Pełny tekst orzeczenia

  Sygn. akt VIII U 5735/13

Decyzją z dnia 31 lipca 2013 roku - nr (...) - Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. stwierdził, że J. S. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym, tj. emerytalnemu, rentowym, chorobowym i wypadkowemu jako pracownik zatrudniony w Zespole (...) sp. z o.o. od dnia 4 maja 2010 roku oraz że miesięczna podstawa wymiaru składek na wymienione ubezpieczenia od dnia 4 maja 2010 roku wynosi 1500,00 zł. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że J. S. została przez płatnika zgłoszona do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego od dnia 4 maja 2010 roku jako pracownik, a od 9 czerwca 2010 roku stała się niezdolna do pracy z powodu choroby w okresie ciąży. W dokumentach rozliczeniowych złożonych przez spółkę za miesiąc maj 2010 roku w dniu 8 czerwca 2010 roku wskazano podstawę wymiaru składek w kwocie 1.350,00 zł, a następnie w dniu 18 czerwca 2010 roku, już w trakcie trwającej niezdolności do pracy złożono dokumenty rozliczeniowe korygujące z podstawą wymiaru składek w kwocie 12.800,00 zł. Ustalił przy tym, że J. S. do dnia 3 lutego2010 roku była wspólnikiem Zespołu (...) sp. z o.o. Od dnia 4 lutego 2010 roku jedynym wspólnikiem jest G. M., która w dniu 4 maja 2010 roku zawarła z J. S. umowę na czas nieokreślony w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku dyrektora szkoły z wynagrodzeniem w wysokości 12.800,00 zł. W czasie nieobecności J. S. miał ją zastępować wicedyrektor szkoły R. F., otrzymujący wynagrodzenie w wysokości 1.500,00 zł. Zdaniem ZUS działania płatnika miały na celu jedynie umożliwienie J. S. uzyskania wyższych świadczeń z systemu ubezpieczeń społecznych. Taką czynność prawną, jako niezgodną z zasadami współżycia społecznego, organ rentowy uznał za nieważną (art. 58 § 2 k.c.).

/decyzja - k. 2 - 3 akt ZUS/

Odwołanie od ww. decyzji w dniu 2 września 2013 roku złożyła działająca w imieniu spółki prezes zarządu G. M., która wniosła o zmianę zaskarżonej decyzji, podnosząc że J. S. jest pracownikiem Zespołu (...)
sp. z o.o., a szeroki zakres jej obowiązków oraz doświadczenie zawodowe w pełni uzasadniają wysokość umówionego wynagrodzenia. /odwołanie - k. 2 - 4/

W odpowiedzi na odwołanie złożonej w dniu 27 września 2013 roku organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania, argumentując jak w treści zaskarżonej decyzji. Podniósł, że może kwestionować wysokość wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, jeżeli okoliczności sprawy wskazują, że zostało ono wypłacone na podstawie umowy sprzecznej z prawem i zasadami współżycia społecznego.

/ odpowiedź na odwołanie - k. 5-6/

Postanowieniem z dnia 13 czerwca 2017 roku Sąd wyłączył do odrębnego rozpoznania sprawę o sygn. akt VIII U 2605/16.

/postanowienie - e-protokół z dnia 13 czerwca 2017 roku - 00:01:43 - 00:02:03 - płyta
- k. 507/

W toku postępowania strony podtrzymały swoje stanowiska w sprawie. Zainteresowana poparła odwołanie. Pełnomocnik ZUS wniósł o oddalenie odwołania oraz
o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

/stanowiska stron - e-protokół z dnia 8 stycznia 2015 roku - 00:01:43 - 00:03:28 - płyta
- k. 221; e-protokół z dnia 13 czerwca 2017 roku - 00:02:03- 00:07:08 - płyta
- k. 507/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Zespół (...) sp. z o.o. z siedzibą w Ł. przy ul. (...) została zarejestrowana w dniu 5 sierpnia 2009 roku. Jedynym wspólnikiem spółki jest obecnie G. M. - pełniąca funkcję prezesa zarządu.

/wydruk z KRS - k. 15 - 18, k. 484- 486; zeznania wnioskodawczyni - e-protokół z dnia 13 czerwca 2017 roku - 00:10:17 - 00:10:26 - płyta - k. 507 w zw. z protokół - k. 158/

Płatnik w okresie od stycznia do grudnia 2013 roku zatrudniał w zależności od miesiąca od 4 do 7 osób. Wcześniej w latach 2009 do 2012 roku zatrudnienie stopniowo malało od 24 osób zatrudniony we wrześniu 2009 roku do maksymalnie 9 osób zatrudnionych w 2012 roku

/zestawienie - k. 19 - 23/

Zespół (...) sp. z o.o. prowadził szkoły niepubliczne, placówki kształcenia ustawicznego: (Szkoła Podstawowa (...), Technikum Fryzjerskie dla młodzieży przy (...) Studium Zawodowym (...), Policealna Szkoła Fryzjerska dla młodzieży przy (...) Studium Zawodowym (...), Policealna Szkoła Fryzjerska dla dorosłych przy (...) Studium Zawodowym (...), Liceum Profilowane - profil usługowo - gospodarczy dla dorosłych przy (...) Studium Zawodowym (...), Liceum profilowane - profil usługowo - gospodarczy dla młodzieży przy (...) Studium Zawodowym (...), Gimnazjum (...). Szkoła Policealna Kosmetyczna dla młodzieży przy (...) Studium Zawodowym (...). Szkoła Policealna Kosmetyczna dla Dorosłych przy (...) Studium Zawodowym (...), (...) Szkoła (...)). Przed powstaniem spółki osobą prowadzącą te szkoły była J. M..

/zaświadczenia - k. 135 - 143; k. 492 - 497; certyfikat - k. 498 - 499, k. 356 - 361, 375- 376; zeznania zainteresowanej - e-protokół z dnia 13 czerwca 2017 roku - 00:50:22 - 00:54:19 - płyta - k. 507 m kk

Do sierpnia 2009 roku zainteresowana prowadziła szkoły, które potem weszły w skład Zespołu (...) sp. z o.o. z siedzibą w Ł..

/zeznania wnioskodawczyni - e-protokół z dnia 13 czerwca 2017 roku - 00:10:17 - 00:10:26 - płyta - k. 507 w zw. z protokół - k. 158; zeznania świadka A. K. - e-protokół z dnia 23 czerwca 2015 roku - 00:23:26 - 00:32:54 - płyta - k. 415; zeznania zainteresowanej - e-protokół z dnia 13 czerwca 2017 roku - 00:50:22 - 00:54:19 - płyta - k. 507

J. M. ukończyła prawo w Wyższej Szkole (...)
w W. w dniu 5 lutego 2008 roku. Ma też ukończony kurs pedagogiczny.

/dyplom - k. 35 akt ZUS; zeznania zainteresowanej - e-protokół z dnia 13 czerwca 2017 roku - 00:50:22 - 00:54:19 - płyta - k. 507/

Zespół (...) sp. z o.o. w Ł. spisała z J. S. umowę o pracę z dnia 4 maja 2010 roku na stanowisku dyrektora szkoły w pełnym wymiarze czasu pracy za wynagrodzeniem w wysokości 12.800,00 zł brutto.

/umowa o pracę - k. 25 - 33 akt ZUS/

W dokumentach rozliczeniowych złożonych przez płatnika za miesiąc maj 2010 roku w dniu 8 czerwca 2010 roku wykazano podstawę wymiaru składek w kwocie 1.350,00 zł,
a następnie w dniu 18 czerwca 2010 roku złożono dokumenty rozliczeniowe korygujące
z podstawą wymiaru składek 12.800,00 zł.

/okoliczności bezsporne, akta ZUS/

Do dnia 3 lutego 2010 roku zainteresowana była wspólnikiem spółki - płatnika.

/zeznania wnioskodawczyni - e-protokół z dnia 13 czerwca 2017 roku - 00:10:17 - 00:10:26 - płyta - k. 507 w zw. z protokół - k. 159 oraz e-protokół z dnia 8 stycznia 2015 roku - 00:10:56 - 00:37:43 - płyta k. 221; zeznania świadka A. S. - protokół z dnia 19 marca 2015 roku - k. 381/ zeznania świadka A. K. - e-protokół z dnia 23 czerwca 2015 roku - 00:23:26 - 00:32:54 - płyta - k. 415; zeznania zainteresowanej - e-protokół z dnia 13 czerwca 2017 roku - 00:50:22 - 00:54:19 - płyta - k. 507

Przed powstaniem spółki (...) nie prowadziła działalności gospodarczej, była zatrudniona jako dyrektor w szkole prowadzonej przez córkę. Wszelkie sprawy były jednak zawsze załatwiane z zainteresowaną.

/zeznania wnioskodawczyni - e-protokół z dnia 13 czerwca 2017 roku - 00:10:17 - 00:10:26 - płyta - k. 507 w zw. z e-protokół z dnia 8 stycznia 2015 roku - 00:37:43 - 00:52:29 - płyta k. 221; zeznania świadka R. F. - e-protokół z dnia 23 czerwca 2015 roku - 00:20:38 - 00:23:26 - płyta - k. 415; zeznania świadka A. K. - e-protokół z dnia 23 czerwca 2015 roku - 00:23:26 - 00:32:54 - płyta - k. 415/

W chwili podpisywania umowy szkoła liczyła 7 uczniów. Zainteresowana liczyła, że jej praca doprowadzi do poprawy sytuacji finansowej spółki.

/zeznania zainteresowanej - e-protokół z dnia 13 czerwca 2017 roku - 00:55:09 - 00:57:45 - płyta - k. 507; zeznania wnioskodawczyni - e-protokół z dnia 13 czerwca 2017 roku - 00:17:31 - 00:17:36 - płyta - k. 507/

Zainteresowana pracowała jako dyrektor szkoły przy na ul. (...) w Ł.. Zajmowała się organizacją wszystkich szkoleń i kursów.

/zeznania świadka R. F. - e-protokół z dnia 23 czerwca 2015 roku - 00:04:55 - 00:20:38 - płyta - K. 415; zeznania świadka A. K. - e-protokół z dnia 23 czerwca 2015 roku - 00:23:26 - 00:32:54 - płyta - k. 415; zeznania świadka I. J. - e-protokół z dnia 31 maja 2016 roku - 00:03:32 - 00:12:18 - płyta - k. 463/

Zainteresowana stała się niezdolna do pracy z powodu choroby w okresie ciąży od 9 czerwca 2010 roku. Wymagała hospitalizacji od 11 tygodniu ciąży.

/ dokumentacja medyczna - k. 365; k.367; zeznania zainteresowanej - e-protokół z dnia 13 czerwca 2017 roku - 00:50:22 - 00:54:19 - płyta - k. 507

Zainteresowana po przyjęciu do szpitala skontaktowała się z A. S. prosząc o przesłanie jej aktualnego (...). Przy przyjęciu do szpitala okazała (...) z lipca 2009 roku. (...) od płatnika okazała dopiero w dniu 18 czerwca 2010 roku.

/ zeznania świadka A. S. - protokół z dnia 19 marca 2015 roku - k. 392, dokumentacja medyczna - k. 367/

Księgowość płatnika od początku powstania spółki prowadzi księgowa A. S.. Księgowa przekazywała do ZUS dokumenty rejestrowe zainteresowanej. Pierwsza deklaracja za maj 2010 roku była wysyłana do ZUS 8 czerwca 2010 roku. Księgowa sporządzała listę płac.

/ zeznania świadka A. S. - protokół z dnia 19 marca 2015 roku - k. 381/

Od dnia 9 czerwca 2010 roku do 11 lipca 2010 roku pobierała wynagrodzenie chorobowe, a następnie zasiłek chorobowy i macierzyński. Była niezdolna do pracy do dnia 21 maja 2012 roku, a następnie stała się ponownie niezdolna do pracy od dnia 12 czerwca 2012 roku.

/listy płac - k. 164 - 217; okoliczności bezsporne/

Podczas nieobecności zainteresowanej nikt nie został zatrudniony na jej miejsce i nie przejął jej obowiązków.

/zeznania świadka R. F. - e-protokół z dnia 23 czerwca 2015 roku - 00:04:55 - 00:20:38 - płyta - k. 415; zeznania świadka A. K. - e-protokół z dnia 23 czerwca 2015 roku - 00:23:26 - 00:32:54 - płyta - k. 415; zeznania zainteresowanej - e-protokół z dnia 13 czerwca 2017 roku - 01:01:39 - 01:01:55 - płyta - k. 507/

Zakres obowiązków R. F. - wicedyrektora nie zwiększył się w czasie nieobecności zainteresowanej. Zwiększyła się ilość pracy. Dodatkowo R. F. wykonywał inne czynności na rzecz spółki na mocy umów cywilnoprawnych - na mocy tych umów prowadził zajęcia i zajmował się bieżącymi sprawami szkoły. Umowy te były zawierane co miesiąc. W ramach umowy o pracę zajmował się nadzorem pedagogicznym i dokumentacją szkoły.

/zeznania świadka R. F. - e-protokół z dnia 23 czerwca 2015 roku - 00:04:55 - 00:20:38 - płyta - k. 415; zeznania świadka A. K. - e-protokół z dnia 23 czerwca 2015 roku - 00:23:26 - 00:32:54 - płyta - k. 415/

R. F. otrzymywał minimalne wynagrodzenie zasadnicze - ostatnio
w wysokości 1.600,00 zł brutto. Wynagrodzenie to było objęte zajęciem komorniczym. R. F. był zatrudniony u płatnika w okresie od 1 września 2009 roku do 15 lipca 2013 roku na stanowisku koordynatora ds. nauki oraz od 1 września 2011 roku jako wicedyrektor szkoły ds. nauki w pełnym wymiarze czasu pracy. Stosunek pracy ustał na mocy porozumienia stron.

/dokumentacja - k. 145 - 153; dokumentacja - k. 233 - 347; zeznania świadka R. F. - e-protokół z dnia 23 czerwca 2015 roku - 00:04:55 - 00:20:38; listy płac - /listy płac - k. 164 - 217/

W dniu 2 stycznia 2010 roku płatnik zawarł z R. F. umowę o dzieło obejmującą prowadzenie zajęć dydaktycznych. Wynagrodzenie brutto z tytułu tej umowy wyniosło 6.456,64 zł.

/umowa z rachunkiem - k. 154 - 155, 348 - 349; zeznania wnioskodawczyni - e-protokół z dnia 13 czerwca 2017 roku - 00:10:17 - 00:10:26 - płyta - k. 507 w zw. z protokół - k. 159 oraz e-protokół z dnia 8 stycznia 2015 roku - 00:10:56 - 00:37:43 - płyta k. 221/

I. J. w okresie od stycznia do września 2010 roku otrzymywała wynagrodzenie zasadnicze w wysokości 3.780,00 zł brutto. Pracowała jako pedagog
i wicedyrektor ds. nauki do 4 września 2010 roku. Pracowała na podstawie umów
o współpracy, a następnie równolegle na podstawie umów o pracę i umów cywilnoprawnych.

/karty wynagrodzeń - k. 144; zeznania świadka I. J. - e-protokół
z dnia 31 maja 2016 roku - 00:03:32 - 00:11:20 - płyta - k. 463; listy płac - k. 164 - 217/

A. K. pracowała u płatnika od 1 września 2009 roku jako instruktor praktycznej nauki zwodu na podstawie umowy o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy. W czasie zatrudnienia na podstawie umowy o pracę nie zawierała z płatnikiem dodatkowo umów cywilnoprawnych

/zeznania świadka A. K. - e-protokół z dnia 23 czerwca 2015 roku - 00:23:26 - 00:32:54 - płyta - k. 415/

Płatnik zatrudniał pracowników oraz osoby na podstawie umów cywilnoprawnych.

/dokumentacja - k. 537 - 571/

W dniu 28 kwietnia 2014 roku zainteresowana zawarła z płatnikiem umowę cywilnoprawną za wynagrodzeniem w wysokości 4.000,00 zł miesięcznie. Przedmiotem umowy jest określenie zasad współpracy stron w zakresie realizacji i kontroli kwalifikacyjnych kursów zawodowych oraz kursów umiejętności zawodowych, działań
w zakresie obsługi prawno - oświatowej.

/zeznania zainteresowanej - e-protokół z dnia 13 czerwca 2017 roku - 00:50:09 - 00:50:15
- płyta - k. 507 w zw. z e-protokół z dnia 8 stycznia 2015 roku - 00:52:46 - 01:06:56 - płyta
k. 221; umowa - k. 350; /zeznania świadka A. S. - protokół z dnia 19 marca 2015 roku - k. 381/

Płatnik posiada zaległości w wysokości ponad 350.000 zł w ZUS z tytułu niezapłaconych składek od sierpnia 2009 roku. Zaległość została rozłożona na raty. Toczy się również przeciwko niemu postępowanie egzekucyjne w zakresie zaległości podatkowych.

/rozliczenie konta płatnika z ZUS - k. 424-432; 442 - 448; informacja US - k. 438; umowa
- k. 500 - 504/

Uzyskiwane przez płatnika dochody w roku podatkowym 2010 wyniosły 532,31 zł.

/deklaracje - k. 24 - 60; k. 156 - 156 verte/

Sąd ustalił stan faktyczny na podstawie powołanych dowodów w postaci dokumentów znajdujących się w aktach sprawy, w tym w aktach ZUS oraz tylko częściowo na podstawie zeznań wnioskodawczyni, zainteresowanej i świadków.

Ze zgromadzonego materiału dowodowego wynika, że J. S. zwarła z Zespołem (...) sp. z o.o. w Ł. pracę na podstawie umowy z dnia 4 maja 2010 roku. Przed tą datą pełniła zaś funkcję wspólnika spółki. Złożone w toku postępowania zeznania wnioskodawczyni i zainteresowanej nie pozwoliły na jednoznaczne ustalenie, dlaczego zainteresowana przestała być wspólnikiem. Natomiast wiedza G. M. na temat spółki jest niewielka.

Spółka ma charakter rodzinnego przedsiębiorstwa. W działalność spółki zaangażowana jest również matka zainteresowanej - G. M. - jako jedyny wspólnik
i prezes zarządu. G. M. zeznając w imieniu płatnika przedstawiła zupełnie niespójne i chaotyczne zeznania, w których nie wyjaśniła, dlaczego zainteresowana otrzymała relatywnie wysokie wynagrodzenie, porównując je z wynagrodzeniem pozostałych pracowników i zleceniobiorców jak i rozpatrując je na gruncie ówczesnej sytuacji finansowej spółki. Zeznania wnioskodawczyni w tym zakresie Sąd uznał za nielogiczne i niespójne oraz pozbawione elementarnej logiki. Wywody G. M. – matki zainteresowanej dotyczące unikalnych kwalifikacji i umiejętności zainteresowanej w konfrontacji z ilością zatrudnionych uczniów i kondycją finansowej spółki są w ocenie Sądu wątpliwe i pozbawione logiki.

Za zupełnie niewiarygodne uznać należy zeznania strony odwołującej się oraz świadka A. S., że radykalne podwyższenie podstawy wymiaru składek już w czasie trwania niezdolności zainteresowanej do pracy, wynikało jedynie z pomyłki księgowej. Bezspornym jest, że zainteresowana w chwili przyjęcia do szpitala nie dysponowała aktualnym raportem ubezpieczeniowym i w tej sprawie kontaktowała się z księgową. W ocenie Sądu właśnie chwili, kiedy zainteresowana trafiła do szpitala i okazało się ,iż jest w ciąży zapadła decyzja, aby podwyższyć wymiar składek tak, żeby mogła uzyskać wyższe świadczenia z ubezpieczeń społecznych w związku z choroba, ciążą i macierzyństwem.

Za zupełnie niewiarygodne uznać należy zatem również relacje o rzekomych negocjacjach płatnika z zainteresowaną na temat wysokości wynagrodzenia. Bezspornym jest, że w spornym okresie sytuacja finansowa spółki nie była dobra. Zespół (...) sp. z o.o. w Ł. ma ponad 350.000,00 zł zadłużenia z tytułu składek oraz zaległości podatkowe. Na podstawie, jak już wspomniano dosyć chaotycznych zeznań, można jednak wywnioskować, że w 2010 roku zainteresowana miała podjąć działania, które zwiększą nabór do szkół i tym samym zyski spółki. Nie mniej jednak w spornym okresie czasu i w dacie zawierania spornej umowy sytuacja finansowa spółki absolutnie nie uprawniała do zaproponowania wynagrodzenia w wysokości jakie miała otrzymywać zainteresowana. Spółka, biorąc pod uwagę jej możliwości finansowe nie byłaby w stanie płacić zainteresowanej umówionego wynagrodzenia. Zarówno wnioskodawczyni jak
i zainteresowana miały świadomość, że wobec narastającego zadłużenia muszą podjąć działania w celu poprawy wyników finansowych spółki. Ze zgromadzonego materiału dowodowego wynika jednak, że był to czas obniżania kosztów, zwłaszcza w zakresie należności publicznoprawnych, czego przejawem było zawieranie z pracownikami umów
o dzieło, na których wynagrodzenie było znacznie wyższe niż to uzyskiwane na podstawie umowy o pracę.

Trudno zrozumieć, dlaczego wynagrodzenie R. F. jako wicedyrektora spółki było rażąco niższe od wynagrodzenia zainteresowanej. Wbrew twierdzeniom wnioskodawczyni nie przemawia za tym ani doświadczenie zainteresowanej ani jej wykształcenie. Trudno też mówić o tym, że wysokie wynagrodzenie za pracę zainteresowanej mogło się przekładać na zyski spółki, skoro zainteresowana przez co najmniej trzy lata pozostawała niezdolna do pracy. W tej sytuacji nieracjonalnym na tle innych decyzji ekonomicznych spółki i zadłużenia było dalsze zatrudnianie pracownika na tym stanowisku.

Zupełnie niewiarygodne są przy tym zeznania płatnika, który podnosił, że zatrudnienie zainteresowanej było niezbędne oraz że zainteresowana pracowała bardzo dużo, mając szeroki wymiar obowiązków. Niezrozumiałym jest zatem, dlaczego nikt nie przejął obowiązków zainteresowanej w czasie jej długotrwałej nieobecności. Nie wiadomo, kto wykonywał tę pracę, która była ponoć tak niezbędna i czasochłonna. Choć początkowo na etapie postępowania kontrolnego ZUS płatnik próbował wyjaśniać, że obowiązki te spadły na wicedyrektora R. F., to jednak z czasem płatnik zmienił swoje twierdzenia, ponieważ pojawiła się wątpliwości dotycząca rażącej rozbieżności wynagrodzeń tych osób.
W konsekwencji zeznania płatnika i zainteresowanej oraz świadków stały się zupełnie niespójne i niewiarygodne.

Powyższe świadczy w ocenie sądu o tym, że wynagrodzenie za pracę w kwocie 12.800,00 zł miesięcznie od dnia 4 maja 2010 roku zostało przyznane wyłącznie w celu uzyskania wyższych świadczeń pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby.
Z okoliczności sprawy wynika, że wynagrodzenie pierwotnie miało zostać przyznane
w wysokości 1.500,00 zł brutto miesięcznie, a kwota 1.350,00 zł podana w pierwszym rozliczeniu nie była omyłką, ale kwotą proporcjonalnie obliczoną wobec przepracowania przez zainteresowaną niepełnego miesiąca (pracę rozpoczęła w dniu 4 maja 2010 roku), co słusznie zauważył pełnomocnik organu rentowego.

Sąd na podstawie art. 217 § 3 k.p.c. oddalił wnioski dowodowe pełnomocnika wnioskodawczyni o zwrócenie się do Urzędu Miasta o udzielenie informacji
o wynagrodzeniach dyrektorów publicznych placówek oświatowych, których profil działalności odpowiada tym, w których zatrudniona była zainteresowana oraz o załączenia akt sprawy VIII P 10/10 na okoliczność zakresu pracy i aktywności realizowanych w placówkach Zespołu (...). W ocenie Sądu wszystkie okoliczności sporne zostały już wyjaśnione na podstawie zgromadzonego w niniejszej sprawie materiału dowodowego. Sąd uznał, że samo porównanie wynagrodzeń dyrektorów innych placówek oświatowych nie jest miarodajne wobec faktu, że na decyzję pracodawcy o wysokości wynagrodzenia pracownika wpływa zbyt wiele czynników, by dokonać tak automatycznego porównania. Przede wszystkim czynnik ten należy oceniać przez pryzmat szczególnej sytuacji finansowej spółki, która może się przecież kształtować zupełnie odmiennie w każdej
z placówek. Nie należy również zapominać o dużym zadłużeniu Zespołu (...) sp. z o.o., które wpływa na ocenę możliwości spółki przyznania pracownikowi tak dużego wynagrodzenia, również na tle decyzji o wynagradzaniu pozostałych pracowników.

Nie jest też zasadne przeprowadzanie dowodu z dokumentów znajdujących się w katach toczącej się przed tut. sądem sprawy o sygn. VIII P 10/10. Przedmiot tej sprawy jest zupełnie odmienny, a dowody przeprowadzane były na inne okoliczności niż okoliczności sporne niniejszej sprawy.

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył, co następuje:

Odwołanie nie jest zasadne i nie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 8 ust. 1, art. 11 ust. 1, art.12 ust. 1 i art. 13 ustawy
z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2016 roku, poz. 887 ze zm.) pracownicy, czyli osoby fizyczne pozostające w stosunku pracy, podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym tj. emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu w okresie od nawiązania stosunku pracy do dnia jego ustania.

Stosownie do treści art. 1 ust 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa
( t. j.: Dz. U. z 2016 roku, poz. 372) osobom tym, w razie choroby lub macierzyństwa, przysługują świadczenia pieniężne na warunkach i w wysokości określonych ustawą.

Z kolei art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych ( t. j. Dz. U. z 2016 roku, poz. 963 ze zm.) stanowi, że podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych wymienionych w art. 6 ust. 1 pkt 1-3 i pkt 18a stanowi przychód, o którym mowa w art. 4 pkt 9 i 10, z zastrzeżeniem ust. 1a i 2, ust. 4 pkt 5 i ust. 12.

Zgodnie z art. 20 ust. 1 ww. ustawy, podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe oraz ubezpieczenie wypadkowe stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i ubezpieczenia rentowe, z zastrzeżeniem ust. 2 i ust. 3.

Jak wynika z powołanych wyżej przepisów wysokość wynagrodzenia uzgodnionego przez strony stosunku pracy ma na gruncie prawa ubezpieczeń społecznych istotne znaczenie z uwagi na to, że ustalanie podstawy wymiaru składki z tytułu zatrudnienia
w ramach stosunku pracy następuje w oparciu o przychód, o którym mowa w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych, a więc w oparciu o wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne, a w szczególności wynagrodzenie zasadnicze, wynagrodzenie za godziny nadliczbowe, czy różnego rodzaju dodatki, nagrody, premie itp. Umowa o pracę wywołuje zatem nie tylko skutki bezpośrednie, dotyczące wprost wzajemnych relacji między pracownikiem i pracodawcą, lecz także dalsze, pośrednie, również w dziedzinie ubezpieczeń społecznych, kształtując stosunek ubezpieczenia społecznego, w tym wysokość składki, co
w konsekwencji prowadzi do uzyskania odpowiednich świadczeń. Oznacza to, że ocena postanowień umownych może i powinna być dokonywana także z punktu widzenia prawa ubezpieczeń społecznych, a więc nie tylko z punktu widzenia interesu pracownika (ubezpieczonego), ale także przez pryzmat interesu publicznego.

Według art. 83 ust. 1 pkt 3 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, ZUS wydaje decyzje w zakresie indywidualnych spraw dotyczących w szczególności ustalania wymiaru składek i ich poboru, a także umarzania należności z tytułu składek.

Zgodnie z utrwalonym stanowiskiem Sądu Najwyższego, Zakład Ubezpieczeń Społecznych może kwestionować wysokość wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru składek, jeżeli okoliczności sprawy wskazują, że zostało wypłacone na podstawie umowy sprzecznej z prawem, zasadami współżycia społecznego lub zmierzającej do obejścia prawa ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 maja 2009 roku, III UK 7/09, LEX nr 509047,
a także uchwała Sądu Najwyższego z dnia 27 kwietnia 2005 roku, II UZP 2/05, OSNP 2005, Nr 21, poz. 338 oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 września 2007 roku, III UK 30/07, publ. LEX nr 896060).

Jak stanowi art. 41 ust. 12 i 13 ustawy systemowej, jeżeli ubezpieczony nie zakwestionuje informacji zawartych w imiennym raporcie miesięcznym w terminie określonym w ust. 11, to informacje te uznaje się za zgodne ze stanem faktycznym, chyba że informacje dotyczące okresu objętego raportem zakwestionuje Zakład, wydając decyzję. Jeżeli Zakład zakwestionuje i zmieni informacje przekazane przez płatnika składek, zawiadamia o tym ubezpieczonego i płatnika składek. Jeżeli w terminie określonym w ust. 11 osoba ubezpieczona i płatnik składek nie złożą wniosku o zmianę stanowiska Zakładu, informacje uznane przez Zakład traktuje się jako prawdziwe. W razie złożenia takiego wniosku, Zakład po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego wydaje decyzję.

Oczywiście, stanowisko organu rentowego podlega kontroli sądowej w ramach postępowania w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych.

W rozpoznawanej sprawie przedmiotem sporu było, czy zgodnym zamiarem stron umowy o pracę rzeczywiście było przyznanie zainteresowanej wynagrodzenia w wysokości 12.800,00 zł czy też było to podyktowane jedynie jej sytuacją osobistą i chęcią uzyskania korzystniejszego zabezpieczenia socjalnego oraz czy wynagrodzenie to było adekwatne do rzeczywiście wykonywanych obowiązków.

Wskazać należy, że ustalenie w umowie o pracę rażąco wysokiego wynagrodzenia za pracę może być w konkretnych okolicznościach, uznane za nieważne jako dokonane z naruszeniem zasad współżycia społecznego, polegającym na świadomym osiąganiu nieuzasadnionych korzyści z systemu ubezpieczeń społecznych kosztem innych uczestników tego systemu - art. 58 § 3 k.c. w związku z art. 300 k.p. ( tak też SN w: wyroku
z dnia 9 sierpnia 2005 roku, sygn. akt III UK 89/05, OSNP 2006/11-12/192, LEX nr 182780; wyroku z dnia 4 sierpnia 2005 roku, II UK 16/05, opubl. OSNP 2006/11-12/191, LEX
nr (...), wyroku z dnia 19 maja 2009 roku, III UK 7/09, LEX nr 509047).

Kwestią sporną w sprawie pozostawało zatem, czy zachodziły przesłanki do ustalenia, że J. S. powinna być objęta ubezpieczeniem społecznym z podstawą wymiaru składek, od jakiej płatnik rozliczył składki, czy też jak chciał tego organ rentowy
– podstawa wymiaru składek powinna zostać obniżona do 1.500,00 zł, co odpowiada kwocie wskazanej przez samego płatnika przy pierwszym rozliczeniu z ZUS składek opłacanych za zainteresowaną oraz kwocie wynagrodzenia, jaką otrzymywał wicedyrektor szkoły w Zespole (...) sp. z o.o.

Należało zatem ustalić, czy dotyczące wynagrodzenia postanowienia umowy o pracę z dnia 4 maja 2010 roku były sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, tym samym czy były nieważne (art. 58 § 2 k.c.). Powyższe sprowadza się do rozstrzygnięcia podstawowej kwestii - czy wysokość wynagrodzenia wypłacona zainteresowanej za jej pracę była godziwa, to znaczy, czy wynagrodzenie to było ekwiwalentne do rodzaju, ilości i jakości pracy oraz wymaganych kwalifikacji.

W pierwszej kolejności należy zauważyć, że w prawie pracy obowiązuje zasada swobodnego kształtowania postanowień umownych, lecz nie jest też sporne, że wolność kontraktowa realizuje się tylko w takim zakresie, w jakim przewiduje to obowiązujące prawo. Jakkolwiek z punktu widzenia art. 18 § 1 kodeksu pracy, umówienie się o wynagrodzenie wyższe od najniższego jest dopuszczalne, gdyż normy prawa pracy swobodę tę ograniczają tylko co do minimum świadczeń należnych pracownikowi w ramach stosunku pracy, to należy pamiętać, że autonomia stron umowy w kształtowaniu jej postanowień podlega ochronie jedynie w ramach wartości uznawanych i realizowanych przez system prawa,
a strony obowiązuje nie tylko respektowanie własnego interesu jednostkowego, lecz także wzgląd na interes publiczny. Najdobitniej wyraża to reguła zawarta w art. 353 ¹ k.c., który ma odpowiednie zastosowanie do stosunku pracy, zarówno wobec braku uregulowania normowanej nim instytucji w prawie pracy, jak też niesprzeczności z zasadami prawa pracy (por. art. 300 k.p.) zawartego w nim wymagania, by treść stosunku pracy lub jego cel nie sprzeciwiał się właściwości (naturze) tego stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Z kolei odpowiednie zastosowanie art. 58 k.c. pozwala na uściślenie, że postanowienia umowy o pracę sprzeczne z ustawą albo mające na celu jej obejście są nieważne, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, a sprzeczne z zasadami współżycia społecznego - nieważne bezwzględnie.

Należy zwrócić uwagę, iż sprzeczny z zasadami współżycia społecznego może być także niegodziwy cel umowy o pracę, polegający na ustaleniu nadmiernej wysokości wynagrodzenia (rażąco wygórowanego), aby otrzymywać zawyżone świadczenia
z ubezpieczeń społecznych kosztem innych ubezpieczonych.

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 4 sierpnia 2005 r. ( II UK 320/04, OSNP 2006 nr 7-8, poz. 122) stwierdził, że cel zawarcia umowy o pracę w postaci osiągnięcia świadczeń
z ubezpieczenia społecznego nie jest sprzeczny z ustawą (art. 58 § 1 k.c.). Natomiast w wyroku z z dnia 25 stycznia 2005 r. ( II UK 141/04, OSNP 2005 Nr 15, poz. 235) Sąd Najwyższy wskazał, że stronom umowy o pracę, na podstawie której rzeczywiście były wykonywane obowiązki i prawa płynące z tej umowy, nie można przypisać działania w celu obejścia ustawy (art. 58 § 1 k.c. w zw. z art. 300 k.p.).

Orzeczenia te dotyczą kwalifikowania opisanych zachowań w aspekcie ich zgodności z prawem, nie rozważając, czy nie naruszają one zasad współżycia społecznego. Zgodnie bowiem z art. 58 § 2 k.c. nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego, wyrażająca się m.in. poprzez ustanowienie rażąco wygórowanego, a zatem niegodziwego wynagrodzenia. Tym samym, uzasadnionym jest twierdzenie, że ustanowienie w umowie o pracę nadmiernie wysokich wynagrodzeń może być sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, bowiem fakt, że cel zawarcia umowy o pracę w postaci osiągnięcia świadczeń z ubezpieczenia społecznego nie jest sprzeczny z ustawą, nie może oznaczać akceptacji dla nagannych i nieobojętnych społecznie zachowań korzystania ze świadczeń
z ubezpieczeń społecznych, przy zawieraniu umów o pracę na stosunkowo krótki czas przed zajściem zdarzenia generującego uprawnienie do świadczenia z ubezpieczenia społecznego lub ustaleniu wysokiego wynagrodzenia w celu uzyskania przez osobę ubezpieczoną naliczonych od takiej podstawy świadczeń z ubezpieczenia społecznego.

Mając na uwadze powyższe, należy podkreślić, że co do zasady, z jednej strony wynagrodzenie za pracę ma stanowić wartość godziwą, z drugiej zaś, ma odpowiadać rodzajowi pracy, kwalifikacjom wymaganym przy jej wykonywaniu i ma stanowić ekwiwalent za ilość i jakość świadczonej pracy.

Jednym z najistotniejszych kryterium godziwości (sprawiedliwości) wynagrodzenia za pracę, jest ekwiwalentność wynagrodzenia wobec pracy danego rodzaju, przy uwzględnieniu kwalifikacji wymaganych do jej wykonywania, jak też ilości i jakości świadczonej pracy (art. 78 k.p.). Mając na względzie ustalony w sprawie stan faktyczny oraz treść art. 13 k.p., należy stwierdzić, że przymiot „niegodziwości" będzie posiadała przede wszystkim płaca rażąco za niska. Nie oznacza to jednak tego, że znamię „niegodziwości” nie może również dotknąć płacy rażąco wysokiej ( vide wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 sierpnia 2001 r., I PKN 563/00, OSNP 2002 Nr 4, poz. 90). Tym samym brak jest przeciwwskazań do tego, by postanowienia umowy o pracę dotyczące wynagrodzenia za pracę i innych świadczeń związanych z pracą mogłyby być oceniane przez pryzmat zasad współżycia społecznego, jako nieważne w części przekraczającej granice godziwości, a zatem w sytuacji ich nadmiernej (rażąco nieproporcjonalnej) wysokości. W przywołanej uchwale Sąd Najwyższy podkreślał bowiem, że w sferze prawa ubezpieczeń społecznych godziwość wynagrodzenia - jedna z zasad prawa pracy - zyskuje dodatkowy walor aksjologiczny, albowiem w prawie ubezpieczeń społecznych istnieje znacznie mocniejsza niż w prawie pracy bariera działania w ramach prawa, oparta na wymagającym ochrony interesie publicznym i zasadzie solidarności ubezpieczonych.

Względność zasady godziwości wynagrodzenia, wyraża się koniecznością odniesienia się nie tylko do potrzeb pracownika, ale także świadomości społecznej oraz ogólnej sytuacji ekonomicznej i społecznej. Zatem mimo tego, że postanowienia umowy o pracę, które nadmiernie uprzywilejowują płacowo danego pracownika, w prawie pracy mieściłyby się w ramach art. 353 ¹ k.c., to w prawie ubezpieczeń społecznych, w którym pierwiastek publiczny zaznacza się bardzo wyraźnie, możliwe jest - w okolicznościach każdego konkretnego wypadku - przypisanie zamiaru nadużycia świadczeń przysługujących z tego ubezpieczenia. Jest to związane z alimentacyjnym charakterem tych świadczeń oraz z zasadą solidaryzmu, wymagającą tego, żeby płaca - stanowiąca jednocześnie podstawę wymiaru składki - nie była ustalana ponad granicę płacy słusznej, sprawiedliwej i zapewniającej godziwe utrzymanie oraz żeby rażąco nie przewyższała wkładu pracy, a w konsekwencji, żeby składka nie przekładała się na świadczenie w kwocie nienależnej. Jest tak również dlatego, że choć przepisy prawa ubezpieczeń społecznych w swej warstwie literalnej odnoszą wysokość składek do wypłaconego wynagrodzenia, to w rzeczywistości odwołują się do takiego przełożenia pracy i uzyskanego za nią wynagrodzenia na składkę, które pozostaje w harmonii z poczuciem sprawiedliwości w korzystaniu ze świadczeń z ubezpieczenia, udzielanych
z zasobów ogólnospołecznych ( podobnie wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 20 grudnia 2012 roku, III AUa 420/12, LEX nr 1220514).

Pojęcie godziwości wynagrodzenia za pracę w prawie ubezpieczeń społecznych winno być zatem interpretowane przy uwzględnieniu wymogu ochrony interesu publicznego oraz zasady solidarności ubezpieczonych, gdyż podstawę wymiaru składki ubezpieczonego, będącego pracownikiem, stanowi wynagrodzenie godziwe, a więc należne, właściwe, odpowiednie, rzetelne, uczciwe i sprawiedliwe, zachowujące cechy ekwiwalentności do pracy.

Odnosząc powyższe rozważania do ustalonego w sprawie stanu faktycznego, Sąd stwierdza, że ustalona w umowie o pracę wysokość wynagrodzenia J. S. jest wygórowana, nie jest wynagrodzeniem godziwym ani adekwatnym do jakości i ilości świadczonej przez nią pracy.

Należy zwrócić uwagę, że organ rentowy obniżył podstawę wymiaru składek do wysokości wynagrodzenia wskazanego przez płatnika przy pierwszym rozliczeniu z ZUS oraz wynagrodzenia pracownika na podobnym stanowisku. Reprezentowana przez fachowego pełnomocnika wnioskodawczyni nie udowodniła, że skorygowanie wysokości podstawy wymiaru składek, nie wynikało jedynie z chęci zapewnienia zainteresowanej korzystniejszych świadczeń z ubezpieczeń społecznych. W ocenie sądu nieprzypadkowo korekta ta nastąpiła w czasie, kiedy zainteresowana stała się niezdolna do pracy w okresie ciąży. Nie wykazano przy tym, aby rzeczywiście zakres obowiązków zainteresowanej odpowiadał wynagrodzeniu w wysokości 12.800,00 zł. Skoro stanowisko to było tak istotne i jego obsadzenie miało służyć poprawie sytuacji ekonomicznej spółki, to dlaczego podczas kilkuletniej nieobecności zainteresowanej w pracy nikt nie przejął jej obowiązków. Wnioskodawczyni nie wyjaśniła też, dlaczego postanowiła tak radykalnie podwyższyć wynagrodzenie zainteresowanej, skoro spółka była zadłużona, a pozostali pracownicy pracowali za znaczenie niższe wynagrodzenie.

Zeznania wnioskodawcy i świadków były w tym zakresie niespójne i niewiarygodne. Nie bez znaczenia są również powiązania rodzinne pomiędzy wnioskodawczynią
i zainteresowaną, co mogło stanowić podstawę takiego ukształtowania stosunku pracy, by ta mogła skorzystać ze świadczeń z ubezpieczenia społecznego od jak najwyższej podstawy.

Podkreślić należy w tym miejscu, że to na organie rentowym spoczywa obowiązek udowodnienia pozorności umowy lub jej sprzeczności z zasadami współżycia społecznego,
w myśl art. 6 k.c. Stanowisko takie zajął także Sąd Najwyższy np. w wyroku z dnia 15 lutego 2007 roku ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 lutego 2007 roku, I UK 269/06, OSNP 2008 nr 5-6, poz. 78).

Zdaniem Sądu Okręgowego, organ rentowy wykazał, że zakwestionowany przez niego zapis umowy o pracę z dnia 4 maja 2010 roku oraz zgłoszenie zainteresowanej od tak ustalonej podstawy wymiaru składek było sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. W tym zakresie czynności ta jest zatem nieważna zgodnie z art. 58 § 2 k.c.

Mając powyższe na uwadze Sąd na podstawie (...) § 1 k.p.c. oddalił odwołanie.

Ze względu na wynik postępowania Sąd o kosztach procesu rozstrzygnął na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z § 6 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (tekst jednolity: Dz.U. z 2013 r., poz. 490 ze zm.) i zasądził od Zespołu (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w Ł. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddziału w Ł. kwotę 3600 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Wartość przedmiotu sporu w sprawach o wysokość podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne równa jest różnicy między wysokością składki wskazywaną przez ubezpieczonego i należną, ustaloną w zaskarżonej decyzji za okres sporny, jeżeli jest krótszy niż 12 miesięcy (art. 22 k.p.c.) ( postanowienie SN z dnia 24 maja 2012 roku, sygn. akt II UZ 16/12 ( publ. LEX nr 1222163). Jak wskazał pełnomocnik organu rentowego w złożonym zestawieniu wartość przedmiotu sporu w rozpoznawanej sprawie wyniosła 54.198,44 zł ( zestawienie - k. 410).

Sąd zastosował ww. rozporządzenie z uwagi na datę wniesienia odwołania od zaskarżonej decyzji. Obecnie obowiązujące Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych ( Dz. U. z 2015 roku, poz. 1804) zmienione Rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 roku zmieniającym rozporządzenie w sprawie opłat za czynności radców prawnych ( Dz.U. 2016, poz. 1667) nie ma bowiem zastosowania do spraw wszczętych
i niezakończonych przed dniem jego wejścia w życie - tj. przed 1 stycznia 2016 roku. Do czasu zakończenia takich postępowań w danej instancji stosuje się przepisy dotychczasowe
(§ 21).