Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 11 grudnia 2018 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. na podstawie art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze odmówił A. D. prawa do emerytury. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że ubezpieczony na dzień
1 stycznia 1999 r. nie udowodnił 15-letniego okresu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Organ rentowy uznał za udowodnione ponad 25 lat stażu sumarycznego, w tym 9 lat i 28 dni stażu pracy w warunkach szczególnych. Zakład Ubezpieczeń Społecznych wskazał, że nie zaliczył wnioskodawcy do stażu pracy w warunkach szczególnych okresu zatrudnienia w Miejskim Przedsiębiorstwie (...) od 3 września 1973 r. do 31 marca 1983 r., ponieważ wnioskodawca nie przedłożył świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych, a jedynie pismo z którego wynika, że zakład pracy nie posiada dokumentów potwierdzających pracę A. D. w warunkach szczególnych.

/decyzja k.12 – 12 odwrót plik II akt ZUS/

W dniu 28 grudnia 2018 r. A. D. złożył odwołanie od ww. decyzji, w którym wniósł o jej zmianę i przyznanie mu prawa do emerytury. Skarżący wskazał, że w okresie od 3 września 1973 r. do 31 marca 1983 r. był zatrudniony w Miejskim
Przedsiębiorstwie (...) w Ł., Wydziale (...) Autobusów nr (...) w H., na stanowisku elektromechanika – ucznia oraz elektromechanika napraw pojazdów samochodowych, a prace wykonywane przez niego na powierzonych mu stanowiskach pracy sprowadzały się m.in. do stałej obsługi akumulatorowni. W ocenie skarżącego, w ww. okresie wykonywał on pracę w warunkach szczególnych na stanowiskach wymienionych w wykazie A stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, dziale XIV, punkt 13 i 16.

/odwołanie k. 3 – 3 odwrót/

W odpowiedzi na odwołanie, pełnomocnik organu rentowego wniósł o jego odrzucenie. W treści odpowiedzi wskazano, że prawomocnym wyrokiem z dnia
25 października 2018 r. Sąd Okręgowy w Łodzi oddalił odwołanie A. D. od decyzji z dnia 5 kwietnia 2018 r., mocą której odmówiono mu prawa do wcześniejszej emerytury, a w związku z brakiem przedstawienia przez niego nowych dowodów, zasadnym jest odrzucenie odwołania na podstawie art. 199 § 1 kpc.

/odpowiedź na odwołanie k.4 – 4 odwrót/

Na rozprawie w dniu 17 lipca 2019 roku wnioskodawca poparł odwołanie, pełnomocnik organu rentowego wniósł o oddalenie odwolania.

/oświadczenia: wnioskodawcy i pełnomocnika ZUS – min. 00:01:16 - 00:01:25 – protokół rozprawy z dnia 17.07.2018 r. – płyta CD k.22/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca A. D. urodził się (...)

/okoliczność bezsporna/

W dniu 14 marca 2018 r. A. D. złożył wniosek o emeryturę. Wnioskodawca był członkiem Otwartego Funduszu Emerytalnego i nie złożył wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem ZUS, na dochody budżetu skarbu państwa.

/wniosek k.1-4 odwrót plik I akt ZUS, okoliczność bezsporna/

Decyzją z dnia 5 kwietnia 2018 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. na podstawie art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze odmówił A. D. prawa do emerytury. W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, że ubezpieczony na dzień 1 stycznia 1999 r. nie udowodnił 15-letniego okresu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, a ponadto jest członkiem OFE i nie złożył deklaracji o przekazaniu środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym na dochody budżetu państwa. Organ rentowy uznał za udowodnione ponad 25 lat stażu sumarycznego, w tym 9 lat i 28 dni stażu pracy w warunkach szczególnych. Zakład Ubezpieczeń Społecznych wskazał, że nie zaliczył wnioskodawcy do stażu pracy w warunkach szczególnych okresu zatrudnienia w Miejskim Przedsiębiorstwie (...) od 3 września 1973 r. do 31 marca 1983 r., ponieważ wnioskodawca nie przedłożył świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych, a jedynie pismo z którego wynika, że zakład pracy nie posiada dokumentów potwierdzających pracę A. D. w warunkach szczególnych.

/decyzja k.11-11 odwrót plik I akt ZUS/

Wnioskodawca złożył odwołanie od powyższej decyzji. Na rozprawie w dniu
25 października 2018 roku w sprawie VIII U 1088/18 wnioskodawca oświadczył, że do chwili obecnej nie złożył wniosku o przekazanie środków zgromadzonych w OFE. Postanowieniem z dnia 25 października 2018 roku Sąd Okręgowy w Łodzi oddalił wnioski dowodowe ubezpieczonego o dopuszczenie dowodu z zeznań świadków na okoliczność jego pracy w warunkach szczególnych. Prawomocnym wyrokiem z dnia 25 października 2018 roku Sąd Okręgowy w Łodzi oddalił odwołanie A. D. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. z dnia 5 kwietnia 2018 roku.

/okoliczność bezsporna, a nadto wyrok – k.32 akt VIII U 1088/18/

W dniu 25 października 2018 r. A. D. złożył wniosek o emeryturę, po którego rozpatrzeniu wydano zaskarżoną decyzję.

/wniosek k.1-4 odwrót plik II akt ZUS , decyzja k.12 – 12 odwrót plik II akt ZUS/

A. D. wniósł o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym na dochody budżetu państwa.

/okoliczność bezsporna; a nadto – wniosek – k.1-4 plik II akt ZUS, oświadczenie wnioskodawcy – min.00:04:59 – protokół rozprawy z dnia 08.04.2019r. – płyta CD k.13/

Wnioskodawca na dzień 1 stycznia 1999 roku udokumentował 25 lat oraz 23 dni ogólnego stażu pracy.

/okoliczność bezsporna/

Zakład Ubezpieczeń Społecznych zaliczył wnioskodawcy do stażu pracy w warunkach szczególnych okres zatrudnienia w wymiarze 9 lat i 28 dni (tj. okres zatrudnienia w Komendzie Rejonowej Policji od 1 kwietnia 1983 r. do 1 stycznia 1999 r.)

/okoliczność bezsporna/

W okresie od 3 września 1973 r. do 31 marca 1983 r. A. D. zatrudniony był w Miejskim Przedsiębiorstwie (...) w Ł. (w okresie od
28 kwietnia 1980 r. do 8 sierpnia 1982 r. odbywał zasadniczą służbę wojskową).

/świadectwo pracy k.5 plik I akt ZUS/

W ww. okresie A. D. powierzano następujące stanowiska pracy:

- od 3 września 1973 r. ucznia elektromechanika ( do 15 sierpnia 1976 r.).

- od 16 sierpnia 1976 r. elektromechanika napraw pojazdów samochodowych ( do
27 kwietnia 1980 r.).

- od 9 sierpnia 1982 r. elektromechanika napraw pojazdów samochodowych ( do
31 marca 1983 r.).

/dokumentacja osobowa wnioskodawcy k.18/

W pierwszym okresie swojego zatrudnienia w Miejskim Przedsiębiorstwie (...) w Ł., w związku z pobieraniem nauki w przyzakładowej szkole zawodowej, wnioskodawca świadczył pracę przez 3 dni w tygodniu, a w pozostałe 3 dni uczęszczał do szkoły. Począwszy od dnia 16 sierpnia 1976 r. wnioskodawca powierzone obowiązki wykonywał w pełnym wymiarze czasu pracy od godziny 6.00 do godziny 14.00, także w soboty. Obowiązki pracownicze wnioskodawcy sprowadzały się do naprawy samochodów (autobusów) zarówno w kanałach remontowych, jak i poza nimi. Wnioskodawca zajmował się przede wszystkim usuwaniem awarii dotyczących układów elektronicznych oraz ich podzespołów, przy czym o miejscu, w jakim dokonywał naprawy każdorazowo decydował rodzaj usterki (w kanałach dokonywał napraw jedynie tych podzespołów, które wymagały wejścia pod pojazd, podczas gdy naprawa sygnalizacji świetlnej, czy też wymiana wycieraczek odbywała się zawsze poza kanałem). W zakresie powierzonych obowiązków A. D. zajmował się również wymianą oraz obsługą używanych w samochodach (autobusach) akumulatorów (wnioskodawca m.in. podłączał akumulatory do prostowników oraz uzupełniał używane w akumulatorach elektrolity, a czynności te wykonywał w wydzielonym pomieszczeniu - akumulatorowni).

/zeznania świadków: Z. B. min.00:04:39 – 00:21:30, M. G. min.00:21:30 – 00:34:13 protokół rozprawy z dnia 17 lipca 2019 r. - płyta CD k.22 oraz zeznania wnioskodawcy min.00:36:36 – 00:44:06 protokół rozprawy z dnia
17 lipca 2019 r. - płyta CD k.22 w związku z jego informacyjnymi wyjaśnieniami min.00:04:59 – 00:14:20 protokół rozprawy z dnia 8 kwietnia 2019 r. - płyta CD k.13/

Sąd ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy, zeznań świadków oraz zeznań wnioskodawcy.

Sąd dał wiarę zeznaniom świadków co do faktu, że wnioskodawca wykonywał powierzone mu prace w pełnym wymiarze czasu pracy. Jednakże na podstawie złożonych zeznań niemożliwym jest ustalenie, że podczas zatrudnienia w w/w zakładzie pracy wnioskodawca świadczył pracę w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył, co następuje:

W pierwszej kolejności wskazać należy, że organ rentowy początkowo wnosił o odrzucenie odwołania na podstawie art. 199 § 1 kpc, jednakże w toku dalszego postępowania zmienił stanowisko procesowe – wnosząc o oddalenie odwołania wnioskodawcy.

Tym niemniej jednak wyjaśnić należy, że zgodnie z treścią art. 366 kpc, wyrok prawomocny ma powagę rzeczy osądzonej tylko co do tego, co w związku z podstawą sporu stanowiło przedmiot rozstrzygnięcia, a ponadto tylko między tymi samymi stronami. Postępowanie cywilne w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych charakteryzuje się jednakże istotną specyfiką, która dotyczy również zagadnienia powagi rzeczy osądzonej. Postępowanie to wszczyna odwołanie od decyzji organu rentowego. Co do zasady wydanie decyzji przez organ rentowy powoduje zatem możliwość wszczęcia postępowania cywilnego, chociażby decyzja dotyczyła ponownie tego samego świadczenia, które było już przedmiotem sporu w poprzednim postępowaniu. Wynika to stąd, że przedmiotem postępowania w sprawie z zakresu ubezpieczeń społecznych jest kontrola określonej decyzji. Wydanie kolejnej decyzji otwiera drogę do odwołania, a więc do wszczęcia nowego postępowania cywilnego. Pogląd przyjmujący, że wydanie nowej decyzji uprawnia ubezpieczonego do złożenia odwołania i zobowiązuje sąd do sprawdzenia jej prawidłowości, jest utrwalony w orzecznictwie Sądu Najwyższego (por. np. postanowienie Sądu Najwyższego z 19 stycznia 1984 r., III URN 131/83, OSNCP 1984 nr 10, poz. 177, a także wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 stycznia 2012 r., I UK 226/11). W sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych powaga rzeczy osądzonej ma więc walor szczególny, który ogranicza jej praktyczne znaczenie (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia
15 lipca 2011 r., I UK 425/10, niepublikowane). Choć rozstrzygnięcia sądowe w tych sprawach ustalają treść łączącego strony stosunku prawnego w chwili wyrokowania, to nowe zdarzenia zachodzące po uprawomocnieniu się orzeczenia mogą spowodować przekształcenie treści praw i obowiązków stron stosunku ubezpieczenia społecznego, gdyż nie jest wykluczone późniejsze spełnienie się lub upadek przesłanek materialnoprawnych prawa do świadczeń z ubezpieczenia społecznego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia
8 lipca 2005 r., I UK 11/05, OSNP 2006 nr 5-6, poz. 98).

W świetle dotychczasowego orzecznictwa w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych wyrok nie ma powagi rzeczy osądzonej, jeżeli dotyczy odmowy przyznania świadczenia z ubezpieczenia społecznego, a po jego uprawomocnieniu się organ rentowy wydał nową decyzję, opartą na nowych dowodach, mających wpływ na ujawnienie rzeczywistego stanu faktycznego i jego prawidłową ocenę, gdyż wydanie nowej decyzji uprawnia ubezpieczonego do złożenia od niej odwołania i zobowiązuje sąd do sprawdzenia jej prawidłowości (por. uchwałę z dnia 3 października 1996 r., II UZP 18/96, OSNAPiUS 1997 nr 7, poz. 117, a poprzednio uchwałę z dnia 20 września 1978 r., II UZP 7/78, OSNCP 1979 nr 3, poz. 48 oraz wyrok z dnia 8 października 1986 r., II URN 182/86, OSNCP 1987 nr 12, poz. 212). Wydanie przez organ rentowy nowej decyzji, także co do świadczenia będącego przedmiotem wcześniejszej decyzji i postępowania wcześniej zakończonego prawomocnym wyrokiem sądu wszczętego w wyniku wniesienia od niej odwołania – co do zasady – uprawnia ubiegającego się o świadczenie do wniesienia kolejnego odwołania do sądu, a wszczęta w ten sposób sprawa cywilna nie jest sprawą o to samo świadczenie w rozumieniu art. 199 § 1 pkt 2 kpc (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 19 lutego 2007 r., I UK 266/06, OSNP 2008 nr 5-6, poz. 79 oraz z dnia 21 maja 2008 r., I UK 370/07).

Nie oznacza to jednak, że w sprawach tych powaga rzeczy osądzonej nigdy nie występuje. Wszczynające postępowanie sądowe w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych odwołanie od decyzji organu rentowego pełni rolę pozwu, stąd też w sytuacji, gdy o to samo roszczenie między tymi samymi stronami sprawa została już prawomocnie osądzona, sąd powinien odrzucić odwołanie na podstawie art. 199 § 1 pkt 2 kpc. O tożsamości przedmiotu sporu świadczy wszakże nie tylko tożsamość żądania zawarta w poszczególnych wnioskach skierowanych do organu rentowego, ale także stan faktyczny i prawny, jaki istniał w chwili zamknięcia rozprawy w poprzednim postępowaniu (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 19 czerwca 1998 r., II UKN 105/98, OSNAPiUS 1999 nr 16, poz. 529). Powaga rzeczy osądzonej dotyczy więc tych orzeczeń sądów ubezpieczeń społecznych, których podstawa faktyczna nie może ulec zmianie lub gdy odwołanie od decyzji organu rentowego zostało oddalone po stwierdzeniu niespełnienia prawnych warunków do świadczenia wymaganych przed wydaniem decyzji będącej przedmiotem postępowania sądowego (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia
13 grudnia 2005 r., II UK 61/05, OSNP 2006 nr 23-24, poz. 371; wyrok z dnia 14 maja 2009 r., II UK 211/08 oraz wyrok z dnia 5 czerwca 2012 r., II UK 289/11, a także wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 26 kwietnia 2006 r., III AUa 3303/04 i postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 12 października 2006 r., III AUa 842/06, OSA 2007 nr 10, poz. 17).

Cecha rzeczy osądzonej (art. 366 kpc) dotyczy więc tych orzeczeń sądów ubezpieczeń społecznych, których podstawa nie może ulec zmianie, gdy odwołanie zostało oddalone po stwierdzeniu niewypełnienia warunków prawa do świadczenia wymaganych przed datą wydania wyroku, takich jak np. okres zatrudnienia, czy data powstania niezdolności do pracy. Wzruszenie ustaleń dokonanych takimi prawomocnymi rozstrzygnięciami sądowymi może nastąpić wyłącznie po rozpoznaniu skargi o wznowienie postępowania sądowego (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 25 września 1998 r., II UKN 373/98 OSNAPiUS 1999 nr 21, poz. 702, z dnia 28 maja 2002 r., II UKN 250/01, (...)wkładka 2002 nr 16, poz. 3 oraz z dnia 18 lutego 2003 r., II UK 139/02, OSNP 2004 nr 7, poz. 128).

W przedmiotowej sprawie, w ocenie Sądu Okręgowego nie zachodziły podstawy do odrzucenia odwołania ubezpieczonego na podstawie art. 199 § 1 pkt 2 kpc, bowiem odwołanie od decyzji organu rentowego z dnia 5 kwietnia 2018 roku zostało oddalone wyłącznie z powodu niespełnienia przez wnioskodawcę przesłanki, jaką jest złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa. Wnioskodawca w postępowaniu w sprawie VIII U 1088/18 oświadczył przed zamknięciem rozprawy, że nadal nie złożył tegoż wniosku i Sąd Okręgowy nie badając innych przesłanek nabycia prawa do świadczenia – oddalił odwołanie. Składając kolejny wniosek o przyznanie emerytury w dniu 25 października 2018 roku wnioskodawca wniósł o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa, a zatem organ rentowy wydał zaskarżoną decyzję już w innym stanie faktycznym.

Przechodząc natomiast do meritum sprawy podnieść należy, że w świetle zebranego w sprawie materiału dowodowego odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z treścią art.184 ust.1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz.U. z 2018 r., poz.1270) ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 roku przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art.32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1)  okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2)  okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Stosownie do treści art.184 ust.2 ww. ustawy, w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2013 roku, emerytura, o której mowa w ust.1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Prawo do emerytury na podstawie art.184 ww. ustawy przysługuje ubezpieczonemu, który na dzień wejścia w życie ustawy (1 stycznia 1999 roku) spełnił określone w niej wymogi stażowe, a po tej dacie osiągnął wymagany wiek, niezależnie od tego czy w chwili osiągnięcia tego wieku wykonywał pracę w szczególnych warunkach, czy wykonywał inną pracę i czy pozostawał w zatrudnieniu.

Z treści przepisu art.32 ww. ustawy wynika, że możliwe jest wcześniejsze przejście na emeryturę przez pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Zgodnie art.32 ust.4 ww. ustawy wiek emerytalny, o którym mowa w ust.1 rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki na podstawie którym osobom wymienionym w ust.2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych. Za dotychczasowe przepisy (w rozumieniu art.32 ust.4 ww. ustawy) należy uważać przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. nr 8, poz.43), ale wyłącznie w zakresie regulowanym przez ww. ustawę o emeryturach i rentach, a więc co do wieku emerytalnego, rodzaju prac lub stanowisk oraz warunków, na jakich osobom wykonującym prace określone w ust.2 i ust.3 art. 32 tej ustawy przysługuje prawo do emerytury (uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 13 lutego 2002 roku, III ZP 30/01, OSNAP 2002/10/243 oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 września 2009 roku, II UK 31/09, Lex nr 559949).

Zgodnie z treścią § 3 i 4 ww. rozporządzenia za okres zatrudnienia wymagany do uzyskania emerytury uważa się okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczanymi do okresów zatrudnienia. Pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1)  osiągnął wiek emerytalny wynoszący 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,

2)  ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Powołany wykaz wskazuje wszystkie te prace w szczególnych warunkach, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego.

W wykazie tym do pracy w szczególnych warunkach zostały zaliczone są m.in. prace w akumulatorowniach: opróżnianie, oczyszczanie i wymiana stężonego kwasu siarkowego i płyt ołowianych (Dział XIV poz. 13) oraz prace wykonywane w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów mechanicznych lub szynowych (Dział XIV poz. 16).

Prawo do emerytury przewidziane w art.184 w związku z art.32 ustawy emerytalnej ma charakter wyjątkowy, jest odstępstwem od ogólnej reguły dotyczącej warunków przechodzenia na emeryturę, a zatem właściwe przepisy muszą być wykładane w sposób ścisły. Niedopuszczalna jest wykładnia rozszerzająca, prowadząca w konsekwencji do wypaczenia idei, że emerytura w wieku wcześniejszym jest wynikiem pracy w obciążających dla zdrowia warunkach. Wykonywanie pracy w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy oznacza, że pracownik nie ma powierzonych innych obowiązków jak tylko te, które dotyczą pracy w szczególnych warunkach. Istotnym warunkiem przyznania świadczenia z tytułu pracy wykonywanej w szczególnych warunkach jest stwierdzenie w ramach pełnego wymiaru czasu pracy oddziaływania szkodliwych warunków na organizm pracownika. R. legis instytucji przewidzianej w art.32 ww. ustawy o emeryturach i rentach z FUS opiera się na założeniu, że praca wykonywana w szczególnych warunkach przyczynia się do szybszego obniżenia wydolności organizmu, stąd też osoba wykonująca taką pracę ma prawo do emerytury wcześniej niż inni ubezpieczeni.

Stosownie zaś do treści § 2 ust.1 ww. rozporządzenia okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach w nim określonych są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Środkiem dowodowym stwierdzającym okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest - w myśl § 2 ust.2 - świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach wystawione według określonego wzoru lub świadectwo pracy, w którym zakład pracy stwierdza charakter i stanowisko pracy w poszczególnych okresach oraz inne okoliczności, od których jest uzależnione przyznanie emerytury z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach. Regulacja § 2, statuująca ograniczenia dowodowe i obowiązująca w postępowaniu przed organem rentowym, nie ma zastosowania w postępowaniu odwoławczym przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych. W konsekwencji okoliczność i okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach sąd uprawniony jest ustalać także innymi środkami dowodowymi niż dowód z zaświadczenia zakładu pracy, w tym nawet zeznaniami świadków (uchwała Sądu Najwyższego z 27 maja 1985 roku, III UZP 5/85, Lex 14635, uchwała Sądu Najwyższego z 10 marca 1984 roku III UZP 6/84, Lex 14625; wyrok Sądu Najwyższego z 30 marca 2000 r. II UKN 446/99, Lex 48778). Zaliczenie nieudokumentowanych okresów składkowych do uprawnień oraz wzrostu świadczeń emerytalno-rentowych wymaga dowodów niebudzących wątpliwości, spójnych i precyzyjnych (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 stycznia 1998 roku, II UKN 440/97, Lex 34199). W sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych wyłączone jest, stosownie do treści art.473 § 1 k.p.c., zastosowanie przepisów ograniczających dopuszczalność dowodów ze świadków i przesłuchania stron (art.246 i 247 k.p.c.). W sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych dopuszczalne jest wykazywanie wszelkimi dowodami okoliczności od których zależą uprawnienia do świadczeń, z ubezpieczenia społecznego, także gdy z dokumentów wynika co innego. W orzecznictwie (wyroki Sądów Apelacyjnych: w S. z dnia 20 września 2012 roku, III AUa 374/12 Lex 1223476, w Ł. z dnia 3 kwietnia 2013 roku, III AUa 1267/12 - Lex 1312036, w B. z dnia 17 kwietnia 2013 roku, III AUa 10430/12 - Lex 1314677) przyjmuje się, że „dowód tylko z zeznań świadków, z uwagi na szczególny i wyjątkowy charakter prawa do emerytury w obniżonym wieku, nie może przesądzać o wykonywaniu pracy w szczególnych warunkach, zwłaszcza, gdy fakty wynikające z zeznań świadków nie znajdują potwierdzenia w dokumentacji pracowniczej. Inaczej mówiąc moc dowodowa zeznań świadków, jest tak niska, że dowody z zeznań świadków nie spełniają wymogu dowodów pewnych, jednoznacznych i precyzyjnych. Z tej zatem przyczyny na takich dowodach nie można oprzeć orzeczenia pozytywnego dla strony.” W tej kategorii spraw podkreśla się, że same zeznania świadków czy ubezpieczonego, gdy nie znajdują potwierdzenia w dokumentach pracowniczych, nie stanowią miarodajnego dowodu pracy w szczególnych warunkach.

Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do ww. rozporządzenia (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 listopada 2001 roku, sygn. II UKN 598/00, Lex nr 79840, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 marca 2009 roku sygn. I PK 194/08, Lex nr 653420). Nie jest natomiast dopuszczalne uwzględnianie przy ustalaniu okresów pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze pracy wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, wymaganych do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym, innych równocześnie wykonywanych prac w ramach dobowej miary czasu pracy, które nie oddziaływały szkodliwie na organizm pracownika, przez co tak zatrudniony nie spełniał koniecznego warunku dla uzyskania wcześniejszych uprawnień emerytalnych, jakim było stałe wykonywanie pracy szkodliwej w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na zajmowanym stanowisku pracy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 czerwca 2008 r. sygn. II UK 306/07 Lex 528599).

Należy również wskazać, że świadectwo pracy w warunkach szczególnych wydane pracownikowi przez pracodawcę z zachowaniem warunków przewidzianych normą §2 ww. rozporządzenia stanowi domniemanie i podstawę do przyjęcia, iż okres pracy w nim podany jest okresem pracy w warunkach szczególnych. Samo jednakże posiadanie świadectwa pracy potwierdzającego wykonywanie zatrudnienia w warunkach szczególnych organu rentowego nie wiąże i nie przesądza automatycznie o przyznaniu świadczenia emerytalnego na podstawie art.32 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach w postępowaniu sądowym traktuje się jako dokument prywatny w rozumieniu art.245 k.p.c., który stanowi dowód tego, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie. Dokument taki może być więc weryfikowany pod kątem prawdziwości wskazanych w nim faktów (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 4 listopada 2008 roku sygn. III AUa 3113/08, Lex nr 552003; wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 30 listopada 2006 roku sygn. III AUa 466/06, opubl: Orzecznictwo Sądu Apelacyjnego w Katowicach rok 2007, Nr 3, poz. 8; wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 24 września 2008 roku sygn. III AUa 795/08, opubl: Orzecznictwo Sądów Apelacji B. rok 2008, Nr 4, str. 60).

Postępowanie w niniejszej sprawie sprowadziło się do rozstrzygnięcia, czy okres pracy wnioskodawcy w Miejskim Przedsiębiorstwie (...) w Ł. od
3 września 1973 r. do 31 marca 1983 r. był okresem pracy w warunkach szczególnych. Zaliczenie bowiem wskazanego okresu skutkowałoby spełnieniem przez wnioskodawcę przesłanki, co do legitymowania się wymaganym 15 – letnim stażem pracy w warunkach szczególnych.

Wskazać należy, że dla oceny, czy ubezpieczony pracował w szczególnych warunkach ma znaczenie rodzaj powierzanej mu pracy. Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Takie stanowisko wielokrotnie zajmował także Sąd Najwyższy (wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 22 stycznia 2008 roku, sygn. akt I UK 210/07, OSNP 2009 nr 5-6, poz. 75; z dnia 6 grudnia 2007 roku, sygn. akt III UK 66/07, LEX nr 483283; z dnia 4 października 2007 roku, sygn. akt I UK 111/07; z dnia 19 września 2007 roku, sygn. akt III UK 38/07, OSNP 2008 nr 21-22, poz. 329; z dnia 14 września 2007 roku, sygn. akt III UK 27/07, OSNP 2008 nr 21-22, poz. 325).

Zebrany w niniejszej sprawie materiał dowodowy wykazał, że zarówno w pierwszym okresie swojego zatrudnienia w Miejskim Przedsiębiorstwie (...) w Ł. przypadającym od 3 września 1973 r. do 15 sierpnia 1976 r. (tj. nauki w przyzakładowej szkole zawodowej), jak i począwszy od dnia 16 sierpnia 1976 r. wnioskodawca nie wykonywał obowiązków pracowniczych w warunkach szczególnych.

W odniesieniu do okresu nauki wnioskodawcy w przyzakładowej szkole zawodowej wskazać bowiem należy, że wnioskodawca jako uczeń łączył praktyki w zakładzie pracy z nauką w szkole, a zatem z całą pewnością nie wykonywał on wówczas obowiązków pracowniczych stale i w pełnym wymiarze czasu pracy i tym samym okres ten nie mógł zostać zaliczony mu do okresu pracy w warunkach szczególnych.

Nie budzi wątpliwości, że okresy zatrudnienia młodocianych na obszarze Państwa Polskiego na warunkach określonych w przepisach obowiązujących przed dniem 1 stycznia 1975 roku uważa się za okresy składkowe (por. art. 6 ust. 2 pkt 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych).

Stałe wykonywanie pracy w warunkach szczególnych jest rozumiane w ugruntowanym już orzecznictwie Sądu Najwyższego jako wypełnianie pełnego wymiaru czasu pracy na zajmowanym stanowisku pracy, gdyż nie jest dopuszczalne uwzględnianie do okresów pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze innych równocześnie wykonywanych prac w ramach dobowej miary czasu pracy, które nie oddziaływały szkodliwie na organizm pracownika /np. wyrok Sądu Najwyższego - Izba Pracy, (...) i Spraw Publicznych z dnia 4 czerwca 2008 roku, II UK 306/07, OSNP 2009 nr 21-22, poz. 290). Wyjątek mogą tu stanowić krótkotrwałe, konieczne szkolenia pracownika, zwłaszcza wstępne (wyrok Sądu Najwyższego - Izba Pracy, (...) i Spraw Publicznych z dnia 22 stycznia 2008 roku, I UK 210/07, OSNP 2009 nr 5-6, poz. 75/.

Podążając za wywodem Sądu Najwyższego w uzasadnieniu wyroku z dnia
20 stycznia 2011 roku w sprawie II UK 169/10 ( LexPolonica nr 3026756), zasadnym jest stwierdzenie, że dla młodocianego ucznia w wieku od 15 do 16 roku życia pobierającego naukę zawodu przewidziana była norma czasu pracy w liczbie 6 godzin dziennie i 36 godzin tygodniowo, a praca wykonywana w takim rozmiarze wykonywana była w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na powierzonym stanowisku, tylko ze względu na postanowienia art. 13 ust. 3 ustawy z dnia 2 lipca 1958 roku o nauce zawodu, obowiązującego do czasu wejścia w życie Kodeksu pracy. Przepis ten - odnoszący się do sytuacji określonych w art. 12 tej ustawy, zgodnie z którym młodociani przyjęci do pracy byli obowiązani do dokształcania się w celu ukończenia pełnej szkoły podstawowej lub do dokształcania się zawodowego lub ogólnokształcącego (ust. 2), natomiast młodociani zatrudnieni w celu nauki zawodu obowiązani byli do dokształcania się w zakresie obranego zawodu (ust. 3) - stanowił, że do czasu pracy młodocianych wlicza się czas dokształcania bez względu na to, czy nauka odbywa się w godzinach pracy, czy poza godzinami pracy, jednakże w wymiarze nie większym niż 18 godzin tygodniowo. Dokształcanie w rozumieniu art. 12 ustawy o nauce zawodu oznaczało zajęcia teoretyczne w warunkach szkolnych. Zgodnie zaś z treścią ust. 2 art. 13 cyt. ustawy młodocianych w wieku powyżej lat 16 obowiązywał normalny czas pracy stosowany w zakładzie pracy.

Jak słusznie wskazał Sąd Najwyższy w w/w orzeczeniu, gdyby więc uznać, że przewidziana w obowiązujących przepisach dla danego stanowiska - ze względu na charakter zatrudnienia lub związane z nim warunki - norma czasu pracy w rozmiarze odbiegającym od powszechnie obowiązującego, stanowiła pełny wymiar czasu pracy, to nie można pominąć koniunktywnego wymagania wykonywania pracy w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy przewidzianym dla stanowiska, na którym takie warunki występowały.

Mając na względzie powyższe Sąd Okręgowy nie zaliczył ubezpieczonemu do stażu pracy w szczególnych warunkach okresu zatrudnienia jako uczeń w w/w przedsiębiorstwie w okresie od 3 września 1973 roku do dnia 15 sierpnia 1976 roku.

W odniesieniu zaś do okresu zatrudnienia wnioskodawcy przypadającego od
16 sierpnia 1976 r. wskazać należy, że jakkolwiek świadczył on prace zaliczane do prac wykonywanych w warunkach szczególnych tj. pracował w akumulatorowniach, a także wykonywał prace w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów mechanicznych lub szynowych, to jednak nie sposób stwierdzić, że obowiązki te wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, a tylko wówczas możliwym byłoby zaliczenie tych do obowiązków to tego rodzaju prac. Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy bezsprzecznie wykazał, że oprócz obsługiwania używanych w samochodach (autobusach) akumulatorów, wnioskodawca dokonywał także napraw samochodów (autobusów) zarówno w kanałach remontowych, jak i poza nimi, przy czym o miejscu w jakim dokonywał naprawy każdorazowo decydował rodzaj usterki (np. naprawa sygnalizacji świetlnej, czy też wymiana wycieraczek odbywała się zawsze poza kanałem). Nie sposób zatem przyjąć, aby wnioskodawca stale i w pełnym wymiarze, podczas zatrudnienia w Miejskim Przedsiębiorstwie (...) w Ł. zajmował się jedynie czynnościami zaliczonymi do prac wykonywanych w warunkach szczególnych.

Reasumując, z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, iż ubezpieczony nie spełnia wszystkich warunków do przyznania prawa do emerytury określonych w art.184 ust.1 ww. ustawy. Wprawdzie ubezpieczony skończył 60 lat, wniósł o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym na dochody budżetu państwa, wykazał staż pracy na dzień 1 stycznia 1999 roku ponad 25 lat, jednak nie wykazał, że do 1 stycznia 1999 roku pracował co najmniej 15 lat w warunkach szczególnych.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie.

S.B.

z/ odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć wnioskodawcy