Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 czerwca 2014 r.

Sąd Okręgowy w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 11 czerwca 2014 r. w S.

sprawy K. D. (1) i S. W. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w S.

o ustalenie obowiązku ubezpieczenia społecznego

na skutek odwołania K. D. (1) i S. W. (1)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S.

z dnia 21 stycznia 2014 roku nr (...)

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że stwierdza iż S. W. (1), poczynając od 1 września 2013 roku podlega obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę u K. D. (1).

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 21 stycznia 2014 roku, nr (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. stwierdził, iż S. W. (1) nie podlega od 1 września 2013 r. jako pracownik u płatnika składek K. D. (1) ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu. Organ rentowy wskazał, iż z uwagi na brak dokumentów oraz świadków potwierdzających wykonywanie zatrudnienia przez S. W. oraz z uwagi na ustalenie, że zarówno przed zatrudnieniem S. W., jak i w okresie korzystania przez nią ze zwolnień lekarskich w związku z ciążą, płatnik nie zatrudniał żadnych pracowników, zakwestionował fakt świadczenia przez S. W. (1) pracy na rzecz K. D. (1). W ocenie organu rentowego fakt zgłoszenia S. W. (1) do ubezpieczeń jako pracownika z podstawą wymiaru składek 2.100 zł miesięcznie tuż przed przejściem przez ubezpieczoną na zwolnienie lekarskie miał na celu wyłącznie uzyskanie świadczeń z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

W odwołaniu od powyższej decyzji S. W. (1) oraz K. D. (1) wnieśli o jej zmianę i stwierdzenie, że S. W. podlegała obowiązkowo pracowniczemu ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu od dnia 1 września 2013 r. oraz o zasądzenie na swoją rzecz kosztów postępowania. Zaskarżonej decyzji zarzucili naruszenie art. 83 ust. 1 pkt 1 i 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez przyjęcie, że organ rentowy jest uprawniony do stwierdzenia, że umowa o pracę na podstawie której dokonano zgłoszenia S. W. do ubezpieczeń społecznych została zawarta dla pozoru oraz w celu obejścia ustawy. Dodatkowo zarzucili organowi rentowemu naruszenie art. 7 w zw. z art. 80 w zw. z art. 180 k.p.a. poprzez dokonanie błędnych ustaleń faktycznych i przyjęcie, że S. W. nie świadczyła pracy na rzecz płatnika. W uzasadnieniu odwołania odwołujący się wskazali, że zawarli umowę o pracę na czas określony od 1 września 2013 r. do 31 sierpnia 2015 r., na mocy której S. W. podjęła się wykonywania umówionej pracy (zajmowała się prowadzeniem rejestru zakupu i sprzedaży VAT, odbieraniem i wykonywaniem telefonów dotyczących zakupu i sprzedaży w gospodarstwie, uzgadnianiem sald i sporządzaniem przelewów oraz wykonywaniem innych prac księgowych związanych z prowadzoną przez płatnika działalnością), a płatnik wypłacił jej za nią wynagrodzenie Zdaniem odwołujących się organ rentowy bezpodstawnie zakwestionował fakt rzeczywistego świadczenia przez ubezpieczoną pracy. W tym zakresie wskazali, że wprawdzie faktem jest, że przed zatrudnieniem ubezpieczonej płatnik nie zatrudniał innego pracownika, jednakże istotnym w tym zakresie jest to, że do 2012 r. prowadzeniem spraw biurowo - księgowych zajmowała się jego konkubina. Po śmierci konkubiny płatnik nie będąc w stanie samodzielnie poradzić sobie ze wszystkimi obowiązkami zdecydował się zatrudnić ubezpieczoną, która zajęła się prowadzeniem spraw biurowo – księgowych. Dalej wskazano, że płatnik nie zatrudnił nowej osoby niezwłocznie po przejściu ubezpieczonej na zwolnienie lekarskie, gdyż ubezpieczona korzystała z czasowych zwolnień lekarskich, płatnik więc liczył się z jej powrotem do pracy. Dodatkowo odwołujący zaakcentowali, że od stycznia 2014 r. płatnik zlecił prowadzenie księgowości profesjonalnej księgowej.

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniósł o jego oddalenie, z argumentacją jak w zaskarżonej decyzji. Pełnomocnik organu złożył ponadto wniosek o obciążenie odwołujących obowiązkiem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

K. D. (1)prowadzi rolniczą działalność gospodarczą – Gospodarstwo (...) o powierzchni 100 hektarów w S.3, (...)-(...) C.. Gospodarstwo to prowadzi samodzielnie. Uprawia kukurydzę, buraki oraz pszenicę. Otrzymuje dopłaty do ok. 70 hektarów upraw, na pozostałe 30 hektarów dopłaty otrzymuje właściciel gruntów, od którego płatnik te grunty dzierżawi.

Niesporne, a nadto dowód: zeznania K. D. (1) złożone na rozprawie w dn. 11.06.2014 r. w wersji elektronicznej i transkrypcja.

S. W. (1) przed podjęciem zatrudnienia u K. D. była zarejestrowana w urzędzie pracy ze statusem osoby bezrobotnej. W roku 2013 mieszkała w B. przy ul. (...).

Dowody: decyzja o utracie statusy osoby bezrobotnej z 3.09.2013 r. – k. 40 akt kontroli ZUS.

S. W. (1) przed podjęciem zatrudnienia u płatnika uczęszczała do Studium Policealnego. W dniu 30 sierpnia 2013 r. uzyskała dyplom potwierdzający jej kwalifikacje w zawodzie technika administracji, tj. w szczególności umiejętności m.in. w zakresie posługiwania się podstawowymi metodami analizy ekonomicznej i finansowo – księgowej, posługiwania się dokumentacją księgową, prowadzenia ewidencji finansowo – księgowej, użytkowania urządzeń i sprzętu biurowego. Uzyskane kwalifikacje umożliwiają S. W. podjęcie zatrudnienia w zawodach: technik administracji, pracownik administracyjny, sekretarza asystent, sekretarz, sekretarka, operator wprowadzania danych, asystent ds. statystycznych, pracownik biurowy, pracownik kancelaryjny.

W trakcie nauki S. W.odbyła dwie praktyki zawodowe, w pierwszym roku w Przetwórstwie (...) P. B.w S., w drugim roku - w Centrum (...)w C..

Niesporne, a nadto dowody:

- dyplom – k. 72 akt kontroli ZUS;

- suplement do dyplomu – k. 74 akt kontroli ZUS;

- oświadczenie S. W. z 14.01.2014 r. – k. 76 akt kontroli.

Do roku 2012 prowadzeniem spraw biurowo – księgowych w gospodarstwie należącym do K. D. (1) zajmowała się jego konkubina, która jednak w roku 2012 zmarła. Po jej śmierci K. D. początkowo sam próbował zająć się sprawami księgowymi, ale z uwagi na ilość obowiązków związanych z osobistym wykonywaniem prac polowych w roku 2013 postanowił zatrudnić pracownika, który by go wyręczył w prowadzeniu biurowości. O swoich planach w tym zakresie rozmawiał z J. S. (1) - doradcą rolniczym w (...) Ośrodku Doradztwa Rolniczego w B., pod którego opieką pozostaje m.in. gospodarstwo rolne prowadzone przez płatnika.

Dowody:

- pisemne wyjaśnienia K. D. z 23.12.2013 r. – k. 54 akt kontroli ZUS;

- zeznania świadka J. S. (1) złożone na rozprawie w dn. 11.06.2014 r. - w wersji elektronicznej i transkrypcja;

- zeznania K. D. (1) złożone na rozprawie w dn. 11.06.2014 r. w wersji elektronicznej i transkrypcja.

J. S. (1) przekazał S. W. (1), która jest jego znajomą, informację o możliwości zatrudnienia u K. D.. W lipcu 2013 r. S. W. skontaktowała się z K. D., który poinformował ją, że gdy skończy szkołę i uzyska dylom, to rozważy możliwość jej zatrudnienia. Po uzyskaniu dyplomu S. W. po raz kolejny zgłosiła się do K. D., który wówczas podjął decyzję o jej zatrudnieniu na stanowisku księgowej.

Dowody:

- zeznania S. W. (1) złożone na rozprawie w dn. 11.06.2014 r. w wersji elektronicznej i transkrypcja;

- zeznania świadka J. S. (1) złożone na rozprawie w dn. 11.06.2014 r. w wersji elektronicznej i transkrypcja.

W dniu 1 września 2013 r. S. W. (1) i K. D. (1) podpisali dokument umowy o pracę. Wskazano w nim, że S. W. zostaje zatrudniona na podstawie umowy o pracę na czas określony do 31 sierpnia 2015 r., w pełnym wymiarze czasu pracy (8 godzin dziennie) na stanowisku księgowej. Wynagrodzenie za pracę ustalono na kwotę 2100,00 zł brutto. Ubezpieczona w tym samym dniu przeszła szkolenie z zakresu BHP.

Dowody:

- umowa o prace z 1.09.2013 r. – k. 34 akt kontroli;

- oświadczenie pracownika z 1.09.2013 r. – k.20 w aktach kontroli;

- odpowiedzi K. D. na pytania z 10.12.2013 r. – k. 36 akt kontroli;

- odpowiedzi S. W. na pytania z 12.12.2013 r. – k. 48 akt kontroli.

Z dniem 1 września 2013 r. S. W. (1) została zgłoszona do ubezpieczeń społecznych jako pracownica K. D..

Niesporne.

W ramach swoich obowiązków wynikających z umowy o pracę zawartej z K. D. S. W. (1) zajmowała się prowadzeniem spraw biurowo – księgowych prowadzonego przez K. D. gospodarstwa rolnego: prowadziła rejestr zakupów i sprzedaży VAT, odbierała i wykonywała rozmowy telefoniczne dotyczące zakupów i sprzedaży w prowadzonym przez płatnika gospodarstwie, uzgadniała salda z kontrahentami, sporządzała przelewy, odbierała pocztę i przesyłki.

W okresie świadczenia pracy ubezpieczona sporządziła ewidencję zakupów za III kwartał 2013 r. (zaewidencjonowała zakupy z okresu od 2 lipca do 30 września), ewidencję sprzedaży według faktur VAT za III kwartał 2013 r. (zaewidencjonowała sprzedaż z 22 sierpnia). Dodatkowo wystawiała (m.in. dowód wydania z magazynu nr 12-09-2013 z dnia 12 września 2013 r.), i odbierała dokumenty księgowe: m.in. fakturę VAT (...)z dnia 4 września 2013 r., fakturę VAT nr (...)z dnia 23 września 2013 r., fakturę VAT nr (...)z dnia 26 września 2013 r., fakturę VAT nr (...)z dnia 30 września 2013 r.

Ubezpieczona podpisywała listę obecności. Swoją pracę wykonywała w w S.3 w godzinach od 7 do 15.00, w należącym do K. D.budynku, w którym wydzielono pomieszczenie biurowe. Do pracy dojeżdżała autobusem PKS.

Dowody:

- lista obecności – k. 12-14 w aktach kontroli ZUS;

- ewidencja zakupów za III kwartał 2013 r. – k. 28-30 akt kontroli ZUS;

- ewidencja sprzedaży według faktur VAT za III kwartał 2013 r. – k. 32 akt kontroli ZUS;

- odpowiedzi K. D. na pytania z 10.12.2013 r. – k. 36 akt kontroli ZUS;

- pisemne wyjaśnienia K. D. z 23.12.2013 r. – k. 54 akt kontroli ZUS;

- dowód wydania z magazynu nr 12-09-2013 z dnia 12 września 2013 r. – k. 13 akt sprawy;

- faktury VAT (...)z dnia 4 września 2013 r., nr (...)z dnia 23 września 2013 r., nr (...) z dnia 26 września 2013 r., nr (...)z dnia 30 września 2013 r. – k. 11v-12v, 14 akt sprawy;

- zeznania S. W. (1) złożone na rozprawie w dn. 11.06.2014 r. w wersji elektronicznej i transkrypcja;

- zeznania świadka J. S. (1) złożone na rozprawie w dn. 11.06.2014 r. w wersji elektronicznej i transkrypcja.

Od 1 października 2013 r. S. W. przebywała na zwolnieniu lekarskim w związku z ciążą. Pierwsze zwolnienie lekarskie otrzymała na okres do 21 października 2013 r., zaś kolejne na okres od 22 października 2013 r. do 19 listopada 2013 r.

W dniu 14 lutego 2014 r. S. W. urodziła dziecko (w 39 tygodniu ciąży). Aktualnie korzysta z rocznego urlopu związanego z urodzeniem dziecka (do lutego 2015 r.).

Dowody:

- zaświadczenia lekarskie ZUS ZLA – k. 16-18 w aktach kontroli ZUS;

- zeznania S. W. (1) złożone na rozprawie w dn. 11.06.2014 r. w wersji elektronicznej i transkrypcja.

K. D. (1) wypłacił S. W. (1) za wrzesień 2013 r. wynagrodzenie w kwocie 2.100 zł brutto (1.535 zł netto), oraz opłacił należną składki na ubezpieczenia społeczne, FGŚP i FP w łącznej kwocie 435,54 zł. Za październik 2013 r. wypłacił jej wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy w kwocie 1872,40 zł brutto (1.582,88 zł netto), zaś za listopad 2013 r. - kwotę 120,80 zł tytułem wynagrodzenia za czas choroby.

Dowody:

- listy płac - k. 22-26 akt kontroli ZUS;

- dane o zgłoszeniach ubezpieczonego – k. 7-10 akt kontroli ZUS.

Po rozpoczęciu korzystania przez S. W. ze zwolnienia lekarskiego K. D. (1) sam zajmował się księgowością. Nie podjął decyzji o zatrudnieniu nowego pracownika, gdyż liczy na powrót ubezpieczonej do pracy i obawia się problemów z ewentualnym rozwiązaniem umowy o pracę z nowym pracownikiem w przypadku powrotu ubezpieczonej do pracy.

W dniu 15 stycznia 2014 r. K. D. zawarł umowę o dzieło z księgową K. G., dotyczącą jednak wyłącznie sporządzenia rejestru podatku VAT za IV kwartał 2013 r.

Dowody:

- pisemne wyjaśnienia K. D. z 23.12.2013 r. – k. 54 akt kontroli ZUS;

- rachunek do umowy o dzieło z 25.01.2014 r. – k. 21 ZUS;

- zeznania K. D. (1) złożone na rozprawie w dn. 11.06.2014 r. w wersji elektronicznej i transkrypcja.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołania okazały się uzasadnione.

Spór w przedmiotowej sprawie dotyczył ustalenia, czy zachodzą przesłanki do objęcia S. W. (1) obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi oraz dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym z tytułu zatrudnienia u K. D. (1) na podstawie umowy o pracę. Organ rentowy zarzucał, że zawarcie przez strony umowy o pracę miało charakter pozorny, służący jedynie sztucznemu wykreowaniu tytułu prawnego do objęcia S. W. (1) obowiązkowo ubezpieczeniami: emerytalnym, rentowymi i wypadkowym oraz dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym.

Stosownie do treści przepisu art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity na dzień wydania zaskarżonej decyzji: Dz.U. z 2007 r. Nr 11, poz. 74 ze zm., dalej jako: ustawa), obowiązkowo ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami. Ponadto art. 11 ust. 1 i art. 12 ust. 1 wprowadzają w odniesieniu do pracowników obowiązek ubezpieczenia chorobowego i wypadkowego. Zgodnie z treścią art. 13 pkt 1 cytowanej ustawy obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu podlegają osoby fizyczne w okresach – od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia ustania stosunku pracy.

Z kolei art. 18 ust. 1 ustawy stanowi, iż podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych wymienionych w art. 6 ust. 1 pkt 1-3 i pkt 18a stanowi przychód, o którym mowa w art. 4 pkt 9 i 10, z zastrzeżeniem ust. 1a i 2, ust. 4 pkt 5 i ust. 12.

Stosownie do treści art. 20 ust. 1 ustawy, podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe oraz ubezpieczenie wypadkowe stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i ubezpieczenia rentowe, z zastrzeżeniem ust. 2 i ust. 3.

Zgodnie zaś z art. 83 ust. 1 pkt 3 cytowanej ustawy, Zakład wydaje decyzje w zakresie indywidualnych spraw dotyczących w szczególności ustalania wymiaru składek i ich poboru, a także umarzania należności z tytułu składek.

W niniejszej sprawie przesłankami wydania zaskarżonej decyzji było uznanie przez organ rentowy, iż umowa o pracę zawarta była przez ubezpieczoną i płatnika dla pozoru i nie może w związku z tym stanowić tytułu do objęcia S. W. pracowniczym ubezpieczeniem społecznym. W ocenie sądu prawdziwość tego twierdzenia nie została jednak przez organ rentowy w toku niniejszego procesu udowodniona.

Stan faktyczny sprawy sąd ustalił na podstawie dokumentów zgromadzonych w aktach przeprowadzonej przez ZUS kontroli i złożonych przez odwołujących się, a także na podstawie zeznań S. W. (1) i K. D. (1) (przesłuchanych w charakterze stron) oraz świadka J. S. (1). Autentyczność dokumentów nie była przez strony kwestionowana i nie budziła wątpliwości sądu. Zostały one sporządzone w sposób zgodny z przepisami prawa, przez uprawnione do tego osoby, w ramach ich kompetencji, stąd zostały uznane za wiarygodne. Tak samo sąd ocenił zeznania przesłuchanych osób, uznając, iż były one wyczerpujące i logiczne, a nadto znalazły oparcie w zgromadzonym materiale dowodowym. Sąd dając wiarę wyjaśnieniom płatnika i ubezpieczonej zwrócił przy tym uwagę, że wprawdzie teoretycznie mogłyby być one uznane za mało wiarygodne jako złożone przez osoby zainteresowane korzystnym rozstrzygnięciem sprawy, to jednak znalazły one pełne potwierdzenie w twierdzeniach przesłuchanego świadka J. S. (1) – osoby obcej dla odwołujących się. Wprawdzie świadek ten jest znajomym ubezpieczonej oraz ma kontakty zawodowe z płatnikiem i to właśnie on zarekomendował płatnikowi zatrudnienie ubezpieczonej, jednakże nie można wyłącznie na tej podstawie odmówić mu wiarygodności. Wymaga bowiem podkreślenia, że J. S. jest zarazem pracownikiem (...) Ośrodka Doradztwa Rolniczego w B., do którego obowiązków należy utrzymywanie stałego kontaktu z rolnikami i udzielanie im pomocy w szeregu spraw. Jednym z rolników, który pozostaje pod opieką J. S. jest K. D. (1). Z tego też powodu przedstawioną przez strony wersję zdarzeń (że K. D. rozmawiał z J. S. na temat swoich problemów z prowadzeniem spraw biurowych oraz, że w związku z tym J. S. zaproponował mu zatrudnienie swojej znajomej, S. W.) należało uznać za w pełni wiarygodną. Trzeba też było zwrócić uwagę, że gdyby przesłuchiwane w sprawie osoby chciały faktycznie zeznawać nieprawdę, narażając się na odpowiedzialność karną, w swoich zeznaniach z pewnością zdecydowałyby się na całkowite zatajenie okoliczności mogących wpłynąć niekorzystnie na ustalenia w zakresie wykonywania przez S. W. umowy o pracę. Skoro jednak zeznawali inaczej, nie zatajając także okoliczności o pozornie niekorzystnym wydźwięku, należało uznać ich zeznania za tym bardziej wiarygodne. Ocena powyższych dowodów dała zaś pełne podstawy do uwzględnienia odwołania od zaskarżonej decyzji.

Przystępując do wyjaśnienia motywów rozstrzygnięcia w pierwszej kolejności wskazać należy, że w orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się (i pogląd ten trzeba uznać za utrwalony), że nie podlega pracowniczemu ubezpieczeniu społecznemu osoba, która zawarła umowę o pracę dla pozoru, a więc w sytuacji, gdy przy składaniu oświadczeń woli obie strony mają świadomość, że osoba określona w umowie o pracę jako pracownik nie będzie świadczyć pracy, a osoba wskazana jako pracodawca nie będzie korzystać z jej pracy (por. wyrok z dnia 4 lutego 2000 r., II UKN 362/99, OSNAPiUS 2001 nr 13, poz. 449; wyrok z dnia 4 sierpnia 2005 r., II UK 321/04, OSNP 2006 nr 11-12, poz. 190 oraz wyrok z dnia 28 lutego 2001 r., II UKN 244/00, OSNAPiUS 2002 nr 20, poz. 496; Prawo Spółek 2003 nr 12, z glosą J. P. Naworskiego). Przy czym nie tyle chodzi o pozorność oświadczenia woli w rozumieniu art. 83 § 1 k.c. (względną), a więc o ukrycie innego, rzeczywistego oświadczenia woli, co o pozorność bezwzględną, a więc złożenie oświadczenia woli dla pozoru, gdy strony w ogóle nie mają zamiaru wywołania żadnych skutków prawnych (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 września 2000 r., II UKN 744/99, OSNAPiUS 2002 nr 8, poz. 194; OSP 2003 nr 1, poz. 10, z glosą M. Skąpskiego). W takiej sytuacji w ogóle nie dochodzi do złożenia oświadczeń woli, a tym samym do nawiązania stosunku pracy, a jedynie do stworzenia pozorów jego nawiązania (do nawiązania fikcyjnego stosunku pracy, a raczej stworzenia fikcji jego nawiązania; por. wyrok z dnia 17 grudnia 1996 r., II UKN 32/96, OSNAPiUS 1997 nr 15, poz. 275 oraz wyrok z dnia 23 marca 1999 r., II UKN 536/98, OSNAPiUS 2000 nr 10, poz. 403). Nie można jednak przyjąć pozorności oświadczeń woli o zawarciu umowy o pracę ani działania w celu obejścia ustawy (art. 58 § 1 k.c. w związku z art. 300 k.p.), gdy pracownik podjął pracę i ją wykonywał, a pracodawca świadczenie to przyjmował (wyrok z dnia 25 stycznia 2005 r., II UK 141/04, OSNP 2005 nr 15, poz. 235 oraz wyrok z dnia 5 października 2005 r., I UK 32/05, OSNP 2006 nr 15-16, poz. 249).

W stanie faktycznym niniejszej sprawy należało jednak stwierdzić, że umowa o pracę wiążąca strony nie została zawarta dla pozoru. Zebrane w sprawie dowody nie pozwoliły bowiem na ustalenie, aby strony zawierając ją miały zamiar wywołania innych skutków prawnych niż te, które wynikają z umowy o pracę, oraz by jednocześnie próbowały przez jej zawarcie wprowadzić kogokolwiek w błąd co do dokonania tej a nie innej czynności. Przeciwnie, zdaniem sądu S. W. (1) i K. D. (1) nie pozorowali zawarcia umowy o pracę; byli też zgodni co do skutku, jaki miały wywołać ich oświadczenia woli. Skutkiem tym było między innymi objęcie S. W. (1) pracowniczymi ubezpieczeniami społecznymi, co organ rentowy niesłusznie ocenił jako zamiar obejścia prawa, prowadzący do nieważności umowy (art. 58 § 1 k.c.).

Przepis art. 58 § 1 k.c. stanowi w swojej początkowej części, że czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna. O czynności prawnej (także zawarciu umowy) mającej na celu obejście ustawy można mówić wówczas, gdy czynność taka pozwala na uniknięcie zakazów, nakazów lub obciążeń wynikających z przepisu ustawy i tylko z takim zamiarem została dokonana. Nie jest natomiast obejściem prawa dokonanie czynności prawnej w celu osiągnięcia skutków, jakie ustawa wiąże z tą czynnością prawną. Skoro więc z zawarciem umowy o pracę ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych wiąże obowiązek ubezpieczenia emerytalno-rentowego, chorobowego i wypadkowego, podjęcie zatrudnienia w celu objęcia ubezpieczeniem i ewentualnego korzystania ze świadczeń z tego ubezpieczenia nie jest obejściem prawa. Taki pogląd wielokrotnie wypowiedział Sąd Najwyższy, m.in. w wyroku z dnia 28 kwietnia 2005 r. (sygn. akt I UK 236/04, OSNP 2006, nr 1-2, poz. 28), stwierdzając że sama chęć uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego jako motywacja do podjęcia zatrudnienia nie świadczy o zamiarze obejścia prawa, podobnie jak inne cele stawiane sobie przez osoby zawierające umowy o pracę, takie jak na przykład chęć uzyskania środków utrzymania. Takie samo stanowisko zajął Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 25 stycznia 2005 r. (sygn. akt II UK 141/04, OSNP 2005, nr 15, poz. 235), uznając że stronom umowy o pracę, na podstawie której rzeczywiście były wykonywane obowiązki i prawa płynące z tej umowy, nie można przypisać działania w celu obejścia ustawy (art. 58 § 1 k.c. w związku z art. 300 k.p.). Stanowisko to można uznać za ugruntowane (por. np. wyroki z: 13 maja 2004 r., II UK 365/03, Monitor Prawniczy 2006 nr 5, s. 260; 25 stycznia 2005 r., II UK 141/04, OSNP 2005 nr 15, poz. 235; 28 kwietnia 2005 r., I UK 236/04, OSNP 2006 nr 1-2, poz. 28; 9 sierpnia 2005 r., III UK 89/05; 24 stycznia 2006 r., I UK 105/05; 14 lutego 2006 r., III UK 150/05, LexPolonica nr 1022525; 30 maja 2006 r., II UK 161/05; 2 czerwca 2006 r., I UK 337/05, Lex Polonica nr 1348865; 8 stycznia 2007 r., I UK 207/06).

Mając powyższe na względzie, sąd orzekający w niniejszej sprawie zwrócił uwagę, że podstawą powzięcia przez organ rentowy wątpliwości co do realności nawiązania stosunku pracy między płatnikiem a pracownikiem było zaprzestanie świadczenia pracy przez S. W. w związku ze skorzystaniem przez nią ze zwolnienia lekarskiego w związku z ciążą zaledwie miesiąc po rozpoczęciu pracy na rzecz płatnika. W tym miejscu podkreślenia zatem wymaga, że żaden przepis prawa nie zabrania zatrudniania kobiet w ciąży. Zakaz taki byłby zresztą sprzeczny z obowiązującą Konstytucją. Co więcej, nawet jeśli głównym powodem, dla którego pracownica nawiązuje stosunek pracy jest dążenie do uzyskania przez to ochrony gwarantowanej pracowniczym ubezpieczeniem społecznym, to nie można uznać tego za działanie zmierzające do dokonania czynności sprzecznej z prawem albo mającej na celu obejście prawa. Przeciwnie, należy ocenić je jako zachowanie rozsądne i uzasadnione zarówno z osobistego, jak i społecznego punktu widzenia. Między innymi dlatego kobietom ciężarnym przysługuje ochrona przed odmową zatrudnienia z powodu ciąży, a odmowa nawiązania stosunku pracy, podyktowana taką przyczyną, jest traktowana jako dyskryminacja ze względu na płeć. Zgodnie z ugruntowanym stanowiskiem Sądu Najwyższego, chęć uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego, jako motywacja do podjęcia zatrudnienia, nie świadczy o zamiarze obejścia prawa, a dążenie kobiety ciężarnej do uzyskania przez zawarcie umowy o pracę ochrony gwarantowanej pracowniczym ubezpieczeniem społecznym nie może być uznane za zmierzające do dokonania czynności sprzecznej z prawem albo mającej na celu jego obejście, jeżeli umowa ta prowadzi do faktycznej realizacji zatrudnienia spełniającego cechy stosunku pracy (tak wyrok z dnia 14 lutego 2006 r., III UK 150/05, z dnia 6 lutego 2006 r. III UK 156/05, publik. LEX nr 272549).)

Także więc w niniejszej sprawie zawarcie umowy o pracę przez S. W. (1) w czasie, gdy była w ciąży, nawet gdy motywem jej działania było przede wszystkim uzyskanie w niedługim czasie świadczeń z ubezpieczenia społecznego, przy jednoczesnym ustaleniu, że faktycznie przystąpiła do wykonywania obowiązków pracowniczych, nie mogło prowadzić do uznania, że nie podlega ono ubezpieczeniom społecznym z racji zatrudnienia pracowniczego. Przyjęcie takiej opcji interpretacyjnej znaczy tyle, że w sprawie pierwszoplanowe znaczenie miało ustalenie faktyczne w zakresie realizowania przez ubezpieczoną przyjętych do wykonania obowiązków.

Sąd dał wiarę wersji prezentowanej przez odwołujące się strony. W tym miejscu zaakcentować przy tym należy, że w toku niniejszego postępowania nie przedstawione zostały jakiekolwiek miarodajne dowody, które mogłyby podważyć wiarygodność twierdzeń płatnika i ubezpieczonej, iż rzeczywiście S. W. podjęła się wykonywania umówionej pracy. W niniejszej bowiem sprawie organ rentowy, reprezentowany przez pełnomocnika będącego radcą prawnym, całkowicie zlekceważył ciążące na nim obowiązki procesowe (nie zgłoszono jakiegokolwiek wniosku dowodowego poza dowodem z dokumentów zgromadzonych w aktach ZUS, a pełnomocnik organu rentowego nie pojawił się na rozprawie), podczas gdy ubezpieczona i płatnik przedstawili szereg dowodów potwierdzających zarówno zawarcie umowy o pracę, jak i co najmniej zamiar rzeczywistego świadczenia przez S. W. (1) pracy.

I tak, na dowód podjęcia przez ubezpieczoną zatrudnienia odwołujący przedstawili pisemną umowę o pracę z dnia 1 września 2013 r. zawartą na czas określony (do 31 sierpnia 2015 r.), na mocy której pracodawca powierzył pracownicy, w pełnym wymiarze czasu pracy, obowiązki księgowej. Strony ustaliły przy tym wysokość wynagrodzenia za pracę na kwotę 2100 zł brutto miesięcznie, datę rozpoczęcia pracy ustalono na dzień 1 września 2013 r. W ocenie sądu łącząca strony umowa nosi wszelkie cechy stosunku pracy określone w art. 22 § 1 k.p. Stosownie bowiem do treści tego przepisu, przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca - do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem. Zgodnie zaś z treścią art. 22 § 1 ¹k.p., zatrudnienie w warunkach określonych w § 1 jest zatrudnieniem na podstawie stosunku pracy, bez względu na nazwę zawartej przez strony umowy. Sąd zwrócił uwagę, że z art. 22 k.p. nie wynika wprawdzie domniemanie prawne ani fikcja prawna zawarcia umowy o pracę (wyrok z dnia 9 grudnia 1999 r., I PKN 432/99, OSNAPiUS 2001 nr 9, poz. 310 oraz wyrok z dnia 23 września 1998 r., II UKN 229/98, OSNAPiUS 1999 nr 19, poz. 627), jednak pisemna umowa o pracę jest dokumentem prywatnym stanowiącym dowód tego, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie (art. 245 k.p.c.). Skoro więc odwołujący się przedstawili pisemną umowę o pracę, czyli dowód złożenia odpowiednich oświadczeń woli (zawarcia umowy o pracę), w konsekwencji to organ rentowy powinien był wykazać, że oświadczenia woli wynikające z tego dokumentu były fikcyjne. Ponadto odwołujący się naprowadzili także inne dowody, z których wynika, że S. W.rzeczywiście przystąpiła do świadczenia umówionej pracy. Ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego (zeznań świadka oraz ubezpieczonej i płatnika) wynika bowiem, że S. W. (1)zajmowała się prowadzeniem spraw biurowo – księgowych prowadzonego przez płatnika gospodarstwa rolnego: prowadziła rejestr zakupów i sprzedaży VAT, odbierała i wykonywała rozmowy telefoniczne dotyczące zakupów i sprzedaży w prowadzonym przez płatnika gospodarstwie, uzgadniała salda z kontrahentami, sporządzała przelewy, odbierała pocztę i przesyłki. W okresie świadczenia pracy sporządziła także m.in. ewidencję zakupów za III kwartał 2013 r. (zaewidencjonowała zakupy z okresu od 2 lipca do 30 września), czy ewidencję sprzedaży według faktur VAT za III kwartał 2013 r. (zaewidencjonowała sprzedaż z 22 sierpnia). Dodatkowo wystawiała (m.in. dowód wydania z magazynu nr (...)z dnia 12 września 2013 r.), i odbierała dokumenty księgowe: m.in. fakturę VAT (...)z dnia 4 września 2013 r., fakturę VAT nr (...)z dnia 23 września 2013 r., fakturę VAT nr (...)z dnia 26 września 2013 r., fakturę VAT nr (...)z dnia 30 września 2013 r. Z zeznań stron wynikało przy tym, że S. W.pracę wykonywała w siedzibie firmy w S.3 w godzinach d 7 do 15.00, dojeżdżając około 30 km autobusem PKS. Powyższe znalazło potwierdzenie zarówno w treści dokumentów, jak i zeznań świadka J. S., który z racji swoich służbowych obowiązków bywał na terenie gospodarstwa rolnego prowadzonego przez K. D..

Tym samym koniecznym było przyjęcie, że nawet jeśli w momencie zatrudniania S. W., jej motywacją było przede wszystkim uzyskania ochrony gwarantowanej pracowniczym ubezpieczeniem społecznym, fakt ten nie miał znaczenia, gdyż strony faktycznie wywiązywały się z warunków zawartych w umowie o pracę. Nie można bowiem przyjąć pozorności oświadczeń woli o zawarciu umowy o pracę w sytuacji, gdy pracownik podjął pracę i ją wykonywał, a pracodawca świadczenie to przyjmował. Odwołujący się byli w swoich twierdzeniach zgodni, iż ich zamiarem było zawarcie umowy o pracę. Płatnik (pracodawca) nie miał przy tym żadnego celu ani motywu dla pozorowania zawarcia umowy. Prowadząc bowiem osobiście 100 hektarowe gospodarstwo rolne poszukiwał pracownika, który mógłby pomóc w prowadzeniu spraw biurowo – księgowych, którymi dotychczas zajmowała się jego konkubina, która zmarła w 2012 r. S. W. pracę zaś podjęła, na co wskazują zarówno jej zeznania, jak i zeznania płatnika oraz świadka, który widział ją w miejscu pracy. Wprawdzie z uwagi na krótkotrwałość zatrudnienia – poza kilkoma odebranymi przez ubezpieczoną od kontrahentów fakturami oraz sporządzoną ewidencją sprzedaży i zakupów za III kwartał 2013 r. brak jest wymiernych efektów jej pracy, jednakże w okolicznościach niniejszej sprawy nie może to stanowić podstawy uznania, że odwołująca się pracy de facto nie wykonywała. Z ustaleń stanu faktycznego (niekwestionowanych przez organ rentowy) wynika bowiem, że pracodawca wypłacił pracownikowi należne wynagrodzenie za pracę, w tym wynagrodzenie za czas nieobecności w pracy z powodu choroby zgodnie z art. 92 k.p., zgłosił zatrudnienie pracownika do ZUS, a także opłacił należną składkę na pracownicze ubezpieczenie społeczne.

Wobec powyższego, sąd, na mocy przepisu art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., zmienił zaskarżoną decyzję w sposób określony w sentencji wyroku.