Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 marca 2013 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 19 marca 2013 r. w Gdańsku

sprawy T. U.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji T. U.

od wyroku Sądu Okręgowego we Włocławku IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 30 maja 2012 r., sygn. akt IV U 140/12

zmienia zaskarżony wyrok i przyznaje wnioskodawcy T. U. prawo do emerytury od dnia 1 listopada 2011 r.

Sygn. akt III AUa 1600/12

UZASADNIENIE

W dniu 1 lutego 2012 r. T. U. wniósł odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. z 30 grudnia 2011 r. odmawiającej przyznania mu prawa do emerytury.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie.

Wyrokiem z dnia 30 maja 2012 r. Sąd Okręgowy we Włocławku IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie. Uzasadniając swoje stanowisko Sąd wskazał, iż T. U. ur. (...), w okresie od 1 września 1966 r. do 24 października 1972 r. był zatrudniony w Przedsiębiorstwie (...) Oddział w T.. W okresie od 1 września 1966 r. do 30 czerwca 1969 r. był uczniem zawodu, a od 1 lipca 1969 r. został zatrudniony na stanowisku mechanika napraw pojazdów samochodowych - wówczas wykonywał prace naprawcze także w kanale remontowym (jednak nie stale i nie w pełnym wymiarze czasu pracy).

W okresie od 25 października 1972 r. do 18 października 1974 r. T. U. odbywał zasadniczą służbę wojskową.

W okresie od 4 listopada 1974 r. do 18 listopada 1975 r. wnioskodawca był zatrudniony w Przedsiębiorstwie (...) w B. Baza w R. na stanowisku operatora dźwigu samojezdnego kołowego, gdzie stale i pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę maszynisty ciężkich maszyn budowlanych.

W okresie od 19 listopada 1975 r. do 31 lipca 1976 r. T. U. był zatrudniony w Państwowym Ośrodku (...) w P. na stanowisku kierowcy samochodu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 t, gdzie stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę kierowcy samochodu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 t.

W okresie od 22 kwietnia 1987 r. do 30 marca 1993 r. T. U. pracował w Spółdzielni (...) — Pszczelarskiej w R. na stanowiskach: kierowcy samochodów ciężarowych, maszynisty żurawi samojezdnych kołowych, a także kierownika punktu skupu oraz pracownika punktu skupu (umowa agencyjna).

W dniu 17 listopada 2011 r. T. U. wystąpił do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. z wnioskiem o przyznanie emerytury, który zaskarżoną w niniejszym postępowaniu decyzją został załatwiony odmownie. ZUS przyjął za udowodnione i uwzględnił do prawa na dzień 01.01.1999r. łącznie 32 lata, 1 miesiąc i 9 dni okresów składkowych i nieskładkowych, w tym 9 lat i 10 miesięcy pracy w warunkach szczególnych.

Organ rentowy do pracy w warunkach szczególnych nie zaliczył okresów:

1) od 19 listopada 1975 r. do 31 lipca 1976 r. w (...) w P., albowiem ze świadectwa pracy w warunkach szczególnych wynika, że wnioskodawca od 19 listopada 1975 r. do 31 maja 1986 r. pracował jako maszynista ciężkich maszyn budowlanych, ale zebrana w sprawie dokumentacja potwierdza, że na tym stanowisku pracował od 1 sierpnia 1976 r.;

2) od 22 kwietnia 1987 r. do 30 marca 1993 r. w Spółdzielni (...) — Pszczelarskiej w R.. W świadectwie pracy w warunkach szczególnych podano, że wnioskodawca pracował na stanowisku maszynisty ciężkich maszyn budowlanych i drogowych. Natomiast z zebranej w sprawie dokumentacji wynika, że wnioskodawca pracował na stanowiskach: kierownik punktu skupu, pracownik punktu skupu - umowa agencyjna, prezes zarządu - operator ciężkich maszyn drogowych. Stanowiska te nie zostały ujęte w przepisach resortowych.

T. U. nie pozostaje w stosunku pracy oraz nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego.

Spór pomiędzy stronami sprowadzał się do tego, czy wnioskodawca legitymuje się okresem co najmniej 15 lat pracy w warunkach szczególnych.

W oparciu o zgromadzony materiał dowodowy, w tym przede wszystkim dokumenty zgromadzone w aktach osobowych wnioskodawcy dotyczące jego zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) Oddział w T. oraz zeznania wnioskodawcy, Sąd Okręgowy przyjął, że praca T. U. w okresie od 1 września 1966 r. do 24 października 1972 r. na stanowisku mechanika, chociaż wykonywana w pewnym zakresie także w kanałach remontowych, nie była pracą wykonywaną w kanałach remontowych w pełnym wymiarze czasu pracy, a w związku z tym nie była pracą w szczególnych warunkach. Prace remontowe wykonywane przy naprawie pojazdów mechanicznych w kanałach remontowych zajmowały ubezpieczonemu co najwyżej kilka godzin pracy w ciągu jednego dnia (zgodnie z zasadami doświadczenia życiowego), przy wymiarze 8 godzin pracy. Nie wszystkie naprawy uzasadniały bowiem korzystanie z kanałów remontowych, niektóre prace wykonywane były "z poziomu zerowego", bez konieczności wchodzenia mechanika do kanału remontowego. Nadto wnioskodawca w okresie od 1 września 1966 r. do 30 czerwca 1969 r. był uczniem zawodu, a zatem nie mógł wykonywać stale i w pełnym wymiarze czasu pracy prac w szczególnych warunkach.

W dalszej kolejności Sąd zważył, iż z zeznań świadka M. W. oraz analizy zaświadczenia z dnia 30 marca 1993 r. świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach z dnia 30 marca 1993r. i listy płac wynika, że w okresie od 22 kwietnia 1987 r. do 30 marca 1993 r. T. U. pracował w Spółdzielni (...) — Pszczelarskiej w R. na stanowiskach: kierowcy samochodów ciężarowych, maszynisty żurawi samojezdnych kołowych, ale także kierownika punktu skupu oraz pracownika punktu skupu. Dwa ostanie stanowiska nie zostały ujęte w przepisach resortowych.

Mając na uwadze powyższe ustalenia, jak również treść § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze Sąd stanął na stanowisku, że wnioskodawca w okresie od 1 lipca 1969 r. do 24 października 1972 r. nie pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów mechanicznych (wykaz A dział XIV pkt 16 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r.). Sąd zaznaczył, że T. U. był od 1 lipca 1969 r. do 24 października 1972 r. zatrudniony jako mechanik samochodowy, jednak jego praca nie polegała tylko i wyłącznie na pracy wykonywanej w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów mechanicznych. Wnioskodawca pracował w kanałach remontowych, gdy wymagał tego rodzaj naprawy pojazdu mechanicznego, ale nigdy nie była to praca trwająca przez 8 godzin dziennie. Na stałą pracę wnioskodawcy jako mechanika samochodowego w pełnym wymiarze czasu pracy w kanałach remontowych nie pozwalał zakres wykonywanych przeglądów i napraw samochodów. Inaczej mówiąc, wnioskodawca miał powierzony taki zakres obowiązków pracowniczych, który nie mógł być uznany za tożsamy z pracą w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów mechanicznych w pełnym wymiarze czasu pracy.

Nadto Sąd stanął na stanowisku, że wnioskodawca również w okresie od 22 kwietnia 1987 r. do 30 marca 1993 r. nie pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy jako maszynista ciężkich maszyn budowlanych i drogowych (wykaz A dział V pkt 3 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r.) i kierowca samochodów ciężarowych o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony (wykaz A dział VIII pkt 2 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r.), albowiem we wskazanym okresie był zatrudniony także na stanowiskach kierownika punktu skupu oraz pracownika punktu skupu.

Dodatkowo Sąd zważył, iż powyższej oceny w żadnej mierze nie zmienia treść świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach z dnia 27 kwietnia 2012 r. jak i świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach z dnia 30 marca 1993 r. albowiem – jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 22 czerwca 2005 r. (sygn. akt I UK 351/04, publ. OSNP 2006/5-6/90) - określanie dla celów emerytalnych stanowisk pracy jako "pracy wykonywanej w szczególnych warunkach" w rozumieniu wykazów stanowiących załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze nie należy do kompetencji pracodawcy. Dokument taki jak świadectwo pracy nie jest dokumentem urzędowym i podlega kontroli zarówno co do prawdziwości wskazanych w nim faktów, jak i co do prawidłowości wskazanej podstawy prawnej. Sąd meriti nie mógł zatem dokonać ustaleń opartych na dokumencie zawierającym dane, które okazały się niezgodne z obiektywnym stanem faktycznym. Ujawnienie zaś okoliczności, że wskazane w zaświadczeniu pracodawcy okresy wykonywania przez wnioskodawcę pracy w szczególnych warunkach nie odpowiadają rzeczywistości, jest podstawą do odmowy przyznania prawa do wcześniejszej emerytury.

Odnośnie nie zaliczenia przez Sąd do stażu pracy w warunkach szczególnych wnioskodawcy okresu odbywania zasadniczej służby wojskowej Sąd wyjaśnił, że praca ubezpieczonego - przed powołaniem do odbycia zasadniczej służby wojskowej - nie stanowiła pracy zaliczonej do pierwszej kategorii zatrudnienia według załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 10 września 1956 r. w sprawie zaliczania pracowników do kategorii zatrudnienia. W myśl § 5 zdanie drugie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 10 września 1956 r., tylko jeżeli pracownik bezpośrednio przed okresami wymienionymi w art. 8 dekretu wykonywał zatrudnienie w I kategorii, okresy te zalicza się tak jak zatrudnienie w I kategorii zatrudnienia. Jednym z okresów wymienionych w art. 8 ust. 1 dekretu z dnia 25 czerwca 1954 r. była służba w Wojsku Polskim po dniu 1 listopada 1918 r. (pkt 4). W dniu 1 stycznia 1980 r. weszło w życie rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 4 maja 1979 r. w sprawie pierwszej kategorii zatrudnienia (Dz. U. Nr 13, poz. 86 ze zm.), a jego § 9 stanowił, że pracownicy, którzy z tytułu zaliczenia ich pracy do pierwszej kategorii zatrudnienia nabyli uprawnienia na podstawie przepisów obowiązujących przed dniem wejścia w życie rozporządzenia, zachowują te uprawnienia. Kolejne rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) zasadę tę powtórzyło w § 19 ust. 2. Zgodnie z nim prace dotychczas zaliczone do I kategorii zatrudnienia w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 4 maja 1979 r. w sprawie pierwszej kategorii zatrudnienia (Dz. U. z 1979 r. Nr 13. poz. 86 i z 1981 r. Nr 32, poz. 186) uważa się za prace wykonywane w szczególnych warunkach, o których mowa w § 4.

Wobec powyższego, Sąd uznał, że okres zasadniczej służby wojskowej odbytej przez T. U. nie mógł zostać zaliczony do stażu pracy wymaganego do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym, albowiem jego praca przed powołaniem do odbycia zasadniczej służby wojskowej nie stanowiła pracy zaliczonej do pierwszej kategorii zatrudnienia według załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 10 września 1956 r., a nadto po odbyciu służby wojskowej T. U. nie podjął zatrudnienia w tym samym zakładzie pracy, w którym był zatrudniony przed powołaniem do służby (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 lutego 2010 roku. II UK 219/09. LEX nr 590248).

Ze względów wskazanych powyżej Sąd uznał, iż T. U.nie spełnił wszystkich niezbędnych warunków do przyznania mu wcześniejszej emerytury, o której mowa w art. 184 ust. 1 i 2 w zw. z art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz w zw. z § 4 ust. 1 pkt 1 i 3 w zw. z § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, albowiem nie udowodnił wymaganego okresu 15 lat zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Jednocześnie Sąd uznał, że ubezpieczonemu nie należy się również emerytura na ogólnych zasadach, o których mowa w art. 24 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, albowiem urodził się on (...)r., a tym samym nie spełnia wymogu posiadania określonego wieku emerytalnego.

Mając na uwadze powyższe, Sąd, na mocy art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. orzekł, jak w sentencji.

Apelację od wyroku wywiódł wnioskodawca zaskarżając go w całości i zarzucając mu:

-

naruszenie prawa procesowego poprzez błędne zastosowanie art. 233 § 1 k.p.c. wskutek nie wyjaśnienia wszystkich okoliczności przedmiotowej sprawy i przekroczenia granic swobodnej oceny dowodów, poprzez przyjęcie, że wnioskodawca nie udowodnił wymaganego okresu 15 lat zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze;

- naruszenie prawa procesowego poprzez błędne zastosowanie art. 217 § 2 k.p.c. wskutek pominięcia dowodów w postaci złożonych w trakcie postępowania świadectw pracy dokumentujących zatrudnienie ubezpieczonego w szczególnych warunkach;

- naruszenie prawa materialnego poprzez błędną wykładnię art. 184 ust. 1 i 2 w zw. z art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z FUS w zw. z § 4 ust. 1 pkt 1 i 3 w zw. z § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. poprzez przyjęcie, że skarżący nie spełnia warunków do przyznania mu emerytury, albowiem nie spełnił warunku przepracowania 15 lat w warunkach szkodliwych lub szczególnym charakterze.

W oparciu o powyższe skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie odwołania oraz zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych, względnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania, przy uwzględnieniu kosztów postępowania apelacyjnego.

Dodatkowo skarżący wniósł o dopuszczenie dowodu ze świadectwa pracy (...) z dnia 2 czerwca 1986 r., świadectwa pracy z Wojewódzkiej Spółdzielni (...) z dnia 4 grudnia 1989 r. oraz z dnia 27 stycznia 1992 r. i świadectwa pracy PS-T B.. (...). z dnia 18 listopada 1975 r.

W uzasadnieniu skarżący podniósł, że przepracował ogółem 45 lat:

- od 1 września 1966 r. do 24 października 1972 r. w (...) Oddział T.;

- od 25 października 1972 r. do 18 października 1974 r. służba wojskowa;

- od 11 kwietnia 1973 r. do 18 października 1974 r. jako operator dźwigu;

- od 4 listopada 1974 r. do 18 listopada 1975 r. w(...)w R.jako operator dźwigu;

- od 19 listopada 1975 r. do 31 maja 1986 r. w (...) P. - obecny E. -operator sprzętu ciężkiego – dźwigu;

- od 22 kwietnia 1987 r. do 30 marca 1993 r. (...) Punkt Skupu (...), kierowca samochodu ciężarowego powyżej 3,5 tony oraz operatora wózków widłowych.

Ubezpieczony zaznaczył, że nie sposób zgodzić się ze stanowiskiem Sądu zaprezentowanym w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, albowiem stoi ono w sprzeczności z podstawowymi zasadami logiki. Apelujący zaznaczył, że Sąd skupił się na okresach, które w jego przekonaniu nie mogły być zaliczone do okresów pracy w szczególnych warunkach, natomiast pominął okresy pracy skarżącego, które uprawniałyby go do wcześniejszego przejścia na emeryturę. W sumie zatem, nie sposób ustalić, które okresy zatrudnienia Sąd zaliczył jako pracę wykonywaną w warunkach szkodliwych, co ma o tyle znaczenie, że okres pracy od 19 listopada 1975 r. do 31 maja 1986 r. na stanowisku operatora sprzętu ciężkiego nie był kwestionowany przez ZUS jako okres zatrudnienia skarżącego na stanowisku związanym z wykonywaniem pracy w szczególnych warunkach stale i pełnym wymiarze czasu.

Zdaniem wnioskodawcy, Sąd również bezzasadnie przyjął, że od 1 lipca 1969 r. do 24 października 1972 r. ubezpieczony nie wykonywał pracy stale i w pełnym wymiarze czasu w warunkach szkodliwych z uwagi na fakt, że zostały mu powierzone również inne obowiązki, poza pracą w kanałach. Zajmując stanowisko w przedmiocie powyższego skarżący wskazał, że czasem pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze nie jest czas, w którym praca ta jest efektywnie rzeczywiście wykonywania, lecz czas, w którym pracownik pozostaje w gotowości do świadczenia na rzecz pracodawcy pracy tego rodzaju. Niezrozumiałe jest również przyjęcie przez Sąd założenia, że w okresie od 1 września 1966 r. do 30 czerwca 1969 r. skarżący nie mógł wykonywać stale i pełnym wymiarze czasu pracy w szczególnych warunkach, zwłaszcza, że przedmiotowy nie znajduje potwierdzenia w materiale dowodowym.

Nadto skarżący wyjaśnił, że w okresie pracy w Spółdzielni (...) w R. od 22 kwietnia 1987 r. do 30 marca 1993 r. poza okresem pracy na stanowisku kierownika punktu skupu od 22 kwietnia 1987 r. do 30 listopada 1989 r. oraz pracownika punktu skupu od 1 grudnia 1989 r. do 15 lipca 1990 r. wykonywał zatrudnienie w warunkach szczególnych, jako maszynista ciężkich maszyn budowlanych i drogowych.

Mając na uwadze powyższe, zdaniem wnioskodawcy wywiedziona przez niego apelacja winna zostać uwzględniona.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja wnioskodawcy, w świetle uzupełnionego materiału dowodowego zasługiwała na uwzględnienie w sposób skutkujący zmianą zaskarżonego wyroku i przyznaniem wnioskodawcy prawa do emerytury począwszy od dnia 1 listopada 2011 r.

Podnieść należy, że Sąd Okręgowy, dysponując prawidłowo zgromadzonym i pełnym materiałem dowodowym, dokonał jego nieprawidłowej oceny, co z kolei skutkowało błędnymi ustaleniami faktycznymi oraz nieprawidłową subsumcją prawną, która stała się podstawą do wydania zaskarżonego orzeczenia.

Zasadność żądania ubezpieczonego należało ocenić w oparciu o przepis art. 184 w zw. z art. 32 ustawy z 17 września 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, zwanej dalej ustawą rentową (t. j. Dz. U. z 2009r., nr 153, poz. 1227 ze zm.) oraz przepisy Rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (t. j. Dz. U. z 1983, nr 8, poz. 43).

I tak, prawo do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze przewidziane jest w art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z FUS, zawartym w rozdziale 2 działu II ustawy dotyczącym urodzonych przed 1 stycznia 1949r. Przepis ten w ust. 4 stanowi, że wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych, tj. rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Zgodnie z § 4 ust. 1 pkt 1 i 3 powyższego rozporządzenia pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli łącznie osiągnął wiek emerytalny wynoszący 60 lat dla mężczyzn oraz ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Stosownie do art. 184 ust. 1 ustawy emerytalnej ubezpieczonym urodzonym po 31 grudnia 1948r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli: okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 65 lat - dla mężczyzn oraz okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 (tj. 25 lat dla mężczyzn). W myśl ust. 2 emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do OFE oraz rozwiązania stosunku pracy - w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem.

W rozpoznawanej sprawie nie budziło wątpliwości osiągnięcie przez ubezpieczonego tak określonego wieku emerytalnego jak i ogólnego stażu zatrudnienia. Spór między stronami dotyczył spełnienia przez ubezpieczonego warunku wynikającego z przepisu art. 32 ust. 4 ustawy emerytalnej w zw. z § 4 ust. 1 pkt 3 przywołanego wyżej rozporządzenia, a mianowicie legitymowania się okresem pracy w szczególnych warunkach w wymiarze 15 lat.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie zaliczył wnioskodawcy do stażu pracy wykonywanej w warunkach szczególnych okresu zatrudnienia w T. w T. od 1 września 1966 r. do 24 października 1972 r. na stanowisku mechanika napraw pojazdów samochodowych; służby wojskowej od 25 października 1972 r. do 18 października 1974 r.; w Przedsiębiorstwie (...) w R. od 4 listopada 1974 r. do 18 listopada 1975 r. na stanowisku operatora; w (...) w P. od 19 listopada 1975 r. do 31 lipca 1976 r. na stanowisku maszynisty ciężkich maszyn budowlanych oraz w Spółdzielni (...) w R. od 22 kwietnia 1987 r. do 30 marca 1993 r. na stanowisku kierownika punktu skupu, pracownika punktu skupu, prezesa zarządu – operatora ciężkich maszyn drogowych.

Powyższe ustalenie w całej rozciągłości podzielił również Sąd I instancji wskazując, iż zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie pozwala na zaliczenie spornych okresów zatrudnienia do stażu tzw. „szczególnego”.

W ocenie Sądu Apelacyjnego zarówno stanowisko organu rentowego, jak i Sądu Okręgowego nie jest prawidłowe, zaś zaskarżony w niniejszym postępowaniu wyrok został wydany przy naruszeniu prawa materialnego poprzez błędną wykładnię przepisu § 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze mającego zastosowanie do wnioskodawcy (art. 184 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych).

Zdaniem instancji odwoławczej błąd w wykładni prawa w zakresie oceny okresu zatrudnienia wnioskodawcy od 1 lipca 1969 r. do 24 października 1972 r. w Przedsiębiorstwie (...) Oddział w T. na stanowisku mechanika samochodowego sprowadza się do zbyt rygorystycznego rozumienia pojęcia pracy wykonywanej stale i w pełnym wymiarze użytego w § 2 ust. 1 rozporządzenia z 7 lutego 1983 r. Bezsprzecznie trafnie Sąd Okręgowy wyjaśnił, że warunkiem uznania za pracę w warunkach szczególnych jest pracy stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) na stanowisku wymienionym w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. (wyroki Sądu Najwyższego z dnia 14 września 2007 r., III UK 27/07, OSNP 2008 nr 21-22, poz. 325; z dnia 19 września 2007 r., III UK 38/07, OSNP 2008 nr 21-22, poz. 329; z dnia 6 grudnia 2007 r., III UK 66/07, LEX nr 483283; z dnia 22 stycznia 2008 r., I UK 210/07, OSNP 2009 nr 5-6, poz. 75 i z dnia 24 marca 2009 r., I PK 194/08, LEX nr 528152 oraz z dnia 1 czerwca 2010 r., II UK 21/10, LEX nr 619638). Skoro tak, to nie jest dopuszczalne uwzględnianie do okresów pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, wymaganych do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym, innych równocześnie wykonywanych prac w ramach dobowej miary czasu pracy, które nie oddziaływały szkodliwie na organizm pracownika. Jednakże od tej reguły istnieją odstępstwa. Pierwsze z nich dotyczy sytuacji, kiedy inne równocześnie wykonywane prace stanowią integralną część większej całości dającej się zakwalifikować pod określoną pozycję załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (zob. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 6 grudnia 2007 r., III UK 62/07, LEX Nr 375653; dnia 5 maja 2009 r., I UK 4/09, LEX Nr 509022 oraz z dnia 11 marca 2009 r., II UK 243/08). Drugie odstępstwo dotyczy przypadków, kiedy czynności wykonywane w warunkach nienarażających na działanie czynników szkodliwych dla zdrowia mają charakter incydentalny, krótkotrwały, uboczny (zob. np. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 22 stycznia 2008, I UK 210/07, OSNP 2009 nr 5-6, poz. 75 oraz z dnia 22 kwietnia 2009 r., II UK 333/08, LEX nr 1001310).

Sąd Okręgowy dokonując wykładni powołanego przepisu w kontekście oceny okresu zatrudnienia wnioskodawcy od 1 lipca 1969 r. do 24 października 1972 r. w Przedsiębiorstwie (...) Oddział w T. orzekł, że dla uznania pracy w warunkach szczególnych, konieczne jest wykonywanie jej przez 100% czasu pracy. Jest to praktycznie niemożliwe w żadnym procesie technologicznym i nie było intencją ustawodawcy przyznanie prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym wyłącznie osobom, które przez pełną dniówkę roboczą nie wykonują żadnych innych czynności poza wymienionymi w wykazie A. Jak wynika z ugruntowanego we wskazanej mierze stanowiska Sądu Najwyższego, w ramach pracy w warunkach szczególnych wykonuje się także inne czynności mające związek z taką pracą. W przypadku wnioskodawcy na pewno będzie to wymiana wadliwych elementów, których zamocowanie wymaga dostępu zarówno do podwozia, jak i nadwozia i takie czynności wnioskodawca niewątpliwie wykonywał, a ponadto naprawienie usterki wymontowanego w kanale podzespołu bezpośrednio przy stanowisku pracy i ponowne jego zamontowanie. Niektóre z tych prac miały charakter incydentalny, inne zaś były związane z prawidłowym wykonaniem naprawy uszkodzonych części - wymontowywanie uszkodzonej części samochodu wymagało pracy zarówno w kanale, jak i nad nim, ale był to jeden ciąg szeregu czynności przy naprawie, stanowiący integralną część procesu technologicznego. Jak powszechnie wiadomo, wykonywanie pracy mechanika samochodowego nigdy nie było i nie jest ograniczone jedynie do pracy w kanałach remontowych, choć to w kanale wykonywana jest przeważająca ilość prac związanych czy to z przeglądem, czy też z naprawą samochodu, zwłaszcza, jeśli – co ma miejsce w przedmiotowej sprawie – chodzi o obsługę dużych samochodów dostawczych oraz ciężarowych. Osoba zatrudniona na stanowisku mechanika samochodowego, poza naprawą samochodu, polegającą m.in. na wymianie oleju, sprzęgła, skrzyni biegów, resorów, i in., która niewątpliwie jest podstawowym zajęciem, zajmuje się także regulacją zaworów czy gaźników, tj. czynnościami, które nie wymagają przebywania w kanale remontowym i mogą być wykonywane na zewnątrz. Podkreślić bowiem trzeba, że nie jest możliwym, by mechanik samochodowy, wykonywał swoje obowiązki tylko i wyłącznie w kanałach remontowych. Powszechnym jest, że mechanik samochodowy wykonuje wszystkie obowiązki związane z obsługą pojazdów, zwłaszcza jeśli w firmie, w której jest zatrudniony - jak w analizowanym przypadku - nie ma podziału na tzw. specjalizacje i każdy, zatrudniony na stanowisku mechanika wykonuje wszystkie czynności związane z naprawą pojazdów. A zatem oczywistym jest, że T. U. wykonywał również inne czynności, aniżeli naprawa pojazdów w kanałach remontowych przez osiem godzin dziennie, co zdaniem Sądu Apelacyjnego, nie powinno decydować o pozbawieniu go prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach, zwłaszcza - co wynika z zaprezentowanych powyżej wywodów – że wszystkie te czynności pozostając ze sobą w niezaprzeczalnym związku były wykonywaniem pracy określanej w wykazie A Dziale XIV pod pozycją 16 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, jako prace wykonywane w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów mechanicznych lub szynowych (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 13 grudnia 2012 r., sygn. akt III AUa 1022/12, LEX nr 1237291). Na tożsamym stanowisku stanął również Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 17 stycznia 2012r. (I UK 189/11, LEX nr 1125264) wskazując, iż pomimo wykonywania pewnych czynności w warunkach nienarażających bezpośrednio na szkodliwe dla zdrowia czynniki, można uznać, że dana osoba wykonuje pracę stale i w pełnym wymiarze czasu pracy (por też. wyrok Sądu Najwyższego z 5 października 2011r., II UK 48/11, LEX nr 1108485; wyrok Sądu Najwyższego z 8 stycznia 2009r., I UK 201/08, LEX nr 738338).

Jednocześnie Sąd Apelacyjny wskazuje, iż nie było możliwym zaliczenie ubezpieczonemu do stażu pracy w warunkach szczególnych okresu od 1 września 1966 r. do 30 czerwca 1969 r., świadczenia pracy na rzecz Przedsiębiorstwa (...) Oddział w T., albowiem we wskazanym okresie wnioskodawca był uczniem zawodu, zaś nauka zawodu połączona z obowiązkiem dokształcania się w zasadniczej szkole zawodowej nie stanowi okresu pracy w szczególnych warunkach, wykonywanej na zasadach określonych w § 2 ust. 1 rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze ( por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 12 września 2012 r., sygn. akt III AUa 414/12, LEX nr 1217718). Tożsame stanowisko zajął również Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 24 kwietnia 2009 r., II UK 334/08, OSNP 2010/23-24/294, LEX nr 653438).

Zajmując stanowisko w przedmiocie zasadności nieuznania przez Sąd I instancji okresu odbywania przez ubezpieczonego służby wojskowej od 25 października 1972 r. do 18 października 1974 r. za okres zatrudnienia w warunkach szczególnych, uznać należy go za nieuprawniony.

Zgodnie z wyjaśnieniem udzielonym przez Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 25 lutego 2010r. (II UK 219/09, por. też wyrok Sądu Najwyższego z 6 kwietnia 2006r., III UK 5/06) art. 108 ust. 1 obowiązującej od dnia 29 listopada 1967r. ustawy z dnia 21 listopada 1967r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczpospolitej Polskiej (jednolity tekst: Dz. U. z 2004 r. Nr 241, poz. 2416 ze zm.) - w brzmieniu pierwotnym, obowiązującym do 31 grudnia 1974r.wskazuje, iż czas odbywania zasadniczej lub okresowej służby wojskowej wlicza się pracownikowi do okresu zatrudnienia w zakresie wszelkich uprawnień związanych z tym zatrudnieniem, jeżeli po odbyciu tej służby podjął on zatrudnienie w tym samym zakładzie pracy, w którym był zatrudniony przed powołaniem do służby. Wydane na podstawie, między innymi, art. 108 ust. 4 powyższej ustawy rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 22 listopada 1968r. w sprawie szczególnych uprawnień żołnierzy i ich rodzin (Dz. U. Nr 44, poz. 318 ze zm.) regulowało w sposób szczegółowy uprawnienia żołnierza, który w terminie 30 dni po zwolnieniu ze służby zgłosił powrót do zakładu pracy i w wyniku tego podjął w nim zatrudnienie. W myśl w § 5 ust. 1 tego rozporządzenia żołnierzowi wlicza się czas odbywania służby wojskowej do okresu zatrudnienia w zakładzie pracy, w którym podjął zatrudnienie, w zakresie wszelkich uprawnień związanych z zatrudnieniem w tym zakładzie oraz w zakresie szczególnych uprawnień uzależnionych od wykonywania pracy na określonym stanowisku lub w określonym zawodzie. Z przepisów tych wynika, że - pod warunkiem w nim wskazanym - okres zasadniczej służby wojskowej jest okresem zatrudnienia na takich samych warunkach, jak przed powołaniem do tej służby. Jeśli było to zatrudnienie wymienione w art. 11 ust. 2 pkt 1-6 ustawy o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin, to również okres służby wojskowej uważany był za takie samo zatrudnienie, a żołnierz był traktowany jak pracownik wykonujący pracę wymienioną w powołanym przepisie. Innymi słowy, żołnierz zasadniczej służby zawodowej był pracownikiem wykonującym zatrudnienie wymienione w tych przepisach, jeśli zatrudnienie to wykonywał przed powołaniem do służby i do zatrudnienia tego powrócił po jej zakończeniu w określonym terminie. Tożsame stanowisko zajął Sąd Apelacyjny w Lublinie w wyroku z dnia 17 stycznia 2013 r. (III AUa 1070/12, LEX nr 1264370) wskazując, iż „żołnierzowi zatrudnionemu przed powołaniem do czynnej służby wojskowej w warunkach szczególnych (I kategorii zatrudnienia), który po zakończeniu tej służby podjął zatrudnienie w tych samych warunkach czas odbywania służby wojskowej wlicza się do okresu zatrudnienia w zakresie wszelkich uprawnień związanych z zatrudnieniem przed powołaniem do służby wojskowej oraz w zakresie szczególnych uprawnień uzależnionych od wykonywania pracy na określonym stanowisku lub w określonym zawodzie”.

Przekładając powyższe na grunt analizowanej sprawy należy uznać, że okres odbywania przez ubezpieczonego zasadniczej służby wojskowej bezsprzecznie stanowi okres zatrudnienia w szczególnych warunkach. Wyjaśnić bowiem trzeba, że T. U. został powołany do odbycia służby wojskowej w trakcie zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) Oddział w T., gdzie - jak wykazało przeprowadzone przez Sąd postępowanie dowodowe – wykonywał zatrudnienie w warunkach szczególnych, o którym mowa w wykazie A Dziale XIV pod pozycją 16 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, tj. pracę w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów mechanicznych lub szynowych. W trakcie obywania zasadniczej służby wojskowej wnioskodawca odbył szkolenie w zakresie obsługi pojazdów samojezdnych kołowych, po ukończeniu którego zyskał uprawnienia operatora. Po odbyciu zasadniczej służby wojskowej ubezpieczony w wymaganym terminie 30 dni zgłosił swój powrót do zakładu pracy, przy czym – jak wynika ze złożonych przez niego wyjaśnień – z uwagi na zapotrzebowanie na operatorów pojazdów samojezdnych kołowych, został w dniu 4 listopada 1974 r. zatrudniony w Przedsiębiorstwie (...) w R. na stanowisku operatora - maszynisty ciężkich maszyn budowlanych, gdzie pracował do 18 listopada 1975 r., tj. na stanowisku, o którym mowa w wykazie A, dziale V, poz. 3 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników (…). Jeśli zatem T. U. zarówno przed rozpoczęciem, jak i po zakończeniu zasadniczej służby wojskowej wykonywał zatrudnienie w warunkach szczególnych, to tym samym uprawnionym jest wniosek, iż wskazany okres winien zostać zaliczony skarżącemu do stażu „szczególnego”.

Nie inaczej należy ocenić okres zatrudnienia wnioskodawcy w (...) w P. (obecnie (...) Sp. z o.o.) od 19 listopada 1975 r. do 31 lipca 1976 r. na stanowisku kierowcy samochodu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony, tj. stanowisku, o którym mowa w wykazie A, dziale VIII, poz. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników (…). Podkreślić bowiem trzeba, że powyższy okres zatrudnienia wnioskodawcy w warunkach szczególnych potwierdza nie tylko świadectwo pracy z dnia 2 czerwca 1986 r. wystawione przez Państwowy Ośrodek (...) w P. (k.83 akt sądowych), ale również świadectwo (uzupełnione) wykonywania prac w szczególnych warunkach z dnia 19 stycznia 2012 r. wystawione przez następcę prawnego (...) Sp. z o.o., z którego wynika, że ubezpieczony w okresie od 19 listopada 1975 r. do 31 lipca 1976 r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał zatrudnienie, o którym mowa w powołanym wyżej rozporządzeniu. Pozwany nie przedstawił z resztą na powyższą okoliczność żadnego przeciwdowodu, który czyniłby uprawnionym wyprowadzenie odmiennego wniosku.

Jednocześnie Sąd Apelacyjny uznał, że nie podlega zaliczeniu do stażu tzw. „szczególnego” okres zatrudnienia ubezpieczonego w Spółdzielni (...) w R. od 22 kwietnia 1987 r. do 30 marca 1993 r. na stanowisku kierownika punktu skupu, pracownika punktu skupu, prezesa zarządu – operatora ciężkich maszyn drogowych, co z resztą potwierdził również sam wnioskodawca w toku prowadzonego postępowania dowodowego na etapie instancji odwoławczej wyjaśniając, że we wskazanym wyżej okresie nie wykonywał stale zatrudnienia w warunkach szczególnych, albowiem wykonywał szereg różnych czynności, w zależności od aktualnych potrzeb firmy. Skoro tak, to zaliczenie go do stażu, od którego zależą uprawnienia emerytalne było bezprzedmiotowe i w tym zakresie Sąd Okręgowy poczynił trafne ustalenia, które Sąd Apelacyjny w całej rozciągłości podziela i przyjmuje za własne.

Mając na uwadze powyższe rozważania uznać należało, że ubezpieczony bezsprzecznie wykazał wymagany 15-letni (16 lat i 8 miesięcy i 4 dni) staż pracy w warunkach szczególnych, przy niekwestionowanej przez pozwanego okoliczności wykazania pozostałych przesłanek potrzebnych do przyznania mu emerytury w wieku obniżonym z tytułu pracy w szczególnych warunkach, takich jak wymagany wiek 60 lat oraz okres składkowy i nieskładkowy w wymiarze 25 lat, określonych w przepisie art. 32 w zw. z art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U nr 153, poz. 1227 t. jedn. z 2009r., ze zm.) oraz rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku (Dz. U nr 8, poz.43), to zasadnym było przyznanie mu prawa do żądanego świadczenia, począwszy od dnia 1 listopada 2011r., tj. od daty w której wnioskodawca spełnił wszystkie, niezbędne do przyznania emerytury warunki (art. 129 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych).

Mając na uwadze powyższe Sąd Apelacyjny, na mocy art. 386 § 1 k.p.c., orzekł jak w sentencji.