Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 czerwca 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 26 czerwca 2014 r. w Szczecinie

sprawy B. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K.

o emeryturę

na skutek apelacji organu rentowego

od wyroku Sądu Okręgowego w Koszalinie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 30 września 2013 r. sygn. akt IV U 1486/13

1.  zmienia zaskarżony wyrok oraz poprzedzającą go decyzję i ustala, iż ubezpieczonemu B. K. przysługuje prawo do emerytury od 1 października 2011r. do 21 listopada 2012r.,

2.  wniosek ubezpieczonego z 30 września 2013r. o prawo do emerytury za okres od 1 stycznia 2011r. do 30 września 2011r. przekazuje do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. celem rozpoznania,

3.  oddala apelację w pozostałym zakresie.

Sygn. akt III AUa 1044/13

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 12 kwietnia 2013 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. odmówił B. K. uchylenia decyzji z dnia 22 czerwca 2012 r. w części, w jakiej decyzja ta zawiesza, na podstawie art. 28 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2010 r. nr 257, poz. 1726 oraz z 2011 r. nr 291, poz. 1707; dalej jako „ustawa zmieniająca”) w zw. z art. 103a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2009 r. nr 153, poz. 1227 ze zm.; dalej jako „ustawa emerytalna”) prawo do emerytury za okres od dnia 1 października 2011 r. do dnia 31 stycznia 2013 r. W uzasadnieniu podniesiono, że wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 listopada 2012 r. nie ma zastosowania do przypadającego przed dniem 22 listopada 2012 r. okresu zawieszenia emerytur na podstawie wskazanych przepisów prawnych. Tym samym brak jest podstaw do wypłaty wyrównania świadczenia za sporny okres.

W odwołaniu od tej decyzji B. K. wniósł o jej zmianę poprzez uchylenie wcześniejszej decyzji organu rentowego z dnia 22 czerwca 2012 r. i nakazanie wypłaty emerytury poczynając od dnia 1 października 2011 r. do dnia 21 listopada 2012 r. wraz z ustawowymi odsetkami.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie. Wskazał dodatkowo, że B. K. nabył prawo do emerytury od dnia 1 marca 2010 r., a jego świadczenie zostało zawieszone m.in. z powodu osiągania przychodu w kwocie przekraczającej 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia.

Ponadto na rozprawie w dniu 30 września 2013 r. ubezpieczony rozszerzył swoje żądanie i domagał się ustalenia prawa do świadczenia emerytalnego także za okres od 1 stycznia 2011 r. do końca 2012 r.

Wyrokiem z dnia 30 września 2013 r. Sąd Okręgowy w Koszalinie, IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w K. z dnia 12 kwietnia 2013 r. i ustalił, że B. K. przysługuje prawo do świadczenia emerytalnego za okres od 1 stycznia 2011 r. do 22 listopada 2012 r.

Sąd pierwszej instancji ustalił, że B. K. (ur. w (...) r.) nieprzerwanie od 1999 r. pracuje w Starostwie Powiatowym w Ś.. Decyzją z dnia 22 marca 2010 r. (znak: (...)) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. uwzględnił wniosek ubezpieczonego i przyznał mu prawo do emerytury począwszy od 1 marca 2010 r. W chwili nabycia przez B. K. prawa do emerytury nie obowiązywał już art. 103 ustęp 2a ustawy emerytalnej, który wprowadzał zasadę każdorazowego zawieszania prawa do emerytury bez względu na wysokość przychodu uzyskiwanego przez emeryta z tytułu zatrudnienia kontynuowanego bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego wykonywał je bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury, ustalonego w decyzji organu rentowego. Ta norma prawna obowiązywała bowiem w okresie od 1 lipca 2000 r. do 7 stycznia 2009 r. Jednakże, pomimo takiej regulacji, ubezpieczonemu B. K. decyzją organu rentowego z dnia 22 marca 2010 r. zawieszono wypłatę emerytury z powodu osiągania przychodu w kwocie przekraczającej 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Dodatkowo decyzją z dnia 22 czerwca 2012 r., znak:(...), wstrzymano wypłatę świadczenia (pomimo istniejącego już od 1 marca 2010 r. statusu zawieszenia wypłaty emerytury) począwszy od 1 października 2011 r. w związku ze zmianą przepisów (wszedł w życie art. 103a ustawy emerytalnej).

Ustawą zmieniającą dokonano nowelizacji ustawy emerytalnej, w ten sposób, że zmieniono przepis art. 103 ust. 1 i ust. 2 oraz dodano art. 103a. W rezultacie zniesiono możliwość pobierania emerytury bez rozwiązywania umowy o pracę z dotychczasowym pracodawcą osobom, którym organ rentowy przyznał emeryturę po 8 stycznia 2009 r. Jednocześnie zgodnie z treścią art. 28 ustawy zmieniającej emeryci, którym ZUS przyznał emeryturę przed 1 stycznia 2011 r. mogli ją pobierać bez rozwiązania umowy o pracę z dotychczasowym pracodawcą jeszcze przez 9 miesięcy od daty wejścia w życie nowelizacji, czyli do 30 września 2011 r.

W dniu 13 listopada 2012 r. Trybunał Konstytucyjny w sprawie o sygn. akt K 2/12 orzekł, że przepis art. 28 ustawy zmieniającej w zw. z art. 103a ustawy emerytalnej w zakresie, w jakim znajdował zastosowanie do osób, które nabyły prawo do emerytury przed 1 stycznia 2011 r., bez konieczności rozwiązania stosunku pracy, jest niezgodny z zasadą ochrony zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa wynikającą z art. 2 Konstytucji RP. Wyrok został opublikowany w Dzienniku Ustaw pod poz. 1285 w dniu 22 listopada 2012 r.

Sąd pierwszej instancji ustalił ponadto, że 10 grudnia 2012 r. ubezpieczony złożył wniosek o wypłatę emerytury za okres od 1 października 2011 r. Decyzją z 1 lutego 2013 r. organ rentowy wznowił wypłatę emerytury począwszy od 22 listopada 2012 r., tj. od dnia, w którym został opublikowany wyrok Trybunału Konstytucyjnego. Jednocześnie organ rentowy zawiesił wypłatę świadczenia z powodu osiągania przychodu w kwocie przekraczającej 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Kolejną decyzją z 12 kwietnia 2013 r. organ rentowy odmówił B. K. uchylenia decyzji z 22 czerwca 2012 r. w części, w jakiej decyzja ta zawiesza prawo do emerytury za okres od dnia 1 października 2011 r. do dnia 21 listopada 2012 r.

W toku prowadzonego postępowania sądowego ubezpieczony wskazał, że domaga się wyrównania emerytury, bowiem zamierza zwrócić nadwyżkę otrzymywanego przychodu przekraczającą 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Pismem z dnia 2 lipca 2013 r. organ rentowy wyjaśnił, że rozliczając uzyskany przychód przez ubezpieczonego w 2011 r. przy wypłacie emerytury w kwocie 28.814,80 zł i potrąceniu dobrowolnej wpłaty na FUS w kwocie 11.453,20 zł, do wypłaty pozostałaby w kwota brutto 17.361,60 zł. Rozliczając uzyskany przychód przez ubezpieczonego w 2012 r. przy wypłacie emerytury w kwocie 35.308,78 zł i potrąceniu dobrowolnej wpłaty na FUS w kwocie 18.914,75 zł do wypłaty pozostałaby w kwota brutto 16.394,03 zł.

Sąd Okręgowy uznał odwołanie za uzasadnione. Wskazał przy tym, że B. K. nabył prawo do emerytury z dniem 1 marca 2010 r., tj. w dacie kiedy przepis art. 103 ust. 2a ustawy emerytalnej był już uchylony i emeryt mógł łączyć pracę zarobkową u dotychczasowego pracodawcy z pobieraniem świadczenia, bez konieczności uprzedniego rozwiązania stosunku pracy. Pomimo tego wypłata jego świadczenia została zawieszona już w pierwszej decyzji z 22 marca 2010 r. z uwagi na osiąganie przychodu w kwocie przekraczającej 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia.

W dniu 13 listopada 2012 roku Trybunał Konstytucyjny wydał w sprawie o sygn. akt K 2/12 wyrok, w którym orzekł, że art. 28 ustawy zmieniającej w zw. z art. 103a ustawy emerytalnej, w zakresie w jakim znajduje zastosowanie do osób, które nabyły prawo do emerytury przed 1 stycznia 2011 r., bez konieczności rozwiązania stosunku pracy, jest niezgodny z Konstytucją RP. W uzasadnieniu zastrzeżono, że badano wyłącznie, czy ustawodawca mógł rozciągnąć stosowanie art. 103a ustawy emerytalnej – przepisu ustalającego nową treść ryzyka emerytalnego – na sytuacje przeszłe, tj. wobec osób, które już nabyły prawo do emerytury w okresie obowiązywania regulacji niezawierającej wymogu rozwiązania stosunku pracy z dotychczasowym pracodawcą. W takiej sytuacji znajduje się ubezpieczony.

W konsekwencji Sąd Okręgowy uznał, że B. K. może zasadnie żądać uchylenia decyzji z 22 czerwca 2012 r. w części, w jakiej decyzja ta zawiesza prawo do emerytury za okres od dnia 1 października 2011 r. do 21 listopada 2012 r. i żądać wypłaty emerytury poczynając od dnia 1 stycznia 2011 r. (po modyfikacji roszczenia na rozprawie w dniu 30 września 2013 r.). Uzyskiwanie bowiem przychodu w kwocie przekraczającej 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia jest kwestią wtórną w stosunku do przysługującego ubezpieczonemu prawa do emerytury, które miał przyznane już od 1 marca 2010 r. i stanowi jego prawo nabyte. Ubezpieczony jest bowiem w kręgu osób objętych treścią orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego.

Zdaniem sądu pierwszej instancji druga podstawa zawieszenia w postaci przekroczenia górnego pułapu uprawniającego do wypłaty świadczenia emerytalnego, na którą powołał się organ rentowy, również nie ma zastosowania w sprawie. Jak wynika z wyliczenia organu rentowego, uwzględnienie dochodu ubezpieczonego w dochodzonym okresie, nie uzasadniało zawieszenia świadczenia, bowiem nie przekraczało 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Ta okoliczność nie jest pomiędzy stronami sporna. Tym samym decyzja organu rentowego zawieszająca świadczenie na podstawie art. 103a. ustawy emerytalnej, mocą którego zniesiono możliwość pobierania świadczenia bez rozwiązywania umowy o pracę z dotychczasowym pracodawcą osobom, bezprawnie pozbawiło ubezpieczonego możliwości faktycznego korzystania z uprawnienia emerytalnego.

Mając na względzie przedstawione rozważania Sąd Okręgowy ustalił, że B. K. przysługuje prawo do spornego świadczenia za okres od 1 stycznia 2011 r. do 22 listopada 2012 r.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł organ rentowy, który zaskarżył rozstrzygnięcie w całości, zarzucając mu:

1)  naruszenie prawa materialnego, tj. art. 190 ust. 3 oraz art. 2 Konstytucji RP, polegające na przyjęciu, że niekonstytucyjność art. 28 ustawy zmieniającej w zw. z art. 103a ustawy emerytalnej, w zakresie w jakim znajduje zastosowanie do osób, które nabyły prawo do emerytury przed dniem 22 listopada 2011 r., bez konieczności rozwiązania stosunku pracy (orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z 13 listopada 2012 r.), istnieje od chwili wejścia w życie zakwestionowanego przepisu, to znaczy od 1 października 2011 r. i w konsekwencji stwierdzeniu w zaskarżonym wyroku braku podstaw do wstrzymania emerytury od dnia 1 października 2011 r., czyli z mocą wsteczną, co narusza konstytucyjną zasadę niedziałania prawa wstecz, wynikającą z art. 2 Konstytucji, podczas gdy wyrok Trybunału Konstytucyjnego, wobec nieokreślenia innego terminu utraty mocy obowiązującej zakwestionowanego przepisu, wywołuje skutki na przyszłość ( ex nunc), czyli od dnia ogłoszenia wyroku w Dzienniku Ustaw, a więc począwszy od dnia 22 listopada 2012 r.;

2)  naruszenie prawa materialnego, tj. art. 28 ustawy zmieniającej w zw. z art. 103a ustawy emerytalnej i przyznanie prawa do wypłaty emerytury od dnia 01.10.2011 r. do dnia 22.11.2012 r., podczas gdy w okresie od 01.10.2011 r. do 21.11.2012 r. przepis ten posiadał moc obowiązującą, zatem emerytura osób, które nabyły prawo do świadczenia przed dniem 01.1.2011 r. i nie rozwiązały stosunku pracy, podlegała zawieszeniu od dnia 01.10.2011 r. do dnia utraty mocy obowiązującej wskazanego przepisu;

3)  naruszenie prawa procesowego, tj. art. 477 ¹⁰ § 2 k.p.c. i przyznanie prawa do emerytury za okres od 01.01.2011 r. do 30.09.2011 r., pomimo że zaskarżona decyzja nie zawierała rozstrzygnięcia w tej kwestii.

Wskazując na powyższe zarzuty organ rentowy wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w całości i oddalenie odwołania w części dotyczącej przyznania prawa do emerytury za okres od 01.10.2011 r. do 21.10.2012 r. oraz o uchylenie wyroku w części dotyczącej przyznania prawa do emerytury za okres od 01.01.2011 r. do 30.09.2011 r. i przekazanie wniosku o wypłatę emerytury za wskazany, okres organowi rentowemu do rozpoznania.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja organu rentowego okazała się uzasadniona jedynie w części tj. w zakresie naruszenia przez sąd pierwszej instancji treści art. 477 ¹⁰ § 2 k.p.c. W pozostałym zakresie Sąd Apelacyjny podziela w całości ustalenia faktyczne i rozważania prawne zawarte w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku dotyczące przyznania B. K. prawa do wypłaty emerytury za okres od 1 października 2011 r. do 21 listopada 2012 r.

Sąd Apelacyjny zauważa, że w wyroku z 13 listopada 2012 r., sygn. akt K 2/12, Trybunał Konstytucyjny uznał za niezgodny z Konstytucją RP art. 28 ustawy zmieniającej w zw. z art. 103a ustawy emerytalnej, w zakresie, w jakim znajduje zastosowanie do osób, które nabyły prawo do emerytury przed 1 stycznia 2011 r., bez konieczności rozwiązania stosunku pracy. Wyrok ten wszedł w życie z dniem jego opublikowania w Dzienniku Ustaw, tj. w dniu 22 listopada 2012 r. (Dz.U. z 2012 r., poz. 1285). W niniejszej sprawie bezsporne jest, że w oparciu o analizowane przez Trybunał Konstytucyjny w przytoczonym orzeczeniu przepisy organ rentowy decyzją z dnia 22 czerwca 2012 r., wstrzymał ubezpieczonemu prawo do wypłaty emerytury od 1 października 2011 r. w związku kontynuowaniem zatrudnienia.

Z treści uzasadnienia wskazanego wyroku Trybunału wynika, że zarzut niekonstytucyjności kwestionowanej regulacji sformułowany został w odniesieniu do wąskiego kręgu osób, a mianowicie emerytów, którzy nabyli prawo do emerytury na mocy wcześniejszych przepisów, tj. bez konieczności rozwiązania stosunku pracy. Trybunał nie objął przy tym analizą rozwiązania przyjętego przez ustawodawcę, polegającego na uzależnieniu realizacji nabytego prawa do emerytury od uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego emeryt wykonywał pracę bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury. Trybunał podkreślił między innymi, że art. 103a ustawy emerytalnej powinien być traktowany nie jako przepis dotyczący reguł łączenia świadczenia emerytalnego i zarobku, lecz jako przepis określający warunki realizacji prawa do emerytury, a więc określający treść ryzyka emerytalnego. Określa więc zasady powstania prawa do świadczenia.

Problem w sprawie rozpatrywanej przez Trybunał dotyczył zatem oceny, czy ustawodawca mógł na podstawie art. 28 ustawy zmieniającej rozciągnąć stosowanie art. 103a ustawy emerytalnej – przepisu ustalającego nową treść ryzyka emerytalnego – na sytuacje przeszłe, tj. wobec osób, takich jak ubezpieczony, które już nabyły prawo do emerytury w okresie od 8 stycznia 2009 r. do 31 grudnia 2010 r., czyli w czasie obowiązywania regulacji niezawierającej wymogu rozwiązania stosunku pracy z dotychczasowym pracodawcą dla uzyskania świadczenia emerytalnego. Trybunał stan taki ocenił negatywnie i stwierdził, że rozwiązanie przyjęte przez ustawodawcę w art. 28 ustawy zmieniającej spowodowało, że osoby, które już skutecznie nabyły i zrealizowały prawo do emerytury w okresie od 8 stycznia 2009 r. do 31 grudnia 2010 r. musiały, na podstawie art. 28 ustawy zmieniającej w zw. z art. 103a ustawy emerytalnej, poddać się nowej, mniej korzystnej dla nich treści ryzyka emerytalnego. Innymi słowy, ubezpieczeni, którzy prawo do emerytury uzyskali po spełnieniu jedynie warunku osiągnięcia wieku oraz odpowiedniego stażu ubezpieczeniowego, musieli ponownie zrealizować swoje prawo do emerytury według nowej treści ryzyka, czyli spełnić także warunek rozwiązania stosunku pracy, aby emeryturę nadal pobierać od 1 października 2011 r. Oznaczało to dla nich, że chcąc nadal pracować i jednocześnie pobierać emeryturę osoby te musiały rozwiązać stosunek pracy i raz jeszcze go nawiązać. W uzasadnieniu wyroku podniesiono, że decyzja o przejściu na emeryturę jest podejmowana przez ubezpieczonego raz na całe życie. Znając warunki, jakie będzie musiał spełnić, aby zrealizować nabyte prawo – w tym wypadku rozwiązanie stosunku pracy z dotychczasowym pracodawcą – ma on szansę się do nich przygotować. Może zatem odpowiednio ułożyć stosunki ze swoim dotychczasowym pracodawcą, ewentualnie poszukać pracodawcy, który zgodzi się rozwiązać z nim stosunek pracy, po czym ponownie go nawiązać. Osoby, które przeszły na emeryturę w latach 2009-2010 bez konieczności rozwiązywania stosunków pracy, w związku z decyzją ustawodawcy o objęciu ich tym obowiązkiem, nie miały takiej możliwości. Wreszcie też, określając skutki wyroku, Trybunał wyjaśnił, że z chwilą ogłoszenia sentencji wyroku w Dzienniku Ustaw utraci moc art. 28 ustawy zmieniającej w zakresie, w jakim przewiduje stosowanie art. 103a ustawy emerytalnej do osób, które nabyły prawo do emerytury przed 1 stycznia 2011 r., bez konieczności rozwiązania stosunku pracy. Oznacza to, że obowiązek rozwiązania stosunku pracy z dotychczasowym pracodawcą - jako warunek realizacji nabytego prawa do emerytury - nie będzie miał zastosowania do osób, które nabyły to prawo w okresie od 8 stycznia 2009 r. do 31 grudnia 2010 r. Natomiast przepis ten pozostaje nadal w obrocie prawnym i znajduje zastosowanie do osób, które nabyły prawo do emerytury w momencie jego wejścia w życie i później, tj. od 1 stycznia 2011 r.

W odpowiedzi na zarzuty apelacji organu rentowego dotyczącego naruszenia prawa materialnego Sąd Apelacyjny wskazuje, że w orzecznictwie Sądu Najwyższego zdecydowanie przeważa pogląd o skuteczności ex tunc wyroków Trybunału Konstytucyjnego (zob. uchwała składu siedmiu sędziów z dnia 7 grudnia 2006 r., III CZP 99/06, OSNC 2007/6/79; uchwały z dnia 23 stycznia 2001 r., III ZP 30/00, OSNP 2001/23/685; z dnia 3 lipca 2003 r., III CZP 45/03, OSNC 2004/9/136; z dnia 23 stycznia 2004 r., III CZP 112/03, OSNC 2005/4/61; z dnia 23 czerwca 2005 r., III CZP 35/05, OSNC 2006/5/81 i z dnia 19 maja 2006 r., III CZP 26/06, OSNC 2007/3/39 oraz wyroki z dnia 10 listopada 1999 r., I CKN 204/98, OSNC 2000/5/94; z dnia 19 grudnia 1999 r., I CKN 632/98, niepubl.; z dnia 19 kwietnia 2000 r., II CKN 272/00, niepubl.; z dnia 15 stycznia 2003 r., IV CKN 1693/00, niepubl.; z dnia 9 października 2003 r., I CK 150/02, OSNC 2004/7 -8/132, ze sprost. OSNC 2004/10/131; z dnia 29 października 2003 r., III CK 34/02, OSP 2005/4/54; z dnia 30 września 2004 r., IV CK 20/04, OSNC 2005/9/161; z dnia 26 listopada 2004 r., V CK 270/04, niepubl.; z dnia 12 stycznia 2005 r., I CK 457/04, niepubl.; z dnia 7 października 2005 r., II CK 756/04, "Monitor Prawniczy" 2005, nr 21, s. 1027; z dnia 14 września 2006 r., III CSK 102/06, niepubl.; z dnia 15 czerwca 2007 r., II CNP 37/07, niepubl.; z dnia 13 grudnia 2007 r., I CSK 315/07, niepubl.; z dnia 19 czerwca 2008 r., V CSK 31/08, OSNC-ZD 2009/1/16; z dnia 20 maja 2009 r., I CSK 379/08, OSNC 2009/10/172 i z dnia 10 grudnia 2009 r., III CSK 110/09, OSNC 2010/5/82, a także postanowienia z dnia 7 grudnia 2000 r., III ZP 27/00, OSNAP 2001/10/331 i z dnia 15 kwietnia 2004 r., IV CK 272/03, niepubl.). I to właśnie stanowisko podziela Sąd Apelacyjny rozpoznający niniejszą sprawę. Od zasady skuteczności wyroku Trybunału Konstytucyjnego ex tunc istnieją wyjątki mające podstawę w przepisach Konstytucji RP, które jednak nie zachodzą w okolicznościach tej sprawy. W odpowiedzi na zarzuty apelacji odnotować jedynie wypada, że jednym z takich wyjątków jest sytuacja, gdy Trybunał Konstytucyjny wskazuje datę uchylenia aktu normatywnego, który uznał za niezgodny z przepisem lub też odroczy obowiązywanie swego wyroku. Ponieważ jednak żadna z tych sytuacji nie zaistniała w związku z analizowanym wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 listopada 2012 r., to kwestia skuteczności tego wyroku nie może budzić wątpliwości.

Na tej podstawie oraz zgodnie z przytoczonymi rozważaniami odnośnie mocy wstecznej wyroków Trybunału Konstytucyjnego zdaniem Sądu Apelacyjnego należało przyjąć, że wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 listopada 2012 r. ma w tym przypadku skutki retroaktywne. Utrata mocy obowiązującej zakwestionowanych nim przepisów art. 103a ustawy emerytalnej w zw. z art. 28 ustawy zmieniającej nastąpiła od daty ich uchwalenia, zatem przepisy te w zakresie oznaczonym w wyroku Trybunału są niekonstytucyjne od początku.

Zauważyć przy tym należy, że stanowisko powyższe w zakresie oceny mocy wiążącej wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 listopada 2012 r. reprezentowane jest konsekwentnie przez sądy powszechne. W materii tej, poza Sądem Apelacyjnym w Szczecinie, wypowiedział się m.in. Sąd Apelacyjny w Poznaniu w wyroku z 20 lutego 2014 r. (sygn. III AUa 1303/13, opublikowany w bazie Portalu Orzeczeń Sądów Powszechnych dostępnej pod adresem http://orzeczenia.ms.gov.pl), który uznał, że: „ stwierdzenie przez Trybunał Konstytucyjny niezgodności z Konstytucją art. 28 ustawy (...) w związku z art. 103a u.e.r.f.u.s. prowadzi do derogacji uznanych za niezgodne z Konstytucją przepisów ze skutkiem ex tunc”.

Jak wynika z powyższego, w związku z orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 listopada 2012 r. prawo do emerytury dla B. K., który nabył je z dniem 1 marca 2010 r., mimo kontynuowania zatrudnienia u pracodawcy, na rzecz którego wykonywał je bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury, zostało zachowane także od dnia 1 października 2011 r., o czym trafnie orzekł sąd pierwszej instancji w zaskarżonym wyroku.

W dalszej kolejności Sąd Apelacyjny rozważył zasadność ostatniego z zarzutów podnoszonych przez organ rentowy i w tym zakresie przyznał mu rację. Jak wskazano w apelacji zaskarżoną decyzją z dnia 12 kwietnia 2013 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. odmówił B. K. uchylenia uprzedniej decyzji z 22 czerwca 2012 r. w części, w jakiej ta decyzja zawieszała prawo ubezpieczonego do emerytury za okres od 01.10.2011 r. do 31.01.2013 r. W odwołaniu od decyzji z dnia 12 kwietnia 2013 r. B. K. wniósł o jej zmianę poprzez nakazanie wypłaty emerytury za okres od dnia 01.10.2011 r. do dnia 21.11.2012 r. Na rozprawie w dniu 30 września 2013 r. ubezpieczony rozszerzył swoje żądanie i domagał się ustalenia prawa do świadczenia emerytalnego także za okres od 01.01.2011 r. do końca 2012 roku. Orzeczenie przez sąd pierwszej instancji odnośnie tak zmienionego żądania stanowiło naruszenie art. 477 ¹⁰ § 2 k.p.c., z którego wynika reguła, zgodnie z którą niedopuszczalne jest dochodzenie przed sądem żądania, które nie było rozpoznane przez organ rentowy. W związku z tym żądanie, które nie było przedmiotem decyzji organu rentowego, a zostało zgłoszone w odwołaniu lub w toku postępowania przed sądem, powinno zostać przekazane przez sąd do rozpoznania organowi rentowemu (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 25 maja 1999 r., sygn. II UKN 622/98, OSNP 2000/15/ 591). W postępowaniu w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych niedopuszczalne jest merytoryczne rozpoznanie żądań, które wykraczają poza podstawę faktyczną decyzji zaskarżonej odwołaniem (wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 14 stycznia 1980 r., sygn. III URN 52/79, OSNCP 1980/8/172; z dnia 29 września 2000 r., sygn. II UKN 759/99, OSNAPiUS 2002/10/246; z dnia 20 maja 2004 r., sygn. II UK 395/03, OSNP 2005/3/43 i z dnia 7 marca 2006 r., sygn. I UK 195/05, OSNP 2007/3-4/55).

Orzekając o prawie do emerytury za okres od 01.01.2011 r. do 30.09.2011 r. Sąd Okręgowy rozstrzygał ponad przedmiot objęty zaskarżoną decyzją, w której organ rentowy nie ustalił wszak zasad zawieszenia świadczenia, ani nie wydał decyzji w przedmiocie prawa do świadczenia emerytalnego w okresie od 01.01.2011 r. do 30.09.2011 r. Stąd stanowisko apelującego naruszenia art. 477 ¹⁰ § 2 k.p.c. było uzasadnione i doprowadziło do częściowej zmiany wyroku Sądu Okręgowego oraz poprzedzającej go decyzji organu rentowego w ten sposób, iż ustalono, że ubezpieczonemu przysługuje prawo do emerytury jedynie od 1 października 2011 r. do 21 listopada 2012 r. (pkt 1). Ponadto Sąd Apelacyjny na podstawie art. 477 ¹⁰ § 2 k.p.c. wniosek ubezpieczonego z dnia 30 września 2013 r. (k. 28 akt sprawy) o prawo do emerytury za okres od 1 stycznia 2011 r. do 30 września 2011 r. przekazał do organu rentowego w celu rozpoznania (pkt 2). W pozostałym zakresie apelacja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w K. nie zawierała usprawiedliwionych podstaw i dlatego na podstawie art. 385 k.p.c. podlegała oddaleniu (pkt 3).

SSO del. Beata Górska SSA Anna Polak SSA Zofia Rybicka - Szkibiel