Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 29.07.2022 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. stwierdził, że dla A. T. z tytułu zatrudnienia na umowę o pracę u płatnika składek (...) właściciel M. W. od 1.05.2022 r. miesięczną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne stanowi kwota 400,00 zł brutto w wymiarze 1/8 etatu.

W uzasadnieniu wskazanej decyzji organ rentowy wskazał, iż zmiana warunków pracy i pacy od dnia 1.05.2022 r i ustalenie wynagrodzenia A. T. w wysokości 4000 zł wraz ze zamianą etatu z 1/8 na pełen etat i tym samym wskazanie wyższej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne miało miejsce w sytuacji świadczącej o nadużyciu prawa podmiotowego.

Organ wskazał, iż właściciel firmy i (...) są spokrewnieni, A. T. od 16.05.2022 r. stał się niezdolny do pracy a ustalona podstawa wymiaru w kwocie 4000 zł miesięcznie miała na celu jedynie zapewnienie ubezpieczonemu przez pracodawcę wyższych świadczeń z ubezpieczeń społecznych w czasie długotrwałej niezdolności do pracy.

Organ wskazał, że ubezpieczony w okresie od 15.01.2022 do 31.05.2022 r, zgłoszony był do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego z tytułu zatrudnienia na umowę o pracę także u innego pracodawcy w pełnym wymiarze czasu pracy i z tego tytułu występował też z wnioskiem o wypłatę zasiłku chorobowego. Podkreślił, iż w czasie prowadzonego postępowania oprócz dokumentacji kadrowo – płacowej nie zostały przedłożone jakiekolwiek dowody, które potwierdzałyby, że od 1.05.2022 r. A. T. faktycznie wykonywał pracę w zwiększonym wymiarze i zakresie. W jego miejsce podczas jego nieobecności nikt nie został zatrudniony. Tym samym podwyższenie wymiaru należało uznać za nieważną jako sprzeczną z zasadami współżycia społecznego.

/ decyzja k. 1-3 akt ZUS/

Odwołanie od powyższej decyzji w dniu 29.08.2022 r. wniósł A. T. uznając ją za krzywdzącą i domagając się jej zmiany.

W uzasadnieniu swego stanowiska podniósł, iż w spornym okresie praca w większym wymiarze faktycznie była prze niego wykonywana. Było to związane rozwojem firmy większą ilością hodowanych psów wzrost z 5 do 15 – pojawieniem się szczeniąt, nad którymi opiekę sprawował. Dodatkowo wnioskodawca nadmienił, iż właściciel firmy w spornym okresie podjął nowe obowiązki związane ze sprzedażą ubezpieczeń i jego obecność w firmie miała charakter sporadyczny. Podkreślił, iż nie mógł przewidzieć że stanie się niezdolny do pracy, a ustalone przez strony wynagrodzenie o charakterze godziwym nie obiegało od przyjętych standardów i odpowiadało warunkom pracy.

/ odwołanie k. 3-4/

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania. W uzasadnieniu podtrzymał argumentację podniesioną w zaskarżonej decyzji.

/odpowiedź na odwołanie k. 5—6/.

Na rozprawie w dniu 29.11.2022 r. zainteresowany M. W. przyłączył się do odwołania.

/ stanowisko procesowe zainteresowanego protokół z rozprawy z dnia 29.11.2022 r. 00:00:44-00:01:06/

Na rozprawie w dniu 20.01.2023 r. poprzedzającej wydanie wyroku strony podtrzymały swoje dotychczasowe stanowiska procesowe, pełnomocnik organu rentowego wniósł dodatkowo o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego wg. norm przepisanych.

/ stanowiska procesowe stron protokół z rozprawy z dnia 20.01.2023 r. 00:23:09-00:25:06/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Zainteresowany płatnik składek M. W. od grudnia 2021 r. prowadzi działalność gospodarczą pod firmą (...), przedmiotem której jest hodowla psów, hodowla krewetek, hodowla roślin akwariowych, sprzedaż produktów zoologicznych, a od 6/2022 r. pośrednictwo ubezpieczeniowe.

/bezsporne, potwierdzenie przynależności do związku Kynologicznego w Polsce k. 20/

Wnioskodawca A. T. jest mężem matki płatnika.

/ bezsporne, zeznania płatnika M. W. protokół z rozprawy z dnia 20.01.2023 r. 00:21:38-00:23:00 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 29.11.2022 r. 00:17:18 -00:28:16/

W okresie od 15.03.2022 r. do 31.05.2022 r. A. T. był zgłoszony do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego z tytułu zatrudnienia na umowę o pracę w firmie (...) w pełnym wymiarze czasu pracy. We wskazanym okresie wnioskodawca pracował przeważnie w systemie 3 dni pracy 2 dni wolnego zwykle w godzinach 6-18 lub 18-6.

/ ewidencja czasu pracy za okres 03-05/2022 r. k. 86-88 zeznania wnioskodawcy A. T. protokół z rozprawy z dnia 20.01.2023 r. 00:21:38-00:23:00 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 29.11.2022 r. 00:01:11-00:17:18/

Od dnia 9.02. 2022 r. wnioskodawca został zatrudniony u płatnika składek na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony na 1/8 etatu z wynagrodzeniem wynoszącym 400,00 zł na stanowisku kierownika logistyki.

/ umowa o pracę k. 9 akt ZUS, k. 45, zeznania wnioskodawcy A. T. protokół z rozprawy z dnia 20.01.2023 r. 00:21:38-00:23:00 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 29.11.2022 r. 00:01:11-00:17:18/

Następnie od 1.05.2022 r. umowa o pracę została aneksem zmieniona. Strony ustaliły, iż wnioskodawca będzie zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy z wynagrodzeniem wynoszącym 4000 zł. Pozostałe warunki zwartej umowy nie ulegały zmianie.

/ aneks do umowy o pracę k. 10 akt ZUS, k. 46/

Wynagrodzenie wnioskodawcy z tytułu zawartej umowy było płatne w gotówce.

/ listy płac k. 22—26 akt ZUS, k. 58-64, wniosek o wypłatę wynagrodzenia do rak własnych k.34 akt ZUS, k. 71, zeznania wnioskodawcy A. T. protokół z rozprawy z dnia 20.01.2023 r. 00:21:38-00:23:00 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 29.11.2022 r. 00:01:11-00:17:18/

Poza wnioskodawcą płatnik nie zatrudniał innych pracowników. Do hodowli z uwagi na jej specyfikę trudno było wprowadzić obcą osobę.

/ zeznania wnioskodawcy A. T. protokół z rozprawy z dnia 20.01.2023 r. 00:21:38-00:23:00 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 29.11.2022 r. 00:01:11-00:17:18 zeznania płatnika M. W. protokół z rozprawy z dnia 20.01.2023 r. 00:21:38-00:23:00 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 29.11.2022 r. 00:17:18 -00:28:16 zeznania świadka P. W. protokół z rozprawy z dnia 20.01.2023 r. 00:093:43-00:21:38 /

Zgodnie z zakresem obowiązków pracownika z 1.05.2022 r. do obowiązków A. T. należało między innymi : wysyłka paczek do klientów, odbiór towaru, łapanie krewetek, spacer z psami, zamawianie karmy, karmienie psów i krewetek, wykonywanie pozostałych czynności zleconych przez pracodawcę.

/ zakres obowiązków k. 11-12, 39-40 akt ZUS oraz k. 47-48/

Zmiana wymiaru czasu pracy wnioskodawcy została wymuszona zwiększoną ilością wystaw, projektów, ilością psów w hodowli (w marcu wzrost z 5 do 15 w tym 10 szczeniaków), ilością krewetek (9 akwariów), nadto podjęciem przez płatnika nowych czynności w ramach pośrednictwa ubezpieczeniowego co spowodowało sporadyczne przebywanie właściciela na terenie firmy.

/potwierdzenia znakowania k. 22, protokół przeglądu miotu k. 23, zeznania wnioskodawcy A. T., protokół z rozprawy z dnia 20.01.2023 r. 00:21:38-00:23:00 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 29.11.2022 r. 00:01:11-00:17:18, zeznania płatnika M. W. protokół z rozprawy z dnia 20.01.2023 r. 00:21:38-00:23:00 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 29.11.2022 r. 00:17:18 -00:28:16 zeznania świadka P. W. protokół z rozprawy z dnia 20.01.2023 r. 00:093:43-00:21:38 /

A. T. świadczył pracę w różnych dniach tygodnia w różnych godzinach w siedzibie firmy. Ramy czasowe pracy wymuszała specyfika firmy jak i zatrudnienie wnioskodawcy u innego pracodawcy. W maju pracował od 7 do 12 godzin dziennie. Godziny i dni pracy nie pokrywały się z pracą u drugiego pracodawcy.

/ listy obecności k. 18-21akt ZUS k. 54-57, ewidencja czasu pracy –k. 88, zeznania wnioskodawcy A. T. protokół z rozprawy z dnia 20.01.2023 r. 00:21:38-00:23:00 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 29.11.2022 r. 00:01:11-00:17:18 zeznania płatnika M. W. protokół z rozprawy z dnia 20.01.2023 r. 00:21:38-00:23:00 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 29.11.2022 r. 00:17:18 -00:28:16, zeznania świadka P. W. protokół z rozprawy z dnia 20.01.2023 r. 00:093:43-00:21:38 /

Wnioskodawca zajmował się wyprowadzaniem psów na spacer (psy należało wyprowadzać osobno, ze szczeniakami wychodzi się częściej), karmieniem ich, karmieniem krewetek (2 razy dziennie), sprawdzaniem parametrów akwariów, zawoził paczki do wysyłki, zajmował się też odbiorem zamówionego towaru. Polecenia były wydawane przez płatnika telefonicznie, wcześniej był ustalany zakres obowiązków. W miejscu świadczenia pracy była także zainstalowana kamera. Ostatni szczeniak opuścił hodowlę z końcem lipca.

/ potwierdzenie odbioru przesyłek k. 28, zeznania wnioskodawcy A. T. protokół z rozprawy z dnia 20.01.2023 r. 00:21:38-00:23:00 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 29.11.2022 r. 00:01:11-00:17:18 zeznania płatnika M. W. protokół z rozprawy z dnia 20.01.2023 r. 00:21:38-00:23:00 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 29.11.2022 r. 00:17:18 -00:28:16 zeznania świadka P. W. protokół z rozprawy z dnia 20.01.2023 r. 00:093:43-00:21:38 /

Płatnik udzielił wnioskodawcy pełnomocnictwa do występowania w jego imieniu w sprawach związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą.

/ pełnomocnictwo k. 35, akt ZUS oraz k. 72/

Od 16.05.2022 wnioskodawca stał się niezdolny do pracy z powodu choroby – schorzeń kręgosłupa, na które leczył się już wcześniej w związku z wypadkiem samochodowym w sierpniu 2019 r. Wnioskodawca wystąpił o wypłatę zasiłku chorobowego zarówno z tytułu zatrudnienia u M. W. jak i w firmie (...).

/ dokumentacja medyczna k. 91, oraz k. 92-127 zeznania wnioskodawcy A. T. protokół z rozprawy z dnia 20.01.2023 r. 00:21:38-00:23:00 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 29.11.2022 r. 00:01:11-00:17:18/

W okresie nieobecności w pracy wnioskodawcy nikt w jego miejsce nie został zatrudniony. Obowiązki wnioskodawcy przejął M. W. a potem jego partnerka, z którą wspólnie prowadził hodowlę. Pozwoliła na to zmiana sposobu pracy wyżej wymienionej.

/ zeznania wnioskodawcy A. T. protokół z rozprawy z dnia 20.01.2023 r. 00:21:38-00:23:00 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 29.11.2022 r. 00:01:11-00:17:18 zeznania płatnika M. W. protokół z rozprawy z dnia 20.01.2023 r. 00:21:38-00:23:00 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 29.11.2022 r. 00:17:18 -00:28:16 zeznania świadka P. W. protokół z rozprawy z dnia 20.01.2023 r. 00:093:43-00:21:38/

Umowa między stronami została rozwiązana za porozumieniem stron w dniu 31.08.2022 r. z inicjatywy wnioskodawcy.

/ świadectwo pracy k. 39-43, wypowiedzenie umowy. 44, zeznania wnioskodawcy A. T. protokół z rozprawy z dnia 20.01.2023 r. 00:21:38-00:23:00 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 29.11.2022 r. 00:01:11-00:17:18 / zeznania płatnika M. W. protokół z rozprawy z dnia 20.01.2023 r. 00:21:38-00:23:00 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 29.11.2022 r. 00:17:18 -00:28:16 /

Z tytułu prowadzonej działalności płatnik osiągał następujące przychody:

- z hodowli psów – rozliczanej jako dział specjalny produkcji rolnej:

04/2022 r. – 5000 zł

(...) - 8200 zł

(...) - 7300 zł

(...) -3600 zł

- z pozostałej działalności:

01/2022 r. -3400 zł

(...)- 0 zł

(...) -0 zł

04/2022 r. -36,59 zł

(...) - 463,88

(...),64

(...) - 11 072,95

(...) - 304,07

Z tego tytułu we wskazanym okresie dochód/ strata z prowadzonej działalności wyniosły - 4721,67 zł ,

/księga przychodów i rozchodów za okres 01-08/2022 r. , pismo k. 17-18, potwierdzenie przynależności do związku Kynologicznego w Polsce k. 20, umowy sprzedaży k. 24-38/

Powyższych ustaleń Sąd Okręgowy dokonał w oparciu o załączone do akt dokumenty, w tym dokumentację osobową i medyczną odwołującego , dokumenty znajdujące się w aktach ZUS, oraz zeznania świadka, wnioskodawcy i płatnika, które co do wymiaru czasu pracy i zakresu wykonywanych przez ubezpieczonego obowiązków oraz przyczyn ich zwiększenia w spornym okresie od 1 maja 2022 r. wzajemnie ze sobą korespondowały.

Zgromadzonym dowodom w przeważającym zakresie Sąd dał wiarę, a dokonując oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego Sąd uznał, że jest on wystarczający by wyjaśnić sporną okoliczność – a mianowicie, czy miesięczna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne ubezpieczonego z tytułu zatrudnienia u płatnika składek winna zostać określona tak jak w zaskarżonej decyzji z uwagi na działanie stron sprzeczne zasadami współżycia społecznego dokonane jedynie w celu znacznego podwyższenia podstawy wymiaru zasiłku chorobowego, czy też w istocie faktyczne warunki zatrudnienia powoda uzasadniały zarówno zwiększenie jego etatu jak i podwyższenie przyznanego mu wówczas wynagrodzenia do kwoty 4000 zł brutto miesięcznie.

Sąd dał wiarę twierdzeniom płatnika i ubezpieczonego oraz zeznaniom świadka, w których podnosili i opisywali faktyczne zwiększenie wymiaru pracy wnioskodawcy, jednakże nie przychylił się do twierdzeń zarówno ubezpieczonego jak i płatnika w zakresie w jakim wskazywali na realność otrzymanego przez odwołującego w spornym okresie wynagrodzenia określonego w umowie o pracę, jako odzwierciedlającego jego umiejętności, wymiar pracy, zakres powierzonych obowiązków, możliwości finansowe płatnika.

W ocenie Sądu materiał przedłożony w procesie jednoznacznie potwierdza, iż wnioskodawca w kwestionowanym przez ZUS okresie, rzeczywiście wykonywał pracę w pełnym wymiarze czasu pracy zimując się wówczas hodowlą psów i krewetek w godzinach które wymuszała specyfika firmy/ hodowli jak i dodatkowe zatrudnienie wnioskodawcy u innego pracodawcy. Podkreślić należy, iż powyższe znajduje także potwierdzenie w zeznaniach świadka P. W., która wskazywała, że ona sama z uwagi na inne zatrudnienie a potem fakt poszukiwania pracy nie była w stanie w pełni zająć się hodowlą, nadto w wyjaśnieniach płatnika, który jak wskazywał w tym czasie zajmował się także działalnością ubezpieczeniową.

Sąd za niewiarygodne jednak uznaje twierdzenie stron, iż okoliczności faktyczne sprawy usprawiedliwiały zwiększenie zarobków wnioskodawcy aż do kwoty 4000 zł brutto miesięcznie. Sąd tak określone wynagrodzenie ocenia jako wygórowane. Istotnie przyznać należy, iż w związku z wykonywaniem pracy w pełnym wymiarze wnioskodawca miał prawo

oczekiwać zwiększenia przyznania mu zarobków, jednakże w realiach sprawy powyższe miało charakter nieproporcjonalny naruszający zasady współżycia społecznego. Zwiększenie wymiaru czasu pracy do pełnego etatu samo w sobie nie stanowi wystarczającej podstawy dla uznania, iż przyznane wnioskodawcy wynagrodzenia w kwocie 4000 zł odzwierciedlało realia i nie było usprawiedliwione chęcią uzyskania odpowiednio wysokich świadczeń z ubezpieczenia kosztem innych ubezpieczonych. Podnieść należy, iż od początku zatrudnienia wnioskodawca miał wspomagać płatnika przy prowadzeniu hodowli w różnych godzinach w zależności od potrzeb przy uwzględnieniu także grafiku pracy ubezpieczonego u innego pracodawcy, przy czym przy uwzględnieniu 1/8 wymiaru czasu pracy strony ustaliły z tego tytułu wynagrodzenie proporcjonalne do części etatu, na poziomie 400 zł brutto. Nie można więc uznać, iż powyższe nie odpowiadało specyfice pracy, umiejętnościom powoda nakładowi jego pracy skoro strony od samego początku zatrudnienia na takich właśnie zasadach tak właśnie wynagrodzenie wnioskodawcy określiły. Powód świadcząc pracę w pełnym wymiarze mógł proporcjonalnie domagać się zwiększenia wynagrodzenia stosownie do jej wymiaru, jednak nie sposób dojść do przekonania, iż niezmienny charakter jego pracy racjonalnie determinował zwiększenie wynagrodzenia do kwoty 4000 zł bowiem dotychczas praca w takich samych warunkach była opłacana na innych zasadach i wyceniana w zgoła odmienny sposób. Znamiennym jest również, co potwierdzają zgromadzone w procesie dokumenty, iż płatnik składek z tytułu prowadzonej działalności za pierwsze półrocze 2022 r. osiągnął stratę zaś przychody z hodowli psów były determinowane przede wszystkim doraźną sprzedażą szczeniąt i nie miały charakteru stałego, a jej zwiększenie nastąpiło po zmianie warunków umowy o pracę. Stąd też podwyższenie zarobków do kwoty 4000 zł wnioskodawcy nie znajdowało uzasadnienia w kondycji finansowej płatnika i osiąganych przez niego dochodach. Tym samym podwyższenie ubezpieczonemu wynagrodzenia ponad to dotychczas ustalone proporcjonalnie do pełnego etatu uznać należy za nieusprawiedliwione, determinowane chorobą wnioskodawcy – schorzeniami kręgosłupa, na które leczył się od dłuższego czasu i chęcią pozyskania odpowiednio wysokich świadczeń z sytemu ubezpieczeń.

Nie należy też tracić z pola widzenia, iż strony dobrze się znały. Wnioskodawca jest mężem matki płatnika a co za tym idzie ten musiał orientować się co do stanu jego zdrowia. Podwyższenie podstawy wymiaru składki nastąpiło na dwa tygodnie przed okresem długotrwałej niezdolności do pracy wnioskodawcy. Znamiennym jest też, iż umowa nie była kontynuowana - umowa między stronami została rozwiązana za porozumieniem stron w dniu 31.08.2022 r. z inicjatywy wnioskodawcy. W ocenie Sądu w kontekście powyższego należy dojść do przekonania, iż postanowienia umowne były kształtowane tak by determinowało to po stronie ubezpieczonego jak najkorzystniejsze skutki w zakresie ubezpieczenia.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie w przeważającej części zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z treścią art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 8 ust. 1, art. 11 ust. 1, art.12 ust. 1 i art. 13 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity Dz.U. z 2022. poz 504), pracownicy, to jest osoby fizyczne pozostające w stosunku pracy, podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym tj. emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu w okresie od nawiązania stosunku pracy do dnia jego ustania.

Na podstawie zaś art. 66 ust. 1 pkt. 1a ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych z dnia 27 sierpnia 2004 roku Dz.U. z 2022 r. poz. 2561 t.j. osoby spełniające warunki do objęcia ubezpieczeniami społecznymi, które są pracownikami w rozumieniu ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, podlegają obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego.

Stosownie do treści art. 1 ust 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jednolity: Dz.U. z 2022 r. poz. 1732 t.j.) osobom tym, w razie choroby lub macierzyństwa, przysługują świadczenia pieniężne na warunkach i w wysokości określonych ustawą.

Z kolei art. 18 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych stanowi, iż podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych wymienionych w art. 6 ust. 1 pkt 1-3 i pkt 18a stanowi przychód, o którym mowa w art. 4 pkt 9 i 10, z zastrzeżeniem ust. 1a i 2, ust. 4 pkt 5 i ust. 12.

Stosownie do treści art. 20 ust. 1 wspomnianej ustawy, podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe oraz ubezpieczenie wypadkowe stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i ubezpieczenia rentowe, z zastrzeżeniem ust. 2 i ust. 3. (art. 20 ust. 1 powołanej ustawy).

W myśl art. 81 ust. 1. ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych do ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne osób, o których mowa w art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. a, d-i i pkt 3 i 35, stosuje się przepisy określające podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe tych osób, z zastrzeżeniem ust. 5, 6 i 10.

Zgodnie z definicją ustawową sformułowaną w art. 4 pkt 9 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych przychód oznacza przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu: zatrudnienia w ramach stosunku pracy, pracy nakładczej, służby, wykonywania mandatu posła lub senatora, wykonywania pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania, pobierania zasiłku dla bezrobotnych, świadczenia integracyjnego i stypendium wypłacanych bezrobotnym oraz stypendium sportowego, a także z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności oraz umowy agencyjnej lub umowy zlecenia, jak również z tytułu współpracy przy tej działalności lub współpracy przy wykonywaniu umowy.

Stosownie do treści art. 12 ust.1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jednolity Dz.U.2022.poz.504), za przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych.

Natomiast według § 2 ust. 6 rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18 kwietnia 2008 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu postępowania w sprawach rozliczania składek, do których poboru jest zobowiązany Zakład Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2008 r. Nr 78, poz.465 z późn. zm.) dla każdego ubezpieczonego, którego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe stanowi przychód, w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, płatnik składek w raporcie lub imiennym raporcie miesięcznym korygującym, o którym mowa w ustawie, zwanym dalej "raportem korygującym", oraz w deklaracji i deklaracji rozliczeniowej korygującej, o której mowa w ustawie, zwanej dalej "deklaracją korygującą", uwzględnia należne składki na ubezpieczenia społeczne od wszystkich dokonanych lub postawionych do dyspozycji ubezpieczonego wypłat - od pierwszego do ostatniego dnia miesiąca kalendarzowego, którego deklaracja dotyczy - stanowiących podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, z uwzględnieniem ograniczenia, o którym mowa w art. 19 ustawy.

W myśl art. 36 ust. 1 wspomnianej ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa podstawę wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego ubezpieczonemu będącemu pracownikiem stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. Jeżeli zaś niezdolność do pracy powstała przed upływem okresu, o którym mowa w ust. 1, podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia (ust. 2).

Natomiast zgodnie z art. 40 w/w ustawy w razie zmiany umowy o pracę lub innego aktu, na podstawie którego powstał stosunek pracy, polegającej na zmianie wymiaru czasu pracy, podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi wynagrodzenie ustalone dla nowego wymiaru czasu pracy, jeżeli zmiana ta nastąpiła w miesiącu, w którym powstała niezdolność do pracy, lub w miesiącach, o których mowa w art. 36.

W związku z powyższym wskazać należy, że wysokości wynagrodzenia uzgodnionego przez strony stosunku pracy na gruncie prawa ubezpieczeń społecznych ma istotne znaczenie z uwagi na okoliczność, że ustalanie podstawy wymiaru składki z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy następuje w oparciu o przychód, o którym mowa w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych. Umowa o pracę wywołuje zatem nie tylko skutki bezpośrednie, dotyczące wprost wzajemnych relacji między pracownikiem i pracodawcą, lecz także dalsze, pośrednie, w tym w dziedzinie ubezpieczeń społecznych, kształtując stosunek ubezpieczenia społecznego, w tym wysokość składki, co w konsekwencji prowadzi do uzyskania odpowiednich świadczeń. Oznacza to, że ocena postanowień umownych może i powinna być dokonywana także z punktu widzenia prawa ubezpieczeń społecznych, a więc nie tylko z punktu widzenia interesu pracownika (ubezpieczonego), ale także interesu publicznego.

Według art. 83 ust. 1 pkt 3 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, Zakład wydaje decyzje w zakresie indywidualnych spraw dotyczących w szczególności ustalania wymiaru składek i ich poboru, a także umarzania należności z tytułu składek.

Zgodnie z utrwalonym stanowiskiem Sądu Najwyższego, Zakład Ubezpieczeń Społecznych może kwestionować wysokość wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru składek, jeżeli okoliczności sprawy wskazują, że zostało wypłacone na podstawie umowy sprzecznej z prawem, zasadami współżycia społecznego lub zmierzającej do obejścia prawa (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 maja 2009 roku, III UK 7/09, LEX nr 509047, a także uchwała Sądu Najwyższego z dnia 27 kwietnia 2005 roku, II UZP 2/05, OSNP 2005, Nr 21, poz. 338 oraz wyroki Sądu Najwyższego z dnia 2 sierpnia 2007 roku, III UK 26/07, z dnia 19 września 2007 roku, III UK 30/07).

Oczywiście, stanowisko organu rentowego podlega kontroli sądowej w ramach postępowania w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych.

W niniejszej sprawie w dniu 1 maja 2022 r zmieniono wnioskodawcy umowę, na mocy której zwiększył się wymiar czasu pracy ubezpieczonego z 1/8 do pełnego etatu oraz zwiększyło się wynagrodzenie z kwoty 400,00 zł brutto miesięcznie do kwoty 4000,00 zł brutto miesięcznie. Ważność tej umowy w zakresie wysokości wynagrodzenia i wymiaru czasu pracy została zakwestionowana przez organ rentowy, który zarzucił stronom umowy naruszenie zasad współżycia społecznego polegające na świadomym zamiarze osiągania korzyści z systemu ubezpieczeń społecznych kosztem innych uczestników tego systemu.

W tym miejscu stwierdzić należy, że ustalenie w umowie o pracę rażąco wysokiego wynagrodzenia za pracę może być w konkretnych okolicznościach, uznane za nieważne jako dokonane z naruszeniem zasad współżycia społecznego, polegającym na świadomym osiąganiu nieuzasadnionych korzyści z systemu ubezpieczeń społecznych kosztem innych uczestników tego systemu - art. 58 § 3 k.c. w związku z art. 300 k.p. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 sierpnia 2005 roku sygn. akt III UK 89/05, OSNP 2006/11-12/192, LEX nr 182780, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 sierpnia 2005 roku, II UK 16/05, opubl. OSNP 2006/11-12/191, LEX nr 182776, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 maja 2009 roku, III UK 7/09, LEX nr 509047).

Kwestią sporną w sprawie pozostawało zatem, czy zachodziły przesłanki do ustalenia, że wnioskodawca powinien być objęty ubezpieczeniem społecznym z podstawą wymiaru składek od jakiej płatnik rozliczył składki, czy też jak chciał tego organ rentowy – podstawa wymiaru składek powinna zostać obniżona do poziomu pierwotnego bez uwzględnienia zmian w umowie tj do kwoty 400 zł przy 1/8 etatu. Należało zatem ustalić, czy postanowienia umowy o pracę były sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, tym samym czy były nieważne (art. 58 § 2 k.c.). Powyższe sprowadza się także do rozstrzygnięcia podstawowej kwestii - czy wysokość wynagrodzenia wypłacona wnioskodawcy za jego pracę była godziwa, to znaczy czy wynagrodzenie to stanowiło ekwiwalentne wynagrodzenie do rodzaju, ilości i jakości pracy oraz wymaganych kwalifikacji.

W pierwszej kolejności należy zauważyć, że w prawie pracy obowiązuje zasada swobodnego kształtowania postanowień umownych, lecz nie jest też sporne, że wolność kontraktowa realizuje się tylko w takim zakresie, w jakim przewiduje to obowiązujące prawo. Jakkolwiek z punktu widzenia art. 18 § 1 kodeksu pracy, umówienie się o wynagrodzenie wyższe od najniższego jest dopuszczalne, gdyż normy prawa pracy swobodę tę ograniczają tylko co do minimum świadczeń należnych pracownikowi w ramach stosunku pracy, to należy pamiętać, że autonomia stron umowy w kształtowaniu jej postanowień podlega ochronie jedynie w ramach wartości uznawanych i realizowanych przez system prawa, a strony obowiązuje nie tylko respektowanie własnego interesu jednostkowego, lecz także wzgląd na interes publiczny. Najdobitniej wyraża to reguła zawarta w przepisie art. 353 ¹ k.c., który ma odpowiednie zastosowanie do stosunku pracy, zarówno wobec braku uregulowania normowanej nim instytucji w prawie pracy, jak też niesprzeczności z zasadami prawa pracy (por. art. 300 k.p.) zawartego w nim wymagania, by treść stosunku pracy lub jego cel nie sprzeciwiał się właściwości (naturze) tego stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Z kolei odpowiednie zastosowanie art. 58 k.c. pozwala na uściślenie, że postanowienia umowy o pracę sprzeczne z ustawą albo mające na celu jej obejście są nieważne, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, a sprzeczne z zasadami współżycia społecznego - nieważne bezwzględnie.

Należy zwrócić uwagę, iż sprzeczny z zasadami współżycia społecznego może być także niegodziwy cel umowy o pracę, polegający na ustaleniu nadmiernej wysokości wynagrodzenia (rażąco wygórowanego), aby otrzymywać zawyżone świadczenia z ubezpieczeń społecznych kosztem innych ubezpieczonych. Co prawda w tezie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 4 sierpnia 2005 r. (II UK 320/04, OSNP 2006 nr 7-8, poz. 122) przyjęto, że „cel zawarcia umowy o pracę w postaci osiągnięcia świadczeń z ubezpieczenia społecznego nie jest sprzeczny z ustawą (art. 58 § 1 k.c.)”, a w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 25 stycznia 2005 r. (II UK 141/04, OSNP 2005 Nr 15, poz. 235) stwierdzono, iż „stronom umowy o pracę, na podstawie której rzeczywiście były wykonywane obowiązki i prawa płynące z tej umowy, nie można przypisać działania w celu obejścia ustawy (art. 58 § 1 k.c. w zw. z art. 300 k.p.)”, to - pomijając, że rozstrzygnięcia te zapadły w odmiennych niż oceniany stanach faktycznych - trzeba zauważyć, że dotyczą one kwalifikowania opisanych zachowań w aspekcie ich zgodności z prawem, nie rozważając czy nie naruszają one zasad współżycia społecznego. Zgodnie bowiem z art. 58 § 2 k.c. nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego, wyrażająca się m.in. poprzez ustanowienie rażąco wygórowanego, a zatem niegodziwego wynagrodzenia. Tym samym, uzasadnionym jest twierdzenie, iż ustanowienie w umowie o pracę nadmiernie wysokich wynagrodzeń może być sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, bowiem fakt, że cel zawarcia umowy o pracę w postaci osiągnięcia świadczeń z ubezpieczenia społecznego nie jest sprzeczny z ustawą, nie może oznaczać akceptacji dla nagannych i nieobojętnych społecznie zachowań korzystania ze świadczeń z ubezpieczeń społecznych, przy zawieraniu umów o pracę na stosunkowo krótki okres przed zajściem zdarzenia generującego uprawnienie do świadczenia z ubezpieczenia społecznego lub ustaleniu wysokiego wynagrodzenia w celu uzyskania przez osobę ubezpieczoną naliczonych od takiej podstawy świadczeń z ubezpieczenia społecznego.

Mając na uwadze powyższe, należy podkreślić, że co do zasady, z jednej strony wynagrodzenie za pracę ma stanowić wartość godziwą, z drugiej zaś, ma odpowiadać rodzajowi pracy, kwalifikacjom wymaganym przy jej wykonywaniu i ma stanowić ekwiwalent za ilość i jakość świadczonej pracy.

Jednym z najistotniejszych kryterium godziwości (sprawiedliwości) wynagrodzenia za pracę, jest ekwiwalentność wynagrodzenia wobec pracy danego rodzaju, przy uwzględnieniu kwalifikacji wymaganych do jej wykonywania, jak też ilości i jakości świadczonej pracy (art. 78 k.p.). Mając na względzie ustalony w sprawie stan faktyczny oraz treść art. 13 k.p., należy stwierdzić, że przymiot „niegodziwości" będzie posiadała przede wszystkim płaca rażąco za niska. Nie oznacza to jednak tego, że znamię „niegodziwości” nie może również dotknąć płacy rażąco wysokiej (vide wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 sierpnia 2001 r., I PKN 563/00, OSNP 2002 Nr 4, poz. 90). Tym samym brak jest przeciwwskazań do tego, by postanowienia umowy o pracę dotyczące wynagrodzenia za pracę i innych świadczeń związanych z pracą mogłyby być oceniane przez pryzmat zasad współżycia społecznego, jako nieważne w części przekraczającej granice godziwości, a zatem w sytuacji ich nadmiernej (rażąco nieproporcjonalnej) wysokości. W przywołanej uchwale Sąd Najwyższy podkreślał bowiem, że w sferze prawa ubezpieczeń społecznych godziwość wynagrodzenia - jedna z zasad prawa pracy - zyskuje dodatkowy walor aksjologiczny, albowiem w prawie ubezpieczeń społecznych istnieje znacznie mocniejsza niż w prawie pracy bariera działania w ramach prawa, oparta na wymagającym ochrony interesie publicznym i zasadzie solidarności ubezpieczonych.

Względność zasady godziwości wynagrodzenia, wyraża się koniecznością odniesienia się nie tylko do potrzeb pracownika, ale także świadomości społecznej oraz ogólnej sytuacji ekonomicznej i społecznej. Zatem mimo tego, iż postanowienia umowy o pracę, które nadmiernie uprzywilejowują płacowo danego pracownika, w prawie pracy mieściłoby się w ramach art. 353 ¹ k.c., to w prawie ubezpieczeń społecznych, w którym pierwiastek publiczny zaznacza się bardzo wyraźnie, możliwe jest - w okolicznościach każdego konkretnego wypadku - przypisanie zamiaru nadużycia świadczeń przysługujących z tego ubezpieczenia. Jest to związane z alimentacyjnym charakterem tych świadczeń oraz z zasadą solidaryzmu, wymagającą tego, żeby płaca - stanowiąca jednocześnie podstawę wymiaru składki - nie była ustalana ponad granicę płacy słusznej, sprawiedliwej i zapewniającej godziwe utrzymanie oraz żeby rażąco nie przewyższała wkładu pracy, a w konsekwencji, żeby składka nie przekładała się na świadczenie w kwocie nienależnej. Jest tak również dlatego, że choć przepisy prawa ubezpieczeń społecznych w swej warstwie literalnej odnoszą wysokość składek do wypłaconego wynagrodzenia, to w rzeczywistości odwołują się do takiego przełożenia pracy i uzyskanego za nią wynagrodzenia na składkę, które pozostaje w harmonii z poczuciem sprawiedliwości w korzystaniu ze świadczeń z ubezpieczenia, udzielanych z zasobów ogólnospołecznych (podobnie wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 20 grudnia 2012 roku, III AUa 420/12, LEX nr 1220514).

Pojęcie godziwości wynagrodzenia za pracę w prawie ubezpieczeń społecznych winno być zatem interpretowane przy uwzględnieniu wymogu ochrony interesu publicznego oraz zasady solidarności ubezpieczonych, gdyż podstawę wymiaru składki ubezpieczonego, będącego pracownikiem, stanowi wynagrodzenie godziwe, a więc należne, właściwe, odpowiednie, rzetelne, uczciwe i sprawiedliwe, zachowujące cechy ekwiwalentności do pracy.

Odnosząc powyższe rozważania do ustalonego w sprawie stanu faktycznego, Sąd stwierdza, iż ustalona wysokość wynagrodzenia ubezpieczonego musi zostać uznana za wygórowaną jedynie ponad kwotę 3200 zł brutto miesięcznie tj w kwocie przenoszącej wynagrodzenie ustalone pierwotnie przez strony minimalne odpowiadające proporcjonalnie pełnemu wymiarowi czasu pracy. W zakresie do kwoty 3200 zł było to wynagrodzenie godziwe oraz adekwatne do jakości i ilości pracy świadczonej przez ubezpieczoną.

Należy zwrócić uwagę, iż zdaniem Sądu materiał zgromadzony w sprawie potwierdza że wnioskodawca niewątpliwie wykonywał pracę na rzecz płatnika składek od 1 maja 2022 r. w zwiększonym wymiarze czasu pracy tj. w pełnym wymiarze czasu pracy. Wskazać należy, że powyższa zmiana warunków zatrudnienia w istocie była determinowana zwiększoną ilością wystaw, projektów, ilością psów w hodowli (w marcu wzrost z 5 do 15 w tym 10 szczeniaków), ilością krewetek (9 akwariów), nadto podjęciem przez płatnika nowych czynności w ramach pośrednictwa ubezpieczeniowego, co spowodowało sporadyczne przebywanie właściciela na terenie firmy. Organ rentowy w tym zakresie nie wykazał pozorności umowy lub jej sprzeczności z zasadami współżycia społecznego, a to na nim w myśl art. 6 k.c. w tym zakresie spoczywał ciężar dowodu /tak Sąd Najwyższy np. w wyroku z dnia 15 lutego 2007 r., I UK 269/06, OSNP 2008 nr 5-6, poz. 78/. Nie podważył w tej materii wiarygodności zeznań stron i świadka które konsekwentnie wskazywały na to, iż wnioskodawca pomimo zatrudnienia jeszcze w innej firmie pracował w pełnym wymiarze czasu pracy, nie zaś jedynie na 1/8. Nie wykazano też żadnej kolizji w grafikach, tym samym nie wykazano, iż wnioskodawca nie mógł pracować dla płatnika w godzinach, które wskazywał.

Natomiast zgodzić należy się z organem rentowym, iż w okolicznościach sprawy przyznane ubezpieczonemu wynagrodzenia w kwocie 4000 brutto miesięcznie przy pełnym wymiarze czasu pracy w świetle zasad współżycia społecznego nie może zostać zaakceptowane. Podnieść należy, iż wskazana suma wynagrodzenia przyznana wnioskodawcy przez płatnika nie znajdowała odzwierciedlenia w zakresie powierzonych mu obowiązków, które wzrosły jedynie proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy. W istocie powód był jedynym pracownikiem płatnika i wspomagał go w hodowli i prowadzonej działalności, nie mniej jednak taka sytuacja miała miejsce od samego początku zatrudnienia, z tych też względów powyższa okoliczność sama w sobie nie determinowała podwyższenia zarobków wnioskodawcy w odniesieniu do powierzonych mu obowiązków i zakresu prac. Nie należy też tracić z pola widzenia, iż przy niezmiennych kwalifikacjach umiejętnościach i predyspozycjach wnioskodawca godził się wcześniej pracować u płatnika za 400 zł na 1/8 etatu. Tym samym to wskazaną kwotę należy ocenić jako adekwatną do jakości i ilości wykonywanej przez niego pracy. Mając to na uwadze Sąd doszedł do przekonania, że zarobki wnioskodawcy ponad kwotę 3200 zł (8x400 zł) przy powierzonych mu obowiązkach w pełnym wymiarze ukształtowano z naruszeniem zasad współżycia społecznego celem osiągnięcia nieuzasadnionych korzyści z systemu ubezpieczeń społecznych kosztem innych uczestników tego systemu.

Przez zasady współżycia społecznego należy rozumieć podstawowe zasady etycznego i uczciwego postępowania. Po stronie odwołującego i płatnika istniał zamiar nadużycia świadczeń przysługujących z ubezpieczenia. W ocenie Sądu strony, które łączyła relacja rodzinna zawierając aneks do umowy z tak ukształtowaną podstawą wymiaru musiały mieć świadomość co do stanu zdrowia wnioskodawcy leczącego się na kręgosłup od czasu wypadku z 2019 r. i korzyści z ubezpieczeń jakie wiążą się z zadeklarowaniem wysokiej podstawy wymiaru. I choć sama choroba , leczenie czy nawet świadomość tego, że strona będzie korzystać ze świadczeń nie sprzeciwia się zmianie warunków pracy/ wysokości wynagrodzenia - o ile znajduje ona faktyczne usprawiedliwienie w zapotrzebowaniu na tak wykonywaną pracę i jest proporcjonalna do jakości i ilości pracy wykonywanej- to jedynie formalna zmiana warunków bez zmiany okoliczności wynikających wprost z obiektywnych czynników zatrudnienia, które by ją determinowały w świetle zasad współżycia społecznego nie może zostać zaakceptowana .

Zgłoszenie wnioskodawcy do ubezpieczenia chorobowego od podstawy 4000 zł w opisanych warunkach dotyczyło więc zamierzonego krótkotrwałego wykonywania umowy o pracę, co prawda w pełnym wymiarze lecz jednak za nieproporcjonalnie wysokim wynagrodzeniem. Zadeklarowana wysokość umówionego wynagrodzenia za pracę pozostawała w opozycji z regułami uczciwości. Ustalona przez strony stosunku pracy wysokość wynagrodzenia wnioskodawcy ponad kwotę 3200 zł w okolicznościach przedmiotowej sprawy nie miała żadnego praktycznego racjonalnego i ekonomicznego uzasadnienia. Wynagrodzenie to nie spełniało kryterium „godziwości” i nie było adekwatne do wagi i zakresu powierzonych wnioskodawcy od 1.05. 2022 r. obowiązków służbowych w ramach umowy o pracę, a tym samym pozostawało w konflikcie z zasadami współżycia społecznego. Stosowne postanowienia umowne w tej materii należało zatem uznać za nieważne, jako dokonane z naruszeniem zasad współżycia społecznego, (art. 58 § 3 KC w zw. z art. 300 KP).

Mając powyższe na uwadze, na podstawie (...) § 2 k.p.c. Sąd zmienił zaskarżoną decyzję organu rentowego w ten sposób, że ustalił że od 1 maja 2022 r. miesięczna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne A. T. z tytułu zatrudnienia na umowę o pracę u płatnika składek (...)- M. W. wynosi 3200 zł w wymiarze pełnego etatu. W pozostałym zaś zakresie, na podstawie (...) § 1 k. p. c. Sąd Okręgowy oddalił odwołanie wnioskodawcy jako bezzasadne.

Sąd nie obciążył A. T. i M. W. kosztami zastępstwa procesowego organu rentowego na podstawie art. 102 kpc uznając, iż przegrali sprawę jedynie w niewielkim zakresie.