Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 kwietnia 2015 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 9 kwietnia 2015 r. w Warszawie na rozprawie

sprawy z odwołania (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w C.

przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

o stwierdzenie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów

na skutek odwołania od decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 27 września 2013 r. Nr (...)

1.  uchyla zaskarżoną decyzję w punkcie I (pierwszym) podpunkt 1 (pierwszy) i w punkcie III (trzecim) podpunkt 1 (pierwszy);

2.  oddala odwołanie w pozostałej części;

3.  znosi wzajemnie koszty postępowania między stronami.

SSO Jolanta de Heij - Kaplińska

Sygn. akt XVII AmA 150/13

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 27 września 2013 r. ( (...) nr (...)) po przeprowadzeniu postępowania administracyjnego w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów przeciwko przedsiębiorcy – (...) Sp. z o.o. z siedzibą w C. (dalej: ChTBS), Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów:

I. na podstawie art. 27 ust. 2 w zw. z art. 27 ust. 1 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (dalej: uokik):

1)  uznał za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów, określone w art. 24 ust. 1 i 2 pkt 1 uokik bezprawne działanie polegające na stosowaniu postanowienia zawartego we wzorcu „Umowa o partycypację Nr”, które zostało wpisane do rejestru postanowień wzorców umownych uznanych za niedozwolone, o którym mowa w art. 479 ⁴⁵ k.p.c. – tj. o treści: „ Wszelkie spory mogące wyniknąć na tle stosowania niniejszej umowy, strony poddają rozstrzygnięciu sądowi powszechnemu właściwemu dla siedziby (...) TBS”,

2)  uznał za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów, określone w art. 24 ust. 1 i 2 uokik bezprawne działanie polegające na zamieszczeniu we wzorcu „Umowy o partycypację Nr” postanowienia naruszającego art. 29a ust. 3 ustawy z dnia 26.10.1995 r. o niektórych formach popierania budownictwa mieszkaniowego, tj. § 7 ust. 2 o treści: „ Podlegająca zwrotowi kwota partycypacji odpowiada wniesionemu przez Partycypanta procentowemu udziałowi w zwaloryzowanej wartości lokalu i nie może przekraczać kwoty partycypacji wniesionej przez kolejnego Partycypanta-Najemcę”

i stwierdził zaniechanie ich stosowania z dniem 17 czerwca 2013 r.

II. na podstawie art. 105 § 1 k.p.a. w zw. z art. 83 uokik umorzył jako bezprzedmiotowe postępowanie administracyjne ws. stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów przez (...) Sp. z o.o. z siedzibą w C. polegające na bezprawnym działaniu poprzez zamieszczenie we wzorcu „Umowy o partycypację Nr” postanowienia naruszającego art. 29a ust. 3 ustawy z dnia 26.10.1995 r. o niektórych formach popierania budownictwa mieszkaniowego o treści § 7 ust. 1: „ W przypadku zakończenia najmu i opróżnienia lokalu przez Najemcę partycypującego w kosztach budowy, (...) TBS zobowiązuje się do zwrotu kwoty partycypacji w terminie 12 miesięcy od dnia opróżnienia lokalu”.

III. na podstawie art. 106 ust. 1 pkt 4 uokik nałożył na (...) Sp. z o.o. z siedzibą w C. karę pieniężną z tytułu naruszenia zakazu, o jakim mowa w art. 24 ust. 1 i ust. 2 i art. 24 ust. 1 i 2 pkt 1 uokik w wysokości:

1.  w zakresie opisanym w pkt I.1. sentencji decyzji z tytułu naruszenia zakazu o jakim mowa w art. 24 ust. 1 i ust. 2 pkt 1 uokik w wysokości 488 zł.

2.  w zakresie opisanym w pkt I.2. sentencji decyzji z tytułu naruszenia zakazu o jakim mowa w art. 24 ust. 1 i ust. 2 uokik w wysokości 4.881 zł.

( decyzja, k. 4-14).

Odwołanie od powyższej decyzji w dniu 15 października 2013 r. wywiodło (...) Sp. z o.o. z siedzibą w C. zaskarżając decyzję w części objętej pkt I ppkt 1 i 2 i pkt III sentencji decyzji oraz wnosząc o:

1.  zmianę decyzji w zaskarżonej części i stwierdzenie, że zarzucane skarżącej działania opisane w pkt I ppkt 1 i 2 sentencji decyzji nie stanowią praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów określonej w art. 24 ust. 1 i 2 pkt 1 uokik i w związku z tym nie podlegają ukaraniu na podstawie art. 106-108 uokik a nadto o nakazanie Prezesowi UOKiK Delegatura w L. zwrotu kosztów postępowania wg norm przepisanych na rzecz skarżącej (...) Sp.z o.o. w C.;

ewentualnie

2.  o uchylenie tej decyzji w zaskarżonej części wraz z nakazaniem Prezesowi UOKiK - Delegatura w L. zwrotu kosztów postępowania wg norm przepisanych na rzecz skarżącej (...) Sp. z o.o. w C..

Zaskarżonej decyzji zarzucono:

1. naruszenie art. 3 uokik w związku z art. 385 ¹ k.c., art. 385 ³ pkt 23 k.c., art. 30 k.p.c. (właściwość wg siedziby osoby prawnej), art. 33 k.p.c. (właściwość wg głównego zakładu przedsiębiorcy), art. 34 k.p.c. (właściwość wg miejsca wykonania umowy), art. 37 k.p.c. (właściwość wg miejsca położenia nieruchomości o roszczenia z umów najmu i dzierżawy), art. 38 k.p.c. (właściwość wyłączna wg położenia nieruchomości w sprawach o roszczenia z praw rzeczowych na nieruchomości) i Rozdz. III art. 87 i nast. Konstytucji RP poprzez ich niezastosowanie w sytuacji, gdy zgodnie z tymi ogólnie obowiązującymi przepisami nie można było zakwestionowanego przez Prezesa UOKiK postanowienia z § 12 „Umowy o partycypację Nr ...” uznać za klauzulę abuzywną z uwagi na to iż, była ona w każdym przypadku umowy zawartej wg tego wzorca przyjęta przez Partycypanta-Najemcę w drodze indywidualnych pertraktacji z ChTBS, co w świetle reguły interpretacyjnej z art. 385 ¹ k.c. pozbawia taką normę atrybutu niedopuszczalności i bezprawności, wykluczając zastosowanie przepisów uokik a ponadto niezależnie od tej okoliczności z uwagi na brzmienie pozostałych wymienianych wyżej przepisów k.p.c. określających obowiązującą i narzuconą przez ustawodawcę właściwość miejscową sądu powszechnego - w warunkach faktycznych prowadzonej przez ChTBS działalności statutowej ograniczonej przepisami tylko do miasta C. i jej niektórych mieszkańców skarżący ChTBS nie miał żadnej możliwości wskazania innego sądu do rozstrzygania ewentualnych sporów wynikających z takiej umowy niż sąd powszechny właściwy miejscowo dla siedziby (...) Spółka z o.o. Tym samym przypisywanie przedmiotowemu postanowieniu § 12 cyt. wzorca umowy o partycypację przymiotu abuzywności tylko dlatego, że w innej sprawie prowadzonej między innymi stronami i w innym stanie faktycznym podobne postanowienie umowne zostało wpisane do Rejestru klauzul abuzywnych pod Nr (...), (...) i (...), o którym mowa w art.479 ⁴⁵ k.p.c. jest nieuzasadnione i sprzeczne z powołanymi wyżej przepisami ustawowymi a nawet z samą ustawą okik i powołaną przez UOKiK uchwałą SN o działaniu Rejestru klauzul abuzywnych erga omnes, skoro nie zachodzi bezprawność opisanego czynu ChTBS;

2. naruszenie art. 29a ust. 3, 4 i 5 ustawy z dnia 26.10.1995 r. o niektórych formach popierania budownictwa mieszkaniowego w świetle wykładni autentycznej poprzez błędną wykładnię polegającą na ustaleniu, że wykluczają one możliwość zapisania w umowie o partycypację zasady o identyczności kwoty partycypacji zwracanej byłemu najemcy i wnoszonej przez kolejnego najemcę (Partycypanta) obowiązującej w okresie 12 miesięcy liczonych od dnia opróżnienia lokalu przez byłego najemcę, podczas gdy zgodnie z autentyczną wolą ustawodawcy wprowadzającego ww. uregulowania prawne w momencie charakteryzującym się szybkim wzrostem cen na nieruchomości, w pełni dopuszczalnym było, nie tylko zrównanie wysokości przedmiotowych kwot partycypacji do zwrotu i wniesienia w okresie 12 m-cy, ale wręcz dopuszczalnym było i jest nadal nałożenie na kolejnego (następnego) najemcę – Partycypanta obowiązku wniesienia wyższej kwoty od zwróconej byłemu najemcy. Skoro tak to trudno zarzucić skarżącemu ChTBS naruszenie praw byłego najemcy przez jakoby stworzenie podstawy do zaniżenia przysługującej mu kwoty partycypacji do zwrotu przez wprowadzenie do umowy § 7 ust. 2 o treści, iż kwota partycypacji nie może przekroczyć kwoty takiej partycypacji wnoszonej przez następnego najemcę. W takim bowiem przypadku ustępujący najemca zawsze zyskiwał na wysokości otrzymanej kwoty z tytułu zwrotu równowartości partycypacji, jako że otrzymywał kwotę wyższą w wysokości wnoszonej przez kolejnego najemcę - Partycypanta. Skoro tak to zarzut naruszenia przez skarżącego w § 7 ust. 2 wzorca „umowy o partycypację Nr ...” przepisu art. 29 a ust. 3 jest bezzasadny i takiemu postępowaniu skarżącego nie można przypisać cech bezprawności skutkującej odpowiedzialnością z art. 106 - 108 u.o.k.k. w związku z art. 24 ust 1 i 2 pkt 1 u.o.k.k.;

3. naruszenie art. 24 ust. 1 i 2 pkt 1 i przepisów karnych art. 106-108 uokik przez ich zastosowanie w sytuacji, gdy z przyczyn powołanych ww. pkt 1 i 2 odwołania, a w szczególności z mocy wykazanych tam przepisów prawa pozbawiających działania skarżącego cech bezprawności i okoliczności faktycznych polegających na prowadzeniu przez ChTBS działalności statutowej tylko w graniach miasta C. i tylko dla mieszkańców C., zastosowanie reżimu z ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, w tym cyt. wyżej art. 24 ust. 1 i 2 pkt 1 i art. 106-108 uokik pozbawione jest podstawy prawnej, której braku - wbrew twierdzeniom zaskarżonej decyzji - nie rekompensuje nawet powołana w niej uchwała SN o działaniu erga omnes Rejestru klauzul abuzywnych z tej prostej i głównej przyczyny, że działania skarżącego były zgodne z obowiązującym prawem i nie można im przypisać cechy bezprawności tj. cechy koniecznej do skutecznego powoływania się na ww. uchwałę SN. W polskim porządku prawnym uchwały SN stanowią bowiem jedynie obowiązującą wykładnię przepisów w razie ich braku lub niejasności istniejących przepisów prawa, ale nie stanowią źródła prawa;

4. naruszenie w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji przepisu art. 2 ustawy z dnia 2.07.2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz.U. z 2010 r. Nr 10, poz. 1447 ze zm.) w świetle uchwały SN z dnia 6.12.1991 r., III CZPU 7/91 OSP 1992 z 11-12 p.235, postanowienia SN z dnia 19.10.1999 r., II CZP 112/99 OSNC 200 Nr 4 p.78, wyroku NSA w W. z dnia 26.09.2008 r., II FSK 789/07 (LEX Nr 495 147), wyroku WSA w Warszawie z dnia 8.10.2004 r., (...) SA (...) (LEX Nr 159 913) i uchwały SN z dnia 23.02.2005 r., III CZP 88/04 (OSNC 2006 Nr 1 p.5) przez błędną wykładnię polegającą na ustaleniu, że skarżąca ChTBS jest podmiotem gospodarczym w rozumieniu tej ustawy podczas, gdy udowodniono i w zaskarżonej decyzji przyznano, że działalność skarżącego ma charakter wyłącznie non profit a więc nie posiada koniecznej cechy specyficznej, jaką winna się charakteryzować każda działalność dla uznania jej za gospodarczą w rozumieniu tej ustawy o swobodzie działalności, a mianowicie być ukierunkowaną na osiąganie zysku bez względu na to czy zysk ten faktycznie osiąga. Tak więc skarżąca (...) Spółka z o.o. może być uznana za podmiot gospodarczy wyłącznie w ramach rozszerzonej definicji tego pojęcia zawartej w art. 4 ust. 2 u.o.k.k. Nigdy zaś jak to uczyniono w zaskarżonej decyzji na podstawie art. 2 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej w zw. z art. 4 ust. 1 u.o.k.k.

Odwołująca się Spółka podtrzymała powyższe stanowisko w piśmie procesowym z dnia 6 marca 2014 r.

( odwołanie, k. 15-24; pismo odwołującego, k. 175-177).

W odpowiedzi na odwołanie z dnia 6 lutego 2014 r. Prezes UOKiK wniósł o oddalenie odwołania i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu według norm przepisanych.

( odpowiedź na odwołanie, k. 163-168).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

(...) Sp. z o.o. z siedzibą w C. jest przedsiębiorcą prowadzącym działalność gospodarczą w zakresie budowania domów mieszkalnych i ich eksploatacji na zasadach najmu.

Spółka ta działa na obszarze RP na podstawie: ustawy z dnia 26 października 1995 r. o niektórych formach popierania budownictwa mieszkaniowego, ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów i mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie kodeksu cywilnego oraz kodeksu spółek handlowych i postanowień aktu założycielskiego. Dochody Spółki według §32 aktu założycielskiego nie podlegają podziałowi między wspólników i przeznacza się je na działalność określoną w § 7 aktu.

(dowód: Akt założycielski (...) Sp. z o.o., k. 43 verte-50 verte; odpis pełny z Rejestru Przedsiębiorców KRS, k. 154-159).

W obrocie z udziałem konsumentów (...) Towarzystwo Budownictwa (...) wykorzystywało wzorzec umowy o partycypację o nazwie „Umowa o partycypację Nr…”, w którego § 7 ust. 2 zawarto postanowienie o treści:

„ Podlegająca zwrotowi kwota partycypacji odpowiada wniesionemu przez Partycypanta procentowemu udziałowi w zwaloryzowanej wartości lokalu z uwzględnieniem obowiązującej w dniu ustania najmu wartości odtworzeniowej lokalu i nie może przekraczać kwoty partycypacji wniesionej przez kolejnego Partycypanta-Najemcę”;

natomiast w § 12 wzorca zawarto następujący zapis:

„ Wszelkie spory mogące wyniknąć na tle stosowania niniejszej umowy, strony poddają rozstrzygnięciu sądowi powszechnemu właściwemu dla siedziby (...) TBS”.

(dowód: wzorzec umowy „Umowa o partycypację Nr…”, k. 30-31).

Do Rejestru postanowień wzorców umownych uznanych za niedozwolone wpisano postanowienia o następującej treści:

⚫

pod poz. 2936: „ Sądem właściwym dla rozpatrywania sporów wynikających z umowy jest Sąd Rejonowy w Opolu” (wyrok SOKiK z 21.12.2011 r., ws. o sygn. akt XVII AmC 3047/11),

⚫

pod poz. 2934: „ Wszelkie spory wynikające z interpretacji postanowień niniejszej umowy rozstrzygać będzie Sąd Rejonowy w Chorzowie” (wyrok SOKiK z 23.11.2011 r., ws. o sygn. akt XVII AmC 2419/10),

⚫

pod poz. 2927: „ Sprawy sporne rozpatrywał będzie sąd właściwy dla siedziby Italia (...) Sp. z o.o. ” (wyrok SOKiK z 27.10.2011 r., ws. o sygn. akt XVII AmC 2959/10).

(dowód: www.uokik.gov.pl/rejestr/).

Postanowieniem z dnia 31 maja 2013 r. Prezes UOKiK wszczął z urzędu postępowanie administracyjne przeciwko (...) Sp. z o.o. w związku z zarzutem stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, o których mowa w art. 24 ust. 1, ust. 2 oraz ust. 2 pkt 1 uokik o czym zawiadomiono przedsiębiorcę.

(dowód: postanowienie Nr 147/13, k. 90-91 akt admin.; zawiadomienie, k. 93-95 akt admin.; zwrotne potwierdzenie odbioru, k. 92 akt admin.).

W piśmie, które nadano na poczcie w dniu 14 czerwca 2013 r. i które wpłynęło do Delegatury UOKiK w L. w dniu 17 czerwca 2013 r., (...) Towarzystwo Budownictwa (...) poinformowało Prezesa UOKiK o zmianie zakwestionowanych postanowień wzorca umowy „Umowa o partycypację Nr…” w następujący sposób:

- § 7 ust. 2 nadano brzmienie: „ Podlegająca zwrotowi kwota partycypacji odpowiada wniesionemu przez Partycypanta procentowemu udziałowi w zwaloryzowanej wartości lokalu z uwzględnieniem obowiązującej w dniu ustania najmu wartości odtworzeniowej lokalu”,

- § 12 nadano treść: „ Ewentualne spory powstałe przy wykonywaniu niniejszej umowy rozstrzyga właściwy sąd powszechny”.

(dowód: okoliczności bezsporne; pismo ChTBS z czerwca 2013 r. wraz z datą prezentaty, k. 97-99 akt admin.; koperta ze stemplem daty nadania pisma do Delegatury UOKiK w L., k. 103 akt admin.; zmieniony wzorzec umowy „Umowa o partycypację Nr…”, k. 100-102 akt admin.).

Pismem z dnia 24 lipca 2013 r. Prezes UOKiK zawiadomił przedsiębiorcę - (...) Towarzystwo Budownictwa (...) o zakończeniu postępowania dowodowego w sprawie oraz poinformował o możliwości zapoznania się z aktami sprawy.

(dowód: zawiadomienie o zamknięciu postępowania dowodowego, k. 104-104 verte akt admin.).

W roku 2012 (...) Towarzystwo Budownictwa (...) osiągnęło przychód w wysokości 1.394.677,71 zł.

(dowód: sprawozdanie finansowe ChTBS za 2012 r., k. 107-121 akt admin.).

W dniu 27 września 2013 r. Prezes UOKiK wydał decyzję w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, która została zaskarżona w niniejszym postępowaniu.

Powyżej opisany stan faktyczny nie był sporny między stronami i został ustalony przez Sąd w oparciu o ww. dowody, których wiarygodność i moc dowodowa nie budziły zastrzeżeń.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie zasługuje w części na uwzględnienie.

Stan faktyczny był w niniejszej sprawie bezsporny. Powód zawierał umowy na podstawie wzorca „Umowa o partycypację Nr”, gdzie były umieszczone dwa zakwestionowane przez Prezesa UOKiK postanowienia o treści: „ Podlegająca zwrotowi kwota partycypacji odpowiada wniesionemu przez Partycypanta procentowemu udziałowi w zwaloryzowanej wartości lokalu i nie może przekraczać kwoty partycypacji wniesionej przez kolejnego Partycypanta-Najemcę” (§ 7 ust. 2) i „ Wszelkie spory mogące wyniknąć na tle stosowania niniejszej umowy, strony poddają rozstrzygnięciu sądowi powszechnemu właściwemu dla siedziby (...) TBS” (§12). Należy w tym miejscu dokonać rozróżnienia pomiędzy okolicznością zawierania umów, a okolicznością stosowania wzorca umowy, na podstawie którego te umowy są zawierane. Zarzut Prezesa dotyczy tego drugiego przypadku, stąd oświadczenia partycypantów dołączone do odwołania nie mają znaczenia dla rozstrzygnięcia (k. 127 – 131). Wzorzec umowy to jednostronnie przygotowane z góry przed zawarciem umowy postanowienia (klauzule umowne) w postaci wzorów, regulaminów, ogólnych warunków, tabele opłat o cechach, które określają prawa i obowiązki stron, zwłaszcza wtedy, gdy znajduje się do nich odniesienie. Pojęcie wzorca umowy jest integralnie związane ze sposobem zawierania umów przez adhezję, czyli przez przystąpienie. Wszystkie umowy mają identyczną treść z dostosowaniem konkretnych zmiennych wzoru, a treść oświadczeń wskazuje, że postanowienia umów zostały z partycypantami omówione. Postanowienia przejęte ze wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi uznaje się za nie uzgodnione indywidualnie, na co wskazuje przepis art. 385 ¹ § 3 zdanie 2 k.c.

Zgodnie z art. 24 ust. 1 uokik zakazane jest stosowanie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Ustęp 2 powołanego przepisu stanowi, iż przez praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów rozumie się godzące w nie bezprawne działanie przedsiębiorcy, w szczególności stosowanie postanowień wzorców umów, które zostały wpisane do rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone, o którym mowa w art. 479 ⁴⁵ k.p.c., naruszanie obowiązku udzielania konsumentom rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji oraz nieuczciwe praktyki rynkowe lub czyny nieuczciwej konkurencji.

Dla usankcjonowania działania przedsiębiorcy niezgodnego z zawartym w ustawie o ochronie konkurencji i konsumentów zakazem stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów wystarczające jest wykazanie, iż spełnione zostały kumulatywnie trzy przesłanki:

1) kwestionowane działanie jest działaniem przedsiębiorcy;

2) działanie to jest bezprawne;

3) działanie to godzi w zbiorowy interes konsumentów.

W postępowaniu opartym na naruszeniu art. 24 uokik ciężar dowodu wykazania zaistnienia trzech wymienionych przesłanek spoczywa na Prezesie Urzędu. Nie ma wyłączenia ustawy na podstawie art. 3 uokik dla stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów.

Zgodnie z przepisem art. 4 pkt 1 uokik pod pojęciem „przedsiębiorca” należy rozumieć przedsiębiorcę w rozumieniu przepisów o swobodzie działalności gospodarczej (usdg). Z kolei według tej ustawy przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną - wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą. Działalnością gospodarczą jest zaś zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły (art. 2). Podstawowymi wyznacznikami pojęcia „działalność gospodarcza” stosownie do art. 2 usdg są więc: 1) gospodarczy charakter prowadzonej działalności; 2) zarobkowy charakter tej działalności, tj. ukierunkowanie jej na osiąganie zysku; 3) samoistny, samodzielny charakter działalności; 4) wykonywanie tej działalności w sposób zorganizowany i ciągły (J. Sieńczyło-Chlabicz, E. Bieniek-Koronkiewicz, Podejmowanie i wykonywanie działalności gospodarczej, Warszawa 2002, s. 43).

Strona odwołująca podniosła, iż nie można jej uznać za podmiot gospodarczy w rozumieniu art. 2 usdg, albowiem prowadzi działalności na przyznanej przez uokik zasadzie non profit i działalność ta nie jest ukierunkowana na uzyskiwanie zysku.

Prezes UOKiK prawidłowo ocenił, że ChTBS jest przedsiębiorcą podlegającym ustawie. O uznaniu podmiotu za przedsiębiorcę w rozumieniu przepisów uokik decyduje faktyczne wykonywanie przez niego działalności gospodarczej lub zawodowej. Spółka (...) jest osobą prawną wpisaną do KRS i jako spółka prawa handlowego wykonuje we własnym imieniu działalność budowlano - mieszkaniową o charakterze zarobkowym, prowadzoną w sposób ciągły i zorganizowany. W judykaturze i piśmiennictwie przyjmuje się zgodnie, że dana działalność jest zarobkowa, jeżeli jest prowadzona w celu osiągnięcia dochodu (zarobku), rozumianego jako nadwyżka przychodów nad poniesionymi kosztami. Z zarobkowym charakterem działalności wiąże się uczestnictwo w obrocie gospodarczym. Wymaganie to spełnione jest wówczas, gdy działalność gospodarcza realizowana jest poprzez odpłatne (ekwiwalentne) świadczenia wzajemne spełniane w ramach obrotu gospodarczego (por. wyroki Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 26 września 2008 r., II FSK 789/07, LEX nr 495147 i z dnia 3 kwietnia 2014 r., II GSK 338/14, LEX nr 1485543, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 listopada 2014 r. I UK 103/14, LEX nr 1544222). Ze sprawozdania zarządu w roku 2012 rozdział V wynika, że spółka osiąga przychody z działalności administracyjnej i eksploatacyjnej (k. 136). Dane wskazane w rozdziale VII „sytuacja ekonomiczno-finansowej” potwierdzają zaś osiągnięcie zysku (k. 139). Ustawa o niektórych formach popierania budownictwa mieszkaniowego w art. 23 ust. 1 i 2 wskazuje formy organizacyjno-prawne TBS i przepisy prawa jakie się do nich stosuje tj. kodeks spółek handlowych lub ustawę prawo spółdzielcze. Ze względu na wybór formy organizacyjno-prawnej powódki, jako spółki z o.o. zastosowanie do jej działalności mają przepisy kodeksu spółek handlowych, a wskazana ustawa nie wyłącza spod właściwości TBS prowadzenia działalności gospodarczej zarobkowej, tym samym stanowi kryterium przedsiębiorcy dla tego typu podmiotów gospodarczych. Ponadto art. 27 określa podstawowy (ust. 1) i dodatkowy (ust. 2) przedmiot działalności towarzystwa. Akt założycielski spółki w §7 pkt 1 i 2 określa co jest przedmiotem działalności a uszczegółowienie według Polskiej Klasyfikacji Działalności podano w §7 pkt 3. Zgodnie z tymi postanowieniami spółka ma otwartą możliwość osiągania zysku, co zależy od konkretnych decyzji spółki, które może podjąć stosownie do §7 ust. 2 aktu założycielskiego.

Kolejną przesłankę tj. bezprawność należy osobno rozważyć co do (i) stosowania postanowienia zawartego we wzorcu „Umowa o partycypację Nr” „ Wszelkie spory mogące wyniknąć na tle stosowania niniejszej umowy, strony poddają rozstrzygnięciu sądowi powszechnemu właściwemu dla siedziby (...) TBS” i (ii) zamieszczenia w tym wzorcu postanowienia „ Podlegająca zwrotowi kwota partycypacji odpowiada wniesionemu przez Partycypanta procentowemu udziałowi w zwaloryzowanej wartości lokalu i nie może przekraczać kwoty partycypacji wniesionej przez kolejnego Partycypanta-Najemcę”.

Literalne brzmienie art. 24 ust.1 i 2 uokik wskazuje, że zbiorowe interesy konsumentów mogą być naruszone przez stosowanie praktyk przedsiębiorców (i) bezprawnych (ii) godzących w te interesy. Przykładem takiej praktyki jest „w szczególności” stosowanie postanowień wzorców umów, które zostały wpisane do rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone, o którym mowa w art. 479 ⁴⁵ k.p.c. Użycie typowej techniki ustawodawczej „w szczególności” oznacza, że praktyka polegająca na stosowaniu postanowień wzorców umów uznanych za niedozwolone zawiera w sobie zarówno „godzenie” jak i „bezprawność” działania przedsiębiorcy. W takim kierunku szło dotychczasowe orzecznictwo Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów przyjmujące, że o bezprawności takiego działania przesądził sam ustawodawca. Dla wykazania naruszenia art. 24 ust. 1 i 2 pkt 1 uokik konieczne było dowiedzenie, w przypadku stosowania postanowień wzorców umów uznanych za niedozwolone, tożsamości kwestionowanych klauzul z klauzulami wpisanymi do Rejestru w zakresie dwóch elementów: tożsamości stosunków prawnych oraz treści klauzuli kwestionowanej z treścią klauzuli uznanej za abuzywną.

Zakaz stosowania postanowień wzorców umów dotyczył „przedsiębiorcy”. Ustawa nie konkretyzowała, czy jest to „przedsiębiorca będący stroną” postępowania o uznanie postanowień wzorców umowy za niedozwolone, czy „inny przedsiębiorca” wobec którego nie toczyło się tego typu postępowanie. O tym, że postawienie zarzutu naruszenia zbiorowych interesów konsumentów było możliwe przedsiębiorcy nie będącemu stroną postępowania, wynikało z art. 479 ⁴³ k.p.c., zgodnie z którym w sprawach o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone prawomocny wyrok ma skutek wobec osób trzecich od chwili wpisania uznanego za niedozwolone postanowienia wzorca umowy do rejestru, o którym mowa w art. 479 ⁴⁵ § 2 k.p.c.. Wyrok uwzględniający powództwo o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone mimo, że wydany w określonym układzie procesowym stron oddziaływuje na sferę osób trzecich nie biorących udziału w postępowaniu. Jednym ze skutków wyroków prawomocnych uznających za niedozwolone postanowienia wzorca umowy wpisane do rejestru Prezesa UOKiK jest właśnie postępowanie oparte na art. 24 uokik.

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 20 czerwca 2006r. (sygn. akt III SK 7/06) opowiedział się za poglądem, że „zakazane jest posługiwanie się w obrocie prawnym postanowieniami wzorów umów wpisanych do rejestru jako niedozwolone przez wszystkich i przeciwko wszystkim kontrahentom występującym w stosunkach prawnych określonego rodzaju”. W uzasadnieniu tego orzeczenia podkreślono, iż uznanie określonej klauzuli za niedozwoloną i wpisanie jej do rejestru działa erga omnes, a dalsze posługiwanie się nią jest zakazane w obrocie prawnym nie tylko względem podmiotu, wobec którego to orzeczono, ale również w identycznych lub podobnego rodzaju stosunkach prawnych nawiązanych przez osoby trzecie, bez ograniczenia w jakikolwiek sposób kategorii tych podmiotów. Stanowisko to poparł również Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały z dnia 13 lipca 2006r. (sygn. akt III SZP 3/06) oraz Sąd Apelacyjny w Warszawie w m. in. wyrokach z dnia 2 grudnia 2005r. (sygn. akt VI ACa 760/05), z dnia 16 listopada 2005r. (sygn. akt VI ACa 473/05), czy z dnia 3 grudnia 2012r. (sygn. akt VI ACa 934/12).

Odmienny pogląd, co do rozumienia skutków rozszerzonej prawomocności materialnej przewidzianej w art. 479 ⁴³ k.p.c., wyraził Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 7 października 2008r. (sygn. akt III CZP 80/08). Mianowicie Sąd Najwyższy przyjął, że prawomocność ta nie wyłącza możliwości wytoczenia powództwa przez tego samego lub innego powoda przeciwko innemu przedsiębiorcy, niebiorącemu udziału w postępowaniu, w którym zapadł wyrok, stosującemu takie same lub podobne postanowienia wzorca, jak wpisane do rejestru klauzul uznanych za niedozwolone. Tym samym, Sąd Najwyższy opowiedział się za przyjęciem na gruncie art. 479 ⁴³ k.p.c., jednostronnie rozszerzonej prawomocności materialnej orzeczenia, tj. tylko „na rzecz” wszelkich osób, a nie „przeciw” wszelkim osobom.

Taka interpretacja rozszerzonej prawomocności była również zaprezentowana przez Sąd Najwyższy w uchwale z 13 grudnia 2013 r., III CZP 73/13, Biul. SN 2013/12/15. W tym kierunku poszło kolejne orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia z dnia 30 maja 2014 r. III CSK 204/13 (LEX 1466608), gdzie Sąd wskazał „skutek związania wynikający z art. 479 ⁴³ k.p.c. dotyczy spraw odnoszących się do postanowienia wzorca umowy, co do którego uprzednio prawomocnym wyrokiem sądu został on uznany za niedozwolony i nie obejmuje postanowienia umowy o zbliżonym brzmieniu, którym posłużył się w relacjach z konsumentami inny przedsiębiorca”.

Przełożenie tych zasad na postępowanie w sprawie stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów uwypuklił Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 12 lutego 2014 r., III SK 18/13, Lex nr 1448753) odwołującego się do wyroku TSUE z dnia 26 kwietnia 2012 r. w sprawie C-472/10 N. H. przeciwko I. Z..

TSUE dokonał wykładni przepisów art. 6 ust. 1 związku z art. 7 ust. 1 i 2 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz.U. L 95, s. 29) uznając, że powołane przepisy nie stoją na przeszkodzie, aby stwierdzenie nieważności nieuczciwego postanowienia umownego zawartego we wzorcu umowy konsumenckiej, wywierało, zgodnie z tymi przepisami, skutki wobec ogółu konsumentów, którzy zawarli z zainteresowanym przedsiębiorcą umowę, do której stosuje się ten sam wzorzec umowy, w tym wobec konsumentów, którzy nie byli stroną postępowania o zaniechanie naruszeń. W wypadku stwierdzenia nieuczciwego charakteru postanowienia wzorca umowy w ramach takiego postępowania sądy krajowe są zobowiązane, także na przyszłość, wyciągać z urzędu wszelkie konsekwencje wynikające z prawa krajowego, tak aby wspomniane postanowienie nie wiązało konsumentów, którzy zawarli z zainteresowanym przedsiębiorcą umowę, do której stosuje się ten sam wzorzec umowy (www.curia.europa.eu).

Wydany wyrok potwierdza trafność powołanej drugiej uchwały Sądu Najwyższego i przekreśla możliwość uznania za bezprawne działanie przedsiębiorcy, który nie był stroną postępowania o uznanie postanowienia wzorca umowy za niedozwolone a stosującego postanowienia wzorców umów, które zostały wpisane do rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone. Wprost wynika to z opinii Rzecznika Generalnego V. T. przedstawionej w dniu 6 grudnia 2011 r. w sprawie C‑472/10 pkt 60 „ trudno byłoby pogodzić skutek erga omnes na niekorzyść niebiorących udziału w postępowaniu przedsiębiorców z zasadą uczciwego postępowania sądowego, tym bardziej że zostałaby im odebrana możliwość zajęcia stanowiska przed wydaniem odnoszącego się do nich wyroku dotyczącego zarzutu stosowania nieuczciwych postanowień umownych w obrocie. Prawo do bycia wysłuchanym, będące emanacją zasady państwa prawnego i należące do uznanych w orzecznictwie ogólnych zasad prawa Unii, nie byłoby zapewnione w wystarczający sposób w przypadku skutku erga omnes odnoszącego się bez wyjątku do osób niebiorących udziału w postępowaniu, a środek ten nie byłby adekwatny w rozumieniu art. 7 dyrektywy. Należy w związku z tym podkreślić, że kwestia zgodności z zawartymi w prawie Unii prawami podstawowymi powstaje jedynie o tyle, o ile skutek erga omnes wyroków krajowych zostaje wprowadzony w przepisach objętych zakresem zastosowania dyrektywy 93/13. Przeciwko skutkowi erga omnes na korzyść osób niebiorących udziału w postępowaniu nie przemawiają natomiast żadne względy. Ponieważ nie zachodzi naruszenie praw podstawowych odnoszących się do postępowania, w każdym razie nie można tego stwierdzić na podstawie akt sprawy przekazanych Trybunałowi, należy w konsekwencji uznać, że kryterium adekwatności jest również spełnione”.

Z uwagi na zasady ustalania niedozwolonego charakteru postanowienia wzorca umowy nie jest możliwe traktowanie jako praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów w rozumieniu art. 24 ust. 2 pkt 1 uokik zachowania innego przedsiębiorcy, polegającego na stosowaniu postanowień wpisanych do rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone i nakładanie kar pieniężnych z tego tytułu.

W uzasadnieniu wyroków z 14 kwietnia 2010 r., III SK 1/10 oraz z 1 czerwca 2010 r., III SK 5/10, Sąd Najwyższy zwrócił uwagę na to, że w sprawach z odwołania od decyzji nakładającej karę pieniężną na przedsiębiorcę zachodzi potrzeba weryfikacji takich decyzji z zachowaniem wymagań analogicznych do tych, jakie obowiązują sąd orzekający w sprawie karnej (por. też zawarte w tych wyrokach wyjaśnienia dotyczące orzecznictwa ETPC - wyrok z 24 września 1997 r. w sprawie 18996/91 (...) przeciwko Grecji, LEX nr 79585; decyzja ETPC z 23 marca 2000 r. w sprawie 36706/97 I. H., Y. (...) Ltd. przeciwko Grecji, LEX nr 520369). Wykorzystanie przez organ regulacyjny jego kompetencji do nałożenia kary pieniężnej musi poprzedzać wykazanie, że zachodzą przewidziane w ustawie przesłanki kary.

Skoro jako bezprawne nie może być uznane działanie przedsiębiorcy stosującego postanowienia wzorców umów, które zostały wpisane do rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone, ale nie będącego stroną postępowania, w wyniku którego te postanowienia zostały wpisane do rejestru, to bezprawność musi być wykazana na zasadach ogólnych. Tylko wtedy, gdy stosowane postanowienie jest bezprawne i narusza zbiorowe interesy konsumentów może być uznane za niedozwoloną praktykę.

Bezprawność oznacza sprzeczność z porządkiem prawnym jako całość. Przez „porządek prawny” rozumie się nakazy i zakazy wynikające z normy prawnej, ale również nakazy i zakazy wynikające z norm moralnych i obyczajowych, czyli zasad współżycia społecznego (dobrych obyczajów). Z kolei przepisy prawa obejmują konstytucyjnie rozumiane źródła prawa: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia. Bezprawnym zachowaniem się będzie więc takie, które stanowi obiektywne złamanie określonych reguł postępowania.

Prezes Urzędu odwoływał się do definicji bezprawności i uznał, że jest bezprawne działanie przedsiębiorcy polegające na stosowaniu postanowień wzorca umowy wpisanego do rejestru niedozwolonych postanowień umownych ze względu na takie zdefiniowanie w art. 24 uokik i rozszerzoną skuteczność wyroku w sprawie o uznanie postanowień umownych co wynika z art. 479 ⁴³ k.p.c. (strona 11 i 12 decyzji). Powołanie się zaś na orzeczenie sądu ochrony konkurencji i posiłkowo na art. 27 k.p.c. oraz art. 34 k.p.c. nie wystarcza dla uznania bezprawności działania. Sąd właściwy dla siedziby ChTBS może być sądem właściwym zarówno według 27 k.p.c., gdy ChTBS będzie pozywane, albo wg art. 34 k.p.c. według miejsca wykonania umowy i to wówczas, gdy pozwanym byłby konsument. W tej drugiej wersji ChTBS jako powód miałby prawo skorzystać z art. 34 k.p.c. Ocena zachowania jako bezprawnego jest podważona słusznie przez ChTBS, który podniósł, że ze względu na osobę „organu założycielskiego” (Miasto C.), jest na stałe „przywiązany” do C., podobnie jak i konsumenci TBS, bowiem z mocy prawa TBS budował, buduje i będzie budował mieszkania wyłącznie w C.. W związku z tym, że nie zostały wskazane normy, czy to prawne czy moralne, którym działanie przedsiębiorcy uchybiło, Sąd rozpoznający sprawę uznał, że nie ma miejsca udowodnienie bezprawności działania przedsiębiorcy.

W świetle podanych rozważań czyn, który stanowił przesłankę do wydania decyzji opartej na przepisie art. 27 ust. 1 i 2 uokik i art. 24 ust. 1 i 2 pkt 1 uokik nie miał miejsca, stąd decyzja w punkcie I pkt 1 nie znajduje oparcia w prawie materialnym co prowadzi do jej uchylenia na podstawie art. 479 ^31a § 3 k.p.c. W konsekwencji uchylenia pkt I nie zachodzi podstawa do nałożenia kary pieniężnej za ten czyn w pkt III pkt 1 decyzji.

Inaczej należy ocenić bezprawność w przypadku stosowania § 7 ust. 2 o treści: „ Podlegająca zwrotowi kwota partycypacji odpowiada wniesionemu przez Partycypanta procentowemu udziałowi w zwaloryzowanej wartości lokalu i nie może przekraczać kwoty partycypacji wniesionej przez kolejnego Partycypanta-Najemcę”

W ocenie ChTBS, nie ma podstaw do przypisania bezprawności postanowieniu z § 7 ust. 2 zakwestionowanego wzorca umowy, gdyż po pierwsze – zostało ono przyjęte przez partycypanta w indywidualnych pertraktacjach co automatycznie wyłączyło jego bezprawność na podstawie art. 385 ¹ k.c. Po drugie – postanowienie to nie naruszało uprawnień partycypanta – byłego najemcy do otrzymania wyliczonej według ustawowo narzuconych zasad liczenia równowartości partycypacji w ciągu 12 miesięcy od daty opuszczenia przez niego lokalu i w wysokości nieprzekraczającej wniesionej w tym samym maksymalnym czasie 12 miesięcy przez kolejnego partycypanta – najemcę równowartości tej partycypacji również wyliczonej według ustawowo narzuconych zasad. Zdaniem odwołującej się Spółki, nie ma ona bowiem możliwości dowolnego wyliczania równowartości wnoszonej i zwracanej partycypacji zaś ustawodawca, który wprowadzając przepis art. 29a ustawy o niektórych formach popierania budownictwa mieszkaniowego w warunkach szybkiego wzrostu cen nieruchomości w ust. 3, 4 i 5 tego przepisu przewidział możliwość ustalenia równowartości partycypacji do wniesienia na poziomie partycypacji zwróconej i godzi się na zastosowanie zasady identyczności wysokości partycypacji zwracanej z wnoszoną i odwrotnie, a nawet na to, że przy zachowaniu zasady równości partycypacji partycypacja zwracana będzie w rzeczywistości wyższa z uwagi na to, że następuje wzrost cen nieruchomości.

Jak stanowi art. 29a ust. 1 ustawy o niektórych formach popierania budownictwa mieszkaniowego osoba fizyczna może zawrzeć z towarzystwem umowę w sprawie partycypacji w kosztach budowy lokalu mieszkalnego, którego będzie najemcą. Kwota partycypacji w kosztach budowy lokalu mieszkalnego uzyskana od partycypanta - osoby fizycznej nie może przekroczyć 30% kosztów budowy lokalu mającego być przedmiotem najmu. W myśl art. 29a ust. 3 kwota partycypacji podlega zwrotowi - w przypadku zakończenia najmu i opróżnienia lokalu. Zwrot partycypacji na rzecz byłego najemcy nastąpić powinien nie później niż w terminie 12 miesięcy od dnia opróżnienia lokalu. W dniu zwrotu kwota partycypacji powinna odpowiadać kwocie stanowiącej odsetek aktualnej wartości odtworzeniowej lokalu równy udziałowi wniesionej przez najemcę kwoty partycypacji w kosztach budowy lokalu. Przewidziano w art. 29a ust. 4 możliwość zastrzeżenia w umowie najmu klauzuli uzależniającej zwrot kwoty partycypacji od zawarcia umowy najmu danego lokalu z następnym najemcą (wówczas zwrot kwoty partycypacji następuje z dniem zawarcia nowej umowy, jednak nie później niż w terminie, o którym mowa w art. 29a ust. 3). Towarzystwo może uzależnić zawarcie umowy najmu opróżnionego lokalu mieszkalnego od wniesienia przez nowego najemcę kwoty partycypacji w wysokości wypłaconej poprzedniemu najemcy (art. 29a ust. 5).

Tymczasem kwestionowany przez Prezesa Urzędu zapis §7 ust. 2 wzorca umowy odwraca sytuację. To co podlega zwrotowi nie może przekraczać kwoty wniesionej przez partycypanta i kolejnego partycypanta-najemcę. Zamiast punktu odniesienia ustawowego do „ w dniu zwrotu kwota partycypacji powinna odpowiadać kwocie stanowiącej odsetek aktualnej wartości odtworzeniowej lokalu równy udziałowi wniesionej przez najemcę kwoty partycypacji w kosztach budowy lokalu” punkt referencyjny stanowi kwota wniesiona przez byłego i nowego partycypanta. Nabywcy przejęli lokale protokołami zdawczo-odbiorczymi i zawarli nowe umowy najmu lokali mieszkalnych będących przedmiotem umów cesji. Oznacza to zakończenie najmu przez pierwotnych najemców i uprawnienie do otrzymania kwoty odpowiadającej wysokości określonej zgodnie z art. 29a ust. 3. Postanowienie z §7 ust. 2 umowy zostało zawarte w jednej umowie nr (...), ale nieprawidłowe zasady zwrotu dotyczyły wszystkich zawartych umów w 2012 i 2013 r. (pisma ChTBS z 6 marca 2013 r. i czerwca 2013 r., k. 7 i 99 akt admin.).

W niniejszej sprawie spełniona została również przesłanka trzecia, konieczna dla uznania, że działanie powoda stanowiło praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów. Zauważyć należy, że ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów nie podaje definicji „zbiorowego interesu konsumentów”. Zgodnie z art. 1 ust. 1 uokik „ustawa określa warunki rozwoju i ochrony konkurencji oraz zasady podejmowanej w interesie publicznym ochrony interesów przedsiębiorców i konsumentów”. Ochrona konsumentów, o której mowa w art. 1 ust. 1 uokik, jest podejmowana w interesie publicznym. Z naruszeniem interesu publicznego mamy do czynienia, gdy skutkami działań sprzecznych z ustawą dotknięty zostanie „szerszy krąg uczestników rynku” (konsumentów), a nie jeden podmiot. Dla stwierdzenia naruszenia zbiorowych interesów konsumentów wystarczy ustalić, że konkretne działanie przedsiębiorcy nie ma zdefiniowanego, określonego adresata, a zatem, że wszyscy potencjalni kontrahenci przedsiębiorcy, zawierający umowy o partycypacji, znajdą się w takim samym „negatywnym” położeniu. Bezprawne działania przedsiębiorcy muszą odnosić się zarówno do wszystkich aktualnych, jak i przyszłych (potencjalnych) konsumentów. Interes publiczny, jak wskazano powyżej, dotyczy „ogółu”, a nie określonej jednostki czy grupy. Jak wskazuje akt założycielski spółki w §8 umowa o partycypację może być zawarta z osobą fizyczną, która spełnia kryteria z §9 aktu. Jest zatem skierowana do wszystkich potencjalnych najemców, a pod kryteria z §9 ust. 5 może podpaść każdy w zależności od wypadków losowych.

Kary pieniężne nakładane na podstawie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów mogą realizować różne cele. Każda z kar pieniężnych nakładanych przez organ antymonopolowy może pełnić zarówno funkcję represyjną, jak i prewencyjną, przy czym może to być zarówno prewencja ogólna, stanowiąca sygnał dla innych podmiotów o nieopłacalności pewnych zachowań sprzecznych z ustawą, jak i prewencja szczególna, mająca na celu zniechęcenie konkretnego przedsiębiorcy do sankcjonowanych ustawą o ochronie konkurencji i konsumentów czynów w przyszłości. Kara może zatem pełnić funkcję zarówno represyjną, tzn. stanowić reperkusje za naruszenie przepisów ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, jak i prewencyjną (profilaktyczną). Aby skutecznie zapobiegać próbom pojawienia się w przyszłości niekorzystnych zjawisk, musi być ostrzeżeniem odczuwalnym (C. Banasiński, E. Piontek, Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów. Komentarz, Warszawa 2009, LexPolonica). Sąd w niniejszej sprawie podziela pogląd Prezesa UOKiK o słuszności nałożenia kary pieniężnej.

Nałożona na przedsiębiorcę kara pieniężna jest wynikiem oceny całokształtu okoliczności sprawy z uwzględnieniem wymogów określonych w art. 111 uokik. Na profesjonalnych uczestnikach obrotu rynkowego spoczywa obowiązek dochowania należytej staranności przy ocenie zgodności ich działań z obowiązującymi przepisami prawa. Spółka powinna zdawać sobie sprawę z konieczności konstruowania umów w taki sposób, by nie doprowadzić do naruszenia zbiorowego interesu konsumentów. Kwota partycypacji podlegająca zwrotowi jest określona ustawowo (art. 29a ust. 3 zdanie drugie ustawy) i nie może być zmieniana przez postanowienia umowne, natomiast kwota partycypacji wnoszona przez nowego partycypanta leży już w gestii przedsiębiorcy, który może ją ustalić na poziomie wypłaconej już kwoty partycypacji poprzedniemu partycypantowi. O tym, że nie jest to taka sama kwota stanowi przykład umów:



o partycypację nr (...) (...) z dnia 4 lipca 2001 r. z kosztem partycypacji 5 829 zł i cesja tej umowy z dnia 30 marca 2012 r. z przekazaniem zbywcy kwoty 5 829 zł;



o partycypację nr (...) z dnia 6 marca 2001 r. z kosztem partycypacji 4 151 zł i cesja tej umowy z dnia 30 marca 2012 r. z przekazaniem zbywcy kwoty 4 151 zł;



o partycypację nr (...) z dnia 7 marca 2001 r. z kosztem partycypacji 2 976 zł i cesja tej umowy z dnia 3 września 2012 r. z przekazaniem zbywcy kwoty 2 976 zł;



o partycypację nr (...) z dnia 7 października 2002 r. z kosztem partycypacji 12 955 zł i cesja tej umowy z dnia 31 sierpnia 2012 r. z przekazaniem zbywcy kwoty 12 955 zł.

Obwieszczenie Wojewody L. z dnia 6 września 2011 r. w sprawie wysokości wskaźników przeliczeniowych kosztu odtworzenia 1 m ^{( 2)} powierzchni użytkowej budynków mieszkalnych dla miast L. oraz województwa (...), z wyłączeniem miasta L. (Dziennik Urzędowy Województwa L. nr (...) poz.(...)) dla I kwartału 2012 r. ustalało kwotę 3 361,22 zł dla województwa (...), z wyłączeniem miasta L.. Obwieszczenie Wojewody L. z dnia 20 marca 2012 r. w sprawie wysokości wskaźników przeliczeniowych kosztu odtworzenia 1 m ^{( 2)} powierzchni użytkowej budynków mieszkalnych dla miast L. oraz województwa (...), z wyłączeniem miasta L. (Dziennik Urzędowy Województwa L. 2012 poz. 1253) dla III kwartału 2012 r. ustalało kwotę 2 753,26 zł dla województwa (...), z wyłączeniem miasta L.. Stosując zasady z art. 29 a ust. 3 ustawy i biorąc pod uwagę datę umów cesji (I i III kwartał 2012 r.) oraz wartość udziału wniesionego przez pierwotnych najemców, winni oni otrzymać zwrot odpowiednio do przedstawionej powyżej kolejności:



z umowy o partycypację nr (...) (...) kwotę 10 782,79 zł,



z umowy o partycypację nr (...) kwotę 7 678,70 zł,



z umowy o partycypację nr (...) kwotę 4 509,83 zł,



z umowy o partycypację nr (...) kwotę 18 869,46 zł.

Działalność, która stała się oceną Prezesa Urzędu, jest główną działalnością spółki. Z porównania zasad zwrotu kwot skonstruowanych w umowach cesji, a tym jak regulacja ta wygląda w ustawie, okoliczności sprawy wskazują, że ChTBS zapewnił sobie nieuzasadnione korzyści finansowe. Zapis §7 ust. 2 wzoru umowy był jedynie wyrazem prowadzonej przez ChTBS praktyki zasad zwrotu kwot partycypacji.

Sąd wskazuje, iż zgodnie z art. 106 ust. 1 uokik Prezes Urzędu może nałożyć na przedsiębiorcę, w drodze decyzji, karę pieniężną w wysokości nie większej niż 10% przychodu osiągniętego w roku rozliczeniowym poprzedzającym rok nałożenia kary. Podkreślenia wymaga fakt, iż powyższy przepis określa sposób wyliczenia kwoty kary pieniężnej od całości przychodu danej Spółki. Prezes UOKiK w Wyjaśnieniach w sprawie ustalania wysokości kar pieniężnych za stosowanie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów wskazał, iż Kwota bazowa może być zmniejszona - jednak nie więcej niż o(...) - jeżeli udział przychodów przedsiębiorcy z działalności, której dotyczy zarzut naruszenia zbiorowych interesów konsumentów w przychodzie, o którym mowa w pkt 1, jest niewielki.

Kara w wysokości 4 881 zł jest uzasadniona i w pełni adekwatna do stopnia oraz okoliczności naruszenia przez Spółkę uokik. Ustalona wysokość nałożonej kary pieniężnej uwzględnia okoliczność łagodzącą w postaci zaniechania stosowania zakazanej praktyki.

Na podstawie art. 479 ^31a k.p.c. Sąd częściowo uchylił decyzję i oddalił odwołanie w pozostałej części, co wpłynęło na rozstrzygnięcie o kosztach postępowania poprzez zastosowanie art. 100 k.p.c.

SSO Jolanta de Heij-Kaplińska