Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 maja 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący – Sędzia SA Dorota Markiewicz

Sędzia SA Ewa Kaniok

Sędzia SO del. Beata Byszewska (spr.)

Protokolant : referent stażysta Weronika Trojańska

po rozpoznaniu w dniu 7 maja 2015 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa H. Z. (1) i J. B.

przeciwko (...) S.A. w W.
i Towarzystwu (...) S.A. w W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanych

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 29 lipca 2014 r., sygn. akt II C 364/12

I.  oddala obie apelacje;

II.  zasądza od (...) S. A. w W. oraz Towarzystwa (...) S. A. w W. solidarnie na rzecz H. Z. (1) kwotę 1.800 zł (tysiąc osiemset złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu w postępowaniu apelacyjnym;

III.  zasądza od (...) S. A. w W. oraz Towarzystwa (...) S. A. w W. solidarnie na rzecz J. B. kwotę 1.800 zł (tysiąc osiemset złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. akt: I ACa 1626/14

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 30 kwietnia 2012 r. H. Z. (1) wniosła
o zasądzenie od (...) S.A. z siedzibą w W. oraz Towarzystwa (...) S.A. w W. następujących kwot: po 1.450,00 zł tytułem zwrotu połowy kosztów usługi pogrzebowej wraz z dostawą trumny i utensyliów pogrzebowych; po 2.140,00 zł tytułem zwrotu połowy kosztów usługi pogrzebowej i pokrewnych; po 4.125,00 zł tytułem zwrotu połowy kosztów nagrobka z granitu; po 460,00 zł tytułem zwrotu połowy kosztów wykucia liter oraz portretu na tablicy granitowej; po 450,00 zł tytułem zwrotu połowy kosztów usługi związanej z wyżywieniem; po 400,00 zł tytułem zwrotu połowy kosztów posługi duszpasterskiej, oprawy muzycznej i kościelnej – wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 3 kwietnia 2012 r. do dnia zapłaty. Wniosła również o zasądzenie od (...) S.A. oraz Towarzystwa (...) SA w W. kwot:

- po 76.000,00 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę w związku ze śmiercią córki K. S. wraz z odsetkami ustawowymi od dnia
3 kwietnia 2012 r. do dnia zapłaty;

- po 15.000,00 zł tytułem odszkodowania w związku z pogorszeniem jej sytuacji życiowej wskutek śmierci córki K. S. wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 3 kwietnia 2012 r. do dnia zapłaty.

Tym samym pozwem J. B. wniósł o zasądzenie od (...) S.A. w W. oraz Towarzystwa (...) SA w W. kwot po 38.000,00 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, tj. za śmierć siostry K. S. wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 3 kwietnia 2012 r. do dnia zapłaty.

Powodowie wnieśli również o zasądzenie od (...) S.A. w W. oraz Towarzystwa (...) SA w W. na swoją rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W odpowiedzi na pozew z dnia 27 sierpnia 2012 r. pozwany (...) S.A. wniósł
o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powodów na rzecz pozwanego kosztów postępowania wraz z kosztami zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W odpowiedzi na pozew z dnia 28 września 2012 r. pozwane Towarzystwo (...) S.A. wniosło o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu według norm przepisanych.

Pismem z dnia 4 marca 2013 r. H. Z. (1) cofnęła pozew w zakresie żądania zasądzenia od (...) SA po 1.450,00 zł tytułem zwrotu połowy kosztów usługi pogrzebowej wraz z dostawą trumny i utensyliów pogrzebowych; po 2.140,00 zł tytułem zwrotu połowy kosztów usługi pogrzebowej i pokrewnych; po 4.125,00 zł tytułem zwrotu połowy kosztów nagrobka z granitu; po 460,00 zł tytułem zwrotu połowy kosztów wykucia liter oraz portretu na tablicy granitowej; po 450,00 zł tytułem zwrotu połowy kosztów usługi związanej z wyżywieniem; po 400,00 zł tytułem zwrotu połowy kosztów posługi duszpasterskiej, oprawy muzycznej i kościelnej – wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 3 kwietnia 2012 r. do dnia zapłaty. Powodowie podtrzymali stanowisko w zakresie pozostałych roszczeń kwestionując twierdzenia pozwanych.

Ostatecznie pismem z dnia 16 października 2013 r. powodowie wnieśli
o zasądzenie solidarnie od pozwanych (...) S.A. i (...) S.A. na rzecz H. Z. (1) następujących kwot: 160.000,00 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę w wyniku śmierci córki K. S. wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 3 kwietnia 2012 r. do dnia zapłaty oraz 30.000,00 zł tytułem odszkodowania w związku z pogorszeniem się jej sytuacji życiowej wywołanej śmiercią córki K. S. wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 3 kwietnia 2012 r. do dnia zapłaty. J. B. wniósł o zasądzenie solidarnie od pozwanych (...) S.A. i (...) S.A. kwoty 76.000,00 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę w wyniku śmierci siostry K. S. wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 3 kwietnia 2012 r. do dnia zapłaty. Powodowie wnieśli również o zasądzenie solidarnie od pozwanych (...) S.A. i (...) S.A. na swoją rzecz kosztów procesu, w tym kosztów uiszczenia opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

Wyrokiem z dnia 29 lipca 2014 r. Sąd Okręgowy w Warszawie umorzył postępowanie w zakresie żądania H. Z. (1) zapłaty od (...) S. A. w W. i Towarzystwa (...) S. A. w W. kwot po 9 025 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 3 kwietnia 2012 r. do dnia zapłaty; zasądził od (...) S. A. w W. oraz Towarzystwa (...) S. A. w W. solidarnie na rzecz H. Z. (1) kwotę 130 000 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 3 kwietnia 2012 r. do dnia zapłaty; zasądził od (...) S. A. w W. oraz Towarzystwa (...) S. A. w W. solidarnie na rzecz J. B. kwotę 30 000 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 3 kwietnia 2012 r. do dnia zapłaty; oddalił powództwo w pozostałym zakresie oraz stosunkowo rozdzielił pomiędzy stronami koszty procesu, stosownie do zasady odpowiedzialności za wynik procesu, pozostawiając szczegółowe rozliczenie kosztów postępowania referendarzowi sądowemu.

Powyższe rozstrzygnięcie zapadło w oparciu o następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne.

Sąd Okręgowy ustalił, że dnia 14 września 2011 r. doszło do wypadku drogowego w miejscowości S. na skrzyżowaniu al. (...) z ul. (...). J. F., kierujący samochodem ciężarowym (ciągnikiem siodłowym) marki R. (...) oraz poruszającą się z nim w zespole naczepą K. wykonując manewr skrętu w lewo, naruszył nieumyślnie zasady bezpieczeństwa obowiązujące w ruchu lądowym, co doprowadziło do zderzenia z samochodem osobowym marki F. (...), w wyniku czego nieumyślnie spowodował ciężkie obrażenia ciała K. S. w postaci obrażeń głowy i mózgu z dołączeniem się obrzęku mózgu skutkujące jej zgonem na miejscu zdarzenia. Kierujący samochodem osobowym Ł. Ł., z którym podróżowała K. S., również naruszył nieumyślnie zasady bezpieczeństwa obowiązujące w ruchu lądowym w ten sposób, że kierując samochodem osobowym F. (...) nie prowadził w sposób prawidłowy obserwacji drogi, a zbliżając się do skrzyżowania nie zachował szczególnej ostrożności do czego był zobowiązany, wynikiem czego wjeżdżając na skrzyżowanie uderzył w tylną część naczepy K., wskutek czego nieumyślnie spowodował ciężkie obrażenia ciała K. S. w postaci obrażeń głowy i mózgu z dołączeniem się obrzęku mózgu skutkujące jej zgonem na miejscu zdarzenia.

Wyrokiem z dnia 22 kwietnia 2013 r. Sąd Rejonowy w Pruszkowie w sprawie
o sygn. akt II K 66/13 Ł. Ł. został uznany za winnego zarzucanego mu przestępstwa z art. 177 § 2 k.k. Wyrok uprawomocnił się w dniu 30 kwietnia 2013 r. Wyrokiem z dnia 9 maja 2013 r. Sąd Rejonowy w Pruszkowie w sprawie o sygn. akt II K 63/13 J. F. został uznany winnym zarzucanego mu przestępstwa z art. 177 § 2 k.k. Wyrok uprawomocnił się w dniu 17 maja 2013 r.

Posiadacz samochodu osobowego F. (...) w dacie zdarzenia był ubezpieczony w zakresie odpowiedzialności cywilnej w (...) S.A. w W.. Posiadacz (...) był ubezpieczony w zakresie odpowiedzialności cywilnej przez Towarzystwo (...) S.A. w W. .

Pismem z dnia 24 lutego 2012 r. H. Z. (1) wezwała Towarzystwo (...) SA do zapłaty odszkodowania z tytułu kosztów pogrzebu i nagrobka wraz z odsetkami ustawowymi od trzydziestego dnia od zgłoszenia szkody, ponadto kwoty 150.000,00 zł tytułem zadośćuczynienia za krzywdę w związku ze śmiercią córki K. S. wraz z odsetkami ustawowymi od trzydziestego dnia od zgłoszenia szkody oraz 50.000,00 zł tytułem odszkodowania w związku z pogorszeniem sytuacji życiowej H. Z. (1) wskutek śmierci córki K. S. wraz z odsetkami ustawowymi od trzydziestego dnia od zgłoszenia szkody. Tym samym pismem J. B. wezwał (...) SA do zapłaty kwoty 50.000,00 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę w związku ze śmiercią siostry K. S. wraz z odsetkami ustawowymi od dnia trzydziestego od zgłoszenia szkody.

Pismem z dnia 24 lutego 2012 r. H. Z. (1) wezwała (...) S.A. do zapłaty odszkodowania z tytułu kosztów pogrzebu i nagrobka z odsetkami ustawowymi od trzydziestego dnia od zgłoszenia szkody, ponadto kwoty 150.000,00 zł tytułem zadośćuczynienia za krzywdę w związku ze śmiercią córki K. S. wraz z odsetkami ustawowymi od trzydziestego dnia od zgłoszenia szkody oraz 50.000,00 zł tytułem odszkodowania w związku z pogorszeniem sytuacji życiowej H. Z. (1) wskutek śmierci córki K. S. wraz z odsetkami ustawowymi od trzydziestego dnia od zgłoszenia szkody. Tym samym pismem J. B. wezwał (...) do zapłaty kwoty 50.000,00 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę w związku ze śmiercią siostry K. S. wraz z odsetkami ustawowymi od dnia trzydziestego od zgłoszenia szkody.

Pismem z dnia 26 czerwca 2012 r. (...) S.A. przyznało H. Z. (1) odszkodowanie w związku z kosztami pogrzebu w wysokości 18.050,00 zł.

Pismami z dnia 12 lipca 2012 r. (...) S.A. przyznało H. Z. (1) kwotę 20.000,00 zł tytułem zadośćuczynienia za krzywdę w związku ze śmiercią córki, natomiast J. B. - kwotę 3.000,00 zł tytułem zadośćuczynienia za krzywdę w związku ze śmiercią siostry.

Sąd I instancji ustalił, że K. S. w chwili wypadku miała 18 lat, była córką H. Z. (1) i siostrą J. B.. Ojcem K. S. był M. S., który nie zajmował się wychowywaniem córki. Matka K. S. rozwiodła się z M. S. w 1998 r. W 2008 r. powódka wyszła za mąż za W. Z.. Wspólnie wzięli kredyt na dom, który wybudowali i zamieszkali w nim w 2010 r. razem z K. S.. W przeprowadzce do nowego domu pomagała im jedynie K.. Tworzyli dobrą, szczęśliwą rodzinę. Mimo, iż K. S., była dzieckiem żony, W. Z. traktował ją jak własną córkę. Rodzina cieszyła się wspólnym domem, urządzaniem ogrodu, zwierzętami i szczęśliwym życiem rodzinnym. K. S. była niesprawiającą kłopotów wychowawczych nastolatką, miała z matką bardzo bliskie relacje, pomagała w domu i ogrodzie. Była wesołą, pogodną, uśmiechniętą osobą. Pomagała matce w prowadzeniu gospodarstwa domowego np. gotowała, lubiła piec ciasta, a także pomagała w pracach w ogrodzie, robiła zakupy. Matka z córką miały bardzo dobry kontakt, przyjaźniły się. K. S. chętnie spędzała wolny czas z matką, wspólnie oglądając telewizję, spacerując, chodząc na zakupy. K. S. planowała zdać maturę, a po maturze chciała pójść do szkoły fotograficznej. Zamierzała studiować zaocznie, by móc się utrzymywać, znała bowiem sytuację finansową rodziców i zobowiązania związane z kredytem wziętym na dom. K. była młodszą o 10 lat przyrodnią siostrą J. B.. Z uwagi na znaczną różnicę wieku między rodzeństwem oraz na fakt, że brat wyprowadził się z domu, gdy K. miała 15 lat oraz ze względu na to, że założył własną rodzinę ich kontakty nie były zbyt częste. Przed śmiercią siostry zaczęli odbudowywać relacje. K. S. wspólnie z nową rodziną J. B. wyjeżdżała na wakacje. Spotykali się raz w miesiącu, kontaktowali się telefonicznie i przy pomocy Internetu około 2 razy w tygodniu. Ich kontakty się zacieśniały, J. B. uczył siostrę jazdy na desce, „zarażał” ją sportami. Chciał, aby K. zainteresowała się marketingiem oraz, aby studiowała w W., gdyż wiedział jak dużo czasu musiałaby poświęcać na dojazdy. J. B. nie znał chłopaka K. – Ł. Ł., z którym spotykała się od 5 miesięcy. W. Z. nie rozmawiał z K. S. na temat udzielania przez nią pomocy w przyszłości, najważniejsze dla K. S. było zdanie matury.

Nagła, tragiczna śmierć K. S. była dla H. Z. (1)
i J. B. przeżyciem niezwykle traumatycznym. Powyższe zdarzenie wywołało u nich silny stres spowodowany nagłą utratą bliskiej osoby. Śmierć córki
w wyniku wypadku drogowego była dla H. Z. (1) szokiem, wywołała cierpienie o dużym stopniu nasilenia, mające charakter zaburzeń emocjonalnych wywołanych traumatycznym przeżyciem. H. Z. (1) nie mogła uwierzyć, że informacja o śmierci córki jest prawdziwa, do obecnej chwili nie pożegnała się z dzieckiem, nie pogodziła się ze śmiercią córki. H. Z. (1) w dalszym ciągu intensywnie przeżywa smutek, żal, stratę, poczucie winy z powodu śmierci córki. Do chwili obecnej dręczą ją koszmary, nie może sobie wybaczyć, że tego dnia nie zatrzymała córki w domu. Do dnia śmierci córki, H. Z. (1) prowadziła ustabilizowane życie rodzinne i zawodowe, odczuwała zadowolenie ze swojej sytuacji. Śmierć córki była dla H. Z. (1) przeżyciem traumatycznym, wywołującym silny uraz psychiczny, którego skutki psychologiczne odczuwa do chwili obecnej. Doświadczyła ostrego stresu po otrzymaniu wiadomości o śmierci córki, świadczy o tym stan odrętwienia, brak zainteresowania sytuacją zewnętrzną, wycofanie z aktywności, fragmentaryczna niepamięć zdarzeń, rozpacz, przerażenie, bezradność. W dalszym ciągu przeżywa uczucia charakterystyczne dla stanu żałoby, to jest poczucie straty, krzywdy, smutku, nieszczęśliwości, winy, a także gniewu. Do chwili obecnej pokój córki jest w takim stanie jak chwilę przed śmiercią córki. H. Z. (1) cechuje przeświadczenie, że nie ma prawa do zmiany tego stanu emocjonalnego i dlatego nie chce korzystać z pomocy specjalistycznej, nie wierzy, że jej sytuacja życiowa może się pozytywnie zmienić i nie podejmuje czynności nastawionych na zmianę. Jej myślenie i przeżycia emocjonalne koncentrują się na osobie córki, w dużej mierze, jako osoby nadal obecnej w jej życiu. To powoduje, że nie jest ona w stanie zakończyć okresu żałoby. Ten utrzymujący się, niekorzystny stan emocjonalny przyczynił się do przeżywania przez H. Z. (1) uczuć depresyjnych w postaci smutku, przygnębienia, poczucia braku perspektyw, myśli rezygnacyjnych oraz do przeżywania lęku. Przewlekła sytuacja żałoby w jakiej ona pozostaje spowodowała ukształtowanie się u niej cech osobowości utrudniających osiąganie satysfakcjonującego przystosowania psychologicznego i emocjonalnego w postaci introwertyzacji osobowości (niechęć do nawiązywania kontaktów), słabej tolerancji stresu, nieumiejętności konstruktywnego radzenia sobie w sytuacjach trudnych, postawy lękowej (boi się ludzi, unika towarzystwa, źle reaguje na widok dzieci), niskiego poczucia sensu życia, spadku zainteresowań. Do chwili obecnej H. Z. (1) nie prowadzi samochodu, najchętniej nie wychodziłaby z domu, pracuje ze względu na konieczność spłaty kredytu. Przyjmuje ziołowe leki uspokajające, korzystała jednorazowo z pomocy psychologa, ale trauma związana ze śmiercią córki nie pozwala jej dzielić się tym z obcymi. Po wypadku H. Z. (1) schudła 12 kg, do chwili obecnej nie ma apetytu. Od chwili dowiedzenia się
o wypadku przez 3 tygodnie H. Z. (1) leżała w łóżku, z nikim się nie kontaktowała. Po pogrzebie odwiedzała grób córki kilka razy w tygodniu, obecnie udaje się na cmentarz raz w tygodniu, mąż nie pozwala chodzić jej tam częściej, bo to pogarsza jej nastrój.

Śmierć siostry wpłynęła negatywnie na stan zdrowia psychicznego J. B.. Pomimo tego, iż rodzeństwo nie mieszkało razem już od kilku lat, J. B. do tej pory nie może pogodzić się ze śmiercią jedynej siostry, która miała być świadkiem na jego ślubie i matką chrzestną jego dziecka. Po otrzymaniu informacji o śmierci siostry J. B. załamał się. Bezpośrednio po wypadku nie był w stanie prowadzić samochodu, nie był w stanie również zidentyfikować ciała siostry po wypadku. Nie pamięta okresu bezpośrednio po wypadku, po śmierci siostry znowu stał się wybuchowy, czasami wpada w apatię. Między J. B. i jego siostrą istniała silna więź emocjonalna. J. B. w dalszym ciągu przeżywa stratę, odczuwa żal, ma poczucie krzywdy, tęsknoty z powodu śmierci siostry, tym bardziej, że śmierć nastąpiła nagle i dotknęła młodą, rozpoczynającą dorosłe życie osobę. Po śmierci siostry u J. B. nie wystąpiły zakłócenia czynności psychicznych, które zdezorganizowałyby jego funkcjonowanie. J. B. w dalszym ciągu przeżywa, w związku z nagłą, tragiczną śmiercią siostry, uczucia charakterystyczne dla stanu żałoby. J. B. przez okres 5 miesięcy korzystał z pomocy psychologicznej, ponieważ po śmierci nasiliły się u niego trudności emocjonalne, które przeżywał już wcześniej. Powinien kontynuować rozpoczętą terapię ze względu na to, że śmierć siostry przyczyniła się do nasilenia występujących u niego tendencji do nadmiernego reagowania złością i agresją, które utrudniają osiąganie satysfakcjonującej adaptacji psychologicznej i emocjonalnej. Aktualnie J. B. funkcjonuje normalnie, ożenił się, urodziło mu się dziecko, ma pracę, spłaca kredyt.

W ocenie Sądu Okręgowego, roszczenia powodów zasługiwały ona na uwzględnienie w części.

W zakresie cofniętego roszczenia postępowanie zostało umorzone na podstawie art. 355 § 1 k.p.c.

Sąd I instancji wskazał, że stan faktyczny istotny dla rozstrzygnięcia sprawy nie był sporny pomiędzy stronami. Kwestią sporną był natomiast zakres odpowiedzialności pozwanych za skutki wypadku oraz wysokość roszczeń. Zarówno zasada odpowiedzialności akcesoryjnej pozwanych (...) S.A. i (...) S.A. za skutki wypadku z dnia 14 września 2011 r., jak i ich legitymacja bierna w tej sprawie nie były ostatecznie kwestionowane.

W niniejszej sprawie pojazdy sprawców wypadku objęte były ochrona ubezpieczeniową
w zakresie odpowiedzialności cywilnej posiadacza pojazdu u pozwanych (F. (...) ubezpieczony w (...) S.A., R. (...) w (...) S.A.), co było bezsporne.

Wskazując podstawę prawna roszczenia powodów Sąd I instancji powołał się na treść art. 436 § 2 k.c. i art. 415 k.c. w zw. z art. 805 k.c. i art. 822 k.c.

Odnosząc w/w przepisy do ustalonego stanu faktycznego Sąd Okręgowy przyjął, że w dniu 14 września 2011 r. doszło do wypadku drogowego, w którym samochód osobowy marki F. (...), kierowany przez Ł. Ł., zderzył się z samochodem ciężarowym marki R. (...) wraz z naczepą K., kierowanym przez J. F.. Zarówno Ł. Ł., jak i J. F. zostali skazani prawomocnymi wyrokami karnymi za przestępstwo z art. 177 § 2 k.k. Następnie powołując na treść art. 441 § 1 k.c. uznał, iż odpowiedzialność pozwanych jest solidarna. Pozwani, ostatecznie nie zakwestionowali zasady swej odpowiedzialności (jako ubezpieczyciele odpowiedzialności cywilnej sprawców szkody) względem powodów za skutki przedmiotowego wypadku.

Oceny zasadności roszczenia powodów o zadośćuczynienie Sąd Okręgowy dokonał przez pryzmat art. 446 § 4 k.c. Przywołując następnie poglądy orzecznictwa i doktryny mówiące o: rekompensacie krzywdy za naruszenie prawa do życia w rodzinie i bólu spowodowanego utratą najbliższej osoby, dolegliwościach psychicznych z tym związanych dotykających członków rodziny zmarłego, rekompensacie krzywdy po śmierci osoby najbliższej, łagodzeniu cierpienia psychiczne, a także pomocy pokrzywdzonemu w dostosowaniu się do zmienionej sytuacji. Wskazał następnie, że wysokości należnego zadośćuczynienia ustawodawca pozostawił uznaniu sędziowskiemu, wskazując jedynie, że ma to być kwota odpowiednia do doznanej krzywdy. Powołał się następnie na okoliczność, iż przy ustaleniu zadośćuczynienia nie stosuje się automatyzmu, a każda krzywda jest oceniana przez pryzmat konkretnych okoliczności sprawy. Na rozmiar krzywdy mają przede wszystkim wpływ dramatyzm doznań osoby bliskiej, poczucie osamotnienia i pustki, cierpienia moralne i wstrząs psychiczny wywołany śmiercią tej osoby, rodzaj i intensywność więzi łączących pokrzywdzonych ze zmarłym, wystąpienie zaburzeń będących skutkiem tego odejścia.

Wskazał, iż rozstrzyga stopień i nasilenie odczuwanej krzywdy oraz potrzeba zrekompensowania jej skutków. O odczuwanym poczuciu krzywdy decydują różne okoliczności, w tym przede wszystkim stopień bliskości i poziom oraz charakter relacji z osobą zmarłą. Decyduje o nim również osobista wrażliwość osoby pokrzywdzonej, która jest właściwa każdej z osób pokrzywdzonych i inna u każdej z nich. Dlatego też w ocenie Sadu I instancji ustalając wartość zadośćuczynienia powinno opierać się na obiektywnych i sprawdzalnych kryteriach, przy jednoczesnym uwzględnieniu indywidualnej sytuacji stron. Należy także wskazać, że jednym z kryteriów określających „odpowiedniość” zadośćuczynienia jest jego kompensacyjny charakter – zadośćuczynienie musi przedstawiać ekonomicznie odczuwalną wartość, przy utrzymaniu jej w rozsądnych granicach.

Odnosząc powyższe rozważania do niniejszej sprawy, zdaniem Sadu Okręgowego, zebrane dowody ponad wszelką wątpliwość wykazują, iż powodów łączyła ze zmarłą tragicznie córką i siostrą, więź emocjonalna.

K. S. była zżyta ze swoją matką, razem spędzały wiele czasu, córka zwierzała się matce ze swoich nastoletnich problemów, ale jednocześnie pomagała matce w prowadzeniu gospodarstwa domowego, np. gotując, zajmując się ogrodem czy zakupami. Nagła śmierć córki spowodowała bezpowrotną stratę osoby najbliższej w jej życiu i zerwanie więzi rodzic - dziecko, które je łączyły. Stratę córki powódka przeżyła głęboko, co wpłynęło na jej stan psychiczny i emocjonalny, a skutki odczuwa po dziś dzień. Śmierć córki była wydarzeniem traumatycznym w życiu powódki. H. Z. (1) do obecnej chwili nie poradziła sobie ze śmiercią córki. Powódka stała się osobą zamkniętą, ciągle przeżywa żałobę, wolałaby nie wychodzić z domu, jednakże konieczność spłaty kredytu zmusza ją do wychodzenia do pracy.

Śmierć siostry odbiła się również negatywnie na stanie psychicznym powoda J. B., czego objawem jest nasilenie się po śmierci siostry wybuchów złości i agresywnych zachowań. On również na skutek przedwczesnej śmierci K. S. utracił więź siostrzaną. J. B. utrzymywał kontakt z siostrą, choć spotykali się raz w miesiącu, to mieli jednak częsty kontakt telefoniczny bądź przez Internet, potrafili ze sobą rozmawiać przez godzinę. Podkreślić trzeba wstrząs i szok przeżyty po śmierci K. S. przez jej matkę i brata, uwzględniając młody wiek zmarłej, przed którą było całe życie. Strata najbliższego członka rodziny stanowi niewątpliwie źródło cierpienia dla jego bliskich, a poczucie pustki i osamotnienia jest niewątpliwie ogromne.

W ocenie Sądu I instancji, należało zgodzić się z pełnomocnikiem powodów, iż przyznana powodom odpowiednio kwota 20.000,00 zł i 3000 zł tytułem zadośćuczynienia nie zrekompensowała w całości krzywdy doznanej w związku ze śmiercią córki i siostry.

Zdaniem Sądu Okręgowego zebrany materiał dowodowy wskazuje, że kwota zadośćuczynienia należnego H. Z. (1) powinna wynieść 150.000,00 zł, natomiast kwota zadośćuczynienia należnego J. B. 33.000,00 zł.

W ocenie Sądu Okręgowego wskazane kwoty spełnią postulat kompensacyjnego charakteru zadośćuczynienia i uwzględniają: charakter naruszonego dobra, który stanowi integralne prawo każdej jednostki do życia w rodzinie i prawo do więzi rodzinnych, rozmiar krzywdy, bólu i cierpienia jakich doznali powodowie w wyniku śmierci K. S. oraz okoliczność, iż upływ czasu – ponad 2 lata od zdarzenia - nie zatarł poczucia krzywdy, a zdarzenie to odcisnęło piętno na ich psychice i relacjach z bliskimi. Przyznanie powódce kwoty zdecydowanie wyższej, Sąd Okręgowy uzasadnił okolicznościami, iż była ona matką zmarłej, a zatem łączyła ją najbliższa z możliwych więzi, wspólnie zamieszkiwała z córką, zajmowała się jej wychowaniem. Z uwagi na wiek (powódka52 lata) H. Z. (1) raczej nie będzie już miała (poza J. B.) innych dzieci.

Z kolei więzi braterskie i siostrzane są ważne i niepowtarzalne w życiu każdego człowieka, jednak nie są one porównywalne z tymi jakie łączą rodzica z dzieckiem, które są bezsprzecznie silniejsze.

Odnosząc się do dalej idących żądań powodów w zakresie zadośćuczynienia w kwocie 160.000,00 zł na rzecz H. Z. (1) oraz 76.000,00 zł na rzecz J. B., zdaniem Sądu Okręgowego, były one zawyżone. Rozmiar krzywdy oraz związane z tym cierpienia fizyczne i psychiczne powodów, będące następstwem śmierci K. S., Sąd oceniał jako bardzo duże. Jednocześnie Sąd stwierdził, że zasądzenie żądanych kwot w pełnej wysokości stanowiłoby o nadmiernym wzbogaceniu powodów i przekraczało funkcje wyznaczone dla instytucji zadośćuczynienia nie odpowiadając celowi stosowanych rozwiązań prawnych. Istotna jest również, w ocenie Sądu, okoliczność, iż powódka w okresie wypadku i obecnie tworzy wraz z mężem spójną i zgodną rodzinę, również powód ma własną rodzinę (po wypadku siostry ożenił się i urodziło mu się dziecko). Nie doszło więc do sytuacji, w której śmierć osoby najbliższej prowadzi do zupełnego osamotnienia uprawnionych. W przypadku kwoty przyznanej na rzecz J. B. Sąd miał na uwadze okoliczność, że zaczął on już po wypadku siostry w miarę normalnie funkcjonować, co wynika z faktu, że musiał zająć się rodziną, tj. żoną i dzieckiem, spłacać kredyt, pracować. Ponadto nie mieszkał on z siostrą już na kilka lat przed jej śmiercią. Z oczywistych względów relacje rodzeństwa uległy naturalnemu rozluźnieniu z uwagi na to, że J. B. wyprowadził się z rodzinnego domu i założył własną rodzinę.

Zdaniem Sądu Okręgowego, mając na uwadze ustalony stan faktyczny H. Z. (1) należało przyznać zadośćuczynienie za śmierć córki w wysokości 150 000 zł. Uwzględniając kwotę wypłaconą dotychczas z tego tytułu przez (...) SA w wysokości 20000 zł, Sąd zasądził solidarnie od pozwanych na jej rzecz kwotę 130 000 zł. Kwota należnego J. B. zadośćuczynienia winna wynieść 33 000 zł, uwzględniając okoliczność, że (...) SA wypłaciło mu 3000 zł, stąd od pozwanych zasądzono solidarnie kwotę 30 000 zł. Zdaniem Sądu I instancji, przyznane kwoty są dla każdego z powodów adekwatne do doznanej przez nich krzywdy i o ile to możliwe w sytuacji śmierci bliskiej osoby, powinny złagodzić doznane przez nich cierpienia, wobec czego realizują założenia wynikające z art. 446 § 4 k.c. W pozostałym zakresie żądania zadośćuczynień ponad zasądzone kwoty, jako niezasadne, podlegały oddaleniu.

Rozstrzygnięcie o odsetkach Sąd I instancji oparł na podstawie art. 481 § 1 k.c., który nakłada na ubezpieczyciela ubezpieczyciel obowiązek spełnienia świadczenia w terminie 30 dni licząc od dnia złożenia przez poszkodowanego lub uprawnionego zawiadomienia o szkodzie. Sąd Okręgowy podzielił w tym zakresie przyjętą w orzecznictwie Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia 14 stycznia 2011 roku w sprawie I PK 145/10, w którym wskazano, że „(…) zadośćuczynienie, w rozmiarze, w jakim należy się ono wierzycielowi w dniu, w którym dłużnik ma je zapłacić (art. 455 k.c.), powinno być oprocentowane z tytułu opóźnienia (art. 481 § 1 k.c.) od tego dnia, a nie dopiero od daty zasądzenia odszkodowania (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 10 lutego 2000 r., II CKN 725/98, OSNC 2000, nr 9, poz. 158; z dnia 8 sierpnia 2001 r., I CKN 18/99, OSNC 2002 nr 5, poz. 64; z dnia 30 stycznia 2004 r., I CK 131/03, OSNC 2005 nr 2, poz. 40 i z dnia 16 lipca 2004 r., I CK 83/04, Monitor Prawniczy 2004 nr 16, s. 726). Obecnie funkcja kompensacyjna odsetek znów przeważa nad ich funkcją waloryzacyjną. W tej sytuacji zasądzanie odsetek od daty wyrokowania prowadziłoby w istocie do ich umorzenia za okres sprzed daty wyroku i byłoby nieuzasadnionym uprzywilejowaniem dłużnika, co mogłoby go skłaniać do jak najdłuższego zwlekania z opóźnionym świadczeniem pieniężnym, w oczekiwaniu na orzeczenie sądu, znoszące obowiązek zapłaty odsetek za wcześniejszy okres. Z akt wynika, że szkoda została zgłoszona ubezpieczycielom w dniu 24 lutego 2012 r. (k. 76 i k. 84). Termin zapłaty upłynął po 30 dniach od zgłoszenia szkody, w którym to czasie ubezpieczyciel powinien zlikwidować szkodę (art. 817 § 1 k.c. i art. 14 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych. Dz. U. z 2003 r., Nr 124, poz. 1152 ze zm.). Wierzyciel wskazał 3 kwietnia 2012 r., jako datę od której dochodzi odsetek ustawowych, jest to data, która następuje po 30 dniach od zgłoszenia szkody. Stąd odsetki ustawowe zasądzono od 3 kwietnia 2012 r. do dnia zapłaty.

Odnosząc się do żądanie powódki w zakresie zasądzenia odszkodowania za pogorszenie się jej sytuacji życiowej w związku ze śmiercią bliskiej osoby, w ocenie Sądu I instancji nie zasługiwało ono na uwzględnienie i podlegało oddaleniu, jako nieudowodnione.

O kosztach postępowania Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 100 k.p.c., stosunkowo rozdzielając koszty procesu pomiędzy stronami. Sąd pozostawił szczegółowe rozliczenie kosztów postępowania referendarzowi sądowemu, zgodnie z art. 108 § 1 k.p.c.

Z powyższym wyrokiem nie zgodzili się obaj pozwani i wywiedli od niego apelację.

Pozwany (...) S.A. w W. zaskarżył wyrok w części zasadzającej od obu pozwanych solidarnie na rzecz powódki H. Z. (1) kwotę ponad 80 000 zł wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia 3 kwietnia 2012r. oraz w części zasądzającej od obu pozwanych solidarnie na rzecz powoda J. B. kwotę ponad 17 000 zł wraz z odsetkami liczonymi od dnia 3 kwietnia 2012r. Apelujący zarzucił temu wyrokowi naruszenie przepisów prawa cywilnego materialnego a w szczególności art. 446 § 4 k.c. poprzez zawyżenie zasądzonego przez Sąd Okręgowy zadośćuczynienia, które mając na uwadze wcześniej wypłacone przez (...) S.A. w kwocie 20 000 zł na rzecz powódki H. Z. (1) i w kwocie 3 000 zł na rzecz J. B. – należy uznać za rażąco wysokie.

Formułując wskazane wyżej zarzuty strona skarżąca domagała się zmiany wyroku Sądu Okręgowego z dnia 29 lipca 2014r. w zakresie pkt. II poprzez zasądzenie na rzecz powódki H. Z. (2) kwoty 80 000 złotych wraz z odsetki ustawowymi liczonymi od dnia 3 kwietnia 2012r. do dnia zapłaty oraz w zakresie pkt. III poprzez zasądzenie na rzecz powoda J. B. kwoty 17 000 złotych wraz z odsetki ustawowymi liczonymi od dnia 3 kwietnia 2012r. do dnia zapłaty i w konsekwencji zmiany rozstrzygnięcia o kosztach oraz zasądzenia od powodów na rzecz pozwanego kosztów zastępstwa procesowego za II instancje. Formułując wniosek ewentualny domagała się uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania sądowi I instancji, przy uwzględnieniu kosztów postepowania odwoławczego.

Pozwane Towarzystwo (...) S.A. w W. zaskarżył wyrok w części tj.:

- w pkt. II co do kwoty 50 000 zł wraz z odsetkami od dnia 3 kwietnia 2012r. zarzucając naruszenie art. 446 § 4 k.c. poprzez zawyżenie kwoty zasądzonej tytułem zadośćuczynienia i określenie tej kwoty w sposób dowolny bez uzasadnienia jej wysokości;

- w pkt. III co do kwoty 13 000 zł wraz z odsetkami od dnia 3 kwietnia 2012r. zarzucając naruszenie art. 446 § 4 k.c. poprzez zawyżenie kwoty zasądzonej tytułem zadośćuczynienia i określenie tej kwoty w sposób dowolny bez uzasadnienia jej wysokości;

- w pkt. II i III co do daty zasądzenie odsetek od zasądzonego zadośćuczynienia zarzucając błędne określenie daty wymagalności zasadzonego roszczenia. Formułując wskazane wyżej zarzuty strona skarżąca domagała się zmiany w części wyroku poprzez:

- zasądzenie w pkt. II na rzecz H. Z. (2) kwoty 80 000 zł zamiast kwoty 130 000 zł i oddalenie powództwa w pozostałym zakresie;

- zasądzenie w pkt. III na rzecz J. B. kwoty 17 000 zł zamiast kwoty 30 000 zł i oddalenie powództwa w pozostałym zakresie;

- zmiany w pkt. II i III daty zasądzonych odsetek z 3 kwietnia 2012r. na 29 lipca 2014r. i oddalenie powództwa w zakresie roszczenia o odsetki w pozostałym zakresie. Ponadto pozwane Towarzystwo domagało się zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za drugą instancje według norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację powodowie wnieśli o ich oddalenie w całości oraz zasądzenie od pozwanych na rzecz powodów kosztów postępowania w II instancji według norm przypisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacje obu pozwanych nie zasługują na uwzględnienie, gdyż zawarte w nich zarzuty są niezasadne.

Sąd Okręgowy nie dopuścił się żadnego z zarzucanych mu uchybień, a kwestionowane rozstrzygnięcie – zarówno w sferze jego podstawy faktycznej jak i prawnej – jest w ocenie Sądu Apelacyjnego trafne i w pełni odpowiadające prawu.

Sąd Apelacyjny podziela ustalenia stanu faktycznego poczynione przez Sąd Okręgowy i przyjmuje je w całości za własne. Nie były one kwestionowane przez skarżących. Podobnie – całkowitej akceptacji Sądu Odwoławczego podlega ocena prawna roszczenia zgłoszonego pod osąd w przedmiotowej sprawie.

Należy zauważyć, że zarzuty apelacji sprowadzają się w istocie do polemicznego, opozycyjnego w stosunku do Sądu Okręgowego, przywołania poglądu strony pozwanej, bez poparcia go podstawami natury merytorycznej, mogącymi skutecznie wykazać błąd w rozumowaniu Sądu I instancji. Skarżący w wywiedzionych apelacjach starali się dowieść, iż kwota zasądzona tytułem zadośćuczynienia na rzecz powodów, odpowiednio 130 000 zł i 30 000 zł, jest rażąco wysoka, prowadzi do nadmiernego wzbogacenia powodów oraz odbiega od zasądzanych kwot w podobnych sprawach. W ocenie skarżących miało to być wynikiem nieprawidłowej wykładni art. 446 § 4 k.c., który został przez obu pozwanych wskazanych, nadto pozwane Towarzystwo (...) wskazywało na nieprawidłową datę wymagalności roszczenia o odsetki. Ze stanowiskiem takim nie sposób się zgodzić.

Zgromadzony w sprawie dowody- w tym zeznania świadków, stron oraz opinie biegłej, prawidłowo oceniony, pozwolił Sądowi Okręgowemu na trafną ocenę sytuacji H. Z. (2) i J. B. oraz następstw zdarzenia z dnia 14 września 2011r.

Kluczowy zarzut, wspólny dla obu apelacji dotyczył wysokości przyznanego powódce oraz powodowi zadośćuczynienia, i uznanie w ocenie skarżących zasądzonej kwoty 130.000 zł na rzecz H. Z. (2) oraz kwoty 30 000 zł na rzecz J. B. za zbyt wygórowane (przy uwzględnieniu kwot już wypłaconych tytułem zadośćuczynienia).

Wskutek śmierci córki oraz siostry, wywołanej zawinionym działaniem sprawców wypadku, doszło do bezprawnego naruszenia prawa powodów w postaci więzi rodzinnych oraz prawa do posiadania córki/siostry i życia w pełnej rodzinie. Nie ulega wątpliwości, że rodzina jako związek najbliższych osób, które łączy szczególna więź wynikająca najczęściej z pokrewieństwa i zawarcia małżeństwa, podlega ochronie prawa. Dotyczy to odpowiednio ochrony prawa do życia rodzinnego, obejmującego istnienie różnego rodzaju więzi rodzinnych. Więzi te stanowią fundament prawidłowego funkcjonowania rodziny i podlegają ochronie prawnej (art. 18 i 71 Konstytucji RP, art. 23 k.r.o.). Więź rodzinna odgrywa doniosłą rolę, zapewniając członkom rodziny m.in. poczucie stabilności, wzajemne wsparcie, obejmujące sferę materialną i niematerialną. Więź między rodzicami a dziećmi oraz między rodzeństwem jest jedną z silniejszych więzi międzyludzkich. Nagłe rozerwanie tej więzi przez spowodowanie śmierci córki i siostry stanowi źródło głębokiej krzywdy, której niewątpliwe doznali powodowie. Krzywda taka w istocie zawsze jest nie do naprawienia wobec niemożności przywrócenia stanu poprzedniego. Zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę jest tylko pewnym surogatem, bo nie da się inaczej tej krzywdy naprawić. Zależy to w dużej mierze od wrażliwości osób poszkodowanych, ale generalnie w każdym przypadku trzeba uznać, że śmierć osoby bliskiej jest dla nich bolesnym ciosem przeżywanym nie tylko w momencie powzięcia o niej wiadomości.

Kryteriami oceny rozmiarów krzywdy mogą być w odniesieniu do powódki: charakter więzi, jaka łączyła ją z tragicznie zmarłą córką, okoliczności, w jakich nastąpiła śmierć, skutki w postaci poczucia stagnacji, utraty radości życia, lęku przed przyszłością, a także wiek i sytuacja rodzinna pokrzywdzonych (por. wyrok Sądu Najwyższego z 20 kwietnia 2006 r., IV CSK 99/05, LEX nr 198509, wyrok Sądu Najwyższego z 1 kwietnia 2004 r., II CK 131/03, LEX nr 327923, wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 9 listopada 2011 r., I ACa 989/11).

W swoim założeniu zadośćuczynienie ma w całości zrekompensować krzywdę, pomóc w przezwyciężeniu przykrych doznań i wspierać realizację tych celów pokrzywdzonego, które zostały udaremnione przez negatywne doświadczenia. Wysokość zadośćuczynienia powinna przedstawiać ekonomicznie odczuwalną wartość, jednak musi być utrzymana w rozsądnych granicach, tym samym nie może być nadmierna w stosunku do doznanej krzywdy i prowadzić do wzbogacenia pokrzywdzonego przez niezasadne czerpanie korzyści z faktu naruszenia (por. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z 10 marca 2006 r., IV CSK 80/05, OSNC 2006/10/175, wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 14 lutego 2013 roku I ACA 824/12 LEX nr 1344221). Subiektywny charakter krzywdy ogranicza przydatność kierowania się przy ustalaniu wysokości zadośćuczynienia sumami zasądzonymi z tego tytułu w innych przypadkach, jednak przesłanki tej całkowicie nie eliminuje. Ze względu na nieprzeliczalność krzywdy na pieniądze konfrontacja danego przypadku z innym może dać wyłącznie orientację co do wysokości odpowiedniego zadośćuczynienia zasądzanego w innym przypadku i pomaga uniknąć dysproporcji (por. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 30 stycznia 2004 r., I CK 131/03, OSNC 2005/2/40, wyroku Sądu Najwyższego z dnia 22 czerwca 2005 r., III CK 392/04, LEX nr 177203 i wyroku Sądu Najwyższego z dnia 29 maja 2008 r., II CSK 78/08, LEX nr 420389).

Ponadto zadośćuczynienie zasądzone w związku ze śmiercią osoby bliskiej ma kompensować nie tylko doznany ból spowodowany śmiercią tej osoby, ale też przedwczesną utratę członka rodziny, która zawsze będzie nieodwracalna w skutkach.

Śmierć K. S. była dla H. Z. (2) i J. B. bardzo silnym przeżyciem, a strata, jakiej doznali spowodowała u nich ogromny stres, gdyż zgon nastąpił w sposób nieoczekiwany, nagły, bez żadnego przyczynienia się zmarłej do zaistniałego zdarzenia. Jest rzeczą notoryjną, iż poważne cierpienia moralne i ból po śmierci dziecka wpływają ujemnie na sprawność psychofizyczną rodziców, osłabiają ich energię życiową i inicjatywę. Powoduje to, iż krzywda rodzica, w tym przypadku matki, z którą córka zamieszkiwała do chwili śmierci jest głębsza, niż wywołana śmiercią siostry, która pozostawała w stałej relacji z bratem, który jednak już nie zamieszkiwał w wspólnym domu. Istotne znaczenie ma fakt, że powódka pozostawał z córką przez wiele lat we wspólnym gospodarstwie domowym i tworzyła wraz z nią oraz ojczymem zgodną, kochającą się i wspierającą się rodzinę. Wprawdzie w okresie poprzedzającym śmierć K. S. to głównie rodzice (matka i ojczym) świadczyli córce pomoc oraz zaspokajali jej potrzeby, ale oczywistym jest, iż w niedalekiej przyszłości te role odwróciłyby się i K. S. stałaby się oparciem dla swojej matki. Po śmierci córki powódka oraz jednocześnie siostry powoda relacje te w sposób nagły zostały zerwane. A wydarzenie to odcisnęło stałe piętno w życiu powódki i powoda. Jak wynikało z opinii biegłej powódka dalej odczuwa następstwa tego tragicznego zdarzenia. Towarzyszą jej uczucia charakterystyczne dla stanu żałoby, to jest poczucie straty, krzywdy, smutku, nieszczęśliwości, winy, a także gniewu.

Śmierć siostry wpłynęła negatywnie na stan zdrowia psychicznego J. B.. Między J. B. i jego siostrą istniała silna więź emocjonalna, która była systematycznie odbudowywana i okoliczności tej nie niweczy fakt, iż powód nie zamieszkiwał już wspólnie z matka i siostrą. W przeciwieństwie do matki, J. B. funkcjonuje normalnie, ożenił się, urodziło mu się dziecko, ma pracę, spłaca kredyt. Trafnie zatem Sąd Okręgowy zróżnicował sytuację obojga powodów, co znalazło wyraz w zasądzonych im tytułem zadośćuczynienia kwotach.

Ustalając wysokość przyznanej powodom kwoty Sąd Okręgowy miał na uwadze cały zgromadzony w sprawie materiał dowodowy, który znalazł odzwierciedlenia w obszernych ustaleniach faktycznych. Sąd I instancji prawidłowo ustalił sytuację powodów przed i po 14 września 2011r. oraz prawidłowo ocenił, konsekwencje tego zdarzenia.

Mając na uwadze wszystkie te okoliczności nie sposób uznać, iż zasadzone kwoty tytułem zadośćuczynienia są rażąco wysokie, na co wskazywali skarżący w wywiedzionych apelacjach. Znajdują one również odzwierciedlenie w aktualnej sytuacji majątkowej powodów oraz uzyskiwanych przez nich dochodach, których wysokość przekracza najniższe miesięczne wynagrodzenie i to znacznie. Należy mieć na uwadze, iż konieczność przedstawiania przez sumę zadośćuczynienia odczuwalnej wartości ekonomicznej, przynoszącą poszkodowanemu równowagę emocjonalną, naruszoną przez doznane cierpienia psychiczne – nie będącej jednakże wartością nadmierną w stosunku do doznanej krzywdy, co wynika z kompensacyjnego charakteru zadośćuczynienia (wyrok SN z dnia 4 lutego 2008 r., III KK 349/07, LEX nr 461725), w ocenie Sądu Apelacyjnego zasądzone przez Sąd Okręgowy kwoty takie zadania w pełni spełniają.

Wskazać należy, że Sąd orzekający w danej sprawie co do wysokości zadośćuczynienia za doznaną krzywdę posiada dużą swobodę w tym zakresie (wyrok Sądu Najwyższego z 19 maja 1998 r. II CKN 756/97, LEX nr 786545). Jedynie rażąca dysproporcja świadczeń albo pominięcie przy orzekaniu o zadośćuczynieniu istotnych okoliczności, które powinny być uwzględnione przez sąd jako wpływające na wysokość zadośćuczynienia przy założeniu, że musi ono spełniać funkcję kompensacyjną, ale nie może być jednocześnie źródłem nieuzasadnionego wzbogacenia się osoby pokrzywdzonej, uprawniają do ingerencji w zasądzone zadośćuczynienie (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 07 marca 2014 r. I ACa 1273/12, LEX nr 1441577).

Wyważenie odpowiedniej kwoty, w relacji do okoliczności sprawy, należy do sfery swobodnego uznania sędziowskiego. Zarzut niewłaściwego określenia wysokości zadośćuczynienia mógłby być uwzględniony tylko wtedy, gdyby nie zostały wzięte pod uwagę wszystkie istotne kryteria, wpływające na tę postać kompensaty, bądź też gdyby sąd uczynił jedno z wielu kryteriów, decydujących o wysokości zadośćuczynienia, elementem dominującym. (tak Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 24 stycznia 2000 r. III CKN 536/98- LEX 6942276, ten sam Sąd w uzasadnieniu wyroku z dnia 18 kwietnia 2002 r. II CKN 605/00- LEX 484718 i w wyroku z dnia 26 września 2002 r. III CKN 1037/00 LEX 56905).

Uznaniowość w zakresie przyznania, jak i określania wysokości zadośćuczynienia, upoważnia sąd wyższej instancji do ingerencji tylko w razie rażącego odstąpienia od ukształtowanej praktyki sądowej, której względna jednolitość odpowiada poczuciu sprawiedliwości i równości wobec prawa, albo w razie wykazanego przez stronę skarżącą pominięcia istotnych kryteriów ustalania wysokości. W ramach kontroli instancyjnej nie jest natomiast możliwe wkraczanie w sferę swobodnego uznania sędziowskiego. O rażącym naruszeniu zasad ustalania "odpowiedniego" zadośćuczynienia mogłoby świadczyć przyznanie zadośćuczynienia wręcz symbolicznego zamiast stanowiącego rekompensatę doznanej krzywdy, bądź też kwoty wygórowanej, prowadzącej do niestosownego wzbogacenia się tą drogą (por. wyrok SA w Lublinie z dnia 29 listopada 2011 r., I ACa 540/11, LEX nr 1095800; wyrok SA w Poznaniu z dnia 4 marca 2010 r., I ACa 141/10, LEX nr 628178 i wyrok SA w Katowicach z dnia 7 maja 2008 r., I ACa 199/08, LEX nr 470056). Sytuacja taka nie wystąpiła jednak w rozpoznawanej sprawie, zatem nie potwierdziły się zarzuty naruszenia art. art. 446 § 4 k.c. podnoszone w obu apelacjach.

Nie zasługiwał na uwzględnienie również zarzut naruszenia prawa materialnego w odniesieniu do rozstrzygnięcia o odsetkach. Przedstawiony przez pozwanego w apelacji pogląd i przytoczone na jego poparcie orzecznictwo, że odsetki ustawowe od zadośćuczynienia powinny być zasądzane od dnia wyrokowania, dotyczą wyjątkowych sytuacji, w których przyznanie odsetek zgodnie z ogólną zasadą wyrażoną w art. 455 k.c., tj. od dnia wymagalności roszczenia, mogłoby stanowić nieuzasadnione uprzywilejowanie wierzyciela, np. w wypadku, gdy wierzyciel celowo zwlekał z dochodzeniem roszczenia czy też celowo przewlekał prowadzone w tym zakresie pertraktacje z dłużnikiem. Takich wyjątkowych okoliczności pozwany jednak nie wykazał. Podzielić należy pogląd wyrażony przez Sądu Najwyższy w wyroku z dnia 18 lutego 2011 r. w sprawie I CSK 243/10 (LEX nr 848109), w którym Sąd Najwyższy, wskazując na występującą w orzecznictwie rozbieżność stanowisk, co do początkowego terminu naliczania odsetek za opóźnienie w zapłacie zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, stwierdził, że jeżeli zobowiązany nie płaci zadośćuczynienia w terminie wynikającym z przepisu szczególnego lub w terminie ustalonym zgodnie z art. 455 in fine k.c., uprawniony nie ma niewątpliwie możliwości czerpania korzyści z zadośćuczynienia, jakie mu się należy już w tym terminie. W konsekwencji odsetki za opóźnienie w zapłacie zadośćuczynienia należnego uprawnionemu już w tym terminie powinny się należeć od tego właśnie terminu. Stanowiska tego nie podważa pozostawienie przez ustawę zasądzenia zadośćuczynienia i określenia jego wysokości w pewnym zakresie uznaniu sądu. Przewidziana w art. 445 § 1 k.c. możliwości przyznania przez sąd odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia za krzywdę nie zakłada bowiem dowolności ocen sądu, a jest jedynie konsekwencją niewymiernego w pełni charakteru okoliczności decydujących o doznaniu krzywdy i jej rozmiarze. Mimo więc pewnej swobody sądu przy orzekaniu o zadośćuczynieniu, wyrok zasądzający zadośćuczynienie nie ma charakteru konstytutywnego, lecz deklaratywny. Wymagalność roszczenia o zadośćuczynienie za krzywdę, a tym samym i początkowy termin naliczania odsetek za opóźnienie w zapłacie należnego zadośćuczynienia, może się różnie kształtować w zależności od okoliczności sprawy. Terminem, od którego należą się odsetki za opóźnienie w zapłacie zadośćuczynienia za krzywdę, może być więc, w zależności od okoliczności sprawy, zarówno dzień poprzedzający wyrokowanie o zadośćuczynieniu, jak i dzień tego wyrokowania.

Odnosząc te uwagi do realiów rozpoznawanej sprawy, należy uznać, że brak jest podstaw do zakwestionowania daty zasądzonych odsetek za opóźnienie w zapłacie zasądzonego na rzecz powodów zadośćuczynienia. Dokonane w toku postępowania ustalenia faktyczne jednoznacznie wskazują na to, że krzywda doznana przez powodów w rozmiarze odpowiadającym zasądzonemu zadośćuczynieniu istniała już w dacie zgłoszenia żądania wobec pozwanych.

Powodowie w piśmie z dniu 24 lutego 2012 r. zwrócili się do pozwanego Towarzystwa m.in. o wypłatę kwoty 150 000 zł – powódka i 50 000 zł – powód tytułem zadośćuczynienia. Żądane kwoty były zbliżone do kwot dochodzonych w niniejszym procesie. Należało uznać, iż od tej daty rozpoczął bieg, 30-dniowy termin do spełnienia świadczenia, przewidziany że w art. 817 §1 k.c. Jednocześnie pozwany nie wykazał, iż zachodziły przesłanki przewidziane w jednakże w art. 817 § 2 k.c., który stanowi, iż gdyby wyjaśnienie w powyższym terminie okoliczności koniecznych do ustalenia odpowiedzialności ubezpieczyciela albo wysokości świadczenia okazało się niemożliwe, świadczenie powinno być spełnione w ciągu 14 dni od dnia, w którym przy zachowaniu należytej staranności wyjaśnienie tych okoliczności było możliwe. Mimo tego bezsporną część świadczenia ubezpieczyciel winien spełnić w terminie przewidzianym w § 1. Wprawdzie pozwany powoływał się na okoliczności ustalone w toku niniejszego postępowania, związane z opiniami biegłej, które pozwoliły ustalić negatywne następstwa zdarzenia z dnia 14 września 2011r. oraz jego wpływ na życie powodów, jednak czynność w tym zakresie mogły być również podjęte w toku postępowania likwidacyjnego.

Pozwany jako profesjonalista w zakresie likwidacji szkód, we wskazanym okresie winien zatem przeprowadzić postępowanie likwidacyjne i dokonać wypłaty należnego powodom zadośćuczynienia, czego jednak zaniechał i nie wypłacił w terminie należnego świadczenia, konsekwencją czego jest zasądzenie należnych odsetek. Na gruncie przedmiotowej sprawy należy mieć również na uwadze fakt, iż szkoda została zgłoszona jakiś czas po zdarzeniu powodującym jej powstanie, zatem ocena wszystkich okoliczności mogła być bardziej kompletna w przeciwieństwie do sytuacji gdyby szkodę zgłoszono w krótkim czasie po zdarzeniu.

Z tych wszystkich względów apelacje pozwanych podlegały oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania odwoławczego Sąd Apelacyjny orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. i art. 108 § 1 k.p.c. Zważywszy, że apelacje pozwanych zostały oddalone, pozwani – (...) Zakład (...) i(...) (...) wini zwrócić solidarnie powódce – H. Z. (2) kwotę 1 800 złotych oraz powodowi – J. B. kwotę 1 800 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania w instancji odwoławczej. Zgodnie bowiem z art. 98 § 1 k.p.c. strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony, czyli koszty procesu. Wysokość kosztów zastępstwa procesowego ustalona została na podstawie § 6 pkt. 5 oraz § 12 u.1 pkt. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku (Dz. U nr 163, poz.1349 ze zm.) w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu.