Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 stycznia 2023 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 13 stycznia 2023 r. w Olsztynie

na rozprawie

sprawy z powództwa R. S.

przeciwko Bankowi (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w G.

o zapłatę i ustalenie

I.  ustala nieistnienie pomiędzy stronami stosunku prawnego umowy kredytu nr (...) z dnia (...) r. zawartej przez powoda R. S. z (...) Bankiem Spółką Akcyjną z siedzibą w G., którego następcą prawnym jest pozwany Bank (...) Spółka Akcyjna
z siedzibą w G.;

II.  zasądza od pozwanego Banku (...) S.A. z siedzibą w G. na rzecz powoda R. S. kwotę 116.603,18 zł (sto szesnaście tysięcy sześćset trzy złote i osiemnaście groszy) z odsetkami ustawowymi za opóźnienie za okres od dnia 28.02.2020 r. do dnia zapłaty;

III.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda, tytułem zwrotu kosztów procesu, kwotę 9.332,10 zł (dziewięć tysięcy trzysta trzydzieści dwa złote i dziesięć groszy) z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie za czas od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty, w tym kwotę 5417,00 zł (pięć tysięcy czterysta siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego;

IV.  nakazuje zwrócić powodowi kwotę 84,90 zł (osiemdziesiąt cztery złote i dziewięćdziesiąt groszy) tytułem części niewykorzystanej zaliczki.

Sygn. akt I C 1313/22

UZASADNIENIE

Powód R. S. w pozwie wniesionym przeciwko Bankowi (...) S.A. z siedzibą w G. wniósł początkowo o zasądzenie od pozwanego na jego rzecz kwoty 116.603,18 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz kosztami procesu.

W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, że roszczenia pozwu opierają się przede wszystkim na tym, że powód został wprowadzony przez pozwanego w błąd co do treści czynności prawnej, jaką była umowa kredytu oraz że nie udzielono mu rzetelnej informacji o ryzyku walutowym związanym z kredytem i konsekwencjach ekonomicznych związanych z zawartą z pozwanym umową. Powód podniósł również, że pozwany zawarł w umowie niedozwolone postanowienia umowne, które z powodem nie były negocjowane i które nie powinny go wiązać, a ich eliminacja z umowy winna skutkować jej nieważnością. W ocenie powoda konstrukcja umowy kredytu w zakresie jej postanowień odnoszących się do indeksacji kwot kredytu jest sprzeczna z powszechnie obowiązującymi przepisami prawa oraz zasadami współżycia społecznego, co również powinno skutkować nieważnością umowy. Powód wskazał, że jego powództwo jest powództwem o zapłatę, a przesłanką je uzasadniającą jest nieważność łub bezskuteczność całości lub części postanowień umowy kredytu. Powód żądał od pozwanego zwrotu wszelkich kwot, które świadczył na rzecz pozwanego w ramach wykonania umowy kredytu, na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu i nienależnym świadczeniu, przy czym na chwilę składania pozwu żądał jedynie części tej kwoty, tj. kwoty, którą zapłacił na rzecz pozwanego w okresie objętym dołączonym do pozwu zaświadczeniem pozwanego.

W ocenie powoda za abuzywne lub nieważne należy uznać wszelkie postanowienia, które dotyczą indeksacji zobowiązań kredytowych z waluty PLN do CHF oraz z waluty CHF do PLN tj. postanowienia § 1 ust. 1, § (7 ust. 2, § 10 ust. 6 oraz § 17 ust 1 - 5.

'i

Postanowienia o tożsamej treści normatywnej zostały wpisane do rejestru klauzul niedozwolonych prowadzonych przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.

Powód oparł również swoje roszczenia na zarzucie nieważności umowy, opartym na naruszeniu przez pozwany bank treści art. 381 ¹ i 385 ² kc w zw. z art. 69 ust. 1 i 2 oraz art. 70 prawa bankowego, a ponadto na naruszeniu treści art. 58 § 1 - 3 kc i art. 355 §2 kc, art. 353 kc, art. 353 ¹ kc, art. 358 oraz art. 358 ¹ § 1 i 2 kc.

Pismem z dnia 13 stycznia 2021 r. powód sprecyzował swoje żądanie i ostatecznie wniosło:

1.  Ustalenie nieistnienia stosunku prawnego w postaci umowy kredytu nr (...) z dnia(...)r. wraz z aneksem z dnia 29.09.2015 r. łączącej strony oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty 116.603,18 żł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz kosztami procesu;

ewentualnie j

2.  zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty 42,627,72 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz ustalenie, że w stosunku prawnym łączącym powoda z pozwanym, powstałym na podstawie umowy kredytu nr (...) z dnia 07.04.2008 r. z Aneksem z dnia 29.09.2015 r. bezskuteczne wobec powoda są § 1 ust. 1, § 7 ust. 2 , § 10 ust. 6, § 17 oraz § 2 ust. 1 i 2 umowy kredytu

(pismo k. 860 - 864)

Pismem z dnia 18.10.2021 r. powód rozszerzył powództwo ewentualne o zapłatę o kwotę 3.812,81 zł i w tym zakresie wniósł o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty 46.440,53 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz ustalenie, że w stosunku prawnym łączącym powoda z pozwanym, powstałym na podstawie umowy kredytu nr (...) z dnia 07.04.2008 r. z Aneksem z dnia 29.09.2015 r. bezskuteczne wobec powoda są § 1 ust. 1, § 7 ust. 2 , § 10 ust. 6, § 17 oraz § 2 ust 1 i 2 umowy kredytu (pismo k. 1006 - 1012)

W odpowiedzi na pozew pozwany Bank (...) S.A. z siedzibą w G. wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda na jego rzecz zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych, z uwzględnieniem uiszczonej opłaty skarbowej od złożonego dokumentu pełnomocnictwa.

W uzasadnieniu swojego stanowiska wskazał, że kwestionuje roszczenie powoda co do zasady i co do wysokości. W szczególności pozwany zakwestionował załączone do pozwu wyliczenia i tabele, które mają rzekomo obrazować nienależnie spełnione przez powoda na rzecz pozwanego świadczenie. Odnośnie kwestionowanych przez powoda klauzul, pozwany wskazał, że są one w pełni skuteczne, a zawarta przez strony umowa kredytu jest ważna i wiąże strony. Dalej wyjaśnił, że nawet po ewentualnym uznaniu jakichkolwiek zapisów

umowy za bezskuteczne istnieję możliwość zastąpienia ich regułami wynikającymi z przepisów dyspozytywnych i ustalonych zwyczajów. Wskazał również, że pozew został złożony po ponad 11 latach od zawarcia umowy i jest spowodowany próbą uniknięcia negatywnych skutków zmiany kursu CHF/PLN. Pozwany zaprzeczył wszelkim innym twierdzeniom, okolicznościom i faktom wskazanym przez powoda, a zawartym w pozwie oraz załączonych do niego dokumentach, których pozwany wyraźnie nie przyznaje, w tym w szczególności temu, że:

a)  umowa kredytu jest nieważna w całości albo w jakiejkolwiek części, w tym w szczególności w zakresie postanowień odnoszących się do indeksacji kredytu oraz kursów walut stosowanych do rozliczeń pomiędzy stronami Umowy Kredytu;

b)  umowa kredytu zawiera niedozwolone postanowienia umowne w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 kc;

c)  pod formułą kredytu hipotecznego kryje się wysoce ryzykowany produkt inwestycyjny;

d)  kredytobiorca posiada jakąkolwiek nadpłatę w spłacie kredytu;

e)  po stronie powoda występuje jakiekolwiek świadczenie nienależne;

f)  powód nie posiadał zdolności kredytowej do zawarcia umowy kredytu w walucie PLN;

g)  umowa kredytu sprzeczna jest z jakąkolwiek ustawą, zasadami współżycia społecznego lub naturą stosunku prawnego albo w inny sposób narusza zasadę swobody umów;

h)  pozwany naruszył regulacje bankowe odnoszące się do ustalania ryzyka kredytowego i zdolności kredytowej powoda;

i)  udzielony kredytobiorcy kredyt nie jest kredytem walutowym, a kredytem w walucie polskiej;

j)  kursy banku ustalane były przez bank w sposób nie weryfikowalny, arbitralny oraz nie odwoływały się do ustalanego w sposób obiektywny kursu CHF;

k)  bank nie wyjaśnił kredytobiorcy sposobu tworzenia Tabeli Kursów Walut;

l)  kursy banku nie są kursami rynkowymi;

m)  brak jest podstaw do zastosowania dwóch różnych kursów (kursu kupna i kursu sprzedaży waluty) do rozliczenia wypłaty i spłaty kredytu oraz, że bank nie wyjaśnił kredytobiorcom, że stosuje dwa różne kursy do rozliczenia umowy;

n)  postanowienia umowy są nietransparentne, a umowa nie została wyrażona zrozumiałym językiem,

o)  umowę kredytu cechuje wielokrotna waloryzacja należności kredytowych;

p)  powód został wprowadzony przez pozwanego w błąd, co do treści czynności prawnej, jaką była umowa kredytu;

q)  powód nie został należycie poinformowany o prawach i obowiązkach wynikających z umowy kredytu oraz o ryzykach związanych z zaciągnięciem kredytu indeksowanego do waluty obcej;

r)  powód nie został należycie poinformowany o wpływie zmiany kursu walut na wysokość salda zadłużenia oraz wysokość raty;

s)  powód nie został poinformowany o łącznych kosztach kredytu;

t)  umowa kredytu powoda nie określa wysokości zobowiązania kredytobiorcy z tytułu kredytu, a w chwili jej podpisywania wysokość zobowiązania kredytobiorcy w tym zakresie była nieznana;

u)  powód był w błędzie wywołanym świadomym i celowym działaniem pozwanego, polegającym na braku rzetelnej informacji o ryzyku walutowym oraz o konsekwencjach ekonomicznych związanych z zawarciem tego kontraktu;

v)  pozwany dokonał zaniżenia faktycznie wypłaconego kredytu oraz dokonał zawyżenia rat spłaty kredytu;

w)  kredytobiorcy nie przedstawiono symulacji zmiany wysokości salda i raty na wypadek zmiany notowań kursu CHF/PLN;

x)  pozwany zapewniał powoda o stabilności waluty CHF;

y)  kredyt indeksowany stanowi instrument finansowy;

z)  bank nie ponosi ryzyka kursowego;

aa) bank oferował kredyty indeksowane do CHF wbrew interesom finansowym kredytobiorcy;

bb) powód nie miał możliwości podjęcia próby negocjacji z Bankiem co do treści umowy kredytu i jej warunków i mógł negocjować jedynie postanowienia dotyczące okresu spłaty, liczby rat oraz wysokości udzielonego kredytu;

cc) ostateczny kształt zawartej umowy kredytu (w jej pierwotnym brzmieniu) nie był wynikiem wyborów kredytobiorcy i indywidualnych uzgodnień stron;

dd)do kredytu powoda można zastosować stawkę referencyjną LIBOR 3M (CHF) w przypadku wyłączenia zapisów dotyczących indeksacji kredytu

ee) bank pobrał nienależne świadczenie w postaci refinansowania kosztów ubezpieczenia pomostowego;

ff) bank nie podał w sposób poprawny w umowie wysokości rzeczywistej rocznej stopy

odsetek (RRSO) i całkowitego kosztu kredytu (CKK);

gg)pozwany dokonał ukrytej i wielokrotnej waloryzacji w zakresie kreowania wierzytelności pozwanego wobec powoda;

hh) klauzula § 17 lub inne z umowy kredytu poprzednika pozwanego ( (...) Bank S.A.) zostały wpisane do rejestru klauzul niedozwolonych lub też są podobne do jakichkolwiek innych klauzul wpisanych do tego rejestru;

ii) bank jest instytucją zaufania publicznego;

jj) bank dopuścił się jakichkolwiek nieuczciwych praktyk rynnowych;

kk)w realiach niniejszej sprawy doszło do rażącej nie ekwiwalentności świadczeń czy braku równowagi kontraktowej;

11) bank błędnie naliczał odsetki od kredytu powoda;

mm) w przypadku ewentualnego stwierdzenia niedozwolonego charakteru jakichkolwiek postanowień umowy kredytu Sąd nie ma możliwości uzupełniania stosunku prawnego pomiędzy stronami.

Dodatkowo pozwany podniósł zarzut przedawnienia roszczenia, wskazując, że 10-letni termin przedawnienia roszczeń powoda upłynął w dniu 07.04.2018 r., bądź najpóźniej z momentem upływu 10 lat od wypłaty ostatniej transzy kredytu, tj. w dniu 14 lipca 2018 r. (odpowiedź na pozew k. 134-215)

Po zmodyfikowaniu roszczenie przez powoda i rozszerzeniu powództwa ewentualnego, pozwany podtrzymał swoje dotychczasowe stanowisko w sprawie (pismak. 871 - 900,1017- 1024).

W piśmie z dnia 29.12.2022 r. pozwany wskazał, że są powinien usunąć z umowy tylko te elementy, które są nieuczciwe, a z uwagi na odwołanie się w treści §17 umowy kredytu do kursu średniego NBP, istnieje możliwość uznania za abuzywne jedynie części postanowienia dotyczącego marży, przy pozostawieniu w mocy nieabuzywnego warunku dotyczącego kursu średniego NBP, w oparciu o który może być wykonywany (pismo k. 1198- 1207).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Pozwany Bank (...) S.A. z siedzibą w G. jest następcą prawnym (...) Bank S.A. z siedzibą w G..

(bezsporne, wydruk z KRS k. 219 - 244)

W dniu 11,03.2008 r. powód R. S. złożył w (...) Bank S.A. z siedzibą w G. wniosek o udzielenie kredytu hipotecznego w wysokości 110.000 zł. We wniosku wskazano, że kredyt ma być udzielony w PLN indeksowanych kursem CHF. Kredyt miał być przeznaczony częściowo za remont nieruchomości (50.000,00 zł), częściowo był kredytem refinansowanym (29.127,90 zł), a częściowo na dowolny cel (30.872,10 zł). Wraz ze złożeniem wniosku o udzielenie kredytu hipotecznego powód złożył oświadczenie o przedstawieniu mu kredytu hipotecznego w G. M. Banku w złotych polskich oraz, że wybrał kredyt w walucie obcej będąc uprzednio poinformowanym o ryzykach związanych z zaciągnięciem kredytu hipotecznego w walucie obcej. Ponadto powód oświadczył, że został poinformowany o ryzyku stopy procentowej w przypadku kredytów o zmiennej stopie procentowej. Powód potwierdził również otrzymanie zawiadomienia dotyczącego prawa do odstąpienia od umowy, tabeli opłat i prowizji, ogólnych warunków ubezpieczeń oraz wzoru umowy.

(dowód: wniosek o udzielenie kredytu hipotecznego k. 246 - 250, oświadczenia k. 251

- 255)

W dniu 03.04.2008 r. powód, jako konsument zawarł z (...) Bank S.A. z siedzibą w G. umowę kredytu nr (...).

Zgodnie z § 1 ust.l umowy bank udzielił powodowi kredytu w kwocie 113.653,05 zł indeksowanego kursem CHF, przy czym kwota pozostawiona do dyspozycji kredytobiorcy wynosiła 110.000,00 zł i zgodnie z ^: § 2 umowy przeznaczona była na pokrycie części kosztów remontu nieruchomości mieszkalnej opisanej w § 3 ust, 1 umowy w kwocie 50.000,00 zł, na cele konsumpcyjne kredytobiorcy w kwocie 30,872,10 zł oraz na spłatę trzech opisanych w umowie zobowiązań finansowych kredytobiorcy.

W § 1 ust. 1 umowy wskazano również, że w dniu wypłaty saldo jest wyrażone w walucie, do której indeksowany jest kredyt według kursu kupna waluty do której indeksowany jest kredyt, podanego w tabeli kursów kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez (...) Bank S.A., opisanej szczegółowo w § 17, następnie saldo walutowe przeliczane jest dziennie na złote polskie według kursu sprzedaży waluty do której indeksowany jest kredyt, podanego w tabeli kursów kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez (...) Bank S.A., opisanej szczegółowo w § 17.

Zgodnie z §1 ust. 5 i § 10 umowy spłata kredytu wraz z odsetkami miała nastąpić w 300 równych miesięcznych ratach kapitałowo odsetkowych, nie później niż w tym samym dniu kalendarzowym każdego miesiąca, w którym nastąpiła wypłata I transzy kredytu.

Oprocentowanie kredytu, zgodnie z § 8 ust. 1 umowy miało być zmienne i ulegać zmianie w tym samym dniu kalendarzowym, w jakiej nastąpiła wypłata pierwszej transzy kredytu najbliższego miesiąca następującego po ostatniej zmianie indeksu L3. Szczegółowy sposób wyliczenia indeksu L3 został określony w § 8 ust. 2 umowy.

Zgodnie z § 2 ust. 1 i ust. 2 umowy, oprocentowanie kredytu na dzień sporządzania umowy wynosiło 6,540 % w skali roku i stanowiło sumę niezmiennej marży Banku w wysokości 2,520 % oraz aktualnie obowiązującego indeksu L3 oraz 1,25% punktu procentowego do czasu przedstawienia przez kredytobiorcę odpisu z księgi wieczystej nieruchomości, zawierającej prawomocny wpis hipoteki na rzecz Banku.

Zgodnie z § 7 ust. 1 i 4 umowy, wypłata kredytu miała nastąpić w czterech transzach, zgodnie z załącznikiem A do umowy, w terminie nie dłuższym niż 5 dni roboczych po spełnieniu przez kredytobiorcę warunków opisanych szczegółowo w § 4 umowy i otrzymaniu przez bank wniosku o wypłatę, sporządzonego prawidłowo przez kredytobiorcę na formularzu. Refinansowane kredytem zobowiązania finansowe miały zostać wypłacone na rachunki bankowe wierzycieli kredytobiorcy. Zgodnie z § 7 ust. 2 umowy, każdorazowo wypłacona kwota złotych polskich, miała zostać przeliczona na walutę, do której indeksowany jest kredyt według kursu kupna waluty kredytu podanego w tabeli kursów kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez (...) Bank S.A. obowiązującego w dniu dokonania wypłaty przez bank.

Dodatkowo umowa w § 9 ust. 7 przewidywała, że wszelkie opłaty i prowizje podawane są w walucie, do której indeksowany jest kredyt, a ich zapłata odbywa się poprzez doliczenie opłaty do raty, chyba że strony podejmą odmienne ustalenia w tym zakresie .

Zgodnie z treścią § 10 ust. 6 umowy, rozliczenie każdej wpłaty dokonanej przez kredytobiorcę, miało następować według kursu sprzedaży waluty, do której indeksowany jest kredyt, podanego w tabeli kursów kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez (...) Bank S.A. obowiązującego w dniu wpływu środków do banku.

W celu zabezpieczenia kredytobiorca ustanowił na nieruchomości na rzecz Banku hipotekę kaucyjną w złotych polskich do kwoty stanowiącej 170% kwoty kredytu określonej w § 1 ust. 1 umowy. Hipoteka ta miała zabezpieczać spłatę kapitału kredytu, odsetek, opłat, prowizji i innych należności mogących powstać w wykonaniu umowy, w szczególności różnic kursowych (§12 ust. 1 umowy).

Zgodnie z §13 umowy kredytobiorca został objęty ochroną ubezpieczeniową w zakresie ubezpieczenia na życie orasz na wypadek trwałej i całkowitej niezdolności do pracy.

Dodatkowo w § 17 umowy wskazano, że:

-

do rozliczenia transakcji wypłat i spłat kredytu stosowane są odpowiednio kursy kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez (...) Bank S.A. walut zawartych w ofercie banku obowiązujące w dniu dokonania transakcji,

-

kursy kupna określa się jako średnie kursy złotego do danych walut ogłoszone w tOabeli kursów średnich NBP minus marża kupna,

-

kursy sprzedaży określa się jako średnie kursy złotego do danych walut ogłoszone w tabeli kursów średnich NBP plus marża sprzedaży,

-

do wyliczenia kursów kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez (...) Bank S.A. stosuje się kursy złotego do danych walut ogłoszone w tabeli kursów średnich NBP w danym dniu roboczym skorygowane o marże kupna/sprzedaży (...) Bank S.A.,

-

obowiązujące w danym dniu roboczym kursy kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez (...) Bank S.A. walut zawartych w ofercie Banku określane są przez Bank po godz. 15:00 poprzedniego dnia roboczego i wywieszane są w siedzibie Banku oraz publikowane są na stronie internetowej (...) Bank S.A. ( (...)

(dowód: bezsporne, umowa kredytu z załącznikami k. 72 - 80)

Kredyt został wypłacony w okres od 09.04.2008 r. do 14.07.2008 r., w pięciu transzach:

I.  13 736,33 zł stanowiące równowartość kwoty 29 127,89 CHF po kursie 2,1205;

II.  14823,83 zł stanowiące równowartość kwoty 30.872,11 CHF po kursie 2,2,0826;

III.  12.144,77 zł stanowiące równowartość kwoty 25.000,01 CHF po kursie 2,0585;

IV.  6.137,38 zł stanowiące równowartość kwoty 12.500,00 CHF po kursie 2,0367;

V.  6.402,70 zł stanowiące równowartość kwoty 12.499,99 CHF po kursie 1,9523.

Kredytowane zostały także koszty kredytu w wysokości 1.722,74 zł, stanowiące

równowartość 3.653,07 CHF po kursie 2,1205.

(dowód: zestawienie za okres od 09.04.2008 r. do 15.01.2020 r. k. 90-93)

Pismem z dnia 16.06.2010 r. powód złożył rezygnację z ubezpieczenia od ryzyka utraty stałego źródła dochodu, która została przez bank uwzględniona.

(dowód: rezygnacja z ubezpieczenia od ryzyka utraty stałego źródła dochodu k. 269, pismo pozwanego k. 270)

Pismem z dnia 27.01.2011 r. powód wniósł o udzielnie mu wakacji kredytowych na miesiąc luty 2011 r., który to wniosek został przez bank uwzględniony.

(dowód: wniosek k. 271, pismo pozwanego k. 272)

W latach 2012 - 2014 powód składał kolejne wnioski o udzielenie mu wakacji kredytowych, a wnioskiem z dnia 14.09.2015 r, wystąpił o restrukturyzację kredytu i wniósł o zawieszenie spłaty kapitału na okres 12- tu miesięcy.

(dowód: wnioski k. 273 - 279)

W dniu 29.09.2015 r. powód zawarł z Bankiem (...) S.A. z siedzibą w G. aneks do wyżej opisanej umowy kredytu, na mocy którego strony postanowiły zrestrukturyzować zobowiązanie wynikające z tego kredytu poprzez zmianę sposobu spłaty rat kredytowych, polegającą na spłacie w miesiącach od października 2015 r. do września 2016 r. wyłącznie odsetek od naliczonych rat kredytowych, przy czym kredytobiorca oprócz raty odsetkowej zobowiązany został do uiszczania opłat i prowizji związanych z zaciągniętym kredytem, zgodnie z Tabelą Opłat i Prowizji oraz składkę ubezpieczeniową, jeżeli obowiązek jej zapłaty wynikał z umowy. W aneksie zastrzeżono, że wysokość raty odsetkowej zależna jest od indeksu L3, o którym mowa w § 8 umowy kredytu. Spłat kredytobiorca miał dokonywać zgodnie z harmonogramem, stanowiącym załącznik do aneksu.

(dowód: aneks wraz z harmonogramem k. 81 -85)

Powód nie miał zdolności kredytowej w PLN, dlatego zdecydował się na kredyt w CHF. Powód był zapewniany, że kurs franka może zmienić się nieznacznie. Powód spłacał kredyt w złotówkach, po uprzednim ustaleniu telefonicznie z centralą banku, jaki jest w danym dniu kurs franka. Przed podpisaniem umowy powód bezskutecznie próbował negocjować kurs franka, chciał go pozostawić na nie zmienionym poziomie.

Pracownicy pośrednika finansowego, którzy w ramach współpracy z G. M. Bank pośredniczyli w zawieraniu umów kredytu, nie mieli praktyki informowania klientów o możliwości zmiany kursu wskazanego w umowie. Nie mieli również obowiązku informowania klientów o skali ryzyka związanego z podpisaniem umowy kredytu.

Powód pouczony przez sąd konsekwencjach stwierdzenia nieważności umowy, konsekwentnie zażądał jej unieważnienia.

(dowód: zeznania powoda k. 818, zeznania świadka J. K. k. 783 - 784, zeznania świadka M. S. k. 817)

Roszczenie powoda o ustalenie, że umowa umowy kredytu nr (...) z dnia 07.04.2008 r. jest nieważna, zasługiwało na uwzględnienie.

Między stronami bezsporny był fakt zawarcia umowy kredytu określonej treści, którą obrazuje dołączona przez obie strony do akt kopia umowy.

Sąd ustalił stan faktyczny na podstawie dołączonych do akt dokumentów, a nadto w oparciu o zeznania świadka M. S., J. K. i powoda, nie znajdując podstaw do podważenia ich wiarygodności, przy czym zeznania świadka M. S. nie wniosły do sprawy nic istotnego, za wyjątkiem okoliczności, że powód nie posiadał zdolności kredytowej do zaciągnięcia kredytu w PLN. Świadek nie pamiętała dokładnie okoliczności towarzyszących zawieraniu umowy kredytu przez powoda i stosowanych przez pozwanego procedur.

Ostatecznie powód w pierwszej kolejności domagał się ustalenia nieważności umowy kredytu nr (...) z dnia 07.04.2008 r. zawartej z poprzednikiem pozwanego (...) Bank S.A. Tytułem roszczenia ewentualnego żądał ustalenia wobec niego bezskuteczności postanowień § 1 ust. 1, § 7 ust. 2 , § 10 ust. 6, § 17 oraz § 2 ust. 1 i 2 umowy kredytu.

Mając na uwadze tak sformułowane żądania pozwu, w pierwszej kolejności należy wskazać, że powód ma interes prawny w żądaniu ustalenia nieważności umowy czy bezskuteczności poszczególnych jej postanowień na podstawie art. 189 k.p.c.

Zgodnie z art. 189 k.p.c. można domagać się stwierdzenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, jeżeli strona ma w tym interes prawny, rozumiany jako obiektywną potrzebę usunięcia wątpliwości lub niepewności co do istnienia lub charakteru stosunku łączącego ją z inną stroną. Przyjmuje się, że interesu w wytoczeniu powództwa o ustalenie nie ma, jeżeli swój cel strona może osiągnąć formułując dalej idące żądanie, które będzie czynić zadość jej potrzebom, np. w formie żądania zwrotu świadczeń spełnionych na podstawie nieistniejącego lub nieważnego stosunku prawnego. Jednak w okolicznościach rozpoznawanej sprawy sformułowanie takiego roszczenia nie doprowadzi do usunięcia niejasności i wątpliwości co do stosunku prawnego i nie zakończy definitywnie sporu na wszystkich płaszczyznach tego stosunku oraz nie zapobiegnie ewentualnym sporom w przyszłości, stąd sytuacja powoda nie zostanie jednoznacznie określona.

Interes prawny powoda, w wystąpieniu z żądaniem pozwu polega na prawie do definitywnego usunięcia niepewności prawnej. Ustalenie nieważności zawartej przez strony umowy o kredyt eliminuje niepewność co do tego, na jakich zasadach będą miały miejsce ostateczne rozliczenia pomiędzy nimi, co usunie obiektywny stan niepewności prawnej, kreujący interes prawny w rozumieniu art. 189 k.p.c., który to interes musi tu być rozumiany szeroko. Wskazana ocena jest już w zasadzie utrwalona w orzecznictwie Sądów Apelacyjnych dotyczącym tzw. „kredytów frankowych” i nie budzi wątpliwości.

Przyjęcie przez Sąd istnienia interesu prawnego po stronie powoda, co do żądań sformułowanych w pozwie, implikuje w dalszej kolejności dokonanie oceny ważności zawartej pomiędzy stronami umowy i jej rzeczywistego charakteru, a następnie przeprowadzenie analizy umowy kredytowej w zakresie zawarcia w niej klauzul abuzywnych dotyczących mechanizmu indeksacji i ewentualnego wpływu wyżej wymienionych klauzul na dalszy byt prawny całej umowy bądź jej poszczególnych postanowień.

Zgodnie z art, 58 § 1-3 kc nieważna jest czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Nieważna jest też czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko część czynności prawnej, czynność pozostaje w mocy co do pozostałych części, chyba że z okoliczności wynika, iż bez postanowień dotkniętych nieważnością czynność nie zostałaby dokonana.

Kredyt udzielony powodowi miał charakter kredytu indeksowanego. Kwota kredytu była ustalona w PLN i dopiero w efekcie zabiegu waloryzacyjnego przeliczono ją na CHF. Fakt zawarcia umowy kredytu indeksowanego do CHF co do zasady nie był między stronami sporny. Sąd w zakresie treści umowy i czynności ją poprzedzających oparł się na dokumentach złożonych przez obie strony, w tym umowie kredytu, jak również zeznaniach powoda. Sporne były natomiast między stronami określone postanowienia umowy kredytu oraz inne okołokontraktowe czynności wzajemne stron.

Zgodnie z art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe, przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności; strony umowy, kwotę i walutę kredytu, cel, na który kredyt został udzielony, zasady i termin spłaty kredytu, wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany, sposób zabezpieczenia spłaty kredytu, zakres uprawnień banku związanych z kontrolą wykorzystania i spłaty kredytu, terminy i sposób postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych, wysokość prowizji, jeżeli umowa ją przewiduje, warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy.

Zawarta przez strony umowa jest właśnie taką umową kredytu. W jej wykonaniu bank udostępnił kredytobiorcy określoną sumę kredytową w złotych. Kredytobiorca był natomiast zobowiązany do jej zwrotu w ratach kredytowych, z odsetkami i należnościami okołoumownymi. Zawarte w niej były essentialia negotii umowy kredytowej. Bank udzielał kredytu w kwocie 110,000,00 zł, a kredytobiorca miał go zwrócić uiszczając 300 miesięcznych rat kapitałowo-odsetkowych.

Na ocenę postanowień umowy nie ma wpływu fakt, że kwota udzielonego kredytu miała być indeksowana kursem waluty obcej przez przeliczenie wysokości sumy kredytowej wypłaconej w walucie polskiej na walutę obcą, ustalenie rat spłaty w walucie obcej i następnie przeliczanie wartości konkretnych spłat dokonywanych w walucie polskiej na walutę obcą i odpowiednie do tego określanie wysokości pozostałego do spłaty zadłużenia w tej właśnie walucie (CHF).

Art. 358 ¹ § 2 kc wprost przewiduje możliwość zastrzeżenia w umowie, że wysokość zobowiązania, którego przedmiotem od początku jest suma pieniężna, zostanie ustalona według innego niż pieniądz miernika wartości. W orzecznictwie sądowym zgodnie przyjmuje się przy tym, że w omawianym przepisie chodzi o pieniądz polski, a innym miernikiem wartości może być również waluta obca (wyroki SN w sprawie I CSK 4/07, I CSK 139/17, uzasadnienie wyroku SN w sprawie V CSK 339/06).

Postanowienia umowy wyraźnie wskazują, że bank udziela kredytu w złotych polskich, a jego spłata następuje przez pobieranie należnych rat z rachunku prowadzonego również w tej walucie. Stąd nie budzi wątpliwości Sądu, że strony zamierzały zawrzeć umowę kredytu bankowego w tej właśnie walucie, która była jednocześnie walutą zobowiązania, jak i jego wykonania.

Umowa stron zawiera zatem elementy przedmiotowo istotne, które mieszczą się w konstrukcji umowy kredytu bankowego i stanowią jej w pełni dopuszczalny oraz akceptowany przez ustawodawcę wariant, o czym świadczy nadto wyraźne wskazanie tego rodzaju kredytów (indeksowanych i denominowanych) w treści art. 69 ust. 2 pkt 4a i ust. 3 prawa bankowego oraz wprowadzenie art. 75b prawa bankowego, na podstawie nowelizacji tej ustawy, które to zmiany weszły w życie z dniem 26 sierpnia 2011 r.

Istotą kredytu indeksowanego - z którym mamy do czynienia na gruncie rozpoznawanej sprawy - jest dodatkowo to, że strony umówiły się, że kwota kapitału kredytu wyrażona początkowo w walucie polskiej (110.000,00 zł) zostanie, w drodze indeksacji, przeliczona na walutę obcą i oprocentowana w sposób wskazany z umowie. Powód wnioskował o kredyt określając jego kwotę jako indeksowaną do waluty wymienialnej, tj. franka szwajcarskiego (CHF), który został wypłacony zgodnie z umową w złotówkach, a wysokość zadłużenia w walucie kredytu CHF, obliczana była według kursu kupna waluty względem waluty krajowej, tj, złotych polskich, w momencie wypłaty środków pieniężnych (§ 7 ust. 2 umowy). W momencie wypłaty kredytu w złotówkach, po stronie powoda powstało zatem zobowiązanie do zwrotu równowartości tej kwoty w walucie indeksacji.

W świetle postanowień umowy kredytu, zawartej pomiędzy stronami, nie budzi wątpliwości, że strony zgodnie postanowiły, że kredyt adekwatnie do postulatu powoda zostanie mu udzielony i wypłacony w złotych polskich i w tej samej walucie będzie odbywała się jego spłata, przy założeniu jednak, że w obu przypadkach będzie on indeksowany do kursu waluty obcej, czyli franka szwajcarskiego.

Mając na uwadze powyższe, należy przyjąć, że faktyczna wysokość zobowiązania powoda była im znana w chwili podpisywania umowy. W umowie kredytu podpisanej w dniu 3.04.2008 r. kwota kredytu została określona w § 1 ust. la umowy na kwotę 110.000,00 zł. Kredytobiorca zobowiązany był do zwrotu tego świadczenia (udzielonego i wykorzystanego kredytu), tyle że według wartości ustalonej w klauzuli indeksacyjnej, dopuszczalnej z punktu widzenia art. 69 Prawa bankowego. W sposób oczywisty jest to związane z ryzykiem, że na przestrzeni obowiązywania umowy dojdzie do zmiany wartości tej waluty w porównaniu do polskiego złotego. Ryzyko to rekompensowane jest niższym oprocentowaniem tego typu kredytów. Różnica pomiędzy kursem kupna, a kursem sprzedaży waluty jest też oczywista dla każdego przeciętnego konsumenta. W tym miejscu powołać się można na stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w uzasadnieniu wyroku z dnia 24 maja 2012r.,(sygn. akt II CSK 429/11), z którego wynika, że biorący kredyt, zwłaszcza długoterminowy z przeliczeniem zobowiązań okresowych (rat spłacanego kredytu) według umówionej waluty (klauzula walutowa), ponosi ryzyko polegające albo na płaceniu mniejszych rat w walucie kredytu, albo większych, niż to wynika z obliczenia w tej walucie, gdyż na wysokość każdej raty miesięcznej wpływa wartość kursowa waluty kredytu w stosunku do waloryzacji tego kredytu. Oznacza to, że w umowę kredytu bankowego, co do zasady, wpisana jest niepewność, co do wielkości ostatecznych kosztów udzielonego kredytu, które wiążą się z jego udzieleniem i które ostatecznie obciążą kredytobiorcę.

W ocenie Sądu, wykorzystanie mechanizmu indeksacji, co do zasady nie narusza ani natury prawa bankowego, ani przepisów Prawa Bankowego. Nowelizacja Prawa Bankowego z dnia 29 lipca 2011 r. także dopuszcza zawieranie umów kredytów indeksowanych do walut, jednak od tego czasu w przypadku umowy o kredyt denominowany lub indeksowany do waluty innej niż waluta polska, essentialia negotii umowy stanowi też zawarcie szczegółowych zasad określania sposobów i terminów ustalania kursu wymiany walut, na podstawie którego w szczególności wyliczana jest kwota kredytu, jego transz i rat kapitałowo-odsetkowych oraz zasad przeliczania na walutę wypłaty albo spłaty kredytu (art. 69 ust. 2 pkt 4a). Umowy kredytów indeksowanych do waluty obcej mogły i nadal mogą funkcjonować w obrocie i same w sobie nie są sprzeczne z powszechnie obowiązującymi przepisami ustawy - prawo bankowe.

Wszystkie przedstawione powyżej okoliczności, pozwalają przyjąć, że powód miał świadomość nie tylko rodzaju zawartej z pozwanym bankiem umowy kredytu, ale także związanych z tym konsekwencji prawnych i finansowych.

Nadto wskazać należy, że umowa stron jest dopuszczalna w świetle treści art. 353 ¹ kc, zgodnie z którym strony zawierając umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.

Istota zawartej przez strony umowy polegała na stworzeniu przez Bank możliwości wykorzystania przez powoda określonej kwoty pieniędzy w walucie polskiej z obowiązkiem zwrotu w określonym czasie jej równowartości wyrażonej przez odniesienie do miernika w postaci kursu waluty szwajcarskiej. Brak przy tym podstaw do przyjęcia, że był to kredyt w walucie obcej, niezależnie od tego, w jaki sposób, z jakich źródeł i w jakiej walucie powód pozyskiwał środki na spłacenie pozwanemu kwoty kredytu, a nadto jak pozwany księgował te kredyty w swoich księgach rachunkowych po ich udzieleniu, skoro przedmiotem zobowiązań obu stron od początku była waluta polska.

Ryzyko zmiany kursu waluty obcej, przyjętej jako miernik wartości świadczenia w walucie polskiej, z zasady może wywoływać konsekwencje dla obu stron - w przypadku podwyższenia kursu, podwyższając wartość zobowiązania kredytobiorcy w stosunku do pierwotnej kwoty wyrażonej w walucie wypłaty, a w przypadku obniżenia kursu - obniżając wysokość jego zadłużenia w tej walucie, a tym samym obniżając wysokość wierzytelności Banku z tytułu spłaty kapitału kredytu w stosunku do kwoty wypłaconej.

Mając na uwadze powyższe nie sposób uznać, aby konstrukcja umowy kredytu indeksowanego kursem waluty obcej była sprzeczna z prawem lub zasadami współżycia społecznego, skoro ryzyko takiego ukształtowania stosunku prawnego obciąża, co do zasady, obie strony. Nie ma również przeszkód, by strony w umowie określiły sposób ustalania kursu dla uniknięcia wątpliwości na tym tle w toku wykonywania umowy. Umowy tego rodzaju wiążą się ze znacznym ryzykiem dla kredytobiorców, ale na poziomie porównywalnym z niewątpliwie dopuszczonym przez prawo kredytem walutowym, wypłacanym i spłacanym w CHF. Powód, zawierając umowę kredytu, nie znajdował się w nietypowej sytuacji, w szczególności nie działał w warunkach konieczności finansowej.

Zamieszczenie postanowień w tym zakresie samo w sobie nie narusza zatem przepisów prawa, zasad współżycia społecznego, ani nie jest sprzeczne z naturą zobowiązania kredytowego.

Odnosząc się z kolei do podniesionych przez powoda zarzutów dotyczących niedozwolonego charakteru poszczególnych postanowień umowy należy wskazać, co następuje:

Kwestionowane przez powoda postanowienia zostały zawarte w § ł ust. 1, § 7 ust. 2, § 10 ust. 6 i § 17 umowy.

W § 1 ust, 1 umowy w części wskazującej, że „w dniu wypłaty saldo jest wyrażane w walucie do której indeksowany jest kredytu według kursu kupna waluty do której indeksowany jest kredyt, podanego w Tabeli kursów kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez (...) Bank S.A., opisanej szczegółowo w § 17, następne saldo walutowe przeliczanej jest dziennie na złote polskie według kursu sprzedaży waluty do której indeksowany jest kredyt, podanego w Tabeli kursów kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez (...) Bank S.A., opisanej szczegółowo w §17”.

W § 7 ust. 2 umowy w części wskazującej, że „każdorazowo wpłacona kwota złotych polskich, zostanie przeliczona na walutę do której indeksowany jest kredyt według kursu kupna waluty kredytu podanego w Tabeli kursów kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez (...) Bank S.A., obowiązującego w dniu dokonania wypłaty przez Bank”.

W § 10 ust. 6 umowy w brzmieniu „rozliczenie każdej spłaty dokonanej przez kredytobiorcę, będzie następować według kursu sprzedaży waluty do której jest indeksowany kredyt, podanego w Tabeli kursów kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez (...) Bank S.A. obowiązującego w dniu wpływu środków do banku”.

W § 17 ust. 1 - 5 umowy w brzmieniu „do rozliczania transakcji wypłat i spłat kredytów stosowane są odpowiednio kursy kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez (...) Bank S.A. walut zawartych w ofercie Banku obowiązujące w dniu dokonania transakcji. Kursy kupna określa się jako średnie kursy złotego do danych walut ogłoszone w tabeli kursów średnich NBP minus marża kupna. Kurs sprzedaży określa się jako średnie kursu złotego do danych walut ogłoszone w tabeli kursów średnich NBP plus marża sprzedaży. Do wyliczenia kursów kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez (...) Banku S.A. stosuje- się kursy złotego do danych walut ogłoszone w tabeli kursów średnich NBP w danych dniu roboczym skorygowane o marże (...) Banku S.A. Obowiązujące w danym dniu roboczym kursy kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez (...) Bank S.A. walut zawartych w ofercie Banku określane są przez Bank po godz. 15.00 poprzedniego dnia roboczego i wywieszane są w siedzibie banku oraz publikowane na stronie internetowej (...) Bank S.A. ( (...)

Zawarty w umowie z konsumentem sposób ustalania kursu waluty indeksacyjnej przyjmowanego do rozliczeń umowy może być przedmiotem oceny, czy nie stanowi postanowienia niedozwolonego. Zgodnie bowiem z art. 385 ¹ kc postanowienia umowy zawieranej z konsumentem, które kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami lub rażąco naruszając jego interesy, nie są wiążące, jeżeli nie zostały uzgodnione indywidualnie. Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny (§1). Nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu, co w szczególności odnosi się do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta (§ 3). Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem „wszelkie klauzule sporządzone z wyprzedzeniem będą klauzulami pozbawionymi cechy indywidualnego uzgodnienia i okoliczności tej nie niweczy fakt, że konsument mógł znać ich treść”, przy czym uznanie, że treść danego postanowienia umownego została indywidualnie uzgodniona wymagałoby wykazania, że „konsument miał realny wpływ na konstrukcję niedozwolonego (abuzywnego) postanowienia wzorca umownego”, a „konkretny zapis był z nim negocjowany” (vide wyrok SA w Warszawie z 14 czerwca 2013 r. w sprawie VI ACa 1649/12 oraz wyrok SA w Poznaniu z 6 kwietnia 2011 r. w sprawie I ACa 232/11).

Mając na uwadze powyższe niezbędne jest ustalenie czy opisane wyżej postanowienia dotyczą świadczeń głównych stron czy tylko się do nich pośrednio odnoszą.

Przez „główne” świadczenia stron należy przede wszystkim rozumieć te, które są objęte postanowieniami przedmiotowo istotnymi danej umowy nazwanej (tak też M. Jagielska, Niedozwolone klauzule; M. Bednarek, P. Mikłaszewicz, w: System PrPryw, t. 5, 2019, s. 804; ponadto wyr. SN z 8.6.2004 r., I CK 635/03, Legalis; wyr. SA w Warszawie z 29.12.2010 r., VI ACa 403/10, Legalis). W praktyce oznaczać to będzie najczęściej postanowienia "określające" cenę albo wynagrodzenie (przede wszystkim wysokość), na co przepis wprost wskazuje, oraz "określające" świadczenie wzajemne przedsiębiorcy (towar, usługę). Przy ustalaniu, czy dane postanowienie określa "główne" świadczenie strony, zwłaszcza w przypadku umów nienazwanych, za użyteczne należy uznać dokonane w polskiej doktrynie rozróżnienie świadczeń "głównych" i "ubocznych" (zob, np. Radwański, Olejniczak, Zobowiązania 2014, s. 49). Na tej podstawie wypada np. uznać, że postanowienie dotyczące odsetek należnych w przypadku opóźnienia zapłaty ceny nie "określa" świadczenia głównego w postaci ceny, tylko dotyczy świadczenia ubocznego. Podobnie rzecz się przedstawia, gdy chodzi o klauzule, których zastosowanie wywiera wpływ na wysokość świadczenia "głównego", np. klauzule waloryzacyjne (tak M. Jagielska, Niedozwolone klauzule; M. Bednarek, P, Mikłaszewicz, w; System PrPryw, t. 5, 2019, s. 806; zob. też post. SN z 6.1.2005 r., III CZP 76/04, Prok. i Pr. 2005, Nr 11, poz. 40; uchw. SN z 29.6.2007 r„ III CZP 62/07, OSNC 2008, Nr 7-8, poz. 87; wyr. SA w Warszawie z 16.1.2019 r., V ACa 814/17, Legalis; odmiennie K. Zagrobelny, w: Gniewek, Machnikowski, Komentarz KC 2017, s. 743). Zakres zastosowania wyłączenia ogranicza także, fakt posłużenia się przez ustawodawcę terminem "postanowienie określające główne świadczenie", a nie "dotyczące" takiego świadczenia. Ten ostatni termin wydaje się szerszy. Nie jest zatem zasadne stawianie znaku równości między tymi terminami (tak Łętowska, Ochrona 2001, s. 99); zob. też wyr. TSUE z 30.4.2014 r. (C-26/13, Árpád Kásler i Hajnalka Kásleme Rábai v. OTP Jelzálogbank Zrt, EU:C:2014:282). Powyższe oznacza, że sformułowanie "postanowienia określające główne świadczenia stron" należy co do zasady rozumieć wąsko (por. wyr, SA w Łodzi z 20,7.2017 r., I ACa 1512/15, orzeczenia.ms.gov.pl; wyr. SN z 8.6.2004 r., I CK 635/03, Legalis; wyr. SA w Katowicach 20.12.2017 r., I ACa 538/17, Legalis. Ponadto zob. wyr. SN z 8.11.2012 r., I CSK 49/12, Legalis, oraz wyr. SN z 4.11.2011 r., I CSK 46/11, Legalis, w których przyjęto, że zasięg pojęcia "świadczenie główne" musi być zawsze ustalany in casu z uwzględnieniem wszystkich postanowień oraz celu zawieranej umowy) (patrz: KC T. I red. Pietrzykowski 2020, wyd. 10/Popiołek).

W związku ze stanowiskiem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE), zajętym w wyroku z dnia 3 października 2019 r. w sprawie C-260/18 na tle wykładni dyrektywy 93/13/EWG, i podtrzymanym tam poglądem dotyczącym natury klauzul wymiany (indeksacyjnych), które wprowadzając do umów kredytowych ryzyko kursowe, określają faktycznie główny przedmiot umowy (pkt 44 powołanego wyroku), postanowienia w tym zakresie podlegają kontroli w celu stwierdzenia, czy nie mają charakteru niedozwolonego, jeżeli nie zostały sformułowane jednoznacznie (art. 3851 § 1 zd, drugie kc). W przypadku uznania ich za niedozwolone konieczne staje się również rozważenie skutków tego stanu rzeczy.

W rozpoznawanej sprawie bezsporne było między stronami, że powód zawarł umowę kredytu jako konsument w rozumieniu art. 22 ¹ kc Wynikało to wprost z celu umowy oraz nie była ta okoliczność kwestionowana przez pozwanego na żadnym etapie.

Przechodząc do oceny postanowień wskazywanych przez powoda jako niedozwolone, wskazać trzeba, że postanowienia § 1 ust. 1, § 7 ust. 2, § 10 ust. 6, § 17 dotyczyły tzw. mechanizmu indeksacji. Przewidywały, że wysokość zobowiązania stron będzie wielokrotnie przeliczana z zastosowaniem dwóch rodzajów kursu waluty indeksacyjnej. Kwota kredytu wypłaconego w PLN miała zostać przeliczona na CHF według kursu kupna tej waluty opublikowanej w Tabeli kursów kupna/sprzedaży (§ 7 ust. 2 umowy). Następnie rozliczanie każdej wpłaty dokonanej przez powoda miało być dokonywane według kursu sprzedaży waluty do której indeksowany był kredyt (§10 ust. 6 umowy).

Mechanizm ustalania kursu został opisany w § 17 umowy, zgodnie z którym:

-

do rozliczenia transakcji wypłat i spłat kredytu stosowane są odpowiednio kursy kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez (...) Bank S.A. walut zawartych w ofercie banku obowiązujące w dniu dokonania transakcji,

-

kursy kupna określa się jako średnie kursy złotego do danych walut ogłoszone w tabeli kursów średnich NBP minus marża kupna,

-

kursy sprzedaży określa się jako średnie kursy złotego do danych walut ogłoszone w tabeli kursów średnich NBP plus marża sprzedaży,

-

do wyliczenia kursów kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez (...) Bank S.A. stosuje się kursy złotego do danych walut ogłoszone w tabeli kursów średnich NBP w danym dniu roboczym skorygowane o marże (...) Bank S.A.,

- obowiązujące w danym, dniu roboczym kursy kupna/sprzedaży dia kredytów hipotecznych udzielanych przez (...) Bank S.A. walut zawartych w ofercie Banku określane są przez Bank po godz. 15:00 poprzedniego dnia roboczego i wywieszane są w siedzibie Banku oraz publikowane są na stronie internetowej (...) Bank S.A. ( (...)

W tym miejscu należy zwrócić uwagę, że w umowie łączącej strony, nie został wyjaśniony mechanizm ustalania marży kupna/sprzedaży, W żaden sposób nie wskazano, jak obliczona jest marża, co oznacza, że pozwany miał swobodę w zakresie jej ustalania. W ocenie Sądu Okręgowego nie ulega wątpliwości, że umowa stron została zawarta na podstawie wzoru opracowanego i stosowanego przez Bank. Powód mógł wybrać rodzaj kredytu, który najbardziej mu odpowiadał, uzgodnić kwotę kredytu w walucie polskiej, natomiast nie uzgadniano z nim wszystkich pozostałych postanowień, w szczególności nie uzgadniano kwestii wysokości marży kupna/sprzedaży. Jak wskazał świadek J. K., przy kwocie kredytu niższej niż 500.000,00 zł, nie spotkał się z decyzja o obniżeniu marży i nie pamiętał czy w symulacjach dotyczących kredytu, była informacja dotycząca wysokości marży. Pamiętał natomiast, że w symulacjach był średni kurs NBP, a klienci decyzję o zawarciu umowy kredytu podejmowali na podstawie informacji o kosztach z kalkulatora. Powód nie pamiętał jakie informacje o kredycie mu przekazywano, za wyjątkiem wysokości aktualnego kursu franka i zapewnieniach, że może się on zmienić nieznacznie. Również świadek M. S. nie wskazywała, aby informowała powoda o sposobie ustalania wysokości marży i ustalała z nim indywidualnie warunki umowy.

Mając na uwadze powyższe w ocenie, Sądu strona powodowa wykazała, że postanowienia umowne nie były z nią uzgodnione indywidualnie w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 i 3 kc, a postanowienia odwołujące się do marży i możliwości jej samodzielnego ustalania w ramach tabeli zdefiniowanej w § 17 były sprzeczne z dobrymi obyczajami i naruszały rażąco interesy strony powodowej w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 kc. Takie rozwiązania dawały bowiem Bankowi, czyli tylko jednej ze stron stosunku prawnego, możliwość przerzucenia na kredytobiorców ryzyka wynikającego z bankowego ustalenia wysokości kursów waluty indeksacyjnej i pozostawiały mu w istocie, poprzez ukształtowanie kursu waluty CHF, określoną swobodę w zakresie ustalania wysokości jej zadłużenia przez dowolną i pozbawioną jakichkolwiek czytelnych i obiektywnych kryteriów możliwość ustalania kursu przyjmowanego do rozliczenia spłaty kredytu. Przyznanie sobie przez pozwanego we wskazanym postanowieniu § 17 jednostronnej kompetencji do swobodnego ustalania marży, a tym samym kursów przyjmowanych do wykonania umowy prowadzi do wniosku, że postanowienia w tym zakresie były sprzeczne z. dobrymi obyczajami i naruszały rażąco interesy powoda w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 kc, oceniane na datę zawarcia umowy (art. 385 ² kpc - por. uchwała SN z 20.06,2018 r. w sprawie III CZP 29/17), Konsekwencją powyższego jest przyjęcie, że wskazane postanowienie umowy nie wiąże powoda, stosownie do art. 385 ¹ §1 kc.

Zgodnie z wiążącą wszystkie sądy Unii Europejskiej wykładnią dyrektywy 93/13/EWG dokonaną przez TSUE w powołanym już wyżej wyroku z dnia 3.10.2019 r. w sprawie C-260/18:

a)  w przypadku ustalenia, że w umowie zostało zawarte postanowienie niedozwolone w rozumieniu dyrektywy (którą implementowały do polskiego porządku prawnego przepisy art. 3851 i nast. kc), skutkiem tego jest wyłącznie wyeliminowanie tego postanowienia z umowy, chyba że konsument następczo je zaakceptuje,

a)  w drodze wyjątku możliwe jest zastosowanie w miejsce postanowienia niedozwolonego przepisu prawa o charakterze dyspozytywnym albo przepisem, który można by zastosować za zgodą stron, o ile brak takiego zastąpienia skutkowałby upadkiem umowy i niekorzystnymi następstwami dla konsumenta, który na takie niekorzystne rozwiązanie się nie godzi (pkt 48, 58 i nast. wyroku TSUE),

b)  nie jest możliwe zastąpienie postanowienia niedozwolonego przez odwołanie się do norm ogólnych prawa cywilnego, nie mających charakteru dyspozytywnego, gdyż spowodowałoby to twórczą interwencję, mogącą wpłynąć na równowagę interesów zamierzoną przez strony, powodując nadmierne ograniczenie swobody zawierania umów (dotyczy m.in. art. 56 k.c., art. 65 k.c. i art. 354 k.c. - por. w szczególności pkt 57-62 wyroku TSUE),

c)  w przypadku ustalenia, że wyeliminowanie postanowień niedozwolonych powoduje zmianę charakteru głównego przedmiotu umowy, nie ma przeszkód, aby przyjąć, zgodnie z prawem krajowym, że umowa taka nie może dalej obowiązywać (por. w szczególności pkt 41-45 wyroku TSUE),

d)  nawet jeżeli skutkiem wyeliminowania niedozwolonych postanowień miałoby być unieważnienie umowy i potencjalnie niekorzystne dla konsumenta następstwa, decyzja co do tego, czy niedozwolone postanowienia mają obowiązywać, czy też nie, zależy od konsumenta, który przed podjęciem ostatecznej decyzji winien być poinformowany o takich skutkach (por. w szczególności pkt 66-68 wyroku TSUE).

W tym miejscu należy odwołać się do również wyroku z dnia 29 kwietnia 2021 r. w sprawie C-19/20 Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, w którym wskazano, że wykładni art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13 należy dokonywać w ten sposób, że z jednej strony nie stoją one na przeszkodzie temu, by sąd krajowy usunął jedynie nieuczciwy element warunku umowy zawartej między przedsiębiorcą a konsumentem, w wypadku gdy odstraszający cel tej dyrektywy jest realizowany przez krajowe przepisy ustawowe regulujące korzystanie z niego, o ile element ten stanowi odrębne zobowiązanie umowne, które może być przedmiotem indywidualnej kontroli pod kątem nieuczciwego charakteru. Z drugiej strony przepisy te stoją na przeszkodzie temu, by sąd odsyłający usunął jedynie nieuczciwy element warunku umowy zawartej między przedsiębiorcą a konsumentem, jeżeli takie usunięcie sprowadzałoby się do zmiany treści tego warunku poprzez zmianę jego istoty, czego zbadanie należy do tego sądu.

Przenosząc powyższe uwagi na stan faktyczny niniejszej sprawy należy wskazać, że w ocenie Sądu wyeliminowanie z treści §, 17 umowy elementów marży kupna i marży sprzedaży skutkuje koniecznością wyeliminowania z umowy całego mechanizmu indeksacji. W świetle zapadłego w dniu 29 kwietnia 2021 r. orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w sprawie C 19-20 częściowe wykreślenie warunku nie jest możliwe w przypadku, gdy dwie części warunku umowy są powiązane w taki sposób, że wykreślenie jednej części miałoby wpływ na istotę pozostałej części. Istota mechanizmu zawartego w § 17 umowy sprowadzała się właśnie do przeliczania waluty na kurs kupna lub sprzedaży w zależności czy chodziło o wypłatę, czy spłatę kredytu. Pozbawienie tego mechanizmu elementu marży w sposób istotny zaburza jego istotę, co w konsekwencji w świetle aktualnie dokonanej wykładni przez Trybunał powoduje konieczność eliminacji całego mechanizmu indeksacji.

Eliminacja wyłącznie klauzul abuzywnych odnoszących się do mechanizmu indeksacji skutkowałaby tym, że przedmiotowa umowa w dalszym ciągu nadałaby się do wykonania, jednakże w umowie nie zostało w sposób precyzyjny określone oprocentowanie kredytu.

W § 2 ust. 1 umowy wskazano, że oprocentowanie kredytu na dzień sporządzenia umowy wynosi 6,540 % w skali roku i stanowi sumę marży Banku niezmiennej w okresie trwania umowy w wysokości 2,520% oraz aktualnie obowiązującego indeksu L3 oraz 1,25 punktu procentowego do czasu przedstawienia w banku odpisu z księgi wieczystej zawierającego prawomocny wpis hipoteki na rzecz banku. Po przedstawieniu powyższego dokumentu oprocentowanie miało zostać obniżone o 1,250 punktu procentowego. Zgodnie z § 8 ust, 2 pkt a umowy indeks L3 dla każdego kwartału kalendarzowego oblicza się jako arytmetyczną średnio stawek LIBOR 3m (dla lokat międzybankowych trzymiesięcznych), obowiązujących w dniach roboczych w okresie od 26 dnia miesiąca zamykającego kwartał poprzedzający ostatni kwartał kalendarzowy do 25 dnia miesiąca kończącego kwartał poprzedni. W umowie łączącej strony nie wskazano jednak jakie waluty dotyczy LIBOR 3M. Wskaźnik ten jest publikowany osobno dla każdej z walut indeksacyjnych. Jest różny dla każdej z nich w tym samym okresie. W umowie bank nie wskazał, że dotyczy on CHF. Nie sposób więc zastosować LIBORU z tej właśnie waluty. Wobec odpadnięcia mechanizmu indeksacji nie sposób domyślać się tej właśnie waluty, jako źródła odniesienia wskazanej stopy referencyjnej.

Z uwagi na brak sposobu określenia oprocentowania nie jest zachowany element odpłatności umowy kredytu, a ustalone raty w PLN nie dają się wyodrębnić. Eliminacyjny skutek pominięcia klauzul abuzywnych, przy zastosowanych zapisach umownych nie pozwala na dalsze wykonywanie umowy.

Stąd, w ocenie Sądu, umowa zawierająca tego rodzaju postanowienia, po usunięciu mechanizmu indeksacji nie może być wykonywana, ze względu na treść § 9 ust. 7 umowy „Wszelkie opłaty i prowizje podawane są w walucie do której indeksowany jest kredyt, a ich zapłata odbywa się poprzez doliczenie opłaty do raty, o której mowa w § 10 ust. 2, chyba że strony podejmą odmienne ustalenia w tym zakresie.” Powyższe postanowienie nie wskazuje wprost na rodzaj waluty, lecz jedynie na ^walutę do której indeksowany jest kredyt”. W efekcie, usunięcie mechanizmu indeksacji z umowy spowoduje, że kredyt przestaje być indeksowany do waluty obcej, a w umowie nie występuje zapis do którego § 9 ust. 7 umowy odsyła. Z tego względu, strony umowy mogą domyślać się jedynie, że walutą o której mowa to CHF. Umowa zawarta pomiędzy konsumentem, a przedsiębiorcą powinna być tak skonstruowana, aby zawierała precyzyjne i zrozumiałe postanowienia. W związku z powyższym należy ostatecznie skonstatować, że nie może być wykonywana, ponieważ główne świadczenie stron - oprocentowanie kredytu nie może zostać określone w sposób jednoznaczny. W takiej sytuacji utrzymanie umowy jest niemożliwe.

Sąd nie podzielił również stanowiska pozwanego o możliwości wprowadzenia spłaty kredytu po średnim kursie NBP, albowiem TSUE, na orzeczenia którego pozwany się powoływał w swojej argumentacji w wyroku z dnia 8 września 2022 r. w połączonych sprawach C-80/21, C-8I/21 i C 82/21 rozstrzygnął, że nieuprawnione jest zastąpienie klauzul abuzywnych przepisem dyspozytywnym prawa krajowego o charakterze ogólnym. Stanowisko powyższe sąd w niniejszym składzie podziała w całości i wskazuje dodatkowo, że skutkiem stosowania niedozwolonych klauzul nie może być zmiana charakteru umowy, albowiem umowa o kredyt indeksowany nie jest zwykłą umową o kredyt i nie można jej, jak wskazuje pozwany, uzupełnić w oparciu o treść art. 358 kc, czyli kursem średnim NBP, ponieważ przepis ten dotyczy świadczenia spełnionego w walucie obcej.

Przy pierwszym rozpoznaniu sprawy sąd dopuścił dowód z opinii biegłego z zakresu rachunkowości i księgowości, jednak okoliczności, na które dowód ten został przeprowadzony (k. 947 - 972) okazały się nieistotne dla rozstrzygnięcia sporu, z uwagi na zasadność roszczenia głównego. Niniejsze postępowanie ostatecznie wymagało ustalenia czy wskazywane przez powoda sporne postanowienia zawartej pomiędzy stronami umowy mają charakter abuzywny - a więc wymagało ustalenia czy są one sprzeczne z dobrymi obyczajami oraz rażąco naruszają interes konsumentów. Powyższe nie wymagało wiedzy specjalnej biegłego sądowego lecz opierało się na kwestii prawidłowego stosowania przepisów prawa, a analiza i ocena postanowień umownych w kontekście nom) prawnych należy do Sądu.

Z tych samych powodów sąd oddalił wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z zakresu bankowości i rachunkowości zawarty w odpowiedzi na pozew i podtrzymany w piśmie pozwanego z dnia 29.12.2022 r. i uznał, że dowód ten nie będzie przydatny dla rozstrzygnięcia, a zmierza jedynie do przedłużenia postępowania, tym bardziej, że co do tego dowodu pozwany nie sprecyzował jasno tezy dowodowej, ale rozpisując się szeroko na temat tego dowodu w odpowiedzi na pozew, skoncentrował się jedynie na odwoływaniu się do kolejnych punktów odpowiedzi, z których nie dało się w sposób precyzyjny ustalić, jakie fakty ma ten dowód wykazać. Również w piśmie z dnia 29.12.2022r. pozwany nie wskazał wspomnianej tezy dowodowej.

Dla rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie żadnego znaczenia nie miały dowody w postaci dołączonych do pisma pozwanego z dnia 29.12,2022 r. prywatnych opinii prawnych, albowiem zarówno w orzecznictwie ją i w literaturze ugruntowany jest pogląd, zgodnie ,z którym tzw. opinie prywatne nie stanowią dowodu zastępującego opinię biegłego sądowego wykonywaną na zlecenie sądu lub organu procesowego i nie są dowodem na okoliczności wymagające wiadomości specjalnych. Jak wskazał m.in. SN w wyroku z dnia 21.07.2016 r. w sprawie 01 CSK 668/15 jeżeli strona dołącza do pisma procesowego ekspertyzę pozasądową i powołuje się na zawarte w niej twierdzenia i wnioski opinię tę należy traktować jako część argumentacji faktycznej i prawnej przytaczanej przez stronę. Jeżeli strona składa taką ekspertyzę z intencją uznania jej przez sąd za dowód w sprawie, istnieją podstawy do przypisania jej znaczenia dowodu z dokumentu prywatnego w rozumieniu art 245 kpc. Oznacza to. że pozasądowa opinia rzeczoznawcy stanowi jedynie dowód tego. że osoba, która ją podpisała wyraziła zawarty w niej pogląd, nie korzysta natomiast z domniemania zgodności z prawdą zawartych w niej twierdzeń (vide: uzasadnienie wyroku SN z dnia 19.12.2012 r. w sprawie II CNP 41/12).

Podobnie sąd potraktował zawnioskowane przez pozwanego dowody w postaci dowodów z dokumentu tj. listy pytań i odpowiedzi M. Z. i M. C., Odnośnie tych dowodów wskazać dodatkowo należy, że nie mogły być one potraktowane jako pisemne zeznania świadków, o których mowa w art. 271 ¹ kpc, ponieważ zeznania te obarczone są wymogami, określonymi w tym przepisie, jak choćby konieczność podpisania przez świadka tekstu przyrzeczenia.

Mając na uwadze powyższe rozważania, na podstawie art. 189 k.p.c. przy zastosowaniu art. 385 ¹ k.c. Sąd ustalił W punkcie I wyroku, że umowa kredytu nr (...) z dnia 03.04.2008 r. zawarta pomiędzy powodem, a poprzednikiem prawnym pozwanego (...) Bankiem S.A. z siedzibą w G., jest nieważna.

Sąd nie uznał również za zasadny podnoszony przez pozwanego zarzut przedawnienia, który nie mógł znaleźć zastosowania w odniesieniu do żądań dotyczących ustalenia, ponieważ roszczenia takie nie ulegają przedawnieniu.

Zgodnie z art. 118 k.c. w brzmieniu obowiązującym do 9.07.2018 r., termin przedawnienia roszczeń powoda (niezwiązany z prowadzeniem działalności gospodarczej) o zwrot nadpłaty świadczenia spełnionego ratalnie (niemającego charakteru świadczenia okresowego, jakim byłby np. czynsz najmu), wynosił 10 lat. Świadczenie nienależne ma charakter bezterminowy, a bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się w chwili określonej w art. 120 § 1 k.c, zdanie drugie, czyli od dnia, w którym roszczenie stałoby się wymagalne, gdyby uprawniony podjął czynność w najwcześniej możliwym terminie (wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 18.08.2017 r., I ACa 122/17). W przypadku dochodzenia nadpłaconych rat kapitałowo-odsetkowych na podstawie konstrukcji świadczenia nienależnego okres przedawnienia wynosił 10 lat zgodnie z art, 118 k.c. W związku z wejściem w życie ustawy z dnia 13 kwietnia 2018 r. o zmianie ustawy Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustawach (Dz.U.2018.1104 z dnia 8 czerwca 2018 r.) termin przedawnienia wynosi 6 lat. Zgodnie z art, 5 ust. 2 cytowanej ustawy, jeżeli termin przedawnienia jest krótszy niż według przepisów dotychczasowych, bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się z dniem wejścia w życie niniejszej ustawy. Zgodnie z wyrokami TSUE z 22.04.2021 r. (C- 485/19) i z 10.06.2021 r. (C-6-9/19) oraz w połączonych sprawach od (...) do (...), przepisy dyrektywy 93/13/EWG w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich wprawdzie sprzeciwiają się przedawnieniu roszczeń konsumenckich, mających na celu stwierdzenie, że dane postanowienia umowne mają charakter nieuczciwy (np, roszczeń o ustalenie bezskuteczności postanowień, nieważności umowy lub nieistnienia stosunku prawnego zawierającego postanowienia niedozwolone), jednak nie stoją na przeszkodzie przedawnieniu roszczeń restytucyjnych będących następstwem takiego stwierdzenia, tj. np. roszczeń o zwrot świadczeń spełnionych w wykonaniu postanowień nieuczciwych. Ze wspomnianych wyroków wynika nadto, że bieg terminu przedawnienia takich roszczeń restytucyjnych nie może się rozpocząć lub skończyć przed datą powzięcia przez konsumenta wiedzy o niedozwolonym charakterze takiego postanowienia, względnie przed dniem, w którym przy zachowaniu przeciętnej staranności wiedzę taką mógł - obiektywnie rzecz biorąc - powziąć. Wobec treści uchwały (7 sędziów) Sądu Najwyższego z 7 maja 2021 r. (III CZP 6/21) należy przyjąć, że bieg terminu przedawnienia roszczeń restytucyjnych konsumenta nie może się rozpocząć zanim dowiedział się on lub, rozsądnie rzecz ujmując, powinien dowiedzieć się o niedozwolonym charakterze postanowienia. Należy bowiem uznać, że dopiero wówczas mógł wezwać przedsiębiorcę do zwrotu świadczenia (por. art. 455 k.c.), tj. podjąć czynność, o której mowa w art. 120 § 1 k.c. Z perspektywy czasu należy uznać, że tylko przyczynkiem do dyskusji na temat ważności umów „frankowych” oraz skuteczności ich postanowień, była data wejścia w życie ustawy antyspreadowej, tj. 26.08.2011 r. Ustawa antyspreadowa stanowiła bowiem reakcję na sytuację związaną z nagłym wzrostem kursu waluty szwajcarskiej w stosunku do waluty polskiej i trudności, jakie niektórzy. kredytobiorcy zaczęli mieć w spłacie kredytów indeksowanych lub denominowanych do, tej waluty, jak również efektem zastrzeżeń co do swobody ustalania kursów wymiany przez kredytodawców, czyli banki. Zgodnie z zapisami tej ustawy nałożono na banki obowiązek wprowadzenia w umowach szczegółowych zasad określania sposobów i terminów ustalania kursu wymiany walut, na podstawie którego w szczególności wyliczana jest kwota kredytu, jego transz i rat kapitałowo-odsetkowych oraz zasad przeliczania na walutę wypłaty albo spłaty kredytu, a nadto umożliwienia kredytobiorcom spłaty bezpośrednio w walucie, a w tym celu bezpłatnego otwarcia i prowadzenia odrębnego rachunku (por. art 69 ust. 2 pkt 4a i art. 75b pr. bank.). Jednak dopiero rok 2019, który należy potraktować za datę, przed którą nie mógł rozpocząć się termin przedawnienia konsumenckich roszczeń wywodzonych w umów „frankowych”, przyniósł orzecznictwo TSUE (orzeczenie C-260/l8 z 3 października 2019 r. w sprawie D.), a za nim Sądu Najwyższego, korzystne dla kredytobiorców, stanowiące odtąd podstawę masowego zjawiska polegającego na kwestionowaniu kredytów frankowych.

Konsekwencją ustalenia nieważności umowy było także rozstrzygniecie o żądaniu zapłaty zgłoszonym w pkt 1 żądania pozwu.

Zgodnie z poglądem przyjętym przez Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 7.05.2021 r. w sprawie III CZP 6/21, w przypadku następczej nieważności umowy kredytowej po obu jej stronach powstają odrębne roszczenia o zwrot świadczeń nienależnie spełnionych. Ostatecznie zatem świadczenia te podlegają zwrotowi niezależnie od siebie, bez konieczności badania z urzędu, czy ich wzajemna wysokość prowadzi do powstania stanu wzbogacenia, który byłby miarą zwrotu różnicy między tymi świadczeniami. Sąd Najwyższy nadał wskazanej uchwale moc zasady prawnej, co oznacza, że będzie ona stosowana przez ten sąd również w innych sprawach.

Poza sporem było to, że powód spłacił na rzecz pozwanego kwotę 116.603,18 zł. Stąd. mając na uwadze powyższy pogląd Sądu Najwyższego, Sąd w pkt II wyroku w całości uwzględnił w całości roszczenie powoda oparciu o art. 410 § 2 k.c. w zw. z art. 405 k.c., zasądzając od pozwanego na jego rzecz kwotę 116.603,18 zł wraz z odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty - zgodnie z żądaniem pozwu. Sąd powyższe żądanie powoda uznał za zasadne w całości. Stosownie do art. 455 k.c., jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania, natomiast zgodnie z art 481 § 1 k.c., jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. W rozpoznawanej sprawie roszczenie o zapłatę opiera się na żądaniu powoda zwrotu nienależnego świadczenia, stad mając na uwadze powołane art. 455 i art. 481 § 1 k.c., uzasadnione jest żądanie zapłaty odsetek od dnia wniesienia pozwu.

Uwzględnienie żądania powoda ustalenia nieistnienia stosunku prawnego pomiędzy stronami z uwagi na nieważności umowy kredytu dezaktualizuje potrzebę odnoszenia się do żądania ewentualnego.

O kosztach postępowania orzeczono w pkt II wyroku, na podstawie art 98 § 1 kpc poprzez obciążanie pozwanego obowiązkiem ich zwrotu na rzecz powoda w całości, stosownie do wyniku procesu. Koszty procesu po stronie powoda obejmowały uiszczoną opłatę od pozwu (1,000 zł), opłatę od pełnomocnictwa (17 zł), wynagrodzenie pełnomocnika (radca prawny) w stawce wynikającej z § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (5.400,00 zł) oraz opłatę za opinię biegłego 2915,10 zł.

W pkt III nakazano zwrócić powodowi kwotę 84,90 zł tytułem części niewykorzystanej zaliczki na wynagrodzenie biegłego (powód wpłacił zaliczkę w wysokości 3.000 zł).