Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 maja 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach

Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 18 maja 2017 r. w Katowicach

sprawy z odwołania K. N. (K. N.)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R.

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gliwicach Ośrodka Zamiejscowego w Rybniku

z dnia 25 stycznia 2017 r. sygn. akt IX U 724/16

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w R. na rzecz ubezpieczonego K. N. kwotę 240 zł (dwieście czterdzieści złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

/-/ SSA W.Bzibziak /-/ SSA W.Nowakowski /-/ SSA A.Kolonko

Sędzia Przewodniczący Sędzia

Sygn. akt III AUa 583/17

UZASADNIENIE

Zaskarżoną decyzją Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R.
z odwołaniem się do art.114 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych odmówił K. N. prawa do emerytury wskazując, iż przedłożone dodatkowe dokumenty nie mają wpływu na zmianę decyzji z 14 października 2015 r. i tym samym przyznanie prawa do wnioskowanego świadczenia.

W odwołaniu K. N. domagał się uznania jako okresów pracy
w szczególnych warunkach okresów zatrudnienia: w SKR w U. od 8 sierpnia 1979 r.
do 31 marca 1983 r., w Ośrodku (...) w S. od 12 stycznia 1986 r.
do 30 sierpnia 1986 r., w (...) Przedsiębiorstwie (...)
w R. od 9 września 1986 r. do 31 lipca 1995 r. oraz w PHU- (...)
w J. od 1 lipca 1995 r. do 31 grudnia 1998 r. Podniósł, że w tych okresach wykonywał pracę na stanowisku kierowcy samochodu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony oraz kierowcy ciągnika.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie z przyczyn, które stanowiły podstawę wydania zaskarżonej decyzji.

Sąd Okręgowy w Gliwicach Ośrodek Zamiejscowy w Rybniku ustalił, że urodzony
(...) r. K. N. w dniu 15 lutego 2016 r. złożył wniosek o emeryturę. Zaskarżoną decyzją organ rentowy odmówił prawa do świadczenia uznając brak podstaw
do zmiany decyzji z 14 października 2015 r., którą odmówił ubezpieczonemu prawa
do emerytury na podstawie art. 184 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w zw. z § 4 rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r.
w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach, wobec nieudokumentowania wymaganych 15 lat pracy w warunkach szczególnych.
ZUS uwzględnił na dzień 1 stycznia 1999 r. łącznie 27 lat, 1 miesiąc i 25 dni okresów składkowych i nieskładkowych, w tym żadnego okresu pracy w warunkach szczególnych. Ubezpieczony nie jest członkiem OFE.

K. N. od 8 sierpnia 1979 r. do 31 marca 1983 r. zatrudniony był
w Spółdzielni Kółek Rolniczych w U., kolejno na stanowiskach – kierowca ciągnika, murarz-tynkarz. W tym okresie faktycznie pracował jako kierowca ciągnika. Wykonywał prace w gospodarstwach, takie jak wykonuje się w rolnictwie, to jest jeździł po polach traktorem, wykonywał opryski chemiczne, wykonywał prace przy żniwach. Wykonywał prace związane z koszeniem przyczepioną do traktora snopowiązałką. Wykonywał też pracę przy wykopkach – do traktora było przyczepione narzędzie, tzw. cyklop, czyli koparka do wykopów ziemnych. W zimie ubezpieczony jeździł po drogach z przyczepami wożąc piasek, materiały budowlane, a nadto ubezpieczony jeździł (w zimie) do lasu przy zrywce drewna. Taką pracę wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

W okresie od 13 stycznia 1986 r. do 30 sierpnia 1986 r. ubezpieczony zatrudniony był w Ośrodku (...) w S., (...) Oddział (...) w R. na stanowisku kierowcy ciągnika zrywkowego. Jako kierowca samochodu ciężarowego o ciężarze całkowitym powyżej 3,5 t, marki jak T. i P. transportował drzewo, wywoził z lasu drzewo do tartaku. Taką pracę wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Od 9 września 1986 r. do 31 lipca 1995 r. ubezpieczony zatrudniony był w (...) Przedsiębiorstwie (...) w R. na stanowisku kierowcy. Ze świadectwa pracy z 31 sierpnia 1995 r. wynika, że w okresie od 5 maja 1995 r. do 31 lipca 1995 r. korzystał z urlopu bezpłatnego. Ubezpieczony w tym okresie faktycznie pracował jako kierowca samochodu ciężarowego o ciężarze całkowitym powyżej 3,5 t. Jeździł samochodami typu K., J., S., I. po ciężki sprzęt na terenie całej Polski. Woził taki sprzęt jak koparki, spycharki, materiały wielkogabarytowe, np. transformatory. Ubezpieczony zatrudniony by przy pracach transportowych, taką pracę wykonywał stale
i w pełnym wymiarze czasu pracy.

W okresie od 1 lipca 1995 r. do 31 grudnia 1998 r. ubezpieczony zatrudniony był
w Przedsiębiorstwie Handlowo-Usługowo- (...) w J. na stanowisku kierowcy. Faktycznie wykonywał wówczas pracę kierowcy samochodu ciężarowego o ciężarze całkowitym powyżej 3,5 t., typu L., K. Woził tymi samochodami materiały takie jak: węgiel, materiały budowlane. Taką pracę wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

W spornych okresach razem z ubezpieczonym pracowali: W. D.
w Spółdzielni Kółek Rolniczych wU., M. K. (1) i M. K. (2)
w (...) Przedsiębiorstwie (...) również na stanowisku kierowców samochodów ciężarowych powyżej 3,5 tony oraz J. W..

Powyższych ustaleń dokonał Sąd Okręgowy w oparciu o akta organu rentowego,
w tym zawartą w nich dokumentację osobową ubezpieczonego, akta osobowe ubezpieczonego z okresu zatrudnienia w Ośrodku (...) w S. oraz
w Spółdzielni Kółek Rolniczych w U., zeznania świadków: M. K. (1), M. K. (2), J. W. i J. P., zaznania świadka W. D. złożone w drodze pomocy prawnej przed Sądem Rejonowym
w Radzyniu Podlaskim oraz zeznania ubezpieczonego złożone w charakterze strony.

Mając na uwadze powyższe okoliczności, Sąd Okręgowy wskazał dyspozycje: art.184 i 32 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 887), § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia
7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz.43 ze zm.) i stwierdził,
że przeprowadzone postępowanie dowodowe wykazało, iż ubezpieczony w spornych okresach zatrudnienia wykonywał prace w warunkach szczególnych stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. W ocenie Sądu Okręgowego należy bowiem uznać za pracę wykonywaną w warunkach szczególnych zatrudnienie w okresie w od 8 sierpnia 1979 r.
do 31 marca 1983 r. w Spółdzielni Kółek Rolniczych w U., gdzie ubezpieczony faktycznie wykonywał prace kierowcy ciągnika, tj. pracę określoną w Wykazie A, Dziale VIII poz. 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Ponadto postępowanie dowodowe wykazało, że ubezpieczony w pozostałych spornych okresach, tj. od 13 stycznia 1986 r. do 30 sierpnia 1986 r. zatrudnienia w Ośrodku (...) w S., od 9 września 1986 r. do 31 lipca 1995 r. zatrudnienia w (...) Przedsiębiorstwie (...) w R. oraz od 1 lipca 1995 r.
do 31 grudnia 1998 r. zatrudnienia w Przedsiębiorstwie Handlowo-Usługowo- (...) w J., wykonywał pracę kierowcy samochodów ciężarowych powyżej 3,5 tony, tj. prace określone w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego
1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w Wykazie A, Dziale VIII, poz. 2, tj. prace kierowców samochodów ciężarowych o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej
3,5 tony, specjalizowanych, specjalistycznych (specjalnych), pojazdów członowych
i ciągników samochodowych balastowych, autobusów o liczbie miejsc powyżej 15.

W ocenie Sądu Okręgowego kwalifikując pracę ubezpieczonego w charakterze kierowcy ciągnika do pracy w szczególnych warunkach, mając na uwadze warunki pracy
i związane z nimi uciążliwości, brak podstaw do odróżnienia pracy kierowcy ciągnika pracującego w transporcie i przewożącego różnego rodzaju towary od kierowcy ciągnika pracującego na polu. Ustawodawca w tej samej pozycji Działu VIII rozporządzenia z dnia
7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, obok prac kierowców ciągników wymienił prace kierowców kombajnów lub pojazdów gąsienicowych. Oczywistym jest zaś, że urządzenie, jakim jest kombajn nie jest środkiem transportu, lecz maszyną rolniczą wykonującą prace polowe. Zestawienie trzech rodzajów prac (kierowca ciągnika, kombajnu i pojazdu gąsienicowego) łącznie pod poz. 3 Działu VIII - W transporcie, spowodowane było uznaniem tych prac za prace w warunkach szczególnych właśnie ze względu na samo kierowanie tymi pojazdami, a nie ze względu na wykonywanie takiej pracy wyłącznie w transporcie - w ruchu publicznym (tak wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 20 marca 2015 r. sygn. akt
IX U 1815/14).

Prace kierowców ciągników i kombajnów zostały zaliczone do prac wykonywanych w szczególnych warunkach, czyli prac o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości i wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu
na bezpieczeństwo własne bądź otoczenia. W związku z tym przyjęcie, że tylko kierowcy ciągników czy kombajnów zatrudnieni w firmach transportowych wykonywali pracę
w warunkach szczególnych w rozumieniu art. 32 ust. 2 ustawy emerytalnej, wypaczałoby sens tej regulacji, bowiem ze względu na ich specyfikacje, pojazdy te wykorzystywane są
do określonych dla nich czynności, w tym prac polowych, z którymi wiąże się także szereg czynności transportowych (tak wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 5 marca 2013 r., sygn. akt III AUa 1163/12).

Pozostawało poza sporem, iż ubezpieczony w dniu (...) r. ukończył wiek emerytalny 60 lat, udowodnił na dzień 1 stycznia 1999 r. wymagany co najmniej 25-letni okres składkowy i nieskładkowy oraz nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego. Jednocześnie nie ulega wątpliwości, iż po uwzględnieniu okresów spornych wymienionych
na wstępie rozważań, ubezpieczony posiada okres takiej pracy przewyższający 15 lat
(w wykazał 15 lat pracy w warunkach szczególnych nawet po odliczeniu okresu urlopu bezpłatnego od 5 maja do 31 lipca 1995 r.).

Z tych przyczyn Sąd Okręgowy zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał ubezpieczonemu prawo do emerytury począwszy od daty złożenia wniosku. Ponadto
z odwołaniem się do art.98 § 1 i 3 kpc w zw. z § 9 ust.2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. 2015 r., poz. 1804) zasądził od organu rentowego na rzecz ubezpieczonego kwotę 360 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Apelację od wyroku Sądu Okręgowego wniósł organ rentowy, zarzucając:

- naruszenie przepisów prawa materialnego tj. art. 184 w zw. z art. 32 ustawy z dnia
17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.
z 2013 r. poz. 1440 z późn. zm.) w związku z § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia
7 lutego 1983 r. w sprawie pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub
w szczególnym charakterze (Dz.U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 ze zm.,) przez błędne przyjęcie,
że ubezpieczony legitymuje się ponad 15-letnim okresem pracy w szczególnych warunkach
z wykazu A, Dział VIII poz. 3,

- naruszenie prawa procesowego, a w szczególności art. 233, 328 § 2 kpc poprzez brak wyraźnego uzasadnienia przyczyn, dla których Sąd przyjął, iż ubezpieczony pracował stale
i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach szczególnych - stale i w pełnym wymiarze czasu pracy przez co najmniej 15 lat, „w szczególności w latach 08.08.1979 do 31.03.1983 r.”

Skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania albo
o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Na uzasadnienie organ rentowy podniósł, że żądanie wnioskodawcy należało rozpoznać w aspekcie przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r.
w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8 poz. 43 z późn. zm.). Z treści § 4 tego rozporządzenia wynika, iż pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach wymienione w Wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 60 lat dla mężczyzn, ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Ten „wymagany okres zatrudnienia” to okres wynoszący 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczalnymi do okresów zatrudnienia
(§ 3 rozporządzenia), natomiast pracą w warunkach szczególnych jest praca świadczona stale i w pełnym wymiarze na stanowiskach wskazanych w załączniku do tegoż aktu (§ 1 i § 2 rozporządzenia).

Spór w niniejszej sprawie ogranicza się do faktu, czy ubezpieczony posiada wymagany 15-letni okres zatrudnienia w szczególnych warunkach. Spełnienie pozostałych przesłanek nie było przedmiotem sporu.

W ocenie organu rentowego ubezpieczony nie wykazał, iż w okresie od 8 sierpnia 1979 r. do 31.03.1983 r., (czyli przez okres 3 lat, 7 miesięcy i 24 dni) wykonywał stale
i w pełnym wymiarze czasu pracy, pracę w warunkach szczególnych tj. pacę wymienioną
w wykazie A Dziale VII poz. 3 rozporządzenia, mimo, iż w świetle zeznań ubezpieczonego
i świadków wynika, że będąc zatrudnionym w Spółdzielni Kółek Rolniczych w Ulanie pracował jako traktorzysta głównie przy pracach polowych.

Zgodnie bowiem ze zgromadzonym materiałem dowodowym wykazano,
iż ubezpieczony jeździł traktorem, którym wykonywał prace polowe polegające na opryskach chemicznych, pracach przy żniwach, kopaniu kartofli czy prace związane z koszeniem.
Zimą ubezpieczony przywoził materiały budowlane, pracował przy odśnieżaniu dróg lub zrywce drewna. Z powyższego wynika, że nawet przy założeniu, że ubezpieczony w spornym okresie wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy prace na stanowisku traktorzysty, to nie ma podstaw do zaliczenia tych okresów do pracy w warunkach szczególnych.
Jak wynika bowiem z zeznań świadków i samego wnioskodawcy będąc zatrudnionym
na stanowisku traktorzysty wykonywał on nie tylko prace transportowe ujęte w dziale
VIII poz. 3 wykazu A do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r., ale również prace, które nie są wymienione w wykazie A.

„Wymienienie w wykazie A, dziale VIII pod pozycją 3 prac kierowców ciągników
i kombajnów nie oznacza, że należy uznać za pracę w szczególnych warunkach kierowanie tymi pojazdami przy jakichkolwiek zadaniach, a nie tylko transportowych. Prace uznane
za wykonywane w warunkach szczególnych bez względu na miejsce i rodzaj zostały wymienione w działce XIV zatytułowanym „prace różne”. Tak zostały ujęte np. prace przy spawaniu, czy naprawie pomp wtryskowych. Inne działy wykazu obejmują wymienione
w nich prace w powiązaniu z rodzajami zakładów pracy lub ich częściami. Nie można uznać, że praca kierującego ciągnikiem jest zawsze pracą „w transporcie”. Powyższy pogląd wyraził Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 3 grudnia 2013 r. w sprawie I UK 172/13 niepubl. i pogląd ten Sąd Okręgowy w składzie rozpoznającym przedmiotową sprawę
w całości akceptuje.” (Wyrok Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim z dnia
10 kwietnia 2014 r. sygn. akt V U 789/13; publikowany na portalu Orzeczeń Sądów Powszechnych).

Jednocześnie Wykaz A rozporządzenia ma charakter stanowiskowo-branżowy.
Pod pozycjami zamieszczonymi w kolejnych działach wykazu wymieniono bowiem konkretne rodzaje prac przypisywane danym branżom, uznając je za prace w szczególnych warunkach, uprawniające do niższego wieku emerytalnego. Taki sposób kwalifikacji prawnej tychże prac nie jest dziełem przypadku. Specyfika poszczególnych gałęzi przemysłu determinuje bowiem charakter świadczonych w nich prac i warunki, w jakich są one wykonywane, ich uciążliwość i szkodliwość dla zdrowia. Nie można zatem swobodnie czy wręcz dowolnie, z naruszeniem postanowień rozporządzenia, wiązać konkretnych prac
z branżami, do których nie zostały one przypisane w tym. akcie prawnym (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 1 czerwca 2010 r. sygn. akt II UK 21/10 oraz z dnia 19 marca 2012 r. sygn. akt II UK 166/11). Umieszczenie stanowisk kierowcy ciągnika, kierowcy kombajnu oraz kierowcy pojazdu gąsienicowego w dziale VIII w transporcie i łączności, łączy szkodliwość tejże pracy nie z faktem prowadzenia tych pojazdów, lecz z faktem ich prowadzenia przy uwzględnieniu specyfiki „technologii” pracy w transporcie i obciążeń psychofizycznych związanych z uczestniczeniem takich pojazdów w ruchu publicznym. Obciążeń których nie ma, jak uznał ustawodawca, przy wykonywaniu prac na wskazanych stanowiskach w rolnictwie, gdzie dominują prace polowe. A zatem w ocenie ustawodawcy, uciążliwość pracy traktorzysty nie wynika z samej specyfiki pracy kierowcy ciągnika niezależnie od tego, na czym ta praca polega, tylko z zagrożeń związanych z pracą na tym stanowisku w transporcie. Niewątpliwie zaś prace polowe należą do typowych prac rolniczych i nie maja żadnego związku z ruchem drogowym i transportem (wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 29 sierpnia 2015 r., sygn. akt III AUa 772/14).

Wobec powyższego nie można przyjąć, iż ubezpieczony wykonywał prace właściwe dla branży transportu i łączności.

W odpowiedzi na apelację pełnomocnik ubezpieczonego wniósł o jej oddalenie
i zasądzenie od organu rentowego na rzecz ubezpieczonego kosztów zastępstwa procesowego za II instancję wg norm przepisanych.

Na uzasadnienie podniósł, że orzecznictwo sądowe w przedmiotowej sprawie nie jest jednolite, a ostatnio zmierza w kierunku uznania, że praca traktorzysty wykonywana nawet
w pracach polowych winna być uznana za pracę w warunkach szczególnych.

W wyroku z dnia 7 listopada 2016 r. Sąd Apelacyjny w Gdańsku sygn. akt
III AUa 1021/16 zawarł tezę, iż „Prace kierowcy ciągnika w transporcie i rolnictwie są wysoce podobne i dlatego praca kierowcy ciągnika w kółku rolniczym czy spółdzielni kółek rolniczych może być zaliczona do pracy w szczególnych warunkach w transporcie, o jakiej mowa pod poz. 3 działu VIII wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia z dnia
7 lutego 1983 r. w sprawne wieku emerytalnego oraz wzrostu emerytur i rent inwalidzkich dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze
(Dz.U. Nr 8, poz. 43 z późn. zm.). Na obu wymienionych wyżej stanowiskach zachodzi tożsamość stopnia narażenia osoby wykonującej tę pracę na ekspozycję czynników szkodliwych dla zdrowia w obydwu wymienionych branżach. Daleko idące podobieństwo oddziaływania szkodliwych dla zdrowia czynników na organizm kierowcy ciągnika służącego do prac rolniczych oraz ciągnika używanego do świadczenia usług transportowych powoduje, że możliwe jest kwalifikacji takiej pracy jako pracy w szczególnych warunkach.”

Ten sam Sąd we wcześniejszym wyroku z dnia 28 września 2016 r. sygn. akt
III AUa 784/16 wypowiedział się w przedmiotowym zakresie stwierdzając, iż „charakter pracy kierowcy ciągnika wykonującego wyłącznie transport oraz kierowcy ciągnika wykonującego w pewnych okresach wyłącznie transport, w innych zaś przemiennie transport i prace polowe jest zbliżony i bez znaczenia pozostaje okoliczność, że prace kierowców ciągników ujęte zostały w dziale VIII wykazie A stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego oraz wzrostu emerytur i rent inwalidzkich dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub
w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43) - w transporcie. Obniżenie wieku emerytalnego niektórym grupom zawodowym uzasadnia się narażeniem tych osób na szybsze niż przeciętne zrealizowanie się emerytalnego ryzyka z powodu wystąpienia w ich zawodach czynników negatywnych (szkodliwych dla zdrowia lub obniżających sprawność psychofizyczną), które doprowadzają do wcześniejszej niż powszechnie utraty sił
do wykonywania dotychczasowej pracy. Prawo do emerytury w wieku niższym wynika więc ze szczególnych właściwości wykonywanej pracy, a ta w przypadku traktorzysty niezależnie od tego, czy wykonuje on prace transportowe, czy polowe, przedstawia się analogicznie.”

W przedmiotowej sprawie nie budzi zatem wątpliwości, że ubezpieczony stale
i w pełnym wymiarze w spornym okresie kwestionowanym przez organ rentowy
(08.08.1979- 31.03.1983) na stanowiskach kierowca ciągnikowy oraz traktorzysta wykonywał tego rodzaju pracę, a więc pracę wymienioną w wykazie A, dziale VIII poz. 3 załącznika
do rozporządzenia, tj. pracę kierowcy ciągników, kombajnów lub pojazdów gąsienicowych.

W kontekście powyższego za zupełnie chybioną należy uznać argumentację organu rentowego, jakoby praca kierowcy ciągnika, czy kombajnu musiała być związana
z transportem. Trudno oczekiwać by kombajn, czy pojazd gąsienicowy transportował towar - tylko wówczas bowiem, zdaniem organu rentowego, kierujący świadczyłby pracę
w warunkach szczególnych. Przyjęcie stanowiska organu rentowego zaprezentowanego
w apelacji prowadziłoby w istocie do absurdu, że kierowca prowadzący traktor, kombajn czy pojazd gąsienicowy po drogach publicznych wykonywałby pracę w szczególnych warunkach, a jeżdżąc po polach takiego warunku by nie spełniał. Należy podkreślić, że zestawienie
w jednej jednostce redakcyjnej kierowców ciągników, kombajnów i pojazdów gąsienicowych

wyraźnie wskazuje na fakt, że praca świadczona na każdej z tych maszyn, stanowi pracę
w warunkach szczególnych. a tym samym nie jest konieczne spełnienie żadnych dodatkowych przesłanek by za taką mogła być uznana. Umieszczenie tych prac w dziale dotyczącym transportu, a nie w dziale rolnictwo świadczy o tym, że prace traktorzystów mogły być wykonywane nie tylko w rolnictwie, ale również w innych działach gospodarki. Istotne jest to, aby ubezpieczony świadczył pracę kierowcy wskazanego pojazdu” (wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 20 grudnia 2016 r. sygn. akt III AUa 184/16).

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

apelacja jest bezzasadna.

Sąd Okręgowy przeprowadził prawidłowe postępowanie dowodowe, nie przekraczając granicy wyznaczonej dyspozycją art. 233 § 1 kpc, dokonał właściwych ustaleń faktycznych oraz wywiódł z nich logiczne i znajdujące oparcie we właściwie wskazanych przepisach prawa materialnego wnioski. Nie budzą też wątpliwości Sądu Apelacyjnego: trafność rozstrzygnięcia i rozważania przedstawione na jego uzasadnienie, bowiem Sąd I instancji w sposób odpowiadający wymogom art. 328 § 2 kpc ustalił fakty oraz wyjaśnił podstawę prawną wyroku z przytoczeniem przepisów prawa.

Także w ocenie Sądu Apelacyjnego zatrudnienie ubezpieczonego jako traktorzysty podlega uwzględnieniu jako praca w warunkach szczególnych według poz. 3 Działu VIII
(W transporcie i łączności) Wykazu A, Załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów
z 7 lutego 1983 r.

Jak wskazał Sąd Najwyższy w powołanym w apelacji, nietezowanym wyroku z dnia
3 grudnia 2013 r. I UK 172/13, LEX nr 1467147, odmowa zakwalifikowania, jako wykonywanej w szczególnych warunkach pracy kierowcy ciągników w trakcie prac polowych a nie w transporcie odpowiada rozumieniu tych przepisów przedstawionemu w orzecznictwie Sądu Najwyższego, podzielanemu przez Sąd Najwyższy rozpoznający obecnie tę skargę.

Podkreślić jednak należy, że poz.3 Działu VIII Wykazu A, prócz prac kierowców ciągników, wymienia nadto prace: kierowców kombajnów lub pojazdów gąsienicowych.
Nie powinno przy tym ulegać wątpliwości, że prace kierowców kombajnów (za wyjątkiem przemieszczania się tych maszyn w celu wykonywania prac polowych), w zdecydowanej większości odbywają się poza drogami publicznymi. Co więcej, kombajn nie jest pojazdem służącym do transportu, lecz maszyną rolniczą która (ponadto) samodzielnie przemieszcza się pomiędzy miejscami, w których wykonuje prace polowe.

Jak stanowi § 2 ust. 1 cytowanego rozporządzenia, okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca
w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale
i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.
Zatem przyjęcie, iż uwzględnienie pracy kierowcy kombajnu możliwe byłoby wyłącznie pod warunkiem wykonywania jej stale i w pełnym wymiarze czasu „w transporcie”, co jest przeciwne istocie zadań wykonywanych przez kierowcę kombajnu. Te same uwagi należy
w ocenie Sądu Apelacyjnego odnieść do pracy kierowcy ciągnika.

Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z dnia 29 października 2015 r. sygn. akt
III AUa 467/15, LEX nr 1950525 stwierdził m.in. że nie można uznać, że praca kierującego ciągnikiem jest zawsze pracą „w transporcie”, nawet jeżeli kierujący niczego nie transportuje, lecz wykonuje przy pomocy ciągnika typowe prace polowe. Umieszczenie wskazanych stanowisk w dziale VIII w transporcie i łączności, mimo ujęcia pracy traktorzysty, kombajnisty lub pojazdu gąsiennicowego odrębnie od pracy kierowcy samochodów ciężarowych, autobusów i pojazdów specjalistycznych, łączy szkodliwość tejże pracy nie z faktem prowadzenia tych pojazdów, lecz z faktem ich prowadzenia przy uwzględnieniu specyfiki „technologii” pracy w transporcie i obciążeń psychofizycznych związanych z uczestniczeniem takich pojazdów w ruchu publicznym. To ostatnie stwierdzenie wydaje się być co najmniej kontrowersyjne. Niezależnie od umieszczenia tych stanowisk
w Dziale VIII (W transporcie i łączności), ujęcie prac kierowców ciągników, kombajnów lub pojazdów gąsienicowych odrębnie od prac kierowców samochodów ciężarowych i pojazdów specjalistycznych należy powiązać nie z faktem ich prowadzenia w transporcie i obciążeniami psychofizycznymi związanymi z uczestniczeniem takich pojazdów w ruchu publicznym
(co wszak nie jest ich zasadniczym przeznaczeniem i wyklucza wykonywanie takiej pracy stale i w pełnym wymiarze czasu), lecz właśnie z faktem prowadzenia takich pojazdów.
W ocenie Sądu Apelacyjnego to właśnie warunki pracy kierowców ciągników, kombajnów lub pojazdów gąsienicowych wykonywanej w transporcie (kierowcy ciągników) ale przede wszystkim, poza drogami publicznymi, w bezpośrednim narażeniu na warunki atmosferyczne (brak kabin), wstrząsy i wibracje, czynią te prace wykonywanymi w warunkach szczególnych. Wydaje się przy tym, że wykonywanie pracy kierowcy ciągnika w transporcie, a zatem najczęściej na drogach publicznych, odbywa się w warunkach mniej uciążliwych,
z uwagi na mniejsze nasilenie wstrząsów i wibracji od tych, które wynikają z niestabilności podłoża przy pracach polowych.

Warto przy tym dodać, że w Dziale XVII (Rolnictwo i leśnictwo) Załącznika
do obowiązującego od 8 września 1956 r. do 31 grudnia 1979 r. rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 10 września 1956 r. w sprawie zaliczania pracowników do kategorii zatrudnienia (Dz. U. Nr 39 z 1956 r. poz.176 z późn. zm.) wymieniono wprost w poz. 1 traktorzystów, a w poz. 2 – drwali, co również wskazuje na uwzględnianie w I kategorii zatrudnienia każdej w istocie pracy traktorzysty.

Ponadto w Dziale VIII (W transporcie i łączności) Załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 4 maja 1979 r. w sprawie pierwszej kategorii zatrudnienia (Dz. U. z 1979 r. Nr 13, poz. 86 i z 1981 r. Nr 32, poz. 186) w rozdziale „Transport”, w pozycji 3 wymieniono prace kierowców ciągników lub pojazdów gąsienicowych. Co więcej, zgodnie z § 19 ust.1 i 2 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r., przy ustalaniu okresów pracy, o których mowa w § 2, uwzględnia się również okresy takiej pracy (służby), wykonywanej przed dniem wejścia w życie rozporządzenia, zaś prace dotychczas zaliczone do I kategorii zatrudnienia
w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 4 maja 1979 r. w sprawie pierwszej kategorii zatrudnienia (Dz. U. z 1979 r. Nr 13, poz. 86 i z 1981 r. Nr 32, poz. 186) uważa się za prace wykonywane w szczególnych warunkach, o których mowa w § 4.

Także fakt usytuowania prac kierowców ciągników, kombajnów i pojazdów gąsienicowych w Dziale VIII (W transporcie i łączności) nie może być uznany za decydujący przy ustalaniu zakresu pojęciowego pozycji 3 tego Działu. Nie powinno ulegać wątpliwości, że rozporządzenie Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalne­go pracowników zatrudnionych w warunkach szczególnych lub szczególnym charakterze nie jest aktem prawnym skonstruowanym w sposób spójny i konsekwentny. Przypisywanie decydującego znaczenia branżowemu podziałowi Wykazu A zawodzi, choćby (w licznych) przypadkach prac kierowców samochodów ciężarowych o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony (poz. 2 Działu VIII W transporcie i łączności), wykonywanych w przedsiębiorstwach budowlanych w sytuacji, gdy Dział V (W budownictwie), takich prac nie wymienia. Jak przy tym wskazuje Sąd Najwyższy (por. wyrok z dnia 26 marca 2014 r. sygn. akt II UK 368/13, OSNP Nt 7 z 2015 r. poz. 99) możliwe jest zakwalifikowanie pracy jako wykonywanej w szczególnych warunkach, mimo, że zatrudniający pracownika zakład nie należał do określonej branży (działu przemysłu) według konwencji (nomenklatury) rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) oraz wyrok z dnia 28 października 2015 r. sygn. akt I UK 483/14, LEX nr 1929076, zgodnie z którym: co do zasady przyporządkowanie danego rodzaju pracy do określonej branży ma istotne znaczenie dla jej kwalifikacji jako pracy w szczególnych warunkach. Zasada ta nie ma jednak charakteru absolutnego i w szczególnych okolicznościach sprawy można od niej odstąpić. Może się bowiem zdarzyć, że zakład pracy podległy określonemu ministrowi wykonuje także zadania całkowicie odpowiadające innemu działowi gospodarki, leżącemu w sferze zainteresowania innego ministra.

Można dodać, że zgodnie z art. 2 pkt 44 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo
o ruchu drogowym (jedn. tekst Dz. U. z 2017 r.. poz.128), użyte w tej ustawie określenie „ciągnik rolniczy” oznacza pojazd silnikowy, którego konstrukcja umożliwia rozwijanie prędkości nie mniejszej niż 6 km/h, skonstruowany do używania łącznie ze sprzętem do prac rolnych, leśnych lub ogrodniczych; ciągnik taki może być również przystosowany
do ciągnięcia przyczep oraz do prac ziemnych. Wynika stąd, że podstawową funkcją takiego ciągnika jest praca ze sprzętem do prac rolnych, leśnych lub ogrodniczych, a jedynie dodatkową – przystosowanie do ciągnięcia przyczep i prac ziemnych.

Z tych przyczyn Sąd Apelacyjny przyjął, że w istocie wszystkie obowiązki ubezpieczonego w spornym okresie, jako kierowcy ciągnika, a zatem: przede wszystkim te związane w pracami polowymi, jak i te, polegające na pracy przy transporcie, odpowiadają pozycji 3 Działu VIII Wykazu A.

Skoro organ rentowy w apelacji nie kwestionował pozostałych okresów uwzględnionych przez Sąd Okręgowy jako praca w warunkach szczególnych, po myśli art. 385 kpc orzeczono, jak w punkcie 1 sentencji.

O zwrocie kosztów zastępstwa procesowego za drugą instancję orzeczono (w punkcie 2) z mocy art. 98 § 1 i 2 kpc oraz art. 108 § 1 kpc a także § 9 ust. 2 i § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat
za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 r. poz.1804 z późn. zm.).

/-/ SSA W.Bzibziak /-/ SSA W.Nowakowski /-/ SSA A.Kolonko

Sędzia Przewodniczący Sędzia

ek