Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II PK 66/11
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 9 grudnia 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Józef Iwulski (przewodniczący)
SSN Katarzyna Gonera
SSN Romualda Spyt (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa M. S.
przeciwko Format Urządzenia i Montaże Przemysłowe Sp. z o.o.
o odszkodowanie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 9 grudnia 2011 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego w W.
z dnia 2 lipca 2010 r.,
oddala skargę kasacyjną.
UZASADNIENIE
Wyrokiem z dnia 17 sierpnia 2009 r. Sąd Rejonowy - Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w W., po rozpoznaniu sprawy z powództwa M. S.
przeciwko Format Urządzenia i Montaże Przemysłowe Spółce z ograniczoną
2
odpowiedzialnością zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 22.177 zł.
tytułem odszkodowania za niezgodne z prawem rozwiązanie umowy o pracę.
Sąd Rejonowy ustalił, iż powód M. S. pracował w pozwanej Spółce w okresie
od 22 września 2005 r. do 4 stycznia 2009 r., w pełnym wymiarze czasu pracy na
stanowisku zbrojarza. W okresie od 7 lipca 2008 r. powód był niezdolny do pracy.
W dniu 4 stycznia 2009 r. upłynął okres uprawniający powoda do otrzymywania
zasiłku chorobowego. Od dnia 5 stycznia 2009 r. orzeczeniem lekarza orzecznika
Zakładu Ubezpieczeń Społecznych powodowi przyznano świadczenie
rehabilitacyjne na okres 6 miesięcy. W dniu 16 stycznia 2009 r. powód za
pośrednictwem poczty otrzymał świadectwo pracy, z którego wynikało, że stosunek
pracy powoda uległ rozwiązaniu z dniem 4 stycznia 2009 r. na podstawie art. 30 § 1
pkt 3 k.p. w związku z art. 53 § 1 pkt 1 lit. b k.p. Pozwany zgłosił do właściwego
Oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych fakt rozwiązania z powodem umowy o
pracę, w związku z czym organ rentowy wystąpił do pozwanej o przesłanie
zaświadczenia płatnika składek. Pozwana przesłała żądany dokument, stwierdzając
w nim, że powód nadal jest zatrudniony, skreślając informację o rozwiązaniu
umowy o pracę w dniu 4 stycznia 2009 r. W konsekwencji Zakład Ubezpieczeń
Społecznych przesłał pozwanej decyzję o przyznaniu powodowi świadczenia
rehabilitacyjnego, gdyż w takim przypadku płatnik - pozwana wypłaca to
świadczenie. Powodowi po rozwiązaniu umowy o pracę wypłacono ekwiwalent za
urlop wypoczynkowy. Pismem z dnia 19 stycznia 2009 r. powód wystąpił do
pozwanej z wnioskiem o anulowanie świadectwa pracy, jako wydanego niezgodnie
z prawem, powoławszy się na treść art. 53 § 1 pkt 1 lit. b k.p. W odpowiedzi na
pismo powoda, pozwana przesłała mu korektę świadectwa pracy, noszącą datę 16
stycznia 2009 r., jednakże treść dotycząca terminu rozwiązania umowy o pracę
oraz podstawa prawna nie uległy zmianie. W dniu 29 stycznia 2009 r., po
otrzymaniu korekty świadectwa pracy, powód ponownie wystąpił do pozwanej z
wnioskiem o wyjaśnienie kwestii naruszenia przepisów prawa pracy w terminie 7
dni. Powód zagroził, że w przypadku kiedy nie otrzyma odpowiedzi w terminie,
wystąpi na drogę sądową. W dniu 11 lutego 2009 r. powód wniósł do Sądu pozew,
domagając się zasądzenia od pozwanej odszkodowania w wysokości 5.341,00
euro za niezgodne z prawem rozwiązanie umowy o pracę. Pismem z dnia 16 lutego
3
2009 r. (nadanym w Urzędzie Pocztowym tego samego dnia), które powód otrzymał
w dniu 19 lutego 2009 r., pozwana poinformowała powoda, że jego stosunek pracy
trwa nadal, a świadectwa pracy zostały anulowane. W uzasadnieniu odpowiedzi na
pozew pozwana stwierdziła, że rozwiązanie stosunku pracy uznane zostało za
niebyłe, co zostało już wyjaśnione i za co pozwana przeprosiła. Powód w piśmie z
dnia 4 kwietnia 2009 r. nie zgodził się z argumentacją zawartą w uzasadnieniu
odpowiedzi na pozew i podtrzymał swoje roszczenie. Pismem z dnia 23 czerwca
2009 r. skierowanym do powoda, pozwana stwierdziła, że uchyla się, na podstawie
art. 88 k.c., od skutków oświadczenia woli o rozwiązaniu stosunku pracy
z powodem na podstawie art. 53 § 1 pkt 1 lit. b k.p. Wskazała, że działała pod
wpływem błędu co do tego, że zachodziły przesłanki do rozwiązania umowy
o pracę na podstawie wspomnianego wyżej przepisu Kodeksu pracy. Pismem
z dnia 3 lipca 2009 r. pozwany ponownie rozwiązał z powodem umowę o pracę na
podstawie art. 53 § 1 pkt 1 lit. b k.p.
W wyniku dokonanej analizy stanu faktycznego Sąd Rejonowy uznał, że
pozwana Spółka rozwiązała z powodem umowę o pracę w sposób dorozumiany,
o czym świadczy wysłanie powodowi dwukrotnie świadectwa pracy,
poinformowanie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o rozwiązaniu stosunku pracy,
wypłacenie powodowi ekwiwalentu za niewykorzystany urlop wypoczynkowy oraz
powoływanie się pozwanej w procesie na wadę oświadczenia woli i podjęcie prób
uchylenia się od jego skutków. W konsekwencji Sąd Rejonowy uznał, że pozwana
naruszyła przepisy prawa pracy dotyczące składania oświadczeń woli
o rozwiązywaniu umowy bez wypowiedzenia. Art. 30 § 4 k.p. jest przepisem
bezwzględnie obowiązującym, w oparciu o który rozwiązanie umowy o pracę może
nastąpić jedynie w formie pisemnej. Pozwana także zastosowała tryb z art. 53 § 1
pkt 1 lit. b k.p., przy niespełnieniu się jego przesłanek. Wobec tego roszczenie
o odszkodowanie na podstawie art. 58 k.p. w związku z art. 56 k.p. jest zasadne.
Apelację od tego wyroku wniosła pozwana, zaskarżając powyższy wyrok
w całości. Pozwana zarzuciła zaskarżonemu wyrokowi naruszenie prawa
materialnego, tj. art. 59 k.p. w związku z art. 58 k.p. oraz art. 8 k.p., poprzez jego
błędną wykładnię oraz naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 233 k.p.c. oraz
art. 229 k.p.c., poprzez niewłaściwe ustalenie stanu faktycznego, mające wpływ na
4
wynik sprawy.
Apelację wniósł również powód, zaskarżając powyższy wyrok częściowo co
do kwoty 2.027 zł, z uwagi na błąd, mający wpływ na wysokość zasądzonego na
rzecz powoda odszkodowania, polegający na zastosowaniu przez Sąd pierwszej
instancji przy przeliczeniu należnego odszkodowania z euro na złotówki średniego
kursu NBP z dnia 16 stycznia 2009 r., zamiast średniego kursu NBP z dnia
11 lutego 2009 r., będącego dniem złożenia pozwu.
Wyrokiem z dnia 2 lipca 2010 r. Sąd Okręgowy – Sąd Pracy w W. zmienił
zaskarżony wyrok w ten sposób, że zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę
24.204 zł tytułem odszkodowania za naruszenie przepisów o rozwiązywaniu umów
o pracę bez wypowiedzenia oraz oddalił apelację pozwanego w całości.
Zdaniem Sądu Okręgowego, Sąd Rejonowy prawidłowo wyjaśnił wszystkie
okoliczności sprawy istotne dla jej rozstrzygnięcia i w sposób bezstronny, przy
zastosowaniu reguł logicznego myślenia, dokonał oceny materiału dowodowego
zgromadzonego w sprawie.
Sąd drugiej instancji wskazał przede wszystkim, że w jego ocenie
twierdzenia pozwanej, iż zasądzenie na rzecz powoda kwoty 22.177 zł, w sytuacji
gdy powód nie poniósł żadnej szkody majątkowej, jest nie do pogodzenia
z zasadami współżycia społecznego, są całkowicie bezzasadne, albowiem
zasądzone przez Sąd Rejonowy odszkodowanie nie jest powiązane z rzeczywistą
szkodą i przysługuje niezależnie od jej wystąpienia - w przypadku rozwiązania
przez pracodawcę umowy o pracę bez wypowiedzenia z naruszeniem przepisów
o rozwiązywaniu umów o pracę. Podniesienie zarzutu naruszenia art. 8 k.p.
w każdym przypadku wymaga nie tylko wskazania okoliczności uzasadniających
twierdzenie o niezgodności żądania z zasadami współżycia społecznego, ale
przede wszystkim wskazania, jakie zasady zostały w konkretnym przypadku
naruszone, tego zaś pozwany nie uczynił. Ponadto Sąd wskazał, że skoro sam
pracodawca narusza przepisy Kodeksu pracy, to domaganie się przez powoda
odszkodowania i jego zasądzenie od pracodawcy nie może być oceniane jako
nadużycie prawa w aspekcie art. 8 k.p.
Sąd odwoławczy podzielił stanowisko Sądu Rejonowego, iż w niniejszej
sprawie doszło do naruszenia przepisów prawa pracy dotyczących składania
5
oświadczeń woli o rozwiązywaniu umowy bez wypowiedzenia, a pozwana swym
zachowaniem naruszyła obowiązek wynikający z art. 30 § 4 k.p. Pozwana także
złożyła oświadczenie woli niezgodnie z art. 53 § 1 pkt 1 lit. b k.p., albowiem powód
był niezdolny do pracy od 7 lipca 2008 r., świadczenie rehabilitacyjne powodowi
przyznano od dnia 5 stycznia 2009 r. Tym samym nie zaistniały przesłanki
określone w art. 53 § 1 pkt 1 lit. b k.p. Z powyższych względów powód mógł
domagać się odszkodowania zgodnie z art. 58 k.p. w związku z art. 56 k.p.,
a argumenty apelacji pozwanej są nieuzasadnione i stanowią jedynie polemikę
z prawidłowym rozstrzygnięciem Sądu pierwszej instancji.
Sąd Okręgowy uznał natomiast apelację powoda za uzasadnioną i dokonał
podwyższenia wysokości odszkodowania, ustalając jego wysokość według
średniego kursu euro ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z dnia wniesienia
pozwu.
Pozwana zaskarżyła ten wyrok skargą kasacyjną w całości, zarzucając mu
zarówno naruszenie przepisów postępowania - art. 385 k.p.c. i 386 § 1 k.p.c.
w związku z art. 382 k.p.c. oraz w związku z art. 233 § 1 in fine k.p.c., art. 316 § 1
k.p.c. i art. 328 § 2 k.p.c., które miały istotny wpływ na wynik sprawy, jak również
prawa materialnego - art. 58 związku z art. 8 kodeksu pracy.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W pierwszej kolejności ocenie podlegają zarzuty oparte na drugiej podstawie
kasacyjnej. Wedle skarżącej, do naruszenia wskazanych przepisów prawa
procesowego doszło poprzez podzielenie przez Sąd drugiej instancji ustaleń
faktycznych Sądu pierwszej instancji, mimo że pozwana zwracała uwagę na
całkowite zniekształcenie stanu faktycznego dokonane w uzasadnieniu Sądu
pierwszej instancji. ”Tym samym nie powołano w uzasadnieniu wyroków
podstawowego dla prawidłowego rozstrzygnięcia faktu, że nie istniało, nie zostało
sformułowane, sporządzone i doręczone powodowi oświadczenie strony pozwanej
o rozwiązaniu z powodem umowy o pracę bez wypowiedzenia, a perturbacje
związane ze świadectwami pracy z dnia 4 stycznia 2009 r. i 16 stycznia 2009 r.
wynikały z błędów szeregowego pracownika firmy, nieupoważnionego do składania
6
oświadczeń woli dotyczących nawiązywania i rozwiązywania stosunków pracy (…).
Także niezgodnie z prawdą Sądy ustaliły, że pozwana zgłosiła jeszcze w styczniu
2009 r. do ZUS rozwiązanie z powodem umowy o pracę, podczas gdy zgłoszenie
wyrejestrowania powoda z ubezpieczenia nastąpiło w lipcu 2009 r. po rozwiązaniu
umowy o pracę z powodem w dniu 3 lipca 2009 r. (…) po upływie okresu pobierania
przez niego świadczenia rehabilitacyjnego”.
Zgodnie z art. 233 § 1 k.p.c., sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów
według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia
zebranego materiału. W obowiązującym stanie prawnym utrwalony został
w orzecznictwie pogląd, że Sąd Najwyższy nie jest uprawniony do badania
prawidłowości zarówno ustaleń faktycznych, jak i oceny dowodów, dokonanych
przez sąd drugiej instancji. O ile bowiem ten ostatni również jest "sądem faktu" i w
myśl ogólnie niekwestionowanych zapatrywań orzecznictwa oraz doktryny
kontynuuje postępowanie merytoryczne (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia
13 kwietnia 2000 r., III CKN 812/98, OSNC 2000, nr 10, poz. 193; z dnia 5 lutego
2006 r., IV CK 384/05, niepublikowane; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia
4 października 2002 r., III CZP 62/02, BSN 2003, nr 3, s. 14), o tyle Sąd Najwyższy
jako "sąd prawa", rozpoznając nadzwyczajny środek odwoławczy w postaci skargi
kasacyjnej, jest związany ustalonym stanem faktycznym sprawy. Związanie to
wyklucza nie tylko przeprowadzenie w jakimkolwiek zakresie dowodów, lecz także
badanie, czy sąd drugiej instancji nie przekroczył granic swobodnej ich oceny.
Ustrojową funkcją Sądu Najwyższego jest sprawowanie nadzoru judykacyjnego,
w tym zapewnianie jednolitości orzecznictwa sądów powszechnych. Z tego punktu
widzenia każdy zarzut skargi kasacyjnej, który ma na celu polemikę z ustaleniami
faktycznymi sądu drugiej instancji, chociażby pod pozorem błędnej wykładni lub
niewłaściwego zastosowania określonych przepisów prawa materialnego, z uwagi
na jego sprzeczność z art. 3983
§ 3 k.p.c. jest a limine niedopuszczalny (por.
postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 12 czerwca 2006 r., IV CSK 100/06,
niepubl.; z dnia 10 sierpnia 2006 r., V CSK 211/06, niepubl.; wyroki Sądu
Najwyższego z dnia: 24 lutego 2006 r., II CSK 136/05, LEX nr 200973; z dnia
26 kwietnia 2006 r., V CSK 11/06, LexPolonica nr 406550, z dnia 26 maja 2006 r.,
V CSK 97/06, LEX nr 421049, z dnia 5 marca 2008 r., III UK 91/07, LEX nr 459225,
7
z dnia 19 marca 2008 r., I PK 244/07, LEX nr 465983, z dnia 8 maja 2008 r., V CSK
579/07, LEX nr 393889, z dnia 3 grudnia 2008 r., I PK 94/08, LEX nr 565993, z dnia
20 marca 2009 r., II CSK 611/08, LEX nr 527123, z dnia 21 kwietnia 2009 r., I UK
345/08, LEX nr 551000, z dnia 2 lipca 2009 r., I UK 50/09, LEX nr 529768, z dnia
24 września 2009 r., II UK 19/09, LEX nr 559947, z dnia 6 listopada 2009 r., III UK
43/09, LEX nr 560873 oraz z dnia 16 listopada 2009 r., II UK 114/09, LEX nr
55859119 października 2010 r., II PK 96/10, LEX nr 687025, z dnia 25 sierpnia
2010 r., II PK 52/10, LEX nr 661500, z dnia 24 sierpnia 2010 r., I UK 76/10 LEX nr
653665, z dnia 18 sierpnia 2010 r., II UK 151/09, LEX nr 661524, z dnia 10 czerwca
2010 r., I PK 52/10, LEX nr 607247, z dnia 1 czerwca 2010 r., II UK 34/10, LEX nr
619639). Skarżąca z tymi poglądami się nie zgadza i przekonuje, że przepis art.
233 § 1 k.p.c. nie dotyczy ustalania faktów, lecz oceny dowodów. Argumentacja
taka prowadzi donikąd, gdyż art. 3983
§ 3 k.p.c. wyłącza z podstaw kasacyjnych
w sposób jednoznaczny także przepisy dotyczące „oceny dowodów”, a takim
przepisem jest art. 233 § 1 k.p.c. Stanowisko skarżącej, że tylko ustalenia oparte na
prawidłowej (prawdziwej) ocenie dowodów nie mogą być podstawą zarzutów,
o których mowa w art. 3983
§ 3 k.p.c., nie bierze pod uwagę tego, że przepis ten
stanowi formalną przeszkodę w rozpoznawaniu w postępowaniu kasacyjnym
zarzutów dotyczących „ustalenia faktów lub oceny dowodów”, a więc bez wnikania
w ich merytoryczną zasadność, bez której przecież nie można zweryfikować, czy
ocena dowodów przeprowadzona została zgodnie z zasadami wynikającymi z art.
233 § 1 k.p.c. Taki pogląd nie jest też - wbrew zarzutom skargi - sprzeczny z art. 45
ust. 1 i art. 2 Konstytucji RP. Stosownie do treści art. 45 ust. 1 Konstytucji, każdy
ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej
zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd, a postępowanie
sądowe jest co najmniej dwuinstancyjne (art. 176 ust. 1 Konstytucji). Standard
konstytucyjny przewiduje więc model postępowania dwuinstancyjnego i nie istnieje
konstytucyjne prawo do trzeciej instancji sądowej. Skarga kasacyjna nie jest
zwykłym środkiem odwoławczym, lecz nadzwyczajnym środkiem zaskarżenia od
prawomocnego wyroku do Sądu Najwyższego - jako sądu prawa, sprawującego
nadzór nad działalnością sądów powszechnych w zakresie orzekania (art. 183 ust.
1 Konstytucji), który rozpoznając skargę kasacyjną w granicach jej podstaw, jest
8
związany z mocy art. 39813
§ 2 k.p.c. ustaleniami faktycznymi stanowiącymi
podstawę zaskarżonego orzeczenia.
Co do kolejnego zarzutu procesowego, to wadliwe ustalenie stanu
faktycznego nie stanowi naruszenia art. 316 § 1 k.p.c., w którym sformułowano
zasadę, iż podstawą rozstrzygnięcia jest stan rzeczy istniejący w chwili zamknięcia
rozprawy. W judykaturze Sądu Najwyższego przyjmuje się jednolicie, że w
przepisie tym chodzi o zasady dotyczące czasu orzekania, które mają za zadanie
określenie momentu właściwego dla oceny stanu sprawy przez sąd przy wydaniu
wyroku (zasada aktualności), stan sprawy może bowiem w toku procesu ulegać
zmianom. "Stanem rzeczy" w rozumieniu tego przepisu są więc zarówno
okoliczności faktyczne sprawy jak i przepisy prawa, na podstawie których ma być
wydane rozstrzygnięcie (ich zmiana pomiędzy wytoczeniem powództwa lub
złożeniem odwołania w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych a
zamknięciem rozprawy). Wprawdzie więc „stan rzeczy” to także okoliczności
faktyczne sprawy, ale w tym przypadku chodzi o ich „aktualność” na dzień
wyrokowania, a nie o sposób ich ustalenia.
Przepis art. 316 § 1 k.p.c. nie stanowi również podstawy do przeliczania
waluty obcej na walutę polską. Nie decyduje o tym stan rzeczy istniejący w chwili
wyrokowania, ale kwestię tę rozstrzyga przepis prawa materialnego – art. 358 § 2
k.c., stosownie do którego wartość waluty obcej określa się według kursu średniego
ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z dnia wymagalności roszczenia, chyba
że ustawa, orzeczenie sądowe lub czynność prawna stanowi inaczej.
Natomiast art. 382 k.p.c. przesądza dwie ważne kwestie procesowe:
pierwszą, że postępowanie apelacyjne jest merytoryczną kontynuacją
postępowania przed sądem pierwszej instancji, drugą, że orzeczenie sądu
odwoławczego wydawane jest na podstawie dowodów przeprowadzonych w obu
instancjach. W związku z tym, podstawa skargi kasacyjnej z art. 3983
§ 1 pkt 2
k.p.c. w zakresie odnoszącym się do naruszenia art. 382 k.p.c. jest
usprawiedliwiona wówczas, gdy skarżący wykaże, że sąd drugiej instancji
bezpodstawnie nie uzupełnił postępowania dowodowego albo pominął część
"zebranego materiału", jeżeli przy tym uchybienia te mogły mieć istotny wpływ na
wynik sprawy. Nie jest to przepis dotyczący oceny dowodów, bowiem „pominięcie
9
materiału dowodowego” oznacza brak oceny tego materiału, a nie jego ocenę
niezgodną z oczekiwaniami strony.
Art. 385 i 386 k.p.c. w zasadzie nie mogą stanowić samodzielnej podstawy
służącej do formułowania zarzutów naruszenia przepisów postępowania. Zarzut
naruszenia art. 385 k.p.c. może być uznany za uzasadniony tylko wówczas, gdy
sąd drugiej instancji, mimo stwierdzenia zasadności apelacji wydaje inne niż
przewidziane w tym przepisie rozstrzygnięcie. Odpowiednio naruszenie art. 386 § 1
k.p.c. następuje w sytuacji, kiedy sąd drugiej instancji, uznając apelację za
bezzasadną, zmienia zaskarżony wyrok zgodnie z jej wnioskami.
Odnosząc się do zarzutu naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. w związku z art. 391
k.p.c., stwierdzić należy, że zarzut taki może stanowić usprawiedliwioną podstawę
skargi kasacyjnej, gdy uzasadnienie zaskarżonego wyroku nie obejmuje wszystkich
koniecznych elementów konstrukcyjnych bądź zawiera oczywiste braki, które
uniemożliwiają kontrolę kasacyjną (por. np. orzeczenia Sądu Najwyższego:
z 10 listopada 1998 r., III CKN 792/98, OSNC 1999 nr 4, poz. 83, z 19 lutego 2002
r., IV CKN 718/00, LEX nr 54362, z 20 lutego 2003 r., I CKN 65/01, LEX nr 78271,
z 22 maja 2003 r., II CKN 121/01, LEX nr 137611, z 9 marca 2006 r., I CSK 147/05,
LEX nr 190753, LEX nr 180193). Takich zaś zarzutów skarżąca nie stawia, łącząc
naruszenie tego przepisu z art. 233 § 1 k.p.c. i odwołując się do argumentacji z nim
związanej.
Wobec powyższego zarzuty naruszenia prawa procesowego okazały się
bezzasadne. Jeśli skarga kasacyjna nie zawiera zarzutów naruszenia przepisów
postępowania bądź zarzuty te okazały się nieusprawiedliwione, Sąd Najwyższy jest
związany ustaleniami faktycznymi stanowiącymi podstawę zaskarżonego
orzeczenia (art. 39813
§ 2 k.p.c.). W tym wypadku oznacza to związanie ustaleniem,
że doszło do rozwiązania umowy o pracę, poprzez złożenie przez pozwanego
w sposób dorozumiany oświadczenia woli o rozwiązaniu z powodem umowy
o pracę na podstawie art. 53 § 1 pkt 1 lit. b k.p.
W zakresie pierwszej podstawy kasacyjnej skarżąca zarzuca naruszenie art.
58 k.p. związku z art. 8 k.p., poprzez niezastosowanie tego ostatniego przepisu
w realiach niniejszej sprawy. Według niej, żądanie zasądzenia odszkodowania na
podstawie art. 58 k.p. jest sprzeczne ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem
10
prawa w sytuacji, kiedy po rozwiązaniu stosunku pracy pracownik był czasowo
niezdolny do pracy i nabył uprawnienie do zasiłku chorobowego lub świadczenia
chorobowego. Taka teza, po pierwsze, wychodzi z nieuprawnionego założenia
o znaku równości między wynagrodzeniem za czas pozostawania bez pracy
a odszkodowaniem (dwoma alternatywnymi roszczeniami przysługującymi
pracownikowi w razie wadliwego rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia
wskazanymi w art. 56 § 1 k.p.). Odszkodowanie za bezprawne rozwiązanie
stosunku pracy w trybie art. 53 § 1 pkt 1 lit. b k.p. nie jest wynagrodzeniem za czas
pozostawania bez pracy. W art. 56-58 k.p. wprowadzono bowiem między nimi
rozróżnienie. Wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy przysługuje
wówczas, gdy orzeczono o przywróceniu do pracy, a pracownik podjął pracę
w wyniku tego przywrócenia (art. 56 § 1 i 57 § 1 k.p.), natomiast odszkodowanie
zasądza się w miejsce przywrócenia do pracy. Odszkodowanie stanowi roszczenie
majątkowe sui generis, u którego podstaw - obok funkcji kompensacyjnej - leży
również funkcja socjalna i represyjna (zob. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia
27 listopada 2007 r., SK 18/05, OTK-A 2007 nr 10, poz. 128). Po drugie, nie ma
podstaw do stosowania art. 8 k.p. na zasadzie analogii do poglądów
przedstawianych na tle roszczeń dotyczących wynagrodzenia za czas
pozostawania bez pracy – ze względu na „podobną społeczno-ekonomiczną -
prawną” obu tych roszczeń. W istocie w orzecznictwie Sądu Najwyższego jednolicie
przyjmuje się, że wynagrodzenie za okres pozostawania bez pracy powinno być
pomniejszone o okres pobierania świadczenia z ubezpieczenia społecznego. Takie
poglądy zaprezentował Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 15 maja 1992 r., I PZP
27/92 (PiZS 1992 nr 8, s. 59), stwierdzając, że jeżeli w czasie pozostawania bez
pracy pracownik niezdolny do pracy uzyskał świadczenie rehabilitacyjne, to okres
pobierania tego świadczenia odlicza się od okresu, za który pracownikowi
przyznaje się wynagrodzenie. Podobną zasadę stosuje się w sytuacji, gdy w tym
okresie pracownik był czasowo niezdolny do pracy i nabył uprawnienie do zasiłku
chorobowego (wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 25 stycznia 1983 r., I PRN 139/82,
OSNCP 1983 nr 9, poz. 138 i z dnia 17 listopada 1998 r. I PKN 443/98, OSNAPiUS
2000 nr 1, poz. 12). Stanowisko to nie jest jednak wynikiem zastosowania klauzuli
z art. 8 k.p. – z powołaniem się na nadużycie prawa, lecz jest uzasadnione tym, że
11
obowiązują przepisy wyłączające lub ograniczające w określonych sytuacjach
prawo do wynagrodzenia pracownika pozostającego w stosunku pracy. Należy do
nich przepis art. 92 k.p., który w § 1 przewiduje prawo do 80% wynagrodzenia za
33 dni niezdolności pracownika do pracy z powodu choroby, a w § 4 przewiduje
prawo do zasiłku chorobowego za dłuższy niż 33 dni okres niezdolności do pracy.
Za ten ostatni okres pracownikowi nie przysługuje wynagrodzenie, które jest
zastąpione przez zasiłek chorobowy przyznawany na zasadach określonych
w ustawie z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia
społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. Nr 60, poz. 636 ze zm.).
Przepisy art. 12 i 17 tej ustawy wykluczają jednoczesne pobieranie zasiłku
chorobowego i wynagrodzenia za pracę. Jeżeli pracownik będąc niezdolny do
pracy z powodu choroby nie może świadczyć pracy i występuje o przyznanie
zasiłku chorobowego, zasiłek chorobowy zastępuje wynagrodzenie za pracę. Ta
sama zasada ma zastosowanie do świadczenia rehabilitacyjnego z mocy art. 22 tej
ustawy. Odnosząc tę zasadę do pracownika żądającego wynagrodzenia za czas
pozostawania bez pracy, można przyjąć, że wynagrodzenie nie przysługuje za
okres pobierania zasiłku chorobowego i świadczenia rehabilitacyjnego. Gdyby
z pracownikiem nie rozwiązano umowy o pracę z naruszeniem prawa,
pozostawałby on w stosunku pracy i nie zachowałby prawa do wynagrodzenia
w okresie, za który przyznano mu prawo do zasiłku chorobowego lub świadczenia
rehabilitacyjnego.
W kwestii zarzutu dotyczącego przyjęcia niewłaściwego kursu waluty obcej
przy ustalaniu kwoty odszkodowania (przeliczeniu euro na złote polskie), to jak
wyżej wskazano, zastosowanie ma zacytowany wyżej przepis art. 358 § 2 k.c.
(obowiązujący od 23 września 2003 r.). Przepis ten nie został powołany
w podstawach skargi kasacyjnej. Jedynie w jej uzasadnieniu skarżący stwierdził, że
sąd drugiej instancji naruszył „art. 316 § 1 k.p.c. w związku z art. 358 § 1 k.c.” Ten
ostatni przepis, zgodnie z którym jeżeli przedmiotem zobowiązania jest suma
pieniężna wyrażona w walucie obcej, dłużnik może spełnić świadczenie w walucie
polskiej, chyba że ustawa, orzeczenie sądowe będące źródłem zobowiązania lub
czynność prawna zastrzega spełnienie świadczenia w walucie obcej, stanowi
odrębną od art. 358 § 2 k.c. jednostkę redakcyjną, zawierającą inną regulację
12
prawną. Nie dotyczy ona przeliczenia waluty obcej na walutę polską.
Jednoznacznie zaś brzmiący przepis art. 358 § 2 k.c. stanowi, że wartość waluty
obcej określa się według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank
Polski z dnia wymagalności roszczenia, chyba że ustawa, orzeczenie sądowe lub
czynność prawna stanowi inaczej. Zgodnie z art. 39813
§ 1 k.p.c., Sąd Najwyższy
rozpoznaje sprawę w granicach zaskarżenia oraz w granicach podstaw. Jest więc
związany granicami skargi kasacyjnej wyznaczonymi jej podstawami, co oznacza,
że nie może uwzględniać naruszenia żadnych innych przepisów niż wskazane
przez skarżącego. Sąd Najwyższy, nie jest bowiem uprawniony do samodzielnego
dokonywania konkretyzacji zarzutów lub też stawiania hipotez co do tego, jakiego
aktu prawnego (przepisu) dotyczy podstawa skargi. Nie może także zastąpić
skarżącego w wyborze podstawy kasacyjnej, jak również w przytoczeniu przepisów,
które mogłyby być naruszone przy wydawaniu zaskarżonego orzeczenia. Sąd
Najwyższy może zatem skargę kasacyjną rozpoznawać tylko w ramach tej
podstawy, na której ją oparto, odnosząc się jedynie do przepisów, których
naruszenie zarzucono (por. np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 listopada 2010
r. I PK 78/10, LEX nr 786372).
W kontekście przedstawionych uwag zagadnienia prawne przedstawione
przez skarżącego nie uzasadniają rozpoznania skargi kasacyjnej na rozprawie.
Pierwsze dwa nie mają rangi istotnego zagadnienia prawnego, o jakim mowa w art.
3989
§ 1 pkt 1 k.p.c., trzecie natomiast skonstruowane zostało na podstawie
przepisu niepowołanego w podstawach kasacyjnych (art. 358 k.c.).
Mając na uwadze powyższe Sąd Najwyższy na mocy art. 39814
k.p.c. orzekł
jak w sentencji.