Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 4 marca 2010 r.
I PK 186/09
Wręczenie pracownikowi pisemnego oświadczenia woli pracodawcy o
rozwiązaniu umowy o pracę nie stanowi zewnętrznej przyczyny wypadku przy
pracy w rozumieniu art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 12 czerwca 1975 r. o świadcze-
niach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (jednolity tekst:
Dz.U. z 1983 r. Nr 30, poz. 144 ze zm.) ani art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 30 paździer-
nika 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i cho-
rób zawodowych (jednolity tekst: Dz.U. z 2009 r. Nr 167, poz. 1322 ze zm.).
Przewodniczący SSN Teresa Flemming-Kulesza, Sędziowie SN: Halina Kiryło
(sprawozdawca), Zbigniew Korzeniowski.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 4 marca
2010 r. sprawy z powództwa Józefa W. przeciwko W. Zakładom Mięsnym „A.” Zakła-
dowi Pracy Chronionej w P. o wynagrodzenie, uznanie zdarzenia za wypadek przy
pracy i inne roszczenia, na skutek skargi kasacyjnej powoda od wyroku Sądu Okrę-
gowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Kaliszu z dnia 12 lutego 2009 r.
[...]
1. o d d a l i ł skargę kasacyjną w części dotyczącej rozstrzygnięcia o wyna-
grodzeniu i uznaniu zdarzenia za wypadek przy pracy;
2. u c h y l i ł zaskarżony wyrok w pozostałej części punktu 1 i przekazał
sprawę w tym zakresie Sądowi Okręgowemu-Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecz-
nych w Kaliszu do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzy-
gnięcie o kosztach postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Powód Józef W. wniósł o zasądzenie na jego rzecz od pozwanych W. Zakła-
dów Mięsnych „A.” Zakładu Pracy Chronionej w P. kwoty 19.000 zł tytułem wynagro-
dzenia za okres od stycznia 2003 r. do kwietnia 2004 r. oraz uznania za wypadek
2
przy pracy zdarzenia z dnia 27 sierpnia 2002 r., polegającego na wręczeniu powo-
dowi pisemnego oświadczenia woli pracodawcy o rozwiązaniu umowy o pracę, w
następstwie czego doznał on rozstroju zdrowia.
Strona pozwana domagała się oddalenia powództwa w całości. Motywując
swoje stanowisko w sprawie zarzuciła, że sporne wynagrodzenie zostało wypłacone
powodowi, a roszczenia w tym zakresie uległy przedawnieniu. Rozwiązanie stosunku
pracy w ustawowym trybie nie może zaś stanowić zewnętrznej przyczyny wypadku
przy pracy zwłaszcza, iż schorzenia, na jakie cierpi Józef W., mają samoistny cha-
rakter.
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Kaliszu wyrokiem z
dnia 13 października 2008 r. oddalił powództwo i odstąpił od obciążenia powoda
kosztami postępowania.
Sąd pierwszej instancji ustalił, że powód Józef W. w okresie od 15 lutego 1993
r. do 24 listopada 1999 r. leczył się w Poradni Uzależnień i Współuzależnień. Orze-
czeniem lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 17 stycznia
2000 r. uznano Józefa W. za częściowo niezdolnego do pracy, zaś orzeczeniem ko-
misji lekarskiej ZUS z 2 lutego 2005 r. - za okresowo całkowicie niezdolnego do
pracy od dnia 18 stycznia 2005 r. Natomiast Powiatowy Zespół Orzekania o Niepeł-
nosprawności w K. orzeczeniem z dnia 20 maja 2002 r. zaliczył powoda do lekkiego
stopnia niepełnosprawności na stałe stwierdzając, iż niepełnosprawność ta datuje się
od dnia 17 stycznia 2000 r., a z dniem 12 lutego 2003 r. „zaliczono go do umiarkowa-
nego stopnia niepełnosprawności”. Od 6 marca 2000 r. powód podjął pracę w pozwa-
nych W. Zakładach Mięsnych „A.” Zakładzie Pracy Chronionej w P. na stanowisku
pakowacza w pełnym wymiarze czasu pracy. Józef W. cierpi na przewlekły nieżyt
oskrzeli, nadciśnienie tętnicze, zaburzenia ukrwienia kończyn dolnych, zmiany zwy-
rodnieniowe kręgosłupa lędźwiowego, zaburzenia krążenia obwodowego oraz zespół
zależności alkoholowej, a nadto przeszedł w przeszłości zapalenie trzustki. W okre-
sie zatrudnienia u pozwanego powód był wielokrotnie kierowany na badania profi-
laktyczne i otrzymywał zaświadczenia o zdolności do pracy w charakterze pakowa-
cza. Jego obowiązkiem było pakowanie konserw ze stołu do kosza. Była to praca
lekka, adekwatna do stanu zdrowia powoda. Czasem kierowano go do pakowania
puszek „schodzących” z taśmy. W związku ze skargami powoda na ten ostatni rodzaj
zajęć, wystawiono mu zaświadczenie lekarskie o przeciwwskazaniu do pracy w mro-
zie, wilgoci i przeciągach. Zaświadczenie to powód okazał swojemu przełożonemu.
3
W dniu 26 sierpnia 2002 r. brygadzista skierował powoda do pakowania konserw z
agregatu pakującego do koszy. Józef W. odmówił wykonania tego polecenia. W dniu
27 sierpnia 2002 r. wręczono mu pisemne oświadczenie woli pracodawcy o rozwią-
zaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia w trybie art. 52 § 1 k. p. z powodu odmowy
wykonania polecenia służbowego. Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Kaliszu prawomoc-
nym wyrokiem z dnia 17 marca 2004 r. [...] przywrócił Józefa W. do pracy u pozwa-
nego na poprzednich warunkach pracy i płacy i zasądził na jego rzecz wynagrodze-
nie za czas pozostawania bez pracy pod warunkiem podjęcia pracy. Józef W. powró-
cił do zakładu i pozostawał w zatrudnieniu do dnia 26 sierpnia 2004 r. Sąd Okręgo-
wy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Kaliszu wyrokiem z dnia 19 września
2005 r. [...] oddalił powództwo Józefa W. przeciwko W. Zakładom Mięsnym „A.” Za-
kładowi Pracy Chronionej w P. o zadośćuczynienie i rentę uzupełniającą z tytułu po-
gorszenia stanu zdrowia w następstwie warunków pracy u pozwanego. Schorzenie
narządu ruchu istniało bowiem u powoda jeszcze przed podjęciem zatrudnienia w
zakładzie, a przyczyną zaliczenia go do kategorii osób częściowo niezdolnych do
pracy był zespół zależności alkoholowej. Nie zachodzi zatem jakikolwiek związek
przyczynowy pomiędzy uznaniem powoda za całkowicie niezdolnego do pracy, a
warunkami zatrudnienia u pozwanego.
Przechodząc do rozważań prawnych Sąd Rejonowy podzielił podniesiony
przez stronę pozwaną zarzut przedawnienia na podstawie art. 291 § 1 k. p. roszczeń
o wypłatę wynagrodzenia za pracę za okres od stycznia 2003 r. do kwietnia 2004 r.
Zdaniem Sądu pierwszej instancji bezzasadne w świetle art. 3 ustawy z dnia
30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i
chorób zawodowych (Dz.U. Nr 199, poz. 1673 ze zm.) są pretensje powoda odno-
śnie do uznania wręczenia Józefowi W. w dniu 27 sierpnia 2002 r. pisemnego
oświadczenia pozwanego o rozwiązaniu umowy o pracę za wypadek przy pracy, a to
z uwagi na brak zewnętrznej przyczyny zdarzenia. Jeśli bowiem ową przyczyną ze-
wnętrzną miałby być stres, to powinien on wynikać z nawarstwienia się w środowisku
pracy szczególnie krzywdzących okoliczności, będących następstwem naruszenia
przez pracodawcę przepisów prawa lub zasad współżycia społecznego. Tymczasem
rozwiązanie stosunku pracy nie jest czynnością o takim właśnie charakterze. Postę-
powanie dowodowe w sprawie toczącej się przed Sądem Rejonowym-Sądem Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Kaliszu [...] nie wykazało, aby zwolnienie powoda z
pracy było przejawem jego szykanowania. Pracownik skorzystał ze swoich upraw-
4
nień i odwołał się do sądu, wygrywając spór, a po powrocie do zakładu „udał się na
zwolnienie lekarskie”, powstrzymując się od świadczenia pracy. W ocenie Sądu
pierwszej instancji wręczenie pisma o rozwiązaniu umowy o pracę nie może być
uznane za źródło ponadprzeciętnego stresu.
W apelacji od powyższego wyroku powód zarzucił Sądowi pierwszej instancji
naruszenie prawa materialnego oraz przepisów postępowania i wniósł o zmianę
orzeczenia przez zasądzenie od pozwanego wynagrodzenia w kwocie 19.000 zł wraz
z ustawowymi odsetkami, zapłacenie składek emerytalno-rentowych za okres od
stycznia 2003 r. do kwietnia 2004 r., uznanie zdarzenia z 27 sierpnia 2002 r. za wy-
padek przy pracy, określenie procentowego uszczerbku na zdrowiu powoda, zasą-
dzenie zadośćuczynienia z tytułu szykany w wysokości 120.000 zł oraz renty w kwo-
cie 2.500 zł miesięcznie z coroczną waloryzacją począwszy od listopada 2004 r.
Skarżący domagał się przeprowadzenia przez Sąd zawnioskowanych w piśmie pro-
cesowym z dnia 13 października 2008 r. dowodów, a zwłaszcza przebadania powo-
da przez biegłych lekarzy medycyny pracy i psychiatrii na okoliczność, czy mógł on
wykonywać prace przy taśmie agregatu pakującego maszyny wbrew przeciwwskaza-
niom lekarskim oraz w jakim stopniu stosowany przez pozwanego mobbing i szyka-
nowanie wpłynęły na stan zdrowia apelującego. W uzasadnieniu środka odwo-
ławczego wskazał, że Sąd Rejonowy celowo nie przyznał powodowi pełnomocnika z
urzędu, mataczył w procesie i badał sprawę wybiórczo. Przedmiotowe zdarzenie z
dnia 27 sierpnia 2002 r. nie oznaczało końca szykan stosowanych przez pozwanego
wobec powoda. Dalszy proces sądowy i sposób traktowania apelującego po powro-
cie do pracy sprawiły, że powód doznał rozstroju zdrowia i przebywał na zwolnieniu
lekarskim przez 180 dni. Na tę okoliczność skarżący przedłożył liczne wnioski dowo-
dowe. Oddalenie zaś powództwa o zapłatę wynagrodzenia z uwagi na przedawnienie
roszczeń należy uznać za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Kaliszu wyrokiem z
dnia 12 lutego 2009 r. oddalił apelację i przyznał od Skarbu Państwa - Sądu Rejono-
wego w Kaliszu na rzecz radcy prawnego Bożeny N. kwotę 120 zł tytułem nieopłaco-
nej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu.
Sąd drugiej instancji podzielił stanowisko Sądu Rejonowego w kwestii prze-
dawnienia na podstawie art. 291 § 1 k.p. roszczeń pozwu o wynagrodzenie za pracę
za okres od stycznia 2003 r. do kwietnia 2004 r. Zdaniem Sądu pozwany uregulował
wszelkie należności przysługujące powodowi ze stosunku pracy, a Józef W. wbrew
5
normie art. 6 k.c. nie wykazał, aby sporne wynagrodzenie nie zostało mu wypłacone.
W sprawie nie zaistniały też żadne wyjątkowe okoliczności przemawiające za nie-
uwzględnieniem z mocy art. 5 k.c. zarzutu przedawnienia.
Wręczenie powodowi pisemnego oświadczenia woli pozwanego w przedmio-
cie rozwiązania stosunku pracy nie spełnia kryteriów kwalifikacyjnych wypadku przy
pracy z uwagi na brak cechy nagłości i zewnętrznej przyczyny zdarzenia. Dochodze-
nie pretensji z tytułu mobbingu wymaga zaś wystąpienia powoda na drogę sądową z
nowym roszczeniem.
W ocenie Sądu Okręgowego zgłoszenie przez Józefa W. żądania zapłaty skła-
dek emerytalno-rentowych, określenia procentowego uszczerbku na zdrowiu, wypła-
cenia zadośćuczynienia za doznane szykany w kwocie 120.000 zł oraz renty w wy-
sokości 2.500 zł miesięcznie wraz z waloryzacją stanowi niedopuszczalne w myśl art.
383 k.p.c. rozszerzenie powództwa w postępowaniu apelacyjnym.
Z tych względów z mocy art. 385 k.p.c. orzeczono jak sentencji. O kosztach
procesu rozstrzygnięto stosownie do art. 102 k.p.c. i § 2 rozporządzenia Ministra
Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców
prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielo-
nej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U. Nr 163, poz. 1349 ze
zm.).
Powyższy wyrok zastał zaskarżony w całości skargą kasacyjną powoda.
Skargę oparto na podstawie naruszenia prawa materialnego w postaci art. 8 k.p.
względnie art. 5 k.c. w związku z art. 300 k.p. oraz art. 300 k.p. w związku z art. 445
§ 1 k.c. i art. 415 k.c., poprzez ich niezastosowanie, a nadto naruszenia przepisów
postępowania mającego istotny wpływ na rozstrzygnięcie sporu, tj.: 1) art. 468 § 1 i 2
k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c., poprzez ich niezastosowanie, 2) art. 25 § 1
k.p.c., poprzez jego niezastosowanie, 3) art. 383 k.p.c., poprzez jego zastosowanie,
4) art. 386 § 4 k.p.c., poprzez jego niezastosowanie, 5) art. 385 k.p.c., poprzez jego
zastosowanie, 6) art. 278 § 1 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c., poprzez jego nie-
zastosowanie, 7) art. 328 § 2 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c., poprzez jego czę-
ściowe zastosowanie i 8) art. 382 k.p.c., poprzez jego niezastosowanie. Skarżący
wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku wraz z poprzedzającym go wyrokiem Sądu
pierwszej instancji i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w Kaliszu do ponow-
nego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania za wszystkie instancje.
Jako przesłankę przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania wskazano jej oczywistą
6
zasadność. W uzasadnieniu skargi kasacyjnej jej autor zakwestionował zastosowa-
nie przez Sąd Okręgowy art. 5 k.c., skoro nieuwzględnienie zarzutu przedawnienia
roszczeń pozwu o zapłatę wynagrodzenia za pracę można było oprzeć na przepisie
art. 8 k.p. Potwierdzony dokumentacją lekarską zły stan zdrowia Józefa W. w okre-
sie, gdy powinien on wystąpić na drogę sądową z przedmiotowymi pretensjami,
przemawia zaś za zastosowaniem tegoż przepisu. Zdaniem skarżącego Sąd błędnie
zakwalifikował drugie żądanie pozwu jako powództwo o ustalenie zdarzenia z dnia
27 sierpnia 2002 r. jako wypadku przy pracy, gdy tymczasem z treści pisma proce-
sowego powoda z dnia 10 października 2008 r. wynika, że jego intencją było docho-
dzenie roszczeń odszkodowawczych z tytułu szykanowania go przez pracodawcę,
poniżania i nieuzasadnionego rozwiązania stosunku pracy, opartych za zasadach
ogólnych z art. 445 § 1 k.c. w związku z art. 415 k.c. Autor skargi kasacyjnej zauwa-
żył nadto, iż Sąd Okręgowy niesłusznie przyjął, że powód nie udowodnił zasadności
swoich pretensji do wspomnianego wynagrodzenia, skoro z racji podzielenia przez
Sąd Rejonowy zarzutu przedawnienia roszczeń nie przeprowadzono żadnych dowo-
dów w tym zakresie. O ile można zgodzić się ze stanowiskiem Sądu drugiej instancji
w kwestii niedopuszczalnego w postępowaniu apelacyjnym rozszerzenia przez Jó-
zefa W. powództwa o składki emerytalno-rentowe, ustalenie uszczerbku na zdrowiu
oraz rentę uzupełniającą, o tyle wątpliwości budzi jego żądanie zapłaty zadośćuczy-
nienia. Uwzględnienie przez Sąd Rejonowy wniosku powoda o zwolnienie od kosz-
tów sądowych dowodzi bowiem, że zgłoszone roszczenia majątkowe przekraczały
kwotę 50.000 zł. Zadaniem Sądu było więc wyjaśnienie wartości przedmiotu sporu,
tym bardziej, że powód jest osobą nieporadną i wielokrotnie występował o ustano-
wienie dlań pełnomocnika z urzędu. Bezzasadnie też odmówiono uznania zdarzenia
z 27 sierpnia 2002 r. za wypadek przy pracy, skoro nie zostało przeprowadzone ja-
kiekolwiek postępowanie dowodowe dla wyjaśnienia, czy wręczenie Józefowi W. pi-
sma o rozwiązaniu stosunku pracy, będące w świetle wyroku przywracającego po-
woda do pracy czynnością bezprawną, nie doprowadziło do pogorszenia się stanu
zdrowia skarżącego. Sąd niesłusznie pominął szereg istotnych wniosków dowodo-
wych powoda, natomiast oparł swoje ustalenia na dokumentacji zawartej w aktach
[...], podczas gdy sprawa ta dotyczyła innych roszczeń, wywodzonych nie z faktu za-
istnienia wypadku przy pracy lecz warunków zatrudnienia Józefa W. u pozwanego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
7
Stosownie do art. 398¹³ § 1 k.p.c. Sąd Najwyższy rozpoznaje skargę kasacyj-
ną w granicach zaskarżenia oraz w granicach podstaw, a z urzędu bierze pod roz-
wagę tylko nieważność postępowania. W świetle art. 398³ § 1 k.p.c. skarga kasacyj-
na może być oparta na zarzutach naruszenia prawa materialnego przez błędną jego
wykładnię i niewłaściwe zastosowanie (pkt 1) oraz na zarzutach naruszenia przepi-
sów postępowania, jeżeli uchybienia te mogły mieć wpływ na wynik sprawy (pkt 2).
Zgodnie z utrwalonym w judykaturze poglądem, pod pojęciem podstawy skargi kasa-
cyjnej rozumie się zaś konkretne przepisy prawa, które zostały w niej wskazane z
jednoczesnym stwierdzeniem, że wydanie wyroku nastąpiło z ich obrazą. W razie
oparcia skargi kasacyjnej na podstawie art. 398³ § 1 pkt 2 k.p.c. konieczne jest przy
tym, aby - poza naruszeniem przepisów procesowych - skarżący wykazał, iż konse-
kwencje wadliwości postępowania były tego rodzaju, że kształtowały lub współ-
kształtowały wynik sprawy.
W ramach pierwszej ze wskazanych podstaw skargi kasacyjnej jej autor
zarzucił Sądowi Okręgowemu naruszenie art. 8 k.p. lub art. 5 k.c. w związku z art.
300 k.p. oraz art. 300 k.p. w związku z art. 445 § 1 k.c. i art. 415 k.c., poprzez ich
niezastosowanie, zaś w ramach drugiej podstawy - naruszenie art. 468 § 1 i 2 w
związku z art. 391 § 1 k.p.c., art. 25 § 1 k.p.c., art. 383 k.p.c., art. 386 § 4 k.p.c., art.
365 k.p.c., art. 278 § 1 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c., art. 328 § 2 k.p.c. w
związku z art. 391 § 1 k.p.c. i art. 382 k.p.c., poprzez ich niewłaściwe zastosowanie
lub niezastosowanie.
Pozostaje zatem rozważyć zasadność poszczególnych zarzutów w kontekście
zapadłych w sprawie rozstrzygnięć o konkretnych roszczeniach pozwu. Odnośnie do
żądania zasądzenia od pozwanych W. Zakładów Mięsnych „A.” Spółki z o.o. Zakładu
Pracy Chronionej w P. na rzecz powoda Józefa W. wynagrodzenia za okres pozo-
stawania bez zatrudnienia po rozwiązaniu łączącego strony stosunku pracy od
stycznia 2003 r. do kwietnia 2004 r. warto zauważyć, że w trakcie całego procesu
toczącego się przed Sądami pierwszej i drugiej instancji powód nie wskazał podsta-
wy prawnej swoich pretensji. Nie uczynił tego również jego pełnomocnik, zarówno w
postępowaniu apelacyjnym, jak i kasacyjnym. Z uzasadnienia skargi kasacyjnej, a
zwłaszcza z tego fragmentu, w którym skarżący kwestionuje potrzebę stosowania do
tej części roszczeń pozwu przepisów Kodeksu cywilnego (art. 5) wynika, że żądania
w tym zakresie wywodzone są z unormowań prawa pracy. Słusznie zatem Sądy
8
orzekające w sprawie dokonały oceny pretensji powoda w świetle art. 291 § 1 k.p.,
który statuuje trzyletni termin przedawnienia roszczeń ze stosunku pracy, biegnący
od dnia ich wymagalności, czyli od daty, gdy uprawniony mógł żądać spełnienia
świadczenia (wyroki Sądu Najwyższego z dnia 25 marca 1981 r., I PRN 6/81, niepu-
blikowany, oraz z dnia 17 lutego 1982 r., III PZP 3/81, OSNP 1983 nr 1, poz. 8).
Możliwość żądania zaspokojenia roszczenia oznacza potencjalny stan o charakterze
obiektywnym, którego początek następuje w chwili, w której wierzytelność zostaje
uaktywniona. Moment ten przypada w dniu oznaczonym w umowie lub w przepisach
prawa pracy. Wymagalność roszczenia może przy tym nastąpić niezwłocznie po jego
powstaniu lub łączyć się z ustaniem stosunku zatrudnienia. Pretensje odszkodowaw-
cze pracownika z tytułu rozwiązania przez pracodawcę stosunku pracy stają się zaś
wymagalne najpóźniej w dacie orzeczenia przez sąd o ich zasadności (wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 17 lutego 2000 r., I PRN 539/99, OSNAPiUS 2001 nr 14, poz.
463). W przedmiotowym przypadku nie ulega wątpliwości, że roszczenia pozwu w
zakresie spornego wynagrodzenia za okres pozostawania bez pracy, nawet przy
przyjęciu najkorzystniejszej dla powoda chwili ich wymagalności, jaką było przywró-
cenie Józefa W. do pracy w pozwanych W. Zakładach Mięsnych „A.” Spółce z o.o.
Zakładzie Pracy Chronionej w P. wyrokiem Sądu Rejonowego-Sądu Pracy i Ubez-
pieczeń Społecznych w Kaliszu z dnia 17 marca 2004 r. [...] i podjęcie przezeń pracy
w dniu 29 kwietnia 2004 r., uległy przedawnieniu do momentu wytoczenia niniejsze-
go powództwa w czerwcu 2008 r. Zgodnie zaś z art. 292 k.p. roszczenia przedaw-
nionego nie można dochodzić, chyba że ten, przeciwko komu roszczenie przysłu-
guje, zrzeka się przedawnienia. W myśl utrwalonego w judykaturze poglądu upływ
terminu przedawnienia roszczeń ze stosunku pracy uwzględniany jest jedynie na
zarzut dłużnika (uchwały Sądu Najwyższego z dnia 6 marca 1998 r., III ZP 50/97,
OSNAPiUS 1998 nr 18, poz. 534 i z dnia 10 maja 2000 r., III ZP 13/00, OSNAPiUS
2000 nr 23, poz. 846). W rozpoznawanej sprawie zarzut tej treści został podniesiony
przez stronę pozwaną. Rację ma skarżący, iż zarzut taki podlega ocenie sądu w
kontekście unormowania art. 8 k.p. i że zbędne jest odesłanie w tym zakresie (po-
przez art. 300 k.p.) do regulacji art. 5 k.c. wobec podobnej redakcji obydwu artykułów
(uchwała Sądu Najwyższego z dnia 10 marca 1993 r., III CZP 8/93, OSNCP 1993 nr
9, poz. 153 i wyrok z dnia 6 marca 1996 r., II PR 3/96, PiZS 1996 nr 6, s. 63).
Mimo powołania niewłaściwego przepisu, Sąd Okręgowy dokonał prawidłowej
analizy wspomnianego zarzutu w świetle społeczno - gospodarczego przeznaczenia
9
prawa i zasad współżycia społecznego. Godzi się zauważyć, iż terminy przedawnie-
nia roszczeń służą zagwarantowaniu pewności obrotu prawnego, stąd uznanie za-
rzutu przedawnienia za naruszający zasady współżycia społecznego mogłoby nastą-
pić w sytuacjach usprawiedliwionych wyjątkowymi okolicznościami (wyroki Sądu
Najwyższego z dnia 11 września 1997 r., II UKN 230/97, OSNAPiUS 1998 nr 13,
poz. 406 i z dnia 4 marca 1998 r., II UKN 536, OSNAPiUS 1999 nr 4, poz. 147). Dłu-
gie opóźnienie w dochodzeniu pretensji (nawet usprawiedliwione) nie powinno pro-
wadzić do nieuwzględnienia zarzutu przedawnienia (wyrok Sądu Najwyższego z dnia
7 stycznia 1981 r., IV PR 411/80, SP 1981 nr 12, s. 14). W rozpoznawanej sprawie
uchybienie przez powoda terminowi przedawnienia z art. 291 § 1 k.p. jest znaczne.
Sąd drugiej instancji słusznie zaś przyjął, że apelujący nie wykazał zaistnienia żad-
nych nadzwyczajnych okoliczności, które uniemożliwiałyby mu wcześniejsze wyto-
czenie powództwa. Usprawiedliwieniem dla przekroczenia ustawowego terminu do-
chodzenia roszczeń nie jest również powoływany w uzasadnieniu skargi kasacyjnej
zły stan zdrowia skarżącego, skoro nie był on przeszkodą w występowaniu powoda -
w czasie biegu tegoż terminu - na drogę sądową z licznymi pretensjami majątkowymi
przeciwko pracodawcy. Sumując powyższe rozważania należy uznać za chybiony
zarzut naruszenia przez Sąd drugiej instancji prawa materialnego w zakresie
przedawnienia omawianych roszczeń o zapłatę wynagrodzenia za pracę.
Trzeba natomiast zgodzić się z zastrzeżeniami autora skargi kasacyjnej pod
adresem tego sformułowania zawartego w uzasadnieniu wyroku Sądu Okręgowego,
w którym mowa jest o niewykazaniu przez powoda - wbrew obowiązkowi wynikają-
cemu z art. 6 k.c. - faktu nieotrzymania spornego wynagrodzenia za pracę. Warto
podkreślić, że stwierdzenie takie nie zostało zamieszczone w pisemnych motywach
wyroku pierwszoinstancyjnego. I słusznie. Skoro bowiem oddalenie powództwa na-
stępuje z uwagi na przedawnienie roszczeń, zbędne jest prowadzenie postępowania
dowodowego na okoliczność zasadności dochodzonych pretensji i czynienie ustaleń
w tym zakresie. Jednakże kwestionowane przez skarżącego stwierdzenie Sądu dru-
giej instancji nie podważa trafności zapadłego w sprawie rozstrzygnięcia o tej części
żądania pozwu, a to z racji prawidłowego uwzględnienia przez Sądy orzekające w
sprawie przedawnienia zgłoszonych roszczeń. W konsekwencji chybione są także
zarzuty skargi kasacyjnej naruszenia przepisów proceduralnych w postaci art. 468 §
1 i 2 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c., polegającego na tym, że Sąd Okręgowy
nie naprawił błędu Sądu Rejonowego i nie wyjaśnił, które okoliczności związane z
10
wypłatą przez pracodawcę przedmiotowego wynagrodzenia są sporne między stro-
nami oraz nie przeprowadził stosownego postępowania w tej materii.
Przechodząc do kolejnego żądania pozwu dotyczącego uznania za wypadek
przy pracy zdarzenia, jakiemu uległ Józef W. w dniu 27 sierpnia 2002 r., kiedy to
wręczono mu pisemne oświadczenie pracodawcy o rozwiązaniu umowy o pracę bez
wypowiedzenia z winy pracownika, godzi się nadmienić, że skarżący nie neguje spo-
sobu wykładni i zastosowania przez Sąd Okręgowy przepisów prawa materialnego
przy rozstrzyganiu o tymże roszczeniu.
Warto przypomnieć, że do zdarzenia doszło jeszcze pod rządami ustawy z
dnia 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób za-
wodowych (jednolity tekst: Dz.U. z 1983 r. Nr 30, poz. 144 ze zm.), którego art. 6 ust.
1 zawierał definicję wypadku przy pracy zbliżoną do tej, jaka zamieszczona jest w
art. 3 ust. 1 obecnie obowiązującej ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpie-
czeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U. Nr
199, poz. 1673 ze zm.). Oba przepisy wśród kryteriów kwalifikacyjnych zdarzenia
jako wypadku przy pracy wymieniają: 1) nagłość, oznaczającą zjawiska nieprzewi-
dywalne biologicznie i nadzwyczajne w danym układzie, 2) przyczynę zewnętrzną
oraz 3) normatywny związek z pracą, rozumiany jako zaistnienie incydentu podczas
lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności bądź poleceń
przełożonych, podczas lub w związku z wykonywaniem przezeń czynności na rzecz
pracodawcy nawet bez polecenia albo w czasie pozostawania pracownika do dyspo-
zycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania
obowiązków wynikających ze stosunku pracy. Do powyższego zestawu przesłanek
uznania zdarzenia za wypadek przy pracy art. 3 ust. 1 aktualnej ustawy wypadkowej
dodał jeszcze jedną w postaci urazu (czyli w myśl art. 2 pkt 13 tegoż aktu - uszko-
dzenia tkanek ciała lub narządów człowieka w następstwie zadziałania czynnika ze-
wnętrznego) lub śmierci pracownika.
W niniejszej sprawie kontrowersyjne okazało się to kryterium kwalifikacyjne
wypadku przy pracy, jakim jest zewnętrzna przyczyna zdarzenia. Bezsporne jest, że
w chwili wręczenia powodowi pisma rozwiązującego łączącą strony umowę o pracę
był on już człowiekiem chorym, dotkniętym częściową niezdolnością do pracy i lek-
kim stopniem niepełnosprawności. W świetle utrwalonego w judykaturze poglądu fakt
występowania u pracownika schorzeń samoistnych nie wyklucza uznania zdarzenia
za wypadek przy pracy, jeśli w środowisku pracy zaistniały czynniki przyspieszające
11
bądź pogłębiające proces chorobowy (wyroki Sądu Najwyższego z dnia 21 czerwca
1977 r., III PRN 17/77, LEX nr 14393; z dnia 19 maja 1980 r., III PZP 5/80, OSNCP
1980 nr 12, poz. 228; z dnia 13 maja 1982 r., II PRN 8/82, OSP 1983 nr 5, poz. 107;
z dnia 25 października 1994 r., II URN 38/94, OSNAPiUS 1995 nr 4, poz. 52; dnia 2
października 1997 r., II UKN 281/97, OSNAPiUS 1998 nr 15, poz. 456; z dnia 20 lis-
topada 1997 r., II UKN 347/97, PiZS 1998 nr 9, s. 38; z dnia 22 listopada 2000 r., II
UKN 63/00, OSNAPiUS 2002 nr 13, poz. 316 i z dnia 15 marca 2004 r., II UK 381/03,
LEX nr 399777).
W definiowaniu ustawowej przesłanki zaliczenia zdarzenia do kategorii wypad-
ków przy pracy, jakim jest jego zewnętrzna przyczyna, zasadniczą rolę odegrała
uchwała składu siedmiu sędziów Sadu Najwyższego z dnia 11 lutego 1963 r., III PO
15/62 (OSNCP 1963 nr 10, poz. 215), w której stwierdzono, że przyczyną sprawczo -
zewnętrzną zdarzenia może być każdy czynnik zewnętrzny (tzn. taki, który nie wyni-
ka z wewnętrznych właściwości człowieka) zdolny wywołać w istniejących warunkach
szkodliwe skutki. W tym znaczeniu przyczyną zewnętrzną może być nie tylko narzę-
dzie pracy, maszyna, siły przyrody, ale także praca i czynności samego poszkodo-
wanego. Taką przyczyną dla człowieka dotkniętego schorzeniem samoistnym jest
również nadmierny wysiłek fizyczny lub psychiczny towarzyszący wykonywaniu
pracy.
Warto zauważyć, że w przypadku przeżyć psychicznych, ujmowanych w kate-
goriach czynników przyspieszających proces chorobowy i w rezultacie tegoż będą-
cych współprzyczyną zdarzenia, w judykaturze akcentuje się pewną typowość zja-
wisk stresogennych związanych z realizacją obowiązków pracowniczych, a w niektó-
rych zawodach wręcz stanowiących ich cechę charakterystyczną. Dlatego też tylko w
razie wyjątkowo dużego nawarstwienia się w środowisku pracowniczym niekorzyst-
nych dla poszkodowanego okoliczności, przekraczających przeciętne normy wrażli-
wości psychicznej człowieka i wywołujących silne, negatywne emocje, można upa-
trywać w tych zjawiskach zewnętrznej przyczyny zdarzenia (wyroki Sądu Najwyższe-
go z dnia 12 grudnia 1979 r., III PRN 53/79; z dnia 19 grudnia 1979 r., III CZP 40/79;
z dnia 13 sierpnia 1982 r., II PR 2/82; z dnia 10 maja 1983 r., II PR 6/83; z dnia 11
września 1984 r., II PR 14/84; z dnia 16 września 1984 r., II PR 15/84; z dnia 5 listo-
pada 1985 r., II PRN 15/85 niepublikowane; z dnia 2 października 1997 r., II UKN
281/97, OSNAPiUS 1998 nr 15, poz. 456; z dnia 16 grudnia 1997 r., II UKN 407/97,
OSNAPiUS 1998 nr 21, poz. 644; z dnia 11 lutego 1999 r., II UKN 472/98,
12
OSNAPiUS 2000 nr 7, poz. 293 i z dnia 14 grudnia 2000 r., I PKN 70/00, OSNAPiUS
2000 nr 11, poz. 262). W tym kontekście nie uważa się za wypadek przy pracy na-
głego pogorszenia stanu zdrowia wskutek zdenerwowania wywołanego przeniesie-
niem pracownika do innej pracy nieodpowiadającej jego oczekiwaniom (wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 22 czerwca 1977 r., III PRN 12/77, OSNCP 1977 nr 12, poz.
246), odwołania go z zajmowanego stanowiska bez podania przyczyny (wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 11 marca 1998 r., II UKN 552/97, OSNAPiUS 1999 nr 5, poz.
182), czy wręczenia mu pisma o rozwiązaniu umowy o pracę (uchwała Sądu Najwyż-
szego z dnia 6 maja 1976 r., III PZP 2/76, OSNCP 1976 nr 11, poz. 239 i wyroki z
dnia 16 listopada 1984 r., I PR 15/84 LEX nr 470960 oraz z dnia 4 października 2000
r., I PKN 70/00, OSNAPiUS 2002 nr 11, poz. 262).
Mimo powołania przez Sąd Rejonowy niewłaściwej podstawy rozstrzygnięcia o
pretensjach pozwu w tym zakresie (art. 3 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o
ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych za-
miast art. 6 ustawy z dnia 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków
przy pracy i chorób zawodowych) i niewskazania przez Sąd Okręgowy żadnego
przepisu prawa materialnego jako podstawy orzeczenia o zasadności apelacji od
wyroku pierwszoinstancyjnego, zaprezentowana przez Sądy interpretacja pojęcia
wypadku przy pracy odpowiada powyższej linii orzecznictwa. Skarżący nie zarzuca
zaś - w ramach podstawy naruszenia prawa materialnego - uchybienia przez Sąd
drugiej instancji jakiemukolwiek przepisowi regulującemu tę problematykę. Zarzuca
natomiast naruszenie przepisów postępowania poprzez niezastosowanie art. 278 § 1
k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c., art. 382 k.p.c. oraz art. 328 § 2 k.p.c. w związku
z art. 391 § 1 k.p.c., polegające na niedopuszczeniu przez Sąd Okręgowy dowodu z
opinii biegłych lekarzy dla ustalenia związku przyczynowego pomiędzy wręczeniem
Józefowi W. pisma o rozwiązaniu umowy o pracę a gwałtownym pogorszeniem stanu
zdrowia powoda oraz na niewskazaniu w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, na
których dowodach Sąd oparł swoje ustalenia w zakresie stanu faktycznego sprawy i
nieodniesieniu się do zarzutów apelacyjnych.
Powyższe zarzuty należy uznać za bezzasadne. Odnośnie do zarzutu naru-
szenia art. 328 § 2 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c. warto zauważyć, że może on
stanowić usprawiedliwioną podstawę kasacyjną wtedy, gdy uzasadnienie wyroku
sądu drugiej instancji nie posiada wszystkich koniecznych elementów lub gdy zawie-
ra kardynalne braki, które uniemożliwiają kontrolę kasacyjną. Chodzi o sytuację, gdy
13
treść uzasadnienia orzeczenia uniemożliwia całkowicie dokonanie oceny toku wy-
wodu, który doprowadził do wydania wyroku (orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 8
października 1997 r., I CKN 312/97; z dnia 19 lutego 2002 r., IV CKN 718/00; z dnia
20 lutego 2003 r., I CKN 656/01 i z dnia 22 maja 2003 r., II CKN 121/02, niepubliko-
wane oraz z dnia 10 listopada 1998 r., III CKN 792/98, OSNC 1999, nr 4, poz. 83; z
dnia 9 marca 2006 r., I CSK 147/05, LEX nr 190753 i z dnia 9 lipca 2008 r., I PK
2/08, LEX nr 497691). Wbrew twierdzeniom skarżącego uzasadnienie wyroku Sądu
Okręgowego posiada wszystkie niezbędne elementy konstrukcyjne, pozwalające na
analizę prawidłowości zapadłego rozstrzygnięcia. Sąd drugiej instancji ustosunkował
się do zarzutów apelacyjnych, także tych, które dotyczyły kompletności materiału
dowodowego zebranego w postępowaniu pierwszoinstancyjnym oraz dokonanej
przez Sąd Rejonowy oceny wiarygodności i mocy poszczególnych dowodów. Trzeba
zaś pamiętać, iż art. 328 § 2 k.p.c. zastosowany odpowiednio do uzasadnienia orze-
czenia sądu drugiej instancji (art. 391 § 1 k.p.c.) oznacza, że uzasadnienie to nie
musi zawierać wszystkich elementów uzasadnienia wyroku sądu pierwszej instancji,
ale takie elementy, które ze względu na treść apelacji i na zakres rozpoznawanej
sprawy wyznaczony przepisami ustawy są potrzebne do rozstrzygnięcia sporu przez
tenże sąd (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 września 2007 r., II CSK 244/07, LEX
nr 487508). W sytuacji, gdy sąd drugiej instancji nie uzupełnia postępowania dowo-
dowego ani, po rozważeniu zarzutów apelacyjnych, nie znajduje podstaw do zakwe-
stionowania oceny dowodów i ustaleń faktycznych orzeczenia pierwszoinstancyjne-
go, może te ustalenia przyjąć za podstawę faktyczną swojego rozstrzygnięcia. Wy-
starczające jest wówczas, by stanowisko to znalazło odzwierciedlenie w uzasadnie-
niu orzeczenia sądu odwoławczego (wyroki Sądu Najwyższego z dnia 20 stycznia
2000 r., I CKN 356/98, LEX nr 50863 i z dnia 17 lipca 2009 r., IV CSK 110/09, LEX nr
518138).
Chybiony jest także zarzut naruszenia przez Sąd Okręgowy art. 278 § 1 k.p.c.
w związku z art. 391 § 1 k.p.c. oraz art. 382 k.p.c. Przepis art. 382 k.p.c. nie stanowi
samodzielnej podstawy działania sądu drugiej instancji, gdyż swoją funkcję meryto-
ryczną (rozpoznawczą) sąd ten spełnia - w zależności od potrzeb oraz wniosków
stron - stosując (przez odesłanie zawarte w art. 391 k.p.c.) właściwe przepisy o po-
stępowaniu przed sądem pierwszej instancji. Nie można zatem - z pominięciem wy-
magań przewidzianych w art. 398³ § 1 pkt 2 k.p.c. - zasadnie zarzucać naruszenia
przez sąd drugiej instancji tego przepisu i przypisywanych temu sądowi kompetencji
14
w postępowaniu odwoławczym. Zarzut naruszenia art. 382 k.p.c. w zasadzie nie
może stanowić samodzielnego uzasadnienia podstawy kasacyjnej z art. 398³ § 1 pkt
2 k.p.c., lecz konieczne jest wskazanie także tych przepisów normujących postępo-
wanie rozpoznawcze, którym sąd drugiej instancji, rozpoznając apelację, uchybił (wy-
roki Sądu Najwyższego z dnia 6 stycznia 1999 r., II CKN 102/98, LEX nr 50665; z
dnia 13 czerwca 2001 r., II CKN 537/00, LEX nr 52600 i z dnia 12 grudnia 2001 r., III
CKN 496/00, LEX nr 53130 oraz z dnia 26 listopada 2004 r., V CK 263/04, LEX nr
520044). Jeżeli podstawa kasacyjna z art. 398³ § 1 pkt 2 k.p.c. ogranicza się do za-
rzutu naruszenia ogólnej normy procesowej art. 382 k.p.c., to może być ona uspra-
wiedliwiona tylko wówczas, kiedy skarżący wykaże, że sąd drugiej instancji bezpod-
stawnie nie uzupełnił postępowania dowodowego lub pominął część zebranego ma-
teriału, jeżeli uchybienia te mogły mieć wpływ na wynik sprawy albo kiedy mimo
przeprowadzenia postępowania dowodowego orzekł wyłącznie na podstawie mate-
riału zgromadzonego przez sąd pierwszej instancji lub oparł swoje rozstrzygnięcie na
własnym materiale, pomijając wyniki postępowania dowodowego przeprowadzonego
przez sąd pierwszej instancji (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 marca
1998 r., II CKN 815/97, Wokanda 1999 nr 1, poz. 6 oraz wyroki z dnia 16 marca 1999
r., II UKN 520/98, OSNP 2000 nr 9, poz. 372; z dnia 8 grudnia 1999 r., II CKN
587/98, LEX nr 479343; z dnia 6 lipca 2000 r., V CKN 256/00, LEX nr 52657; z dnia
13 września 2001 r., I CKN 237/99, LEX nr 52348; z dnia 22 lipca 2004 r., II CK
477/03, LEX nr 269787; z dnia 10 stycznia 2008 r., IV CSK 339/07, LEX nr 492178; z
dnia 24 kwietnia 2008 r., IV CSK 39/08, LEX nr 424361 i z dnia 24 czerwca 2008 r., II
PK 323/07, LEX nr 491386). Przepis art. 382 k.p.c. nie nakłada przy tym na sąd dru-
giej instancji obowiązku przeprowadzenia postępowania dowodowego, lecz sąd ten
jest władny samodzielnie dokonać ustaleń faktycznych bez potrzeby uzupełniania
materiału dowodowego zebranego przed sądem pierwszej instancji, o ile zachodzą
ku temu potrzeby. Uzupełnienie postępowania przed sądem apelacyjnym o dowody,
które mimo wniosku strony sąd pierwszej instancji pominął, jest uzasadnione wów-
czas, gdy dotyczą one okoliczności istotnych z punktu widzenia prawa materialnego
mającego znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy (wyroki Sądu Najwyższego z dnia 26
maja 1999 r., III CKN 254/98, LEX nr 521901; z dnia 2 marca 2000 r., III CKN
257/00, LEX nr 530723 i z dnia 17 lipca 2008 r., II CSK 102/08, LEX nr 447689).
Także art. 278 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c. nie zobowiązuje sądu drugiej
instancji do uzupełniania zebranego w postępowaniu pierwszoinstancyjnym materiału
15
o dowód z opinii biegłego, jeśli nie wymagają tego okoliczności sprawy. O tym, czy
istnieje potrzeba zasięgania opinii biegłego decyduje sąd drugiej instancji, kierując
się koniecznością poczynienia w sprawie uzupełniających ustaleń faktycznych, wy-
magających wiadomości specjalnych (wyroki Sądu Najwyższego z dnia 21 maja
1997 r., II UKN 131/97, OSNAPiUS 1998 nr 3, poz. 100; z dnia 2 marca 2000 r., III
CKN 257/00, LEX nr 530723 i z dnia 11 marca 2008 r., II CSK 545/07, LEX nr
385597).
Wracając na grunt niniejszej sprawy należy zauważyć, że w sytuacji, kiedy
Sądy obydwu instancji dokonując interpretacji pojęcia wypadku przy pracy przyjęły -
przytaczając w tym zakresie poglądy judykatury i doktryny - iż wręczenie pracowni-
kowi pisemnego oświadczenia pracodawcy o rozwiązaniu umowy o pracę jest zwykłą
czynnością w ramach stosunku zatrudnienia i nie jest okolicznością kwalifikowaną
jako uzasadnione źródło szczególnego stresu, przekraczającego wytrzymałość ludz-
kiego organizmu, a przez to nie stanowi zewnętrznej przyczyny zdarzenia w rozu-
mieniu ustawowej definicji tego pojęcia, zaś skarżący nie zakwestionował powyższej
wykładni prawa materialnego, nie można podzielić zarzutu naruszenia przepisów
postępowania przez niezasięgnięcie przez Sądy opinii biegłych lekarzy dla wyjaśnie-
nia wpływu przedmiotowego zdarzenia na pogorszenie stanu zdrowia powoda,
zwłaszcza wobec dysponowania przez Sądy materiałem dowodowym zebranym w
sporach toczących się przed tymi Sądami o przywrócenie powoda do pracy u po-
zwanego oraz o zadośćuczynienie za doznany rozstrój zdrowia, który to materiał po-
zwalał na ustalenie okoliczności rozwiązania łączącej strony umowy o pracę oraz
samoistnego - zdaniem lekarzy - przebiegu procesów chorobowych prowadzących
do całkowitej niezdolności do pracy skarżącego.
Sumując powyższe rozważania wypada stwierdzić, że wobec niepotwierdze-
nia się słuszności dotychczasowych zarzutów stawianych zaskarżonemu wyrokowi,
chybioną jest także teza o naruszenia przez Sąd Okręgowy przepisów art. 385 k.p.c.,
poprzez jego zastosowanie oraz art. 386 § 4 k.p.c., poprzez jego niezastosowanie
przy orzekaniu o apelacji powoda w części dotyczącej wyroku pierwszoinstancyjnego
rozstrzygającego o roszczeniach pozwu do wynagrodzenia za okres od stycznia
2003 r. do kwietnia 2004 r. oraz uznania zdarzenia z 27 sierpnia 2002 r. za wypadek
przy pracy. W konsekwencji tego skarga kasacyjna w tym zakresie, jako pozbawiona
uzasadnionych podstaw, podlega oddaleniu z mocy art. 398¹4
k.p.c.
16
Rację ma natomiast autor skargi kasacyjnej kwestionując prawidłowość roz-
strzygnięcia Sądu Okręgowego o pozostałej części apelacji powoda, chociaż nie ze
wszystkimi zarzutami skarżącego można się zgodzić. Prawdą jest, że w uzasadnie-
niu pozwu oraz w składanych w toku postępowania przed Sądem Rejonowym pi-
smach procesowych Józef W. zarzucał pozwanemu stosowanie mobbingu. W żad-
nym ze swoich pisemnych i ustnych wystąpień nie zgłaszał jednak jakichkolwiek
roszczeń majątkowych z tego tytułu. Opisywany przezeń sposób traktowania powoda
przez pracodawcę stanowił raczej argument za przyjęciem, iż będące końcowym
etapem takiego postępowania pozwanego wręczenie pisma o rozwiązaniu stosunku
pracy stanowiło rzeczywistą przyczynę pogorszenia stanu zdrowia poszkodowanego,
co przemawia za uznaniem zdarzenia za wypadek przy pracy. Powód jednoznacznie
sprecyzował w pozwie swoje pretensje jako żądanie wypłaty wynagrodzenia za okres
od stycznia 2003 r. do kwietnia 2004 r. oraz o ustalenie wypadku przy pracy. Nie
można zaś domniemywać istnienia innych roszczeń, będących przedmiotem sporu
sądowego, jeżeli nie były one w jakikolwiek sposób wyartykułowane przez stronę.
Konkretne żądania majątkowe, poza wspomnianym wynagrodzeniem za pracę, zo-
stały sprecyzowane przez Józefa W. dopiero w apelacji. W konsekwencji tegoż Sąd
Okręgowy słusznie uznał roszczenia powoda o zapłatę przez pozwanego składek
emerytalno-rentowych, określenie uszczerbku na zdrowiu poszkodowanego oraz za-
sądzenie na jego rzecz zadośćuczynienia z tytułu mobbingu w kwocie 120.000 zł i
renty uzupełniającej w wysokości po 2.500 złotych miesięcznie z coroczną rewalory-
zacją za nowe pretensje zgłoszone w toku postępowania drugoinstancyjnego. W tym
kontekście bezzasadny jest zarzut kasacyjny naruszenia przepisów art. 25 § 1 k.p.c.
oraz art. 383 k.p.c.
Przede wszystkim powołany przez skarżącego art. 25 § 1 k.p.c., regulujący
kwestię sprawdzania przez sąd wartości przedmiotu sporu, dotyczy postępowania
pierwszoinstancyjnego i to jego wstępnej fazy, gdyż zgodnie z § 2 tego artykułu po
doręczeniu pozwu sprawdzenie to może nastąpić tylko na zarzut pozwanego zgło-
szony przed wdaniem się w spór, a tak określona wartość przedmiotu sporu - w myśl
art. 26 k.p.c. - pozostaje niezmieniona, chyba że w dalszym toku postępowania na-
stąpi zmiana powództwa (postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 4 lipca 1988 r., IV
CZ 90/88, LEX nr 8898 i z dnia 8 grudnia 2000 r., I CZ 115/00, LEX nr 51342). Tym-
czasem naruszenia przepisów proceduralnych przez sąd pierwszej instancji, nawet
gdyby skutkowały nieważnością postępowania, nie mogą stanowić podstawy skargi
17
kasacyjnej (wyroki Sądu Najwyższego a dnia 21 listopada 1997 r., CKN 825/97,
OSNC 1999 nr 5, poz. 81; z dnia 10 lutego 1998 r., II CKN 600/07, OSP 1999 nr 3,
poz. 58,; z dnia 23 lutego 2005 r., III CK 323/04, LEX nr 150574 i z dnia 26 marca
2008 r., II PK 235/07, LEX nr 461663 oraz postanowienie z dnia 16 listopada 2006 r.,
II CSK 177/06, LEX nr 445245). Skoro zaś w niniejszej sprawie Sąd Rejonowy orzekł
tylko o roszczeniach pozwu dotyczących wynagrodzenia za pracę i uznania zdarze-
nia z dnia 27 sierpnia 2002 r. za wypadek przy pracy, Sąd Okręgowy w myśl art. 383
k.p.c. nie był władny rozstrzygać o pretensjach powoda zgłoszonych dopiero w ape-
lacji i nieobjętych wyrokiem pierwszoinstancyjnym. Wprawdzie sąd drugiej instancji
jest sądem merytorycznym, ale to merytoryczne rozpoznanie nie może przekraczać -
co do zasady - zakresu rozpoznania sprawy przez sąd pierwszej instancji (postano-
wienie Sądu Najwyższego z dnia 30 sierpnia 2000 r., V CKN 1046/00, LEX nr
530653). Konsekwencją niedopuszczalności apelacji w tej części powinno być jednak
jej odrzucenie, a nie oddalenie. Orzeczenie o oddaleniu środka odwoławczego jest
bowiem wyrazem merytorycznej oceny żądania strony. Takie rozstrzygnięcie może w
przyszłości, w razie ponownego wystąpienia powoda z tej treści żądaniami, stwarzać
wątpliwości odnośnie do dopuszczalności powództwa ze względu na powagę rzeczy
osądzonej, o jakiej mowa w art. 366 k.p.c. W zakresie tej części zaskarżonego wyro-
ku słuszny jest zarzut kasacyjny naruszenia przez Sąd Okręgowy art. 385 k.p.c. w
związku z art. 383 k.p.c., aczkolwiek z innych przyczyn niż wskazywane przez skar-
żącego. W tym też zakresie Sąd Najwyższy z mocy art. 398¹5
§ 1 k.p.c. oraz art. 108
§ 2 k.p.c. w związku z art. 398²¹ k.p.c. orzekł jak w punkcie 2 wyroku.
========================================