Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 24 lutego 2015 roku Sąd Rejonowy w Pabianicach IV Wydział Pracy oddalił powództwo Z. S. przeciwko J. W. prowadzącemu działalność gospodarczą pod nazwą Przedsiębiorstwo Produkcyjno – Handlowo Usługowe (...) w P. o ustalenie wykonywania pracy w warunkach szczególnych i sprostowanie świadectwa pracy.

Powyższe orzeczenie zapadło w oparciu o następujące ustalenia faktyczne.

Powód Z. S. został zatrudniony przez J. W. prowadzącego działalność gospodarczą pod nazwą Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowo Usługowe (...) w P. na podstawie zawieranych kolejno: umowy o pracę na okres próbny z dnia 17 stycznia 2000 roku, umowy o pracę na czas określony z dnia
4 kwietnia 2000 roku, umowy o pracę na czas określony z dnia 1 kwietnia 2005 roku oraz umowy o pracę na czas określony z dnia 1 kwietnia 2010 roku, na stanowisku barwiarz.

Stosunek pracy został zakończony w dniu 31 grudnia 2011 roku. Pozwany wystawił
w dniu 2 stycznia 2012 roku świadectwo pracy. Powód otrzymał świadectwo pracy w dniu
4 stycznia 2012 r..

Powód wnosił o sprostowanie świadectwa pracy.

Pismem z dnia 14 lipca 2014 roku pozwany odmówił sprostowania świadectwa pracy z uwagi na fakt, że upłynął termin wystąpienia z żądaniem sprostowania świadectwa pracy, a nadto praca wykonywana przez powoda w okresie od dnia 10 stycznia 2000 roku do dnia 31 grudnia 2011 roku nie kwalifikuje się jako praca w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze.

Powód obecnie jest bezrobotny, nie stara się o świadczenia emerytalne z ZUS.

Głównym zajęciem powoda było barwienie tkanin bawełnianych i poliestru.

Powód początkowo pracował nawet po 12 godzin dziennie, także w święta. Następnie, gdy opłacalność produkcji u pozwanego zmalała pracował po 8 godzin dziennie. Powód pracował w systemie trzyzmianowym.

Powód urodził się (...).

W oparciu o tak ustalony niesporny stan faktyczny Sąd Rejonowy uznał, iż wniesione powództwo nie zasługuje na uwzględnienie.

Mając na uwadze treść art. 97 § 1 i 2 ¹ kodeksu pracy Sąd wskazał, iż powód skierował do pozwanego wniosek o sprostowanie świadectwa pracy dopiero w 2014 roku, a zatem po upływie ponad 2 lat od otrzymania świadectwa pracy. Tym samym wytoczył powództwo o sprostowanie świadectwa pracy spóźnione i bez prawidłowego wyczerpania drogi reklamacyjnej u pracodawcy, co skutkowało jego oddaleniem.

Co do zaś roszczenia ustalenia wykonywania pracy w warunkach szczególnych, Sąd uznał, iż pomimo istnienia po stronie powodowej interesu prawnego w rozumieniu art. 189 kpc - bowiem powód nie może usunąć niepewności co do treści stosunku prawnego w drodze powództwa o świadczenie ani o ustalenie prawa do emerytury w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych, gdyż nie osiągnął wymaganego ustawą wieku, ma jednak prawo do usunięcia stanu niepewności na przyszłość - jego powództwo jest nieuzasadnione.

W ocenie Sądu rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnianych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. z 1983, nr 8 poz 43) nie może być stosowane do prac pracowników wykonywanych po 1999 r. a przed 1 stycznia 2009 r. Sąd zaznaczył, iż w wyniku uchylenia ustawy z dnia 14 grudnia 1982 roku o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz.U.1982.40.267 ze zm.) ustawą z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. 1998 r. Nr 162 poz. 1118 ze zm.), z dniem 1 stycznia 1999 r. utraciły moc wiążącą również akty wykonawcze wydane na jej podstawie w tym wspomniane rozporządzenie. Sąd wywiódł, iż dalsze obowiązywanie rozporządzenia, po uchyleniu przepisu zawierającego upoważnienie do jego wydania może mieć miejsce tylko w granicach określonych w nowej lub nowelizującej ustawie (w jej przepisach przejściowych). Tymczasem ustawa z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych nie zawiera przepisów przejściowych wskazujących na zachowanie mocy obowiązującej przez akty wykonawcze wydane na podstawie upoważnienia zawartego w ustawie o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin, a którym to aktem jest właśnie rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, art. 194 ustawy nie jest podstawą prawną zachowania mocy powołanego rozporządzenia. Zawarte w art. 32 ust 4 ustawy odesłanie do przepisów dotychczasowych, sankcjonujących obowiązywanie rozporządzenia można odnosić tylko do tych przepisów rozporządzenia, które regulują materię określoną w przepisie ustawy. Rozporządzenie powyższe pozostało w porządku prawnym na podstawie i tylko w zakresie wskazanym w tejże ustawie, a zatem do prac wykonywanych do jej wejścia w życie tj. 1 stycznia 1999 roku. W takiej sytuacji przyjęcie, iż wskazane powyżej rozporządzenie ma zastosowanie również do pracy wykonywanej po 31 grudnia 1998 roku stanowiłoby stosowanie aktu wykonawczego w zakresie w jakim nie pozostaje już w porządku prawnym, bowiem uznać należy, że wskazane rozporządzenie ma moc obowiązującą jedynie w zakresie przewidzianym ustawą, to znaczy tylko do prac wykonywanych do dnia 31 grudnia 1998 roku, a zatem nie może być stosowane do oceny pracy powoda wykonywanej u pozwanego w okresie od dnia 10 stycznia 2000 roku do dnia 31 grudnia 2008 roku.

W ocenie Sadu Rejonowego również przepisy ustawy z dnia 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych (Dz.U. Nr 237, poz. 1656 ze zm.) nie dają podstaw do stosowania rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze do prac wykonywanych po 1999 roku a przed dniem 1 stycznia 2009 roku ( art. 4 ustawy).

Apelację od powyższego orzeczenia w części oddalającej powództwo o ustalenie wykonywania przez powoda pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w okresie od dnia 10 stycznia 2000 r. do dnia 31 grudnia 2008 r. wniósł pełnomocnik powoda.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił

1. naruszenie przepisów prawa materialnego tj.:

- art. 4 ustawy z dnia 19 grudnia 2008r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. 2008, Nr 237, poz. 1656) w zw. art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z FUS (Dz. U. 2013. poz. 1440) poprzez ich błędną wykładnie i przyjęcie, że rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983, nr 8 poz. 43) nie może być stosowane do oceny prac pracowników wykonywanych po 1999 roku a przed 1 stycznia 2009r., w sytuacji, gdy na podstawie art. 4 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. z 2008 r. Nr 237. poz. 1656 ze zm.) uwzględnieniu podlegają przypadające przed dniem 1 stycznia 2009 r. okresy pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu art. 32 i art. 33 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tj. Dz. U. z 2013 r. poz. 1440), tj. z wykładni tego przepisu wynika obowiązek zaliczania do okresów pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze także zatrudnienia w takich warunkach w okresie od 1 stycznia 1999 r. do 31 grudnia 2008 r.

- art. 3 pkt 7 ustawy z dnia 19 grudnia 2008r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. 2008, Nr 237. poz. 1656) poprzez jego niezastosowanie w niniejszej sprawie, w sytuacji gdy z literalnego brzmienia wskazanego przepisu wyraźnie wynika, że za pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze uważa się również osoby wykonujące przed dniem wejścia w życie ustawy prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy lub art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

czego konsekwencją było:

- nierozpoznanie istoty sprawy przez Sąd pierwszej instancji poprzez pominięcie wszechstronnego zbadania podstawy roszczenia i przesłanek stanowiących o jego istnieniu ze względu na oparcie rozstrzygnięcia jedynie na błędnym stanowisku, iż do pracy powoda wykonywanej u pozwanego w okresie od dnia 10 stycznia 2000r. do dnia 31 grudnia 2008r. nie może być stosowane rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. 1983. nr 8 poz. 43), a w konsekwencji nie dokonanie przez Sąd pierwszej instancji oceny, czy praca wykonywana przez powoda w w/w okresie była pracą w warunkach szczególnych, pomimo iż zagadnienie to stanowiło podstawę roszczenia powoda.

Wskazując na powyższe zarzuty skarżący wniósł o: zmianę zaskarżonego wyroku poprzez ustalenie, iż w okresie od dnia 10 stycznia 2000r. do dnia 31 grudnia 2008r. powód wykonywał pracę w szczególnych warunkach, zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu w tym kosztów zastępstwa procesowego za I i II instancję, ewentualnie zaś o

uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

W odpowiedzi na powyższe pełnomocnik pozwanego wniósł o oddalenie apelacji w całości i rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego, w tym kosztach zastępstwa procesowego w tym postępowaniu, według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył co następuje.

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 378 § 1 k.p.c. sąd drugiej instancji rozpoznaje sprawę w granicach apelacji; w granicach zaskarżenia bierze jednak z urzędu pod uwagę nieważność postępowania. Rozpoznanie "sprawy" w granicach apelacji oznacza, że sąd drugiej instancji nie koncentruje się jedynie na ocenie zasadności zarzutów apelacyjnych lecz rozstrzyga merytorycznie o zasadności zgłoszonych roszczeń. W orzecznictwie podkreśla się, że jakkolwiek postępowanie apelacyjne jest postępowaniem odwoławczym i kontrolnym, to jednak zachowuje charakter postępowania rozpoznawczego. Oznacza to, że sąd drugiej instancji ma pełną swobodę jurysdykcyjną, ograniczoną jedynie granicami zaskarżenia. W konsekwencji może, a jeżeli je dostrzeże - powinien, naprawić wszystkie naruszenia prawa materialnego, niezależnie od tego, czy zostały wytknięte w apelacji, pod warunkiem, że mieszczą się one w granicach zaskarżenia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 czerwca 2014 r., III UK 177/13, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 4 października 2002 r., III CZP 62/02, OSNC 2004 nr 1, poz. 7).

Na gruncie rozpoznawanej sprawy abstrahując od kwestii poprawności zastosowania przez Sąd I instancji art. 3 pkt 7 ustawy z dnia 19 grudnia 2008r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. 2008, Nr 237, poz. 1656) oraz art. 4 tej ustawy w zw. art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z FUS (Dz. U. 2013. poz. 1440) powództwo nie może zostać uwzględnione, gdyż w ocenie Sądu Okręgowego powód nie ma interesu prawnego w wytoczeniu powództwa o ustalenie wykonywania przez niego pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w okresie od dnia 10 stycznia 2000 r. do dnia 31 grudnia 2008 r.

Zdaniem Sądu II instancji powód zmierza - z ominięciem przepisów regulujących postępowanie w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych - do uzyskania środka dowodowego potwierdzającego fakt mogący mieć w przyszłości znaczenie dla potrzeb postępowania o ustalenie prawa do świadczeń emerytalno-rentowych. Tymczasem pracownik nie ma interesu prawnego w wytoczeniu powództwa o ustalenie stosunku pracy (jego treści), gdy wnosi takie powództwo wyłącznie w celu uzyskania orzeczenia, które ma służyć ustaleniu dowodów lub faktów w innym postępowaniu, w szczególności w sprawach zakresu ubezpieczeń społecznych (por. uchwały Sądu Najwyższego z dnia 8 lutego 1979 r., III PZP 17/78, OSNCP 1979 nr 7-8, poz. 143; z dnia 17 czerwca 1987 r., III PZP 19/87, OSNCP 1988 Nr 10, poz. 132; z dnia 3 listopada 1994 r., I PZP 45/94, OSNAPiUS 1995 Nr 6, poz. 74; z dnia 5 lipca 1995 r., I PZP 56/94, OSNAPiUS 1995 Nr 24, poz. 299 oraz uzasadnienie uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 28 września 2005 r., I PZP 2/05, OSNP 2006 nr 5-6, poz. 71 i wyroki Sądu Najwyższego z dnia 4 listopada 1971 r., I PR 344/71, OSNCP 1972 Nr 5, poz. 89; z dnia 1 grudnia 1983 r., I PRN 189/83, OSNCP 1984 Nr 7, poz. 121; z dnia 17 grudnia 1997 r., I PKN 434/97, OSNAPiUS 1998 Nr 21, poz. 627 i z dnia 23 lutego 1999 r., I PKN 597/98, OSNAPiUS 2000 Nr 8, poz. 301). Brak interesu prawnego w rozumieniu art. 189 k.p.c. w wytoczeniu powództwa o ustalenie istnienia stosunku pracy (ustalenie wykonywania pracy w szczególnych warunkach) wynika z tego, że organ rentowy samodzielnie ustala okresy przebyte w ubezpieczeniu i inne przesłanki warunkujące nabycie prawa do świadczeń z ubezpieczeń społecznych, bowiem całokształt postępowania dotyczącego nabycia prawa do świadczenia z tytułu ubezpieczenia społecznego należy do tego organu zgodnie z art. 83 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 maja 2005 r., I UK 245/04, OSNP 2006 nr 3-4, poz. 57). Decyzja odmawiająca ubezpieczonemu prawa do świadczenia emerytalnego (na przykład z powodu nieuwzględnienia okresów jego zatrudnienia jako pracy w szczególnych warunkach) podlega weryfikacji w postępowaniu odwoławczym przed sądem powszechnym (sądem ubezpieczeń społecznych).

Skoro kwalifikacja określonej pracy jako wykonywanej w szczególnych warunkach dla celów emerytalno-rentowych może być dokonywana wyłącznie w postępowaniu przed organem rentowym w sprawie o przyznanie świadczenia z ubezpieczeń społecznych (ewentualnie w postępowaniu sądowym wywołanym wniesieniem odwołania od decyzji organu rentowego), to pracownik wytaczający w tej materii przed sądem pracy powództwo o ustalenie nie wykazuje w ogóle interesu prawnego w rozumieniu art. 189 k.p.c., niezależnie od tego przeciwko komu (pracodawcy, czy organowi rentowemu) skierował pozew. (por postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 19 stycznia 2012 r. I PK 108/11 LEX nr 1215409 z uzasadnieniem).

Tym samym w ocenie Sądu Okręgowego, argumentacja Sądu I instancji co do istnienia interesu prawnego w wytoczeniu powództwa – gdyż powód nie może usunąć niepewności co do treści stosunku prawnego w drodze powództwa o świadczenie ani o ustalenie prawa do emerytury w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych, bowiem nie osiągnął wymaganego ustawą wieku, a ma jednak prawo do usunięcia stanu niepewności na przyszłość - nie może się ostać. Bezwzględnie nie ma interesu prawnego w rozumieniu art. 189 k.p.c. strona domagająca się ustalenia stosunku prawnego lub faktów prawotwórczych, od których zależy jej prawo do świadczeń z zakresu ubezpieczeń społecznych. (Wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 12 marca 2013 r. LEX nr 1298923). Roszczenie pracownika przeciwko zakładowi pracy o ustalenie wykonywania zatrudnienia w szczególnych warunkach - dla celów ubezpieczeniowych - podlega oddaleniu z braku interesu prawnego. (Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 17 czerwca 1987 r. III PZP 19/87 OSNC 1988/10/132)

Nawet jeśli zachodzi stan niepewności co do treści stosunku prawnego w zakresie wykonywania pracy w szczególnych warunkach przez powoda to nie zmienia to faktu, iż usunięcie niejasności w tym przedmiocie warunkujące nabycie prawa do świadczeń z ubezpieczeń społecznych, możliwe jest tylko w postępowaniu przed organem rentowym. Wobec tego tylko na tej drodze strona powodowa może uzyskać pełną ochronę swoich prawnie chronionych interesów. Wyrok ustalający istnienie lub nieistnienie stosunku prawnego lub prawa jest dopuszczalny w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych wyjątkowo i tylko wówczas, gdy przepis tak stanowi, np. w sprawach o ustalenie istnienia lub nieistnienia obowiązku ubezpieczenia, obowiązku opłacania składek, zwrotu nienależnego świadczenia. Natomiast regułą jest, że sąd ubezpieczeń społecznych w trybie rozpoznania odwołania od decyzji organu rentowego "przyznaje" konkretne świadczenie lub określa jego wysokość. Nie jest zatem dopuszczalne w sprawie z zakresu ubezpieczeń społecznych wydanie wyroku ustalającego spełnienie przez ubezpieczonego niektórych warunków wymaganych do nabycia prawa do świadczenia lub wyroku warunkowego, przyznającego to świadczenie na przyszłość z chwilą rozwiązania stosunku pracy. (Wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 10 kwietnia 2013 r. III AUa 1449/12 LEX nr 1311964).

Z tych też względów, nawet gdyby hipotetycznie uznać zarzuty apelacji za uzasadnione brak było podstaw do zmiany zaskarżonego wyroku i uwzględnienia powództwa.

Brak interesu prawnego, jako przesłanki materialnoprawnej powództwa o ustalenie, skutkuje oddaleniem powództwa a limine. (wyrok s.apel. w Łodzi I ACa 1429/13 2014.04.29 LEX nr 1466842, wyrok s.apel. w Szczecinie I ACa 841/13 2014.02.20 LEX nr 1455644). Wyrok Sądu Rejonowego mimo błędnej oceny interesu prawnego powoda w wytoczeniu dochodzonego roszczenia – art. 189 kpc odpowiada zatem prawu.

Biorąc powyższe pod uwagę, Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. orzekł jak w sentencji.

O kosztach postępowania za II instancję orzeczono na podstawie o art. 98 k.p.c. i § 11 ust. 1 pkt 3 w zw. z § 12 ust.1 pkt.1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. Nr 2013, poz. 490).