłacenia składki na ubezpieczenie społeczne przez odwołującego się. Gwarancja przewidziana w art. 84 Konstytucji RP została zrealizowana przez ustawodawcę. Wyrazem tego jest przepis art. 8 ust 2a ustawy SUS. Subiektywne odczucia wnioskodawcy, zasłaniającego się nierozumieniem przepisu, mimo wielokrotnego wyjaśniania jego treści w orzecznictwie, nie może świadczyć o niezgodności normy prawnej z porządkiem konstytucyjnym.

Odwołać się w tym miejscu należy do uzasadnienia wyroku Sądu Najwyższego z dnia 13 lutego 2014 r. (I UK 323/13), w którym Sąd ten stwierdził, że przepis art. 8 ust. 2a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych nie narusza art. 51 ust. 1 i art. 84 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Wskazując na niezasadność zarzutu naruszenia art. 84 Konstytucji RP, Sąd Najwyższy zważył, że: „…nie można również przyjąć, że pracodawcy nie obciążają skutki finansowe w postaci obowiązku częściowego pokrycia, z własnych środków, kosztów składek na obowiązkowe ubezpieczenia pracownika, wynikające z korzystania - z pominięciem zasad reglamentacji czasu pracy - z efektów jego pracy świadczonej na rzecz pracodawcy w ramach dodatkowej umowy cywilnoprawnej zawartej z pośrednikiem. Dla uniknięcia lub złagodzenia tych skutków pracodawca - zlecając osobie trzeciej (zleceniodawcy pracownika) wykonanie określonych usług - powinien skalkulować, iż będzie na nim ciążył obowiązek opłacania składek na ubezpieczenia społeczne pracownika”. W tym samym orzeczeniu Sąd Najwyższy odniósł się także do innych kwestii poruszonych w uzasadnieniu postanowienia Sądu Apelacyjnego w Szczecinie oraz w piśmie Rzecznika Praw Obywatelskich a dotyczących sygnalizowanych trudności z dostępem pracodawcy do informacji o wysokości wynagrodzenia, przysługującego pracownikowi na podstawie umowy zlecenia zawartej z osobą trzecią. Wskazał, że: „… pracodawca ma (…) prawo domagania się takich informacji przede wszystkim od samego pracownika w ramach trójstronnego stosunku ubezpieczeń społecznych łączącego ubezpieczonego, płatnika składek oraz organ rentowy. Funkcjonowanie tego stosunku wiąże się między innymi ze spełnieniem przez płatnika nałożonych na niego przez ustawodawcę zadań w zakresie obliczania i opłacania składek na obowiązkowe ubezpieczenia pracownika, także takiego, o którym mowa w art. 8 ust. 2a ustawy systemowej”. W konsekwencji Sąd Najwyższy odniósł się tym samym do zarzutu, że takie działania pracodawcy naruszałyby art. 51 ust. 1 Konstytucji RP, albowiem nie można kwalifikować jako naruszenia konstytucyjnych gwarancji w zakresie ochrony danych osobowych oraz obrazy dóbr osobistych sytuacji zasięgania wiedzy o przychodach pracownika dla realizacji ustawowych obowiązków podmiotu zwracającego się o takie informacje, co dotyczy również obowiązków płatnika, określonych w przepisach ustawy systemowej.

Zauważyć również należy, że Trybunał Konstytucyjny postanowieniem z dnia 27 marca 2018 r., P 1/16 OTK-A 2018/15, umorzył postępowanie związane z pytaniem prawnym Sądu Apelacyjnego w Szczecinie - czy art. 8 ust. 2a w związku z art. 4 pkt 2 lit. a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585, ze zm.) rozumiany w ten sposób, że płatnikiem składek za osobę wykonującą pracę na podstawie umowy zlecenia zawartej z osobą trzecią, jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy z którym pozostaje w stosunku pracy, jest ten pracodawca, jest zgodny z art. 2 w zw. z art. 64 ust. 3 oraz w zw. z art. 84 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej. W uzasadnieniu tego orzeczenia TK odwołał się do orzecznictwa Sądu Najwyższego, zapoczątkowanego uchwałą z dnia 2 września 2009 r., II UZP 6/09 (OSNP nr 3-4/2010, poz. 46), w którym jednolicie przyjmuje się, iż w wypadku, gdy osoba, pozostająca w stosunku pracy, jednocześnie w ramach umowy zlecenia zawartej z osobą trzecią wykonuje pracę na rzecz swojego pracodawcy, to wówczas ten pracodawca jest płatnikiem składek na obowiązkowe ubezpieczenie emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe tego pracownika z tytułu tej umowy (zob. też np. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 6 lutego 2014 r., sygn. akt II UK 279/13, Lex nr 1436176). Takie stanowisko zajmują również sądy apelacyjne (zob. np. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 30 lipca 2015 r., sygn. akt III AUa 754/15, Lex nr 1793814; wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 20 października 2015 r., sygn. akt III AUa 224/15, Lex nr 1927589; wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 27 października 2015 r., sygn. akt III AUa 252/15, Lex nr 1927597; wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 29 października 2015 r., sygn. akt III AUa 132/15, Lex nr 1927574).

Szerzej w tej materii wypowiedział się Trybunał Konstytucyjny w uzasadnieniu postanowienia z dnia 12 czerwca 2013 r., Ts 338/11, OTK-B 2013/6/556 o odmowie nadania biegu skardze konstytucyjnej, gdzie skarżący kwestionował zgodność art. 8 ust. 2a ustawy systemowej właśnie m. in. z art. art. 2, 64 ust.1 i 3, 84 i 217 Konstytucji RP. Trybunał zważył wówczas m. in., że „…analizowana skarga konstytucyjna jest oczywiście bezzasadna. Większość zarzutów zawartych w skardze odwołuje się do niejednoznaczności zaskarżonych przepisów, które nie definiują w sposób jasny i precyzyjny adresata obowiązku wynikającego z tych regulacji. Niemniej, skoro Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 2 września 2009 r., II UZP 6/09 uznał, że na podstawie art. 8 ust. 2a ustawy pracodawca, którego pracownik wykonuje na jego rzecz pracę w ramach umowy o dzieło zawartej z osobą trzecią, jest płatnikiem składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe z tytułu tej umowy, to nie można zarzucać niejasności wykładni tych regulacji”.

Przepis art. 8 ust. 2a ustawy systemowej, co do zasady korzysta z domniemania zgodności z Konstytucją. Regulacja w nim zawarta wychodzi naprzeciw ograniczaniu, czy próbom obchodzenia praw pracowniczych przez pracodawców poprzez omijanie bezwzględnych przepisów prawa pracy zwłaszcza w zakresie pracy w godzinach nadliczbowych. W orzecznictwie przyjmuje się, że zatrudnianie pracowników poza normalnym czasem pracy na podstawie umów cywilnoprawnych przy pracach tego samego rodzaju co objęte stosunkiem pracy, stanowi obejście przepisów o czasie pracy w godzinach nadliczbowych oraz przepisów dotyczących składek na ubezpieczenie społeczne ( tak wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 czerwca 2006 r., II UKN 523/99, OSNP 2002 nr 1, poz. 22). Zdaniem Sądu Najwyższego włączenie w tę konstrukcję prawną dodatkowego podmiotu, jako formalnego kontrahenta pracownika, nie powinno mieć większego znaczenia, skoro beneficjentem pracy pozostaje ten sam pracodawca, kosztem pracy pracownika. Znaczenie ma tu też zmniejszenie oskładkowania pracy, na czym z kolei pracownik straci w przyszłości, gdy zrealizuje się ryzyko ubezpieczeniowe związane ze zdrowiem lub starością. Wychodząc zatem z aksjologii ochrony praw pracownika jak i szeroko rozumniej ochrony ubezpieczeniowej, trudno dopatrzeć się niekonstytucyjnego działania ustawodawcy, który praktyki takie próbuje ograniczyć. Trzeba też zauważyć, że przepis art. 8 ust. 2a był wielokrotnie podstawą wyrokowania przez sądy powszechne i Sąd Najwyższy i jego konstytucyjność nie budziła

W zakresie konstytucyjności art. 8 ust. 2a ustawy systemowej przypomnieć wypada, iż zabezpieczenie społeczne to domena ustawy zwykłej (art. 67 Konstytucji). Nadto przepis art. 8 ust. 2a ma do spełnienia określone cele, nie tylko z zakresu ubezpieczeń społecznych, a przejęta regulacja ma swoje racjonalne uzasadnienie, choćby łączone z przeciwdziałaniem instrumentalnemu wykorzystywaniu przepisów prawa (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 maja 2014 r. II UK 444/13, LEX nr 1508967).

Sumą wskazanych rozważań jest twierdzenie, że rozstrzygnięcie Sądu pierwszej instancji nie pozostaje w konflikcie z przytoczonymi w apelacji przepisami Konstytucji RP.

Bezzasadność zarzutów natury konstytucyjnej czyni bezpodstawnym zarzut naruszenia art. 2 Traktatu o Unii Europejskiej, albowiem na gruncie art. 8 ust 2a ustawy systemowej nie można dopatrzeć się naruszeń w przestrzeganiu zasad państwa prawnego.

Zarzut naruszenia art. 102 k.p.c. w ocenie Sadu Odwoławczego również jest chybiony. Wskazać należy na dwie podstawowe zasady rozstrzygania o kosztach procesu, a mianowicie zasadę odpowiedzialności za wynik procesu oraz zasadę kosztów niezbędnych i celowych, statuuje art. 98 k.p.c. Sam fakt przegrania procesu – co do zasady – stanowi podstawę do zastosowania omawianej regulacji art. 98 k.p.c. Z jej istoty wynika bowiem, iż strona przegrywająca sprawę – zarówno materialnie, jak i formalnie – niezależnie od ewentualnej winy w prowadzeniu procesu, ponosi również finansową odpowiedzialność za koszty poniesione przez przeciwnika niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23 lutego 2012 r., V CZ 146/11, LEX nr 1147818).

Niewątpliwie przepis art. 102 k.p.c. pozostawia Sądowi orzekającemu pewną swobodę w przyznawaniu kosztów procesu, gdyby stosowanie zasady odpowiedzialności
za wynik procesu nie dało się pogodzić z zasadami słuszności. Sposób skorzystania
z art. 102 k.p.c. jest suwerennym uprawnieniem sądu orzekającego i od oceny tego sądu należy przesądzenie, że taki szczególnie uzasadniony wypadek nastąpił w rozpoznawanej sprawie oraz usprawiedliwia odstąpienie od obowiązku ponoszenia kosztów procesu.
Nie można jednak tracić z pola widzenia, że zakwalifikowanie przypadku jako "szczególnie uzasadnionego" nie może być dowolne, ale wymaga rozważenia całokształtu okoliczności faktycznych sprawy, uzasadniających odstępstwo od podstawowych zasad decydujących
o rozstrzygnięciu w przedmiocie kosztów procesu.

Mając na uwadze zaprezentowane rozważania prawne i uwzględniając fakt, że ocena celowości zastosowania art. 102 k.p.c. w istocie ma charakter dyskrecjonalny, przy czym kwestia trafności jego zastosowania co do zasady może być objęta kontrolą sądu wyższego rzędu, niemniej jednak ewentualna zmiana zaskarżonego orzeczenia o kosztach powinna następować wyjątkowo, Sąd Apelacyjny wskazuje, że nie podziela argumentacji apelującej,
iż w sprawie zachodzi przypadek szczególnie uzasadniony do zwolnienia strony powodowej z kosztów. Odwołująca spółka była stroną inicjującą postępowanie sądowe, przegrała spór, a zatem byłoby niezgodne z powszechnym poczuciem sprawiedliwości czy też zasadami współżycia społecznego zwolnienie strony z obowiązku zapłaty kosztów postępowania stronie wygrywającej.

Reasumując, zdaniem Sądu odwoławczego, apelujące Spółki nie zdołały wykazać, iż
realizacja czynności przez P. P. i M. O., będących pracownikami (...) Sp. z o.o., na podstawie umowy zlecenia zawartej z (...) Spółką jawna, nie wypełniała dyspozycji art. 8 ust. 2a ustawy systemowej i tym samym by (...) Sp. z o.o. nie była płatnikiem składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe z tytułu tej umowy. Apelacje skarżących Spółek nie zawierały zarzutów, które mogłyby skutkować zmianą lub uchyleniem zaskarżonego wyroku.

Mając na uwadze poczynione ustalenia i rozważania, podzielając stanowisko Sądu I instancji i uznając wywiedzione apelacje za bezzasadne, Sąd Apelacyjny na mocy art. 385 k.p.c., orzekł, jak w sentencji wyroku.

Sprawa została rozpoznana na posiedzeniu niejawnym zgodnie z art. 15 zzs ^{( 3)} ustawy z dnia 2.03.2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. poz. 374 ze zm.) w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 14.05.2020 r. o zmianie niektórych ustaw w zakresie działań osłonowych w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 (Dz.U. poz. 875).

SSA Michał Bober SSA Iwona Krzeczowska-Lasoń SSA Grażyna Czyżak