Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 kwietnia 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Alicja Sołowińska (spr.)

Sędziowie: SA Dorota Elżbieta Zarzecka

SA Teresa Suchcicka

Protokolant: Edyta Katarzyna Radziwońska

po rozpoznaniu na rozprawie 16 kwietnia 2018 r. w B.

sprawy z odwołania Z. Ł.

przy udziale zainteresowanego (...) Sp. z o.o.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W.

o ustalenie podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym i ustalenie niepodlegania obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W.

od wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie IV Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z 25 maja 2017 r. sygn. akt IV U 3251/12

I. zmienia zaskarżony wyrok w pkt I w ten sposób, że oddala odwołanie Z. Ł. od decyzji z 15 października 2012r. w części dotyczącej ustalenia podleganiu obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu jako osoby prowadzącej pozarolniczą działalność będącej wspólnikiem jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (...) Sp. z o.o. w okresie od 17 października 2007r. do 23 października 2008r. i od 23 sierpnia 2009r. do 4 kwietnia 2010r.,

II. zmienia zaskarżone postanowienie zawarte w punkcie III wyroku w ten sposób, że znosi między stronami koszty zastępstwa procesowego,

III. przyznaje ze Skarbu Państwa (Sądu Okręgowego w Olsztynie) kuratorowi zainteresowanej (...) Sp. z o.o. r.pr. E. S. 240 (dwieście czterdzieści) złotych powiększone o należny podatek od towarów i usług tytułem wynagrodzenia w postępowaniu przed Sądem II instancji,

IV. zasądza od Z. Ł. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W. 240 (dwieście czterdzieści ) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za II instancję.

SSA Teresa Suchcicka SSA Alicja Sołowińska SSA Dorota Elżbieta Zarzecka

III AUa 562/17

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W. decyzją z 15.10.2012 roku nr: (...)-400/U- (...), na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 1, art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 11 ust. 1, art. 12 ust. 1 i art. 13 pkt. 1 ustawy z 13.10.1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2019 r., nr 205, poz. 1585 ze zm.) stwierdził, że Z. Ł. jako pracownik u płatnika składek (...) sp. z o.o. we W. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu w okresach od 1.08.2009 roku do 29.11.2009 roku i od 1.09.2010 roku do 31.12.2010 roku.

Jednocześnie Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W. decyzją z tej samej daty nr: (...)- (...), na podstawie art. 83 ust. 1 w związku z art. 6 ust. 1 pkt 5, art. 8 ust. 6 pkt. 4, art. 9 ust. 1 i 1a ustawy z 13.10.1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 r., nr 205, poz. 1585 ze zm.) stwierdził, że Z. Ł. u płatnika składek (...) sp. z o.o. we W.:

1.  podlegał obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność będąca wspólnikiem jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością od 17.10.2007 roku do 23.10.2008 roku oraz od 23.08.2009 roku do 9.05.2010 roku;

2.  nie podlegał obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność będąca wspólnikiem jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością od 24.10.2008 roku do 22.08.2009 roku oraz od 10.05.2010 roku do 17.11.2011 roku.

Odwołania od powyższych decyzji wniósł Z. Ł. zaskarżając je w całości. W uzasadnieniach podniósł, że we wskazanym okresie był zatrudniony w spółce (...) sp. z o.o. we W. w pełnym wymiarze czasu pracy. W okresie tego zatrudnienia działalność spółki nie była prowadzona z powodu braku przekazania majątku firmy i jej wyposażenia. W okresie od 12.10.2007 roku był zarejestrowany w Urzędzie Pracy w O. jako bezrobotny, a następnie został zatrudniony w (...) w J. i korzystał ze świadczenia chorobowego i rehabilitacyjnego. Dodał jednocześnie, że od 17.11.2011 roku nie pełni funkcji prezesa zarządu spółki (...)oraz nie jest jej udziałowcem.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych w odpowiedziach na odwołania wniósł o ich oddalenie powołując się na uzasadnienie zaprezentowane w zaskarżonych decyzjach.

Zarządzeniem z dnia 29.04.2013 roku Sąd Okręgowy postanowił na podstawie art. 219 kpc połączyć do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia oba odwołania, a postanowieniem z dnia 26.09.2016 roku na podstawie art. 69 kpc w związku z art. 460 § 2 kpc ustanowił dla zainteresowanej (...) sp. z o.o. we W. kuratora.

Powołany w sprawie kurator zainteresowanej spółki wniósł o oddalenie odwołania i przyznanie mu wynagrodzenia według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy w Olsztynie wyrokiem z 25 maja 2017 r. zmienił decyzję (pkt I), z dnia 15.10.2012 r. Nr (...)- (...) w całości i ustalił, że Z. Ł. nie podlegał obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym – emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu u płatnika składek (...) Sp. z o.o. jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą będąca wspólnikiem jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w łącznym okresie od 17.10.2007 r. do 17.11.2011 r.; oddalił odwołanie od decyzji z dnia 15.10.2012 r. Nr (...)- (...) (pkt II), zasądził od pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. na rzecz wnioskodawcy 180 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (pkt III) oraz przyznał od Skarbu Państwa (Sądu Okręgowego w Olsztynie) kuratorowi zainteresowanej Spółki (...) Sp. z o.o. 180 zł tytułem wynagrodzenia (pkt IV).

Sąd Okręgowy ustalił, następujący stan faktyczny.

Spółka (...) sp. z o.o. we W. została powołana aktem notarialnym z 18.03.2005 roku. W dniu 12.04.2005 roku została zarejestrowana w Krajowym Rejestrze Sądowym pod nr: KRS (...). Przedmiotem jej działalności była produkcja gotowych wyrobów metalowych, działalność usługowa w zakresie instalowania, naprawy i konserwacji maszyn ogólnego przeznaczenia czy pozostała sprzedaż hurtowa. Z wyjaśnień skarżącego wynika, że spółka miała zajmować się produkcją zszywek tapicerskich do mebli. Według wpisów w Krajowym Rejestrze Sądowym organem reprezentującym spółkę (...) jest zarząd. W okresie od 17.10.2007 roku jedynym członkiem zarządu tej spółki z całościowym udziałem był Z. Ł., jednocześnie pełniący funkcję prezesa zarządu spółki. W Krajowym Rejestrze Sądowym brak jest informacji dotyczących sprawowania funkcji przez innych członków zarządu czy też prokurenta. W spółce nie funkcjonował również organ nadzorczy (KRS (...)). W dniu 17.11.2011 roku całość udziałów spółki należących do Z. Ł. nabył L. C..

W dniu 1.09.2010 roku wskazana spółka reprezentowana przez pełnomocnika L. C. zawarła z odwołującym umowę o pracę na czas określony od 1.09.2010 roku do 31.12.2010 roku w pełnym wymiarze czasu pracy z wynagrodzeniem: 1.317 zł, gdzie jako rodzaj umówionej pracy wskazano: usługi sprzątania obiektów i obsługa specjalistycznego sprzętu. Z analizy indywidualnego konta odwołującego w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych wynika, że w okresie od 1.08.2009 roku do 29.11.2009 roku oraz od 1.09.2010 roku do 31.12.2010 roku Z. Ł. został zgłoszony jako pracownik do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych przez płatnika składek (...) sp. z o.o. z siedzibą we W.. W związku z tym zatrudnieniem płatnik złożył za skarżącego dokumenty rozliczeniowe z wykazaną podstawą wymiaru składek za następujące miesiące: (...) – 1.267,00 zł; (...) - 0,00 zł; (...) – 1.276,00 zł; (...) – 1.276 zł oraz (...) – 5.286,00 zł. Odwołujący nie dokonał zgłoszenia siebie do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego jako jedyny (...) sp. z o.o. we W.. Na podstawie postanowienia Sądu Okręgowego we Wrocławiu III Wydział Karny, sygn. akt: III Kp 771/09, stwierdzono, że w okresie od 17.10.2007 roku do 17.11.2011 roku wnioskodawca był jedynym udziałowcem spółki z o.o. (...) we W..

Od 5.04.2010 roku do 8.08.2010 roku ubezpieczony został zgłoszony do ubezpieczeń jako pracownik przez spółkę (...) sp. z o.o. w niepełnym wymiarze czasu pracy i z podstawą wymiaru składek m.in. w 04-05/2010 niższą od minimalnego wynagrodzenia za pracę. Powyższe oznacza zdaniem organu rentowego, że w okresie od 24.10.2008 roku do 22.08.2009 roku oraz od 10.05.20l0 roku do nadal (w okresie od 24.10.2008 roku do 22.08.2009 roku skarżący pozostawał w zatrudnieniu w (...) sp. z o.o. w J. wykonując pracę w pełnym wymiarze na stanowisku nadzoru) wnioskodawca spełniał warunki do podlegania jedynie ubezpieczeniu zdrowotnemu. Natomiast spornym był okres od 17.10.2007 roku do 23.10.2008 roku i od 23.08.2009 roku do 9.05.2010 roku, gdyż w tym czasie skarżący nie posiadał innego obowiązkowego tytułu do ubezpieczeń społecznych lub podstawa wymiaru składek z tytułu zatrudnienia była niższa od minimalnego wynagrodzenia za pracę.

W okresie od 12.10.2007 roku do 30.04.2008 roku skarżący był zarejestrowany jako osoba bezrobotna bez prawa do zasiłku, a od 10.06.2008 roku do 23.10.2008 roku – jako osoba poszukująca pracy. Organ rentowy decyzją z 22.03.2010 roku wstrzymał wypłatę ubezpieczonemu świadczenia rehabilitacyjnego od 1.03.2010 roku do 1.05.2010 roku (przyznanego od 1.02.2010 roku), a kolejną - z 14.05.2010 roku odmówił prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy z powodu braku wymaganych okresów składkowych i nieskładkowych. Nadto wnioskodawca przebywał na zasiłku chorobowym po ustaniu zatrudnienia od 23.08.2009 roku (do 22.08.2009 roku skarżący pozostawał w zatrudnieniu w spółce (...) sp. z o.o.).

W toku postępowania wyjaśniającego przed organem rentowym Z. Ł. złożył wyjaśnienia, z których wynika m. in, że był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy w okresie od 1.09.2010 roku do 31.12.2010 roku. Do powołanego pisma dołączone zostały następujące dokumenty: umowa o pracę zawarta z dnia 1.09.2010 roku, świadectwo pracy z 31.12.2010 roku. Brak było natomiast dokumentów potwierdzających uprawnienia L. C. do zawierania umów w imieniu spółki. Z postanowienia Sądu Rejonowego dla Wrocławia-Fabrycznej z dnia 29.05.2012 roku wynika, że L. C. nabył w dniu 17.11.2011 roku całość udziałów spółki należących do Z. Ł.. W Krajowym Rejestrze Sądowym brak jest informacji odnośnie ustanowienia wobec płatnika składek pełnomocnictwa (prokury).

Odwołujący wyjaśniał, że do września 2009 roku ze względu na brak otrzymanego majątku firmy niemożliwe było rozpoczęcie działalności przez płatnika składek. Skarżący przedstawił także dokumenty w postaci:

⚫

postanowienia Prokuratury Rejonowej dla W. (...), z uzasadnienia którego wynika, iż w dniu 17.10.2007 roku w Kancelarii Notarialnej notariusz C. S. doszło do zawarcia czterech umów sprzedaży udziałów w spółce (...) sp. z o.o., na mocy których odwołujący stał się właścicielem 100% udziałów w tej spółce o wartości: 320.000 zł;

⚫

postanowienia Sądu Rejonowego dla W. (...)z dnia 29.05.2012 roku, sygn.(...) KRS/(...), na podstawie którego odwołujący został wykreślony z KRS jako (...) sp. z o.o. z uwagi na zbycie w dniu 17.11.2011 roku całości posiadanych udziałów w tej spółce L. C..

W tym stanie rzeczy organ rentowy uznał, że w kwestionowanym okresie tj. od 1.08.2009 roku do 29.11.2009 roku oraz od 1.09.2010 roku do 31.12.2010 roku pomimo zgłoszenia Z. Ł. nie podlegał on ubezpieczeniom społecznym z tytułu stosunku pracy, gdyż stosunek ten pozbawiony był cech przynależnych stosunkowi pracy. Nadto organ ten stwierdził, że w okresie, w którym wnioskodawca pozostawał jedynym wspólnikiem spółki (...)sp. z o. o. oraz nie posiadał innego obowiązkowego tytułu do ubezpieczeń społecznych tj. od 17.10.2007 roku do 23.10.2008 roku i od 23.08.2009 roku do 9.05.2010 roku Z. Ł. spełniał warunki do podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym oraz wypadkowemu jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą jako wspólnik jednoosobowej spółki z o.o..

Tym samym Zakład Ubezpieczeń Społecznych wydał zaskarżone decyzje.

Odwołujący w toku procesu wyjaśniał, że jako pracownik zajmował się odzyskiwaniem majątku spółki co zajmowało mu 90% czasu. Starał się bezskutecznie odzyskać maszyny wywiezione na Białoruś. Wykonywał także usługi sprzątania obiektów, prowadził stronę internetową i czynności administracyjne. Podkreślał, że spółka nie rozpoczęła nigdy funkcjonowania, a on nie prowadził żadnej działalności gospodarczej (k. 92v, 129v akt sprawy). Zeznał, że spółka nie podjęła działalności bo nie zostały wniesione aportem maszyny do produkcji zszywek. Nie osiągnęła nigdy dochodu. Cały kapitał zakładowy spółki (...)stanowić miał aport w postaci tych maszyn. Maszyny te miał przekazać J. K. jako były udziałowiec zainteresowanej spółki (e-protokół z 18.05.2017 roku). W aktach rejestrowych spółki w Krajowym Rejestrze Sądowym nie ma dokumentów finansowych zainteresowanej za lata: 2007-2016 (k. 283 akt sprawy).

Z. Ł. został skazany prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Koninie z 23.10.2008 roku, sygn. akt: VII K 1382/08, za przestępstwo z art. 271 § 1 kk. Orzeczenie to uprawomocniło się w dniu 27.10.2008 roku, dlatego też do dnia 27.10.2013 roku z mocy prawa wnioskodawca nie mógł pełnić w spółce (...) żadnej funkcji w jej organach.

W ocenie Sądu Okręgowego zasadnym okazało się odwołanie od decyzji z 15.10.2012 roku, nr: (...)- (...), mocą której organ rentowy stwierdził, że Z. Ł. u płatnika składek podlegał obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność będąca wspólnikiem jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością od 17.10.2007 roku do 23.10.2008 roku oraz od 23.08.2009 roku do 9.05.2010 roku; oraz nie podlegał tym ubezpieczeniom w okresach od 24.10.2008 roku do 22.08.2009 roku oraz od 10.05.2010 roku do 17.11.2011 roku.

Odwołujący wskazywał natomiast, że w całym okresie od 17.10.2007 roku do 17.11.2011 roku nie podlegał wskazanym ubezpieczeniom u płatnika składek (...). Jego odwołanie w tym zakresie jest uzasadnione.

W sprawie bezsporne było, że płatnik składek spółka (...) sp. z o.o. we W. została powołana aktem notarialnym z 18.03.2005 roku, a w dniu 12.04.2005 roku została zarejestrowana w Krajowym Rejestrze Sądowym. W okresie od 17.10.2007 roku jedynym członkiem zarządu tej spółki z całościowym udziałem był Z. Ł., jednocześnie pełniący funkcję prezesa zarządu spółki. W Krajowym Rejestrze Sądowym brak jest informacji dotyczących sprawowania funkcji przez innych członków zarządu czy też prokurenta. W spółce nie funkcjonował również organ nadzorczy. W dniu 17.11.2011 roku całość udziałów spółki należących do Z. Ł. nabył L. C..

W tej sytuacji rozpoznając zasadność wniesionego przez ubezpieczonego odwołania Sąd I instancji przeprowadził postępowanie dowodowe zmierzające do ustalenia czy spółka (...)sp. z o.o. w istocie podjęła działalność gospodarczą.

Sąd okręgowy powołał się na przepis art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych przewidujący obowiązkowe ubezpieczenie emerytalne i rentowe osób prowadzących działalność pozarolniczą i definiujący te podmioty przez wymienienie w art. 8 ust. 6 osób o różnym statusie prawnym, ale nie wprowadzający definicji pojęcia działalności pozarolniczej. Osobami takimi są jednocześnie osoby prowadzące działalność pozarolniczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych, twórcy i artyści, osoby prowadzące działalność w zakresie wolnego zawodu, wspólnicy spółek osobowych, wspólnicy jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, a także osoby prowadzące niepubliczne szkoły, placówki lub ich zespoły, na podstawie przepisów o systemie oświaty. Właśnie w kręgu tych osób znajduje się w art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych wspólnik jednoosobowej spółki z o.o., który jest objęty obowiązkiem ubezpieczenia bez względu na fakt prowadzenia działalności gospodarczej (wyrok Sądu Najwyższego z 3.02.2011 roku, II UK 271/10).

W konsekwencji powyższego Sąd stwierdził, że obowiązek ubezpieczenia wspólnika jednoosobowej spółki z o.o. powiązany jest z posiadaniem przez niego takiego statusu prawnego. Sąd Apelacyjny w Lublinie w wyroku z 27.05.2015 roku, sygn.: III AUa 198/15, ocenił bowiem, że wspólnik jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jest traktowany w przepisach prawa z zakresu ubezpieczeń społecznych jak osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą. Reguła ta doznaje jednak ograniczenia w ustaleniu prowadzenia działalności gospodarczej przez tą spółkę. Potwierdzeniem powyższego poglądu są argumenty przedstawione w uzasadnieniu uchwały siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 22.02.2006 roku, I UZP 4/05, dotyczącej wspólników spółek osobowych, którzy również są objęci obowiązkiem ubezpieczenia społecznego na mocy art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

W tym zakresie koniecznym było prześledzenie procesu tworzenia spółki (...), w świetle wyjaśnień i zeznań samego skarżącego i ewentualnie innych osób. Ich przesłuchanie zestawione z innymi w sprawie okolicznościami, dało podstawę do przyjęcia, że spółka skarżącego nie podjęła działalności gospodarczej. Pozytywne przesądzenie tej kwestii uczyniło niezasadnym objęcie skarżącego jako wspólnika posiadającego wszystkie w niej udziały ubezpieczeniami społecznymi.

Celem ustalenia podstawy faktycznej rozstrzygnięcia Sąd I instancji dopuścił dowód z przesłuchania stron ograniczając ten dowód do przesłuchania wnioskodawcy. Odwołujący zeznał wówczas, że spółka nie rozpoczęła nigdy funkcjonowania, a on nie prowadził żadnej działalności gospodarczej. Na przeszkodzie stanął brak aportu w postaci maszyn do produkcji zszywek tapicerskich do mebli, które to maszyny stanowiły cały kapitał zakładowy tej spółki. Dlatego też spółka nie osiągnęła nigdy dochodu, a w aktach rejestrowanych Krajowego Rejestru Sądowego nie ma dokumentów finansowych tej spółki za lata: 2007-2016. Zeznania w tym zakresie potwierdził świadek L. C., który w dniu 17.11.2011 roku nabył od wnioskodawcy całość udziałów w powołanej spółce. Zeznał w tym zakresie, że: przed nabyciem udziałów w spółce nie działał w jej imieniu, nie wiedział czym się zajmowała i czy zawierała jakieś kontrakty, nie wiedział, kto zajmował się sprawami spółki, nie przygotowywał żadnych sprawozdań, ani nie podjął czynności do uruchomienia jej działalności. Nadto organ rentowy nie powołał żadnego dowodu na okoliczność, że spółka podjęła i prowadziła działalność gospodarczą w zakresie zakreślonym przedmiotem jej działalności lub deklarowanym przez odwołującego.

W powyższym zakresie Sąd Okręgowy dał wiarę zeznaniom wnioskodawcy uznając je za spójne, bowiem zostały potwierdzone w pozostałym zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym.

Sąd Okręgowy podkreślił także, iż w spornym okresie od 12.10.2007 roku do 30.04.2008 roku skarżący był zarejestrowany jako osoba bezrobotna bez prawa do zasiłku, a od 10.06.2008 roku do 23.10.2008 roku – jako osoba poszukująca pracy. Następnie w okresie od 24.10.2008 roku do 22.08.2009 roku (okres pomiędzy spornymi czasookresami podlegania skarżącego wskazanym ubezpieczeniom) ubezpieczony pozostawał w zatrudnieniu w (...)sp. z o.o. w J. wykonując pracę w pełnym wymiarze na stanowisku nadzoru, by od 23.08.2009 roku (okres sporny) pobierać zasiłek chorobowy po ustaniu zatrudnienia. W następstwie powyższego organ rentowy przyznał wnioskodawcy prawo do świadczenia rehabilitacyjnego od 1.02.2010 roku, którego wypłata mocą kolejnej decyzji tego organu z 22.03.2010 roku została wstrzymana od 1.03.2010 roku do 1.05.2010 roku. Kolejną decyzją z 14.05.2010 roku organ rentowy odmówił skarżącemu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy z powodu braku wymaganych okresów składkowych i nieskładkowych. Jednocześnie od 5.04.2010 roku do 8.08.2010 roku ubezpieczony został zgłoszony do ubezpieczeń jako pracownik przez spółkę (...) sp. z o.o. w niepełnym wymiarze czasu pracy (z podstawą wymiaru składek niższą od minimalnego wynagrodzenia za pracę).

Sąd podkreślił, że sam status wspólnika posiadającego wszystkie udziały w danej spółce nie wystarcza jeszcze do objęcia go z ustawy ubezpieczeniami społecznymi, bowiem dalszym i koniecznym warunkiem takiego podlegania jest faktyczne prowadzenie przez samą spółkę działalności gospodarczej. Zgodnie z art. 151 § 1 k.s.h. spółka z ograniczoną odpowiedzialnością może być utworzona przez jedną albo więcej osób w każdym celu prawnie dopuszczalnym, chyba że ustawa stanowi inaczej. W doktrynie wskazuje się, iż wspomniany cel utworzenia spółki z o.o. może być zarobkowy, gospodarczy niemający charakteru zarobkowego, a nawet niegospodarczy. Zestawienie art. 151 §1 k.s.h. z art. 6 ust. 1 pkt 5 i art. 8 ust. 1 pkt 4 ustawy systemowej prowadzi do wniosku, iż dla celów ubezpieczeniowych zawężono krąg wspólników spółek z o.o. podlegających z ustawy ubezpieczeniom społecznym z uwagi na cel utworzenia i faktycznego działania. Celowościowa, ale i systemowa wykładnia w tym względzie, prowadzi do wniosku, iż tylko wspólnicy spółek faktycznie prowadzących działalność gospodarczą podlegają obowiązkowym ubezpieczeniem. Okolicznością przesądzającą w tym względzie jest zatem prowadzenie działalności gospodarczej przez spółkę.

W tym zakresie w toku przeprowadzonego postępowania dowodowego ustalono, że nie ma żadnego dowodu na to, że odwołujący rozpoczął prowadzenie działalności gospodarczej w formie powołanej spółki z o.o. poza formalnym jej powołaniem. Żadna umowa, ani oferta nie została sporządzona przez spółkę. Podobnie odwołujący nie podjął ani rozmów, ani współpracy z jakimkolwiek podmiotem. Mając na uwadze tak ustalony stan faktyczny, Sąd Okręgowy stanął na stanowisku, że spółka (...) sp. z o.o. we W. nie rozpoczęła prowadzenia działalności, a jej rejestracja była efektem jedynie czynności przygotowawczych, które nie mają wpływu na tytuł skarżącego do ubezpieczeń.

Kwestią sporną w niniejszej sprawie pozostawała więc okoliczność podlegania przez odwołującego obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu jako osoby prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą i będącej wspólnikiem jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością od 17.10.2007 roku do 23.10.2008 roku oraz od 23.08.2009 roku do 9.05.2010 roku. O ile bowiem zdaniem organu rentowego samo posiadanie przez skarżącego w tym okresie całości udziałów w tej spółce skutkowało objęciem odwołującego tymi ubezpieczeniami, o tyle ubezpieczony wskazywał, że prowadzenie działalności przez tą spółkę nigdy nie nastąpiło.

Stosownie do treści art. 13 pkt 4 ustawy systemowej, obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu podlegają osoby prowadzące pozarolniczą działalność - od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania wykonywania tej działalności, z wyłączeniem okresu, na który wykonywanie działalności zostało zawieszone na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej. Obowiązek ubezpieczenia osoby prowadzącej pozarolniczą działalność wynika z faktycznego prowadzenia tej działalności. Sąd Okręgowy zaznacza przy tym, że kwestie związane z formalnym zarejestrowaniem, wyrejestrowaniem, czy zgłaszaniem przerw w tej działalności mają ewentualnie znaczenie w sferze dowodowej, nie przesądzają natomiast same w sobie o podleganiu obowiązkowi ubezpieczenia społecznego. A zatem samo powołanie czy rejestracja spółki z o.o. prowadzi do domniemania prawnego, że osoba, która jest jej wspólnikiem, jest traktowana jako prowadząca pozarolniczą działalność. Domniemanie to może być jednak obalone, albowiem ubezpieczenie społeczne jest pochodną faktycznego prowadzenia działalności, a nie samej rejestracji konkretnej spółki. Ubezpieczony wykazał, iż pomimo dokonania rejestracji spółki, samo jej prowadzenie nigdy nie nastąpiło. Okoliczność ta prowadzi do uznania, że Z. Ł. nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu we wskazanych okresach jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą jako wspólnik jednoosobowej spółki z o.o.. W tym zakresie za uzasadnione Sąd I instancji uznał stanowisko powszechnie akceptowane przez orzecznictwo wiążące obowiązek podlegania ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu osoby prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą będącej wspólnikiem jednoosobowej spółki z o.o. z faktem prowadzenia tej działalności przez spółkę (wyroki Sądu Najwyższego z: 13.11.2008 roku, II UK 94/08; z 16.05.2006 roku, I UK 289/05, OSNP 2007 nr 11-12, poz. 168, czy z 4.04.2008 roku, I UK 293/07).

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy na mocy art. 477 ¹⁴ § 2 kpc orzekł jak w pkt. I wyroku.

Odnośnie drugiej decyzji z 15.10.2012 roku mocą której organ rentowy stwierdził, że Z. Ł. jako pracownik u płatnika składek (...) sp. z o.o. we W. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu w okresach od 1.08.2009 roku do 29.11.2009 roku i od 1.09.2010 roku do 31.12.2010 roku.

Sąd ustalił, że powołana spółka od daty jej powstania nie zatrudniała pracowników, nie świadczyła żadnych usług i faktycznie nie prowadziła żadnej działalności. W tych okolicznościach według relacji odwołującego w dniu 1.09.2010 roku zawarł on umowę o pracę ze spółką. Umowę tę podpisał z pełnomocnikiem spółki (...), który także widnieje na świadectwie pracy z tego okresu jako właściciel i prokurent spółki (...). Wysokość wynagrodzenia w umowie została określona na kwotę 1.317 zł. brutto. Wnioskodawca zgodnie z umową miał wykonywać usługi sprzątania obiektów – obsługi specjalistycznej sprzętu. Odwołujący nie podlegał jakiemukolwiek podporządkowaniu, nie miał żadnego przełożonego, nie było żadnej osoby, która wydawała mu polecenia. Nikt go nie zastępował. W okresie od 1.08.2009 roku do 29.11.2009 roku oraz od 1.09.2010 roku do 31.12.2010 roku Z. Ł. został zgłoszony jako pracownik do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych przez płatnika składek (...) sp. z o.o.. W związku z powyższym płatnik złożył za skarżącego dokumenty rozliczeniowe z wykazaną podstawą wymiaru składek za następujące miesiące: (...) – 1.267,00 zł; (...) - 0,00 zł; (...) – 1.276,00 zł; (...) – 1.276 zł oraz (...) – 5.286,00 zł.. W trakcie wszczętego przez ZUS postępowania wyjaśniającego i prowadzonego postępowania dowodowego odwołujący wskazywał, że jako pracownik zajmował się odzyskaniem majątku spółki, a także prowadził stronę internetową i dokonywał czynności administracyjnych. Organ rentowy uznał, że skarżący nie spełnia warunku podlegania ubezpieczeniom pracowniczym, gdyż jest jedynym wspólnikiem spółki z o.o..

Rozważając powyższe ustalenia faktyczne Sąd Okręgowy odwołał się do orzecznictwa Sądu Najwyższego, które dopuszcza zawarcie umowy o pracę pomiędzy spółką, a jej jedynym właścicielem, gdyż nie zabraniają tego zarówno przepisy kodeksu spółek handlowych, jak też normy prawa pracy. W zależności od okoliczności wspólnik zatrudniony w spółce z o.o. może więc podlegać ubezpieczeniu społecznemu z tytułu pracowniczego stosunku pracy. Powyższe w kontekście podlegania ubezpieczeniom społecznym wymaga jednak zweryfikowania deklarowanego tytułu ubezpieczenia społecznego, zwłaszcza w zakresie spełnienia formalnych i realnych warunków podjęcia zatrudnienia i rzeczywistego wykonywania obowiązków o cechach kreujących zobowiązanie pracownicze (wyrok Sądu Najwyższego z 20.03.2008 roku, II UK 155/07, LEX nr 465988). W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się również, że zasadniczo o wyborze podstawy prawnej zatrudnienia decydują strony. Niemniej jednak w razie ustalenia, że w łączącym strony stosunku prawnym - nazwanym przez nie umową o pracę - zdecydowanie nie występowały elementy typowe dla stosunku pracy, to nie jest możliwe przyjęcie, że została zawarta umowa o pracę. Dla stwierdzenia, że podporządkowanie pracownicze występuje w treści stosunku prawnego wskazuje się na takie elementy, jak określony czas pracy i określone miejsce wykonywania czynności, podpisywanie list obecności, podporządkowanie pracownika regulaminowi pracy oraz poleceniom kierownictwa co do miejsca, czasu i sposobu wykonywania pracy oraz obowiązek przestrzegania norm pracy i wykonywania poleceń pracodawcy (wyrok Sądu Najwyższego z 22.12.1998 roku, (…), 517/98, OSNAPiUS 2000 nr 4, poz. 138).

W realiach rozpoznawanej sprawy taka sytuacja nie miała miejsca.

Sąd I instancji zwrócił uwagę, że przy badaniu okoliczności, w których doszło do składania oświadczeń woli pomiędzy spółką, a członkiem zarządu, zdolność do podejmowania czynności prawnych w imieniu spółki oceniać się winno według przepisów Kodeksu spółek handlowych, a treść czynności prawnej według przepisów Kodeksu cywilnego. W tych okolicznościach istnieją podstawy do kwestionowania pełnomocnictwa L. C. do reprezentowania spółki (...) w zakresie podpisania wskazanej umowy o pracę w dacie 1.09.2010 roku. Na tą okoliczność ubezpieczony nie przedstawił żadnego dokumentu potwierdzającego umocowanie L. C. do jej podpisania, w tym np. uchwały zgromadzenia wspólników dotyczącej powołania na pełnomocnika spółki. Nadto w okresie od 17.10.2007 roku jedynym członkiem zarządu spółki z całościowym udziałem był Z. Ł., a w Krajowym Rejestrze Sądowym brak jest jakichkolwiek informacji dotyczących sprawowania funkcji przez innych członków zarządu czy też prokurenta. W spółce nie funkcjonował również organ nadzorczy, a L. C. całość udziałów spółki należących do Z. Ł. nabył dopiero w dniu 17.11.2011 roku. Jednocześnie zeznający w sprawie L. C. wyjaśniał, że: nie ma nic do powiedzenia odnośnie zainteresowanej spółki; kojarzy odwołującego, raczej był zatrudniony w tej spółce, ale nie wie, na jakim stanowisku był zatrudniony, czym się zajmował, czy był zatrudniony na część czy na cały etat; słyszał, że skarżący był brygadzistą sprzątającym, ale nie wiedział dokładnie; nie wie kto kierował i nadzorował jego pracę; nie był w siedzibie spółki; składał jakieś podpisy, ale czy to była umowa o pracę - nie wiedział; nie wiedział, kto przygotowywał te dokumenty; wydawało mu się, że był prokurentem albo miał nim być, ale nie wiedział kiedy; nie wiedział czy podpisywał się na świadectwie pracy Z. Ł., a przed nabyciem udziałów w spółce nie działał w jej imieniu. W tym okolicznościach Sąd Okręgowy uznał, że pełnomocnictwo L. C. do zawarcia umowy o pracę w istocie powodowało nieważność tej umowy, bowiem stosownie do art. 210 § k.s.h. w przypadku jednoosobowego wspólnika spółki z ograniczoną odpowiedzialnością nie ma zastosowania art. 210 § 1 k.s.h. Część doktryny stoi na stanowisku, iż skutkiem niezachowania formy przewidzianej w art. 210 § 2 zd. 2 k.s.h. jest bezwzględna nieważność dokonanej czynności prawnej (Andrzej Kidyba, Komentarz do art. 210 k.s.h., Lex 2011). Zgodnie także z wyrokiem Sądu Najwyższego z 14.10.1997 roku, I PKN 319/97, czynności prawne dotyczące stosunku pracy członka zarządu spółki z o.o. dokonane przez podmioty inne niż określone w art. 203 k.h. (obecnie art. 210 k.s.h.) są nieważne.

Odmiennie w zakresie skutków niedochowania formy wynikającej z art. 210 § 2 k.s.h. należy potraktować umowy z zakresu prawa pracy, które mogą być zawarte z członkami zarządu w sposób dorozumiany (wyrok Sądu Najwyższego z 20.01.2010 roku, II PK 178/09; z 8.06.2010 roku, I PK 16/10; z 12.05.2011 roku, II UK 20/11; z 16.01.2013 roku, II CSK 280/12; wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 22.03.2013 roku, III AUA 1142/12). Ocena, czy z członkiem zarządu spółki została zawarta umowa o pracę przez dopuszczenie do jej wykonywania, zależy od okoliczności konkretnej sprawy w zakresie dotyczącym celów, do jakich zmierzały strony, a przede wszystkim od tego, czy nawiązanie stosunku pracy w ten sposób nie miało na celu obejścia prawa. Dlatego aby można było mówić o skutecznym dopuszczeniu pracownika - członka zarządu do pracy, w spółce musi istnieć organ lub pełnomocnik, o którym mowa w art. 210 § 1 k.s.h. Tylko bowiem dopuszczenie pracownika - członka zarządu do pracy za zgodą i wiedzą organu czy reprezentanta, o którym mowa w art. 210 § 1 k.s.h., można uznać za skuteczne nawiązanie stosunku pracy pomimo nieważności umowy o pracę zawartej z naruszeniem tego przepisu.

Mimo nieważności zawartej umowy o pracę strony mogą nawiązać umowny stosunek pracy przez czynności konkludentne, w szczególności przez dopuszczenie pracownika do pracy, przyjmowanie pracy przez pracodawcę i realizowanie takiego stosunku prawnego, który odpowiada cechom stosunku pracy. Nawet początkowo nieważna umowa o pracę ze względu na niezawarcie jej przez podmioty wymienione w art. 210 § 1 k.s.h. nie wyklucza pracowniczego zatrudnienia przez czynności dorozumiane (wyrok Sądu Najwyższego z 28.06.2012 roku, II PK 290/11).

W związku z powyższym Sąd Okręgowy uznał, że pomimo, iż sporna umowa o pracę nie została zawarta w wymaganej formie i nie stworzyła zobowiązań stron w momencie jej zawarcia, to zobowiązania takie mogły powstać wraz z dopuszczeniem wnioskodawcy do pracy na warunkach tej umowy. Tymczasem w realiach rozpoznawanej sprawy zdaniem Sądu Okręgowego, brak jest podstaw do przyjęcia, że wskazana umowa o pracę była przez Z. Ł. wykonywana na rzecz płatnika. Wprawdzie osoba zarządzająca zakładem może wykonywać pracę w ramach stosunku pracy według koncepcji podporządkowania autonomicznego, polegającego na wyznaczeniu pracownikowi przez pracodawcę zadań bez ingerowania w sposób ich wykonania, ale taka sytuacja nie miała miejsca w realiach rozpoznawanej sprawy. W takim systemie podporządkowania pracodawca określa godziny czasu pracy i wyznacza zadania, natomiast sposób realizacji tych zadań pozostawiony jest pracownikowi. Tymczasem skarżący nie był w stanie określić czym miałby się zajmować w ramach zawartej umowy o pracę, sam przyznawał, że spółka od daty jej powstania nie zatrudniała pracowników, nie świadczyła żadnych usług i faktycznie nie prowadziła żadnej działalności. Nie było też nikogo, kto mógłby zlecić i nadzorować wykonywaną przez niego pracę.

W tym stanie rzeczy w ocenie Sądu Okręgowego organ rentowy słusznie zakwestionował zawarcie umowy o pracę między odwołującym, a spółką (...). Nadto zasadnie także organ ten wskazał, że na okoliczność zawarcia umowy o pracę ze spółką z 1.08.2009 roku odwołujący nie przedstawił żadnej dokumentacji dotyczącej jej zawarcia, w tym samej umowy o pracę. Dlatego też należało uznać, że i ta umowa była nieważna. Skarżący nie dowiódł bowiem jej prawdziwości. Tymczasem stosownie do treści art. 58 §1 kc, czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy.

Sąd uznał za niewiarygodne zeznania wnioskodawcy, w których wskazał, że zawarł on ze spółką umowy o pracę. Należy wskazać, że ubezpieczony w toku postępowania nie wykazał, że rzeczywiście doszło do skutecznego zawarcia tych umów, przy czym przedłożył jedynie umowę o pracę z dnia 1.09.2010 roku. Brak jest natomiast jakichkolwiek dowodów na zawarcie takiej umowy w okresie od 1.08.2009 roku do 29.11.2009 roku. Zeznania wnioskodawcy w tym zakresie nie znalazły żadnego potwierdzenia w pozostałym zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym, w tym zeznaniach powołanego przez niego na tą okoliczność świadka L. C., który miał podpisać umowy z ramienia spółki. Odnosząc powyższe poglądy orzecznictwa do sprawy niniejszej Sąd Okręgowy wskazał, że w stosunku prawnym łączącym odwołującego ze spółką nie wystąpiły praktycznie żadne charakterystyczne dla stosunku pracy elementy, o których mowa była wyżej, a przede wszystkim nie wystąpił kluczowy element tj. podporządkowanie pracownicze odwołującego, co uniemożliwia zakwalifikowanie przedmiotowego stosunku pracy jako stosunku pracy w rozumieniu art. 22 kodeksu pracy. Powyższe wynika już z samych zeznań odwołującego przesłuchanego w charakterze strony, który podał, że był jedynym wspólnikiem jednoosobowej spółki z o.o., która nie zatrudniała żadnych pracowników, nie świadczyła żadnych usług i faktycznie nie prowadziła żadnej działalności. Nie miał żadnego przełożonego, nie było żadnej osoby, która wydawała mu polecenia albo odbierała jego pracę. Nikt go także nie zastępował. Zdaniem Sądu Okręgowego powyższe zeznania odwołującego wskazują, że w przedmiotowej sprawie, w żadnym wypadku nie można mówić, by odwołujący wypełniał konstytutywne wyznaczniki pracowniczego stosunku pracy, przez co nie może podlegać pracowniczemu ubezpieczeniu społecznemu. Brak bowiem było w niej typowych i istotnych dla takiego stosunku elementów, takich jak: podporządkowanie pracownika pracodawcy w procesie świadczenia pracy, obowiązek wykonywania poleceń pracodawcy, brak dokładnego określenia czasu i miejsca pracy, jak też brak jakiegokolwiek nadzoru. Wnioskodawca, jak sam przyznał, nie podlegał jakiemukolwiek podporządkowaniu, w spółce oprócz niego nie było żadnej innej osoby, która władna była mu wydawać wiążące polecenia i odbierać jego pracę. Wskazać też należy, że spółka w dacie zawarcia spornej umowy o pracę nie prowadziła żadnej działalności i nie zatrudniała żadnych pracowników. W takim stanie rzeczy trudno było uznać, że odwołujący wykonywał jakiekolwiek czynności w ramach pracowniczego stosunku pracy. Konkludując Sąd Okręgowy przyjął, iż zawarcie umowy o pracę pomiędzy wnioskodawcą, a pełnomocnikiem L. C. było fikcyjne i zawarte z zamiarem obejścia prawa (art. 58 § 1 k.c.), jedynie w celu uzyskania przez odwołującego statusu pracownika, a w konsekwencji skorzystania przez odwołującego ze świadczeń z ubezpieczenia społecznego na wypadek choroby.

Przepis art. 6 ust. 1 pkt. 1 ustawy z 13.10.1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych, stanowi o podleganiu z mocy ustawy ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym przez osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami. Sąd podzielił jednak stanowisko, że umowy o pracę skarżącego zawarte ze spółką, której był on jedynym wspólnikiem, były pozorne. Wszystkie podniesione okoliczności związane z zawarciem i wykonywaniem tych umów wskazują na to, iż ich rzeczywistym i jedynym celem było uzyskanie świadczeń z ubezpieczenia chorobowego. Taki cel zawarcia umowy sam przez się nie jest sprzeczny z ustawą, ale rzecz wygląda inaczej, jeżeli uwzględni się brak realnej potrzeby zatrudniania pracownika przez spółkę nieprowadzącą fatycznie żadnej działalności, a skarżący jest jedynym wspólnikiem spółki w której się sam zatrudnia, i który wkrótce potem ubiega się o zasiłek chorobowy, świadczenie rehabilitacyjne czy wreszcie rentę z tytułu niezdolności do pracy.

Sąd zwrócił uwagę, że w tych przypadkach, w których w jednoosobowych spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością, utworzonych przez osoby fizyczne, dochodzi do powierzenia jedynemu wspólnikowi w umowie o pracę wykonywania zadań należących do zakresu zarządu spółki (a tak należy zakwalifikować znamienitą część czynności wykonywalnych przez skarżącego według jego oświadczenia ), a jednocześnie wspólnik ten stanowi jej jednoosobowy zarząd, pojęciowo wykluczona jest możliwość, iż na podstawie takiej umowy dojdzie do nawiązania stosunku pracy - z uwagi na brak elementu podporządkowania, stanowiącego konstytutywną cechę stosunku pracy (por. w tym zakresie wyrok Sądu Najwyższego z 5.02.1997 roku, II UKN 86/96, OSNAPiUS 1997, nr 20 poz. 404, uchwałę składu siedmiu sędziów z 14.01.1993 roku, II UZP 21/92, OSNCP 1993, z. 5 poz. 69 oraz uchwałę z 23.09.1997 roku, I PKN 276/97, OSNAPiUS 1998, nr 13, poz. 397). Zauważył też, iż wyroku z 14.03.2001 roku (II UKN 268/00, LEX nr 551026) Sąd Najwyższy wyraził pogląd, iż jedyny wspólnik jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością może świadczyć pracę na rzecz tejże spółki, jako prezes jednoosobowego jej zarządu, tylko poza stosunkiem pracy, a zatem na innej niż umowa o pracę podstawie.

Powyższe prowadzi do wniosku, że wbrew zarzutowi odwołania skarżący nie podlega ubezpieczeniom społecznym jako pracownik na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy z 13.10.1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych. Reasumując rozważania Sąd Okręgowy uznał, że wskazane umowy o pracę nie spowodowały powstania skutku w postaci podlegania ubezpieczeniom społecznym przez skarżącego na zasadach dotyczących pracownika.

Z tych przyczyn Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 orzekł jak w pkt. II wyroku.

O kosztach procesu Sąd orzekł zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu wyrażoną w art. 98 kpc w związku z § 12 ust. 2 i § 2 ust. 1 i 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. 2002, nr. 163, poz. 1348 – w brzmieniu z daty wniesienia odwołania). Zważywszy na wkład pracy pełnomocnika Sąd przyznał trzykrotność stawki minimalnej (3 x 60 zł) – pkt. III wyroku.

O wynagrodzeniu kuratora ustanowionego dla strony w sprawie cywilnej Sąd orzekł na podstawie rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie określenia wysokości wynagrodzenia i zwrotu wydatków poniesionych przez kuratorów ustanowionych dla strony w sprawie cywilnej z 13.11.2013 roku (Dz.U. z 2013 r. poz. 1476). Zgodnie z § 1 ust 1 cyt. rozporządzenia wysokość wynagrodzenia kuratora ustanowionego dla strony w sprawie cywilnej, zwanego dalej „kuratorem”, nie może przekraczać stawek minimalnych przewidzianych przepisami określającymi opłaty za czynności adwokackie […]. Wynagrodzenie kuratora będącego podatnikiem obowiązanym do rozliczenia podatku od towarów i usług podwyższa się o kwotę podatku od towarów i usług, określoną zgodnie ze stawką tego podatku obowiązującą w dniu orzekania o wynagrodzeniu (§ 1 ust 3 cyt. rozporządzenia). Przepis § 12 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu z 28.09.2002 roku przewiduje w jednej sprawie stawkę w kwocie: 180 zł (stawka z daty wyrokowania).

Apelację od powyższego wyroku w części dotyczącej rozstrzygnięcia zawartego w pkt I co do okresu od 17.10.2007 r. do 23.10.2008 r. i od 28.08.2009 r. do 4.04.2010 r. oraz co do pkt III złożył Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W..

Skarżący zarzucał:

1.  naruszenie prawa materialnego poprzez niewłaściwe zastosowanie art. 83 ust. 1 w zw. z art. 6 ust. 1 pkt 5 oraz art. 8 ust. 6 pkt 4 i art. 13 pkt 4 ustawy z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez błędne uznanie, że Z. Ł. w całym okresie od 17.10.2007 r. do 17.11.2011 r. nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą będącą wspólnikiem jednoosobowej spółki z o.o. (...) podczas, gdy prawidłowe zastosowanie ww. przepisów prowadzi do wniosków przeciwnych tj. wskazujących, iż w związku z posiadaniem w spornym okresie 100% udziałów w spółce (...) spełniał wymogi ustawowe by objąć go ubezpieczeniem społecznym z tytułu określonego w art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy o s.u.s., co z uwzględnieniem stwierdzonych zbiegów tytułów ubezpieczeniowych z zastosowaniem art. 9 winno wyrazić się uznaniem, iż wnioskodawca podlega ubezpieczeniom społecznym jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą będąca wspólnikiem jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (...) w okresie od 17.10.2007 r. do 23.10.2008 r. i od 23.08.2009 r. do 4.04.2010 r.

2.  naruszenie prawa materialnego tj. art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy o s.u.s. poprzez bezzasadne przyjęcie, iż „sam status wspólnika posiadającego udziały w danej spółce nie wystarcza jeszcze do objęcia go z ustawy o ubezpieczeniami społecznymi, bowiem dalszym i koniecznym warunkiem takiego podlegania jest faktycznie prowadzenie przez samą spółkę działalności gospodarczej” podczas gdy prawidłowa wykładnia ww. przepisu w powiązaniu z innymi przepisami ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych jednoznacznie wskazuje, iż do pojęcia działalności gospodarczej, o którym mowa w art. 2 ustawy z 2.07.2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej, ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych odwołuje się tylko w art. 8 ust. 6 pkt 1, a nie w pozostałych punktach tego przepisu i w tym również w art. 8 ust. 6 pkt 4 wymienia osoby nieprowadzące działalności gospodarczej w ścisłym znaczeniu tego pojęcia i tym samym wspólnik jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością winien być objęty obowiązkiem ubezpieczenia bez względu na fakt prowadzenia działalności gospodarczej, a obowiązek ubezpieczenia powiązany jest jedynie z posiadaniem przez daną osobę statusu prawnego jedynego udziałowca spółki, a nie z prowadzeniem działalności gospodarczej;

3.  naruszenia przepisów postępowania tj. art. 233 § 1 kpc oraz art. 227 kpc poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów i błędną ocenę mocy i wiarygodności materiału dowodowego, a w szczególności dokonania dowolnej oceny dowodów w sposób sprzeczny z zasadami logiki i doświadczenia życiowego, a nadto poprzez oparcie rozstrzygnięcia na niepełnym materiale dowodowym z pominięciem tego, iż jak wynika z akt sprawy Z. Ł. „jako pracownik”, co potwierdza sąd na stronie 8, 16 uzasadnienia, został zgłoszony do ubezpieczeń społecznych, składano dokumenty rozliczeniowe, a nadto wykonywał czynności na rzecz spółki polegające na odzyskiwaniu majątku spółki, prowadzeniu strony internetowej oraz wykonywaniu czynności administracyjnych, co oznacza, iż de facto spółka prowadziła działalność gospodarczą.

Powołując się na powyższe zarzuty skarżący wnosił o zmianę wyroku w zaskarżonej części poprzez uznanie podlegania wnioskodawcy ubezpieczeniom społecznym jako osoby prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą będąca wspólnikiem jednoosobowej spółki (...) Sp. z o.o. w okresie od 17.10.2007 r. do 23.10.2008 r. i od 23.08.2009 r. do 4.04.2010 r., oddalenie odwołania w dalszym zakresie oraz zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje według norm przepisanych.

W przypadku nieuwzględnienia wyżej wskazanych zarzutów skarżący kwestionował orzeczenie zawarte w pkt III wyroku poprzez naruszenie prawa materialnego i zastosowanie art. 98 § 1 kpc oraz niezastosowanie art. 100 kpc i przyznanie stronie powodowej kosztów zastępstwa procesowego w kwocie 180 zł przy błędnym uznaniu, iż organ rentowy jest stroną przegrywającą sprawę, podczas gdy w sprawie zasadnym jest uznanie, iż zaszły przesłanki do wzajemnego zniesienia kosztów zastępstwa procesowego za postępowanie przed sądem I instancji. Na tej podstawie wnosił o zmianę pkt III wyroku poprzez zniesienie pomiędzy stronami kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja organu rentowego jest uzasadniona.

Przedmiotem rozpoznania przed Sądem I instancji były odwołania Z. Ł. od dwóch decyzji z 15.10.2012 r. Pierwsza z nich, oznaczona nr (...)- (...), dotyczyła wyłączenia Z. Ł. z pracowniczego ubezpieczenia społecznego w okresach od 1.08.2009 r. do 29.11.2009 r. i od 1.09.2010 r. do 31.12.2010 r. u płatnika składek (...) Spółka z o.o., a druga, oznaczona nr (...)- (...), stwierdzała, że Z. Ł. jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność i będąca wspólnikiem jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (...) podlegał obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, wpadkowemu w okresach od 17.10.2007 r. do 23.10.2008 r. i od 23.08.2009 r. do 9.05.2010 r. oraz nie podlegał takim ubezpieczeniom jako prowadzący pozarolniczą działalność będący jednoosobowym wspólnikiem wymienionej spółki od 24.10.2008 r. do 22.08.2009 r. i od 10.05.2010 r. do 17.11.2011 r.

Przypomnienie zakresu rozstrzygnięcia decyzjami organu rentowego jest o tyle istotne, że w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych przedmiot rozpoznania sprawy sądowej wyznacza decyzja ZUS, od której wniesiono odwołanie (art. 477 ⁹ kpc i art. 477 ¹⁴ kpc) i tylko w tym zakresie podlega ona kontroli sądu zarówno pod względem jej formalnej poprawności jak i merytorycznej zasadności. Wynika z tego, że w postępowaniu sądowym wykluczone jest rozstrzyganie przez sąd żądań, które nie były przedmiotem zaskarżonej decyzji.

Jak wyżej zaznaczono postępowanie sądowe w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych z jednej strony jest ograniczone do przedmiotu rozstrzygnięcia zawartego w decyzji, a z drugiej strony rozpoznanie sprawy wyznacza zakres zaskarżenia odwołaniem. Z wyjaśnień pełnomocnika Z. Ł. złożonych na rozprawie apelacyjnej wynika, że decyzja rozstrzygająca w kwestii pracowniczego ubezpieczenia społecznego została zaskarżona w całości, natomiast decyzja co do ubezpieczenia społecznego osoby prowadzącej działalność pozarolniczą jako wspólnik jednoosobowej spółki z o.o. (...) w części dotyczącej stwierdzenia podlegania ubezpieczeniom tj. co do okresów od 17.10.2007 r. do 23.10.2008 r. i od 23.08.2009 r. do 9.05.2010 r. Oznacza to, że skarżący nie kwestionował decyzji stwierdzającej, że w okresach od 24.10.2008 r. do 22.08.2009 r. i od 10.05.2010 r. do 17.11.2011 r. nie podlegał ubezpieczeniom jako prowadzący pozarolniczą działalność będąc jednoosobowym wspólnikiem spółki(...).

Sąd Okręgowy w Olsztynie oddalił odwołanie Z. Ł. od decyzji z 15.10.2012 r. stwierdzającej, że w okresach wymienionych w tej dectyzji nie podlegał on pracowniczemu ubezpieczeniu społecznemu u płatnika składek (...) sp. z o.o. Wyrok Sądu I instancji w tej części, wobec braku apelacji jest prawomocny, a zatem nie podlega kontroli sądu w postępowaniu apelacyjnym.

Apelacja organu rentowego od wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie z 25.05.2017 r. dotyczy wyłącznie rozstrzygnięcia zawartego w punkcie pierwszym i tylko w części ustalającej, że Z. Ł. w okresach od 17.10.2007 r. do 23.10.2008 r. i od 23.08.2009 r. do 4.04.2010 r. nie podlegał obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym – emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu u płatnika składek (...) sp. z o.o. jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność.

W postępowaniu przed sądem drugiej instancji rozpoznanie sprawy odbywa się w granicach zaskarżenia wyroku sądu pierwszoinstancyjnego – art. 378 § 1 i 2 kp. Oznacza to, że ocena poprawności w niniejszym postępowaniu dotyczy wyłącznie dwóch ww. okresów podlegania ubezpieczeniom społecznym odwołującego się jako osoby prowadzącej pozarolniczą działalność będącą wspólnikiem jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, co do których sąd I instancji w pkt I wyroku stwierdził brak obowiązku ubezpieczenia.

Rozpoznając sprawę w granicach zaskarżenia apelacją stwierdzić należy, co jest poza sporem w sprawie, iż Z. Ł. od 17.10.2007 r. do 17.11.2011 r. był jedynym wspólnikiem spółki (...)sp z o.o. Był też jedynym członkiem zarządu spółki. W związku z powyższym podstawę materialną podlegania przez odwołującego się obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym, co do zasady, stanowi przepis art. 6 ust 1 pkt 5 ustawy z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej jako ustawa o s.u.s.) w związku z art. 8 ust. 6 pkt 4 tej ustawy, który wszedł w życie 1 stycznia 2003 r. Przepis art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy stanowi, że obowiązkowo ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowym podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczpospolitej Polskiej są osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz osobami z nimi współpracującymi. Natomiast art. 8 ust. 6 ustawy o s.u.s. definiuje rodzaje osób ubezpieczonych stanowiąc, że za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność uważa się: 1) osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych, 2) twórcę i artystę, 3) osobę prowadzącą działalność w zakresie wolnego zawodu w rozumieniu przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne, bądź z której przychody są przychodami z działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, 4) wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz wspólnika spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej, 5) osobę prowadzącą publiczną lub niepubliczną szkołę, inną formę wychowania przedszkolnego, placówkę lub ich zespół, na podstawie przepisów ustawy z dn. 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe.

Celowościowa i systemowa wykładnia art. 6 ust. 1 pkt 5 w związku z art. 8 ust. 6 ustawy o s.u.s. prowadzi do wniosku, że wspólnik jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością był osobą prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów szczególnych w rozumieniu art. 8 ust. 6 pkt 1 ustawy systemowej aż do czasu wyraźnego ustawowego wskazania ich jako osób prowadzących jedynie pozarolniczą działalność, która z woli ustawodawcy jest pojęciowo oddzielna od pozarolniczej działalności gospodarczej, co nastąpiło poprzez dodanie punktu 4 do art. 8 ust. 6 ustawy o s.u.s. z dniem 1 stycznia 2003 r. Dopiero od tej daty wspólnik jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz wspólnicy spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej nie mogą być traktowani jako osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą w rozumieniu art. 8 ust. 6 pkt 1, ponieważ z tego kręgu zostali wyłączeni poprzez wyraźne uznanie ich za osoby prowadzące pozarolniczą działalność (art. 8 ust. 6 pkt 4) nie będące osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność gospodarczą (art. 8 ust. 6 pkt 1).

Przedstawienie powyższych rozważań Sąd Apelacyjny uznał za celowe, bowiem analiza uzasadnienia zaskarżonego wyroku prowadzi do wniosku, że sąd I instancji ostatecznie traktuje wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jako osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą i w konsekwencji zasady podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym określone do tych osób odnosił także do wspólnika jednoosobowej spółki z o.o. Sąd Okręgowy przyjął bowiem, że skoro spółka (...), z braku maszyn nie prowadziła faktycznie działalności produkcyjnej, nie zatrudniała pracowników, nie osiągała przychodów, to okoliczność ta wyłącza obowiązek ubezpieczenia społecznego jedynego wspólnika tej spółki pełniącego jednocześnie obowiązki prezesa zarządu. Z tego względu stwierdził, że Z. Ł. w okresie od 17.10.2007 r. do 17.11.2011 r., kiedy był wspólnikiem jednoosobowej spółki, nie podlega z tego tytułu obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym.

Sąd Apelacyjny nie podziela zaprezentowanego przez Sąd Okręgowy stanowiska. Rację ma skarżący Zakład Ubezpieczeń Społecznych, iż obowiązek ubezpieczenia społecznego wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością powiązany jest jedynie z posiadaniem przez niego takiego statusu, a nie z prowadzeniem działalności gospodarczej. Taki też pogląd przedstawił Sąd Najwyższy w wyroku z 3.02.2011 r. II UK 271/10 (legalis nr 376663) stwierdzając, że do pojęcia działalności gospodarczej w rozumieniu ustawy z 2.02.2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej, ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych odnosi się tylko w art. 8 ust 6 pkt 1, a w pozostałych punktach tego przepisu wymienia osoby nieprowadzące działalności gospodarczej w ścisłym znaczeniu tego pojęcia. Właśnie w kręgu tych osób znajduje się (w art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy o s.u.s.) wspólnik jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, który jest objęty obowiązkiem ubezpieczenia bez względu na fakt prowadzenia działalności gospodarczej.

Reasumując, zaskarżony wyrok w pkt I w części dotyczącej okresów od 17.10.2007 r. (data od której Z. Ł. stał się jedynym wspólnikiem spółki (...)) do 23.10.2008 r. (od 24.10.2008 r. do 22.08.2009 r. pozostawał w zatrudnieniu na podstawie umowy o pracę w (...)sp. z o.o. w J.) i od 23.08.2009 r. (po ustaniu zatrudnienia w (...) sp. z o.o.) do 4.04.2010 r. podlegał zmianie, a odwołanie od decyzji z 15.10.2012 r. w tym zakresie oddaleniu. W wymienionych okresach Z. Ł. nie podlegał ubezpieczeniom społecznym z innych tytułów, był wyłącznie wspólnikiem jednoosobowej spółki z o.o. (...). Podkreślić należy, iż od 5.04.2010 r., co wynika z prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie z 13.03.2012 r. w sprawie IV U 175/12, Z. Ł. podlegał obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu jako wspólnik jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (...) w W..

Mając powyższe na względzie apelacja co do zaskarżonej części wyroku okazała się w całości zasadna i dlatego na mocy art. 386 § 1 kpc Sąd Apelacyjny orzekł jak w pkt I.

Sąd Apelacyjny zauważa też, iż sentencja wyroku Sądu Okręgowego w punkcie I wykracza poza zakres objęty decyzją organu rentowego. Sąd Okręgowy rozstrzygał bowiem o niepodleganiu ubezpieczeniom społecznym Z. Ł. jako wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczona odpowiedzialnością w łącznym okresie od 17.10.2007 r. do 17.11.2011 r., w sytuacji gdy decyzja precyzyjnie wskazywała okresy podlegania i niepodlegania takim ubezpieczeniom. Mając na uwadze treść decyzji z 15.10.2012 r. stwierdzić należy, iż Sąd I instancji rozpoznając odwołanie od tej decyzji rozstrzygnął o okresach nieobjętych decyzją jak i o okresach co do których organ rentowy uznał, że skarżący nie podlega ubezpieczeniom jako wspólnik jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Mając jednakże na uwadze granice zaskarżenia apelacją Sąd Apelacyjny orzekał jedynie w przedmiocie zakwestionowanych w środku zaskarżenia dwóch okresów uznanych przez organ rentowy w decyzji z 15.10.2012 r. jako podleganie ubezpieczeniom społecznym wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.

Na mocy art. 100 kpc w sytuacji, gdy sąd I instancji w części uwzględnił odwołanie, a w części oddalił, uzasadnione był zniesienie wzajemnie kosztów zastępstwa procesowego. Strony w postępowaniu przed sądem były reprezentowane przez profesjonalnych pełnomocników.

O kosztach zastępstwa procesowego za II instancję sąd orzekł na podstawie art. 102 kpc i § 10 ust. 1 pkt. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych zasądzając na rzecz ZUS 240 zł. Sąd miał na uwadze, jako okoliczność szczególnie uzasadnioną, zmianę przepisów dotyczącą wysokości stawek minimalnego wynagrodzenia w sprawach o podleganie ubezpieczeniom społecznym dokonaną rozporządzeniem w sprawie opłat za czynności radców prawnych z dnia 20.09.2017 r., która zrównała stawki minimalnego wynagrodzenia profesjonalnego pełnomocnika w sprawach o świadczenia z ubezpieczenia społecznego i o podleganie ubezpieczeniom społecznym.

O kosztach wynagrodzenia kuratora ustanowionego zainteresowanej (...) spółka z o.o. r. pr. E. S. sąd orzekł na mocy § 1 ust. 1 i ust. 3 rozporządzania Ministra Sprawiedliwości z 13.11.2013 r. w sprawie określenia wysokości wynagrodzenia i zwrotu wydatków poniesionych przez kuratorów ustanowionych dla strony w sprawie cywilnej w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia z 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

SSA Teresa Suchcicka SSA Alicja Sołowińska SSA Dorota Elżbieta Zarzecka