Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 24 października 2016 roku

Sąd Okręgowy w Kielcach II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący: SSO Teresa Kołbuc

Sędziowie : SO Sławomir Buras

SO Bartosz Pniewski (spr.)

Protokolant: starszy protokolant Beata Wodecka

po rozpoznaniu w dniu 10 października 2016 roku w Kielcach

na rozprawie

sprawy z wniosku T. B. (1), T. B. (2), Ł. B., M. C.

z udziałem (...) Spółki Akcyjnej w L.

o ustanowienie służebności przesyłu

na skutek apelacji uczestnika od postanowienia Sądu Rejonowego w Staszowie z dnia 21 kwietnia 2016 r., sygn. akt I Ns 725/15

postanawia: oddalić apelację, zasądzić od (...) Spółki Akcyjnej w L. na rzecz T. B. (1) kwotę 144, 00 (sto czterdzieści cztery) złote oraz na rzecz M. C. i Ł. B. kwoty po 48,00 (czterdzieści osiem) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt II Ca 885/16

UZASADNIENIE

Postanowieniem wydanym w dniu 21 kwietnia 2016 roku Sąd Rejonowy w Staszowie ustanowił na czas nieokreślony na rzecz uczestnika (...) S.A. w L., na nieruchomości składającej się: z działki ewidencyjnej o numerze (...) obręb R., dla której prowadzona jest księga wieczysta (...) oraz z działki ewidencyjnej o numerze (...) obręb R., dla której prowadzona jest księga wieczysta (...) stanowiących współwłasność T. B. (1), M. C., Ł. B. i T. B. (2) prawo służebności przesyłu energii elektrycznej napowietrznej linii elektroenergetycznej 15 kV, która to służebność polegać będzie na prawie przesyłu energii elektrycznej, prawie wstępu/wejścia, wjazdu odpowiednim sprzętem na nieruchomość w celu konserwacji urządzeń przesyłowych oraz w celu usunięcia awarii tych urządzeń i ich remontów jak również modernizacji i ustalił pas służebności przesyłu o powierzchni 0,0120 ha obciążający działkę służebną oznaczoną numerem (...)położoną w R. i o powierzchni 0,0103 ha obciążający działkę służebną oznaczoną numerem(...) położoną w R. – według zobrazowania na mapie do celów prawnych sporządzonej przez biegłego W. K. przyjętej do zasobu geodezyjnego i kartograficznego (...) Ośrodka (...) Starostwa Powiatowego w S. za identyfikatorem (...) w dniu 4 lutego 2015 roku, stanowiącej integralną część niniejszego postępowania, za wynagrodzeniem płatnym jednorazowo wnioskodawcom T. B. (1) kwocie 495 zł oraz M. C., Ł. B. i T. B. (2) w kwotach po 165 zł (pkt I.); nakazał ściągnąć od uczestnika (...) S.A. w L. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Staszowie kwotę 3720,83 zł złotych tytułem poniesionych przez Skarb Państwa wydatków (pkt II.); nakazał ściągnąć od wnioskodawcy T. B. (1) na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Staszowie kwotę 225,75 zł złotych tytułem poniesionych przez Skarb Państwa wydatków (pkt III.); nakazał ściągnąć od wnioskodawców M. C., Ł. B. i T. B. (2) na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Staszowie kwoty po 75,25 zł tytułem poniesionych przez Skarb Państwa wydatków (pkt IV.); zasądził od uczestnika (...) S.A. w L. na rzecz wnioskodawcy T. B. (1) kwotę 163,50 zł w tym kwotę 90,00 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego (pkt V.); zasądził od uczestnika (...) S.A. w L. na rzecz wnioskodawców M. C., Ł. B. i T. B. (2) kwoty po 54,50 zł, w tym kwoty po 30,00 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego (pkt VI.)

Powyższe rozstrzygnięcie Sąd Rejonowy oparł na następujących ustaleniach faktycznych.

Obecni wnioskodawcy T. B. (1) (1/2), M. C. (1/6), T. B. (2) (1/6) i Ł. B. (1/6) są współwłaścicielami nieruchomości składającej się z działki ewidencyjnej o nr (...) obręb R., dla której prowadzona jest księga wieczysta nr (...) oraz działki ewidencyjnej o nr (...), dla której prowadzona jest księga wieczysta o nr (...). Wnioskodawcy zwrócili się do uczestnika postępowania z roszczeniem o zawarcie umowy ustanowienia służebności przesyłu, jednakże uczestnik nie przystąpił do zawarcia umowy. Działki o nr (...) przylegają do siebie i łącznie mają szerokość około 45 metrów. Ciągną się w kierunku południowym na przestrzeni ok 210 metrów. Teren jest ogrodzony. W północnej części działki o nr (...) usytuowany jest dom mieszkalny oraz duży budynek gospodarczy. Za budynkiem gospodarczym około połowy działki w odległości ok 41 metrów od budynku w poprzek działki przebiega linia elektroenergetyczna 15 kv. W trasie linii na działce (...) w naturalnym zagłębieniu terenu znajduje się staw. Słup linii nr 10 usytuowany jest prawie w granicy działek w odległości około 7 metrów od stawu. Linia nad gruntem stałym przebiega na długości około 23 metrów, a nad stawem około 22 metrów. Przez działkę przebiega linia 15 kv będąca odgałęzieniem do R. od linii S. – P.. Jest to linia wykonana w trójkątnym układzie przewodów 3x 35 (...), z izolatorami LWP 20, na słupach strunobetonowych typu (...). Na działce stoi słup oznaczony nr(...), jest to słup przelotowy pojedynczy z żerdzi BSW 14, słup ten zapewnia zawieszenie przewodów nad ziemią na wysokości ok. 11,5 m. Przewody na słupie zawieszone są z obostrzeniem I-go stopnia. Przejście pod linią ludzi i przejazd pojazdów o wysokości dopuszczalnych na drogach publicznych nie stanowi zagrożenia ani dla ludzi ani dla pojazdów. Szerokość pasa służebności przesyłu dla linii kv na działkach (...) w R. na Se = 8,2 metra dla linii nad gruntem i Se = 2,0 metra dla linii dla przebiegu ponad stawem zgodnie ze wskazanymi normami. Przebieg linii i służebności przesyłu obrazuje mapa do celów prawnych sporządzona przez biegłego z zakresu geodezji W. K.. Pas służebności przesyłu wynosi dla działki o nr (...) ha, a dla działki (...)0,0103 ha. Działki o nr (...) usytuowane są we wschodniej części miejscowości R. po południowej stronie drogi krajowej. Zgodnie z Miejscowym Planem Zagospodarowania Przestrzennego wsi R., R. K. i R. działki ewidencyjne nr (...) w odległości ok 80 metrów od drogi krajowej przeznaczone pod budownictwo mieszkaniowe jednorodzinne. W dalszej części stanowią grunty rolne. Są to tereny zalewowe. Staw znajdujący się na nieruchomości stanowił niegdyś część zmieniającego się koryta W.. Linia nie stwarza fizycznych ograniczeń jego wykorzystania. Stanowi istotny dyskomfort korzystania z walorów rekreacyjnych działki. Powoduje ograniczenie wykorzystania w postaci braku możliwości zastosowania nasadzeń średniej i znacznej wysokości, brak jest możliwości korzystania nieruchomości do zabudowy rekreacyjnej oraz powoduje pogorszenie walorów krajobrazowych. Wnioskodawcy nie wykazali żadnych innych potrzeb wykorzystania tych działek i zrezygnowali z dowodu z przesłuchania ich w charakterze stron.

Za bezsporne Sąd Rejonowy uznał okoliczności związane ze zmianami organizacyjnymi uczestnika. Sąd Rejonowy przyjął, że w 1976 roku do Zakładu Energetycznego R. (1)zostały włączone tereny aktualnych Rejonów Energetycznych S., J. L. i T.. W roku 1989 ZE R. (1)stał się samodzielnym przedsiębiorstwem państwowym. W 1993 roku nastąpiło przekształcenie Zakładu Energetycznego R. (1)w jednoosobową Spółkę Skarbu Państwa o nazwie (...) Spółka Akcyjna ( (...) S.A.). W grudniu 2006 roku powstał (...) Sp. z o.o. W dniu 30 czerwca 2007 roku aportem do tej spółki (...) S.A. w R. (1) wniósł jednostkę organizacyjną sporządzając samodzielnie bilans obejmujący całość infrastruktury energetycznej – urządzeń służących dostarczaniu energii. (...) sp. z o. o. w R. (1) zmieniła brzmienie firmy na (...) sp. z o.o. w R. (1). Następnie z dniem 31 sierpnia 2010 roku nastąpiło przejęcie (...) R. (1) Sp. z o. o w R. (1)przez (...) S.A. w L. i w ramach uczestnika utworzono Oddział R. (1) z siedzibą w R. (1).

Sąd Rejonowy dokonał następującej oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego.

Uczestnik postępowania w trakcie trwania postępowania przedstawił znikomą dokumentację dotyczącą budowy i przebiegu linii energetycznej będącej przedmiotem niniejszego postępowania. Uczestnik przedstawił szkic mapy (k. 50 v), będącej uproszczonym zobrazowaniem linii R. I „do demontażu”- pod mapą znajdowała się adnotacja „linia drewniana z 1960r.” Wnioskodawca przedstawił także kserokopię szkicu mapy R. (...)z naniesionym przebiegiem starej i nowo projektowanej linii bez jakichkolwiek danych elektrycznych. Z mapy wynika, iż przebieg linii uległ znacznej zmianie z uwagi na budowę nowej stacji trafo. Nowa linia nad działkami (...) miała przebiegać równolegle ze starą linią jednakże linie na mapie nie pokrywały się. Przebudowana linia została odebrana protokołem z dnia 11 listopada 1982 roku W uwagach protokołu wpisano, wykopać i usunąć z trasy linii 15 kv szczudła betonowe pozostałe po demontażu starej linii oraz podano „przyjąć na majątek i eksploatacji”. Brak jest jakichkolwiek innych dowodów wskazujących położenie nowej i starej linii. Słuchani w sprawie świadkowie oświadczyli, iż wiedzę na temat przebiegu linii zaczerpnęli z dokumentacji i nie byli naocznymi świadkami przebudowy, przy czym potwierdzili fakt przebudowy linii w 1982 roku.

Sąd uznał także wiarygodne dokumenty w postaci protokołu odbioru linii (k. 49) oraz szkiców map (k. 50 v), z uwzględnieniem faktu, iż mapy należy oceniać jako szkice sytuacyjne. Z uwagi na treść wyjaśnień informacyjnych wnioskodawców – fakt istnienia linii energetycznej na działce wnioskodawców co najmniej od 1982 roku był bezsporny. Dodatkowo należy wskazać, iż świadkowie słuchani w sprawie potwierdzili fakt przebudowy linii w 1982 roku. Sąd Rejonowy uznał zeznania świadków za wiarygodne, z tym zastrzeżeniem, iż wiedza świadków co do istnienia i przebiegu linii napowietrznej wynika z dostępnej im dokumentacji uczestnika.

Biegły W. P. mając na uwadze ceny nieruchomości porównywalnych oraz powierzchnię pasa służebności przesyłu, powierzchnię części pasa służebności przesyłu wyłączonej z użytkowania na skutek lokalizacji naziemnych elementów infrastruktury technicznej, współczynnik służebności przesyłu, wartość nieruchomości, okres dalszego istnienia urządzeń na nieruchomości oraz oszacowanie aktualnych wartości rynkowych działek (części działek) potencjalnie obciążanych i określenia ilości oraz wpływu poszczególnych sieci uzbrojenia technicznego na walory działki oraz ograniczenia wynikającego z tego tytułu dla właściciela nieruchomości wyliczył wartość wynagrodzenia przysługującego wnioskodawcom postępowania jako ekwiwalent wszystkich korzyści, których właściciel został pozbawiony i niedogodności, które dotkną właściciela w związku z ustanowieniem służebności na kwotę 990 zł. Biegły dokonał analizy stopnia wykorzystania działek przez właściciela sieci energetycznej oraz właściciela działek, którą Sąd Rejonowy w pełni podzielił wskazując, iż zdecydowaną przewagę posiada właściciel sieci, gdyż to on wykonał zabudowę a właściciel nieruchomości może w istocie wykonywać jedynie funkcję uzupełniającą. Biegły sporządził dwie opinie uzupełniające, w których odpowiedział na wszystkie pytania Sądu Rejonowego i stron wskazując jakie przyjął kryteria do oceny wartości nieruchomości i stopnia ograniczenia użyteczności nieruchomości. Biegły w sposób przejrzysty wskazał jak wyliczył wynagrodzenie przysługujące stronie, przedstawił stosowny wzór i podał przejrzyste wartości wykorzystane w sprawie. Sąd Rejonowy podkreślił, że strony ostatecznie nie kwestionowały faktu, iż na działce objętej treścią wniosku znajduje się słup i linie przesyłowe, które są w dalszym ciągu czynnym składnikiem sieci energetycznej. Strony także nie kwestionowały obecnego położenia sieci trakcyjnej. Sąd Rejonowy za w pełni wiarygodną uznał opinię biegłego z zakresu elektroenergetyki, przyjmując że biegły sposób fachowy oraz pełny odniósł się do wszystkich pytań Sądu i stron uzasadniając swoje twierdzenia w sposób przekonujący i rzetelny. Biegły sporządził opinię z zakresu swojej specjalizacji i mając na uwadze, iż strony nie ogłosiły dalszych zarzutów uznał opinię jako pełną i kompleksową.

Mając na uwadze dokonane ustalenia faktyczne Sąd Rejonowy uznał, że wniosek co do zasady zasługuje na uwzględnienie. W ocenie Sądu Rejonowego przedstawione przez uczestnika postępowania dowody nie dają podstaw do przyjęcia, iż w przedmiotowej sprawie nastąpiło zasiedzenie służebności przesyłu. W pierwszej kolejności Sąd Rejonowy podkreślił, iż uczestnik nie przedstawił żadnego dokumentu źródłowego wykazującego datę wybudowania urządzeń przesyłowych na działce wnioskodawców i przebiegu linii elektronenergetycznej przed datą przebudowy linii. Pierwsze dokumenty w sprawie mogące obrazować fakt oddania urządzeń przesyłowych do użytku dotyczą demontażu starej linii i budowy nowej w roku 1982. Zdaniem Sądu Rejonowego brak jest danych jednoznacznie wskazujących jak przebiegała stara linia i gdzie w stosunku do starej linii została wybudowana nowa linia. Z informacji wynikających z protokołu odbioru linii przebudowanej wynika jednoznacznie, iż budowa nowej linii nie wiązała się z demontażem słupów starej, aby tym samym nie kolidowały z użytkowaniem nowej linii. Niemożliwe tym samym byłoby ustalenie, iż słupy zostały postawione w tym samym miejscu co przebieg starej linii. Dokonując porównania rzeczywistej długości działki do jej metrycznego przełożenia na mapie tj. ok 210 metrów jest równe ok 65 mm wynika, iż jeden milimetr na mapie odpowiada około 3 metrom w terenie. Biorąc pod uwagę, iż odległość na mapie nowo projektowanej linii od starej wynosi 3 mm tym samym teoretyczna odległość nowej od starej linii energetycznej wynosiłaby 9 metrów. W ocenie Sądu Rejonowego mając na uwadze bezspornie ustaloną przebudowę istniejącej linii i brak wykazania przez uczestnika postępowania, iż nie nastąpiła zmiana trasy przebiegu linii – w takiej sytuacji należało stwierdzić, że po ponownym uruchomieniu urządzeń przesyłowych okres zasiedzenia dla nowej służebności rozpoczyna się na nowo (tak też: wyrok SN z dnia 9 maja 2004 r., III CK 496/02). Dzieje się tak dlatego, że służebność obciąża nieruchomość w konkretnym pasie, a nie całość. W związku z powyższym bieg terminu zasiedzenia służebności przesyłu w niniejszej sprawie rozpoczął bieg najwcześniej od dnia 11 listopada 1982 roku. Sąd Rejonowy podkreślił, że obowiązkiem uczestnika postepowania było wykazanie, iż obecna linia była w jego użytkowaniu bez przerwy w tym samym miejscu przez okres c o najmniej 30 lat w złej wierze i 20 w dobrej wierze. Sąd Rejonowy stwierdził, iż uczestnik w niniejszej sprawie mógł co do zasady powołać się na zarzut zasiedzenia służebności odpowiadającej swej treści służebności przesyłu przy doliczeniu posiadania przez poprzedników prawnych, jednakże nie wykazał w żaden sposób dobrej wiary w posiadaniu urządzeń przesyłowych zarówno co do pierwotnej linii jak co do linii przebudowanej. Zdaniem Sądu Rejonowego należy zauważyć, że wnioskodawcy zanegowali fakt dobrej wiary uczestnika postępowania, a tym samym to na nim spoczywał obowiązek wykazania, iż jego posiadanie charakteryzowała dobra wiara. Uczestnik nie przedstawił żadnych dokumentów źródłowych przedstawiających podstawy prawne usytuowania linii przesyłowej na działce wnioskodawców, w szczególności, iż wnioskodawcy byli już właścicielami części nieruchomości. Uczestnik nie przedstawił żadnych oświadczeń właścicieli nieruchomości o wyrażeniu zgody na umiejscowienie linii przesyłowych, a tym samym brak jest jakichkolwiek podstaw do przyjęcia, iż możliwe jest mu przyznanie przymiotu dobrej wiary w posiadaniu. W związku z powyższym celem uwzględnienia zarzutu zasiedzenia konieczne było wykazanie posiadania przez uczestnika postępowania urządzeń przesyłowych przez okres co najmniej 30 lat przed datą złożenia wniosku o ustanowienie służebności przesyłu. Z uwagi na fakt, iż wniosek w niniejszej sprawie został wniesiony przed upływem tego okresu zarzut zasiedzenia służebności Sąd Rejonowy uznał za nietrafny.

Sąd Rejonowy powołując się na treść przepisu art. 305 ² § 1 k.c. uznał, że przesłanką uwzględnienia przez sąd żądania ustanowienia służebności przesyłu jest wykazanie, że jest ona konieczna dla właściwego korzystania z urządzeń przesyłowych, a niemożliwe jest ustanowienie tej służebności w drodze umowy. Sąd Rejonowy mając na uwadze, iż uczestnik postępowania odmówił zawarcia stosownej umowy i jednocześnie w sposób ciągły wykorzystuje przedmiotowe urządzenia przesyłowe uznał, że co do zasady wniosek jest uzasadniony. Sąd Rejonowy wskazał jednocześnie odnośnie przestrzennej konkretyzacji przedmiotowego zakresu służebności, że ustanowienie służebności przesyłu wiąże się z wyznaczeniem na gruncie pasa tej służebności, obejmującego obszar niezbędny dla wykonywania uprawnień wynikających ze służebności, jak również obszar, w obrębie którego doszło do ograniczenia możliwości użytkowania nieruchomości obciążonej przez właściciela. Tak ustalony pas gruntu wyznacza granice ustanowionych praw i ograniczeń, jak również stanowi podstawę do późniejszego ustalenia wysokości wynagrodzenia należnego właścicielowi nieruchomości. W tym zakresie Sąd Rejonowy uwzględnił stanowisko wyrażone w opinii biegłego z zakresu elektroenergetyki i nakazał zobrazowanie zasięgu służebności na sporządzonej na zlecenie sądu mapie przez biegłego geodetę.

Sąd Rejonowy z powołaniem się na orzecznictwo Sądu Najwyższego uznał, że przy ustalaniu wysokości wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu należy brać pod uwagę wszystkie okoliczności danej sprawy, interes stron, społeczno-gospodarczy charakter służebności i rekompensaty należnej właścicielowi nieruchomości obciążonej. Określenie w ustawie tego świadczenia jako wynagrodzenia wskazuje, że powinno odpowiadać wartości świadczenia spełnionego przez właściciela nieruchomości obciążonej na rzecz podmiotu uprawnionego w ramach służebności lub osiągniętej przez niego korzyści. Za odpowiednie wynagrodzenie może być uznane takie, które będzie stanowić ekwiwalent wszystkich korzyści, jakich właściciel nieruchomości zostanie pozbawiony w związku z jej obciążeniem. Indywidualizowany w konkretnej sprawie sposób obliczenia wynagrodzenia powinien uwzględniać po stronie właściciela: charakter nieruchomości – położenie, rodzaj, rozmiar, kształt – jej społeczno - gospodarcze przeznaczenie ujęte w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, albo w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, a w ich braku właściwości terenu i sposób korzystania z nieruchomości sąsiednich, utratę pożytków, zakres ograniczenia w prawie rozporządzania, swobodnego decydowania, o przeznaczeniu nieruchomości, zagospodarowania jej, zakres i sposób ingerencji przedsiębiorcy oraz pozbawienia władztwa nad nią, sposób przebiegu urządzeń, trwałość i nieodwracalność obciążenia w dłuższej perspektywie oraz uciążliwość ustanowionego prawa. Po stronie przedsiębiorcy rozważaniu podlegać powinno, że za pośrednictwem urządzeń realizuje on cele społeczne w odniesieniu do dostarczania energii elektrycznej, wody czy paliw, także właścicielowi nieruchomości obciążonej. Doprowadzenie tych nośników tysiącom osób musi odbywać się za pomocą sieci (instalacji i urządzeń), które posadowić trzeba na wielu gruntach stanowiących własność osób trzecich, względy społeczne nakazują ograniczenie ich prawa własności, korzystanie z tych nieruchomości w zakresie ustanowionej służebności wpływa na wartość przedsiębiorstwa i możliwość prowadzenia działalności gospodarczej, jak też, że korzystanie z energii elektrycznej i paliw wpływa na rozwój społeczno-gospodarczy oraz lepsze wykorzystanie nieruchomości. Z uwagi na faktyczną niemożność wyliczenia wynagrodzenia w oparciu o korzyści uzyskiwane przez przedsiębiorcę, na którego działalność wpływa również korzystanie z cudzej nieruchomości, trzeba określić je z perspektywy interesów ekonomicznych właściciela nieruchomości. Konieczne jest także uwzględnienie okoliczności, że uczestnicy kupili nieruchomości, w których była już wbudowana instalacja napowietrzna. Zawodzić zatem musi sposób ustalenia wynagrodzenia przy przyjęciu wyłącznie obniżenia wartości nieruchomości. Miarodajnym, podstawowym kryterium powinno być obniżenie użyteczności nieruchomości, polegające na niemożności korzystania z obciążonej części w sposób przewidziany w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego przy uwzględnieniu omówionych wyznaczników, decydujących o ekwiwalentności świadczenia właścicielki nieruchomości obciążonej, łącznie z wpływem zakresu niemożności korzystania na pozostałą część nieruchomości. Uczestnicy zakupili część nieruchomości z już istniejącymi urządzeniami, a tym samym wiedzieli, iż w istocie są ograniczeni w rozbudowie budynków na nieruchomości. Wnioskodawca sytuując urządzenia przesyłowe bez uwzględnienia potencjalnych i realnych ograniczeń właścicieli nieruchomości działał na własne ryzyko. Urządzenia przesyłowe obniżają walor estetyczny nieruchomości. Nieruchomość może być wyłącznie wykorzystana uzupełniająco co obniża możliwości inwestycyjne uczestników. Mając powyższe na uwadze Sąd uwzględniając te okoliczności uznał, iż odpowiednim wynagrodzeniem uwzględniającym obniżenie użyteczności nieruchomości, niemożność korzystania z obciążonej części w sposób przewidziany w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego przy uwzględnieniu omówionych wyznaczników będzie kwota 990 zł. Kwota ta w ocenie Sądu jest ekwiwalentnym świadczeniem dla właścicieli nieruchomości. Kwota ta w ocenie Sądu jest ekwiwalentnym świadczeniem dla właścicieli nieruchomości obciążonej i uwzględnia wpływ zakresu niemożności korzystania na pozostałą część nieruchomości.

O kosztach postępowania Sąd Rejonowy orzekł na podstawie przepisu art. 520 k.p.c., przyjmując, że interesy wnioskodawców i uczestnika są sprzeczne i jednocześnie uznając, że roszczenie było słuszne co do zasady. W związku z tym Sąd Rejonowy uznał, iż koszty postępowania związane z przeprowadzeniem dowodów z opinii biegłych z zakresu elektroenergetyki i geodezji a także dowodu w postaci oględzin powinny obciążać uczestnika postępowania na rzecz którego i w jego interesie służebność została ustanowiona. Koszty zaś przeprowadzenia dowodu w postaci opinii biegłego z zakresu wyceny nieruchomości z uwagi na wynik postępowania powinny zaś obciążać wnioskodawców. Sąd Rejonowy w punkcie V i VI wskazując, iż roszczenie było co do zasady słuszne zasądził od uczestnika postępowania na rzecz wnioskodawców poniesione wstępnie przy składaniu wniosku koszty postępowania wraz z kosztami zastępstwa procesowego wyliczonymi od ustalonej przez Sąd wartości wynagrodzenia tj. kwoty 990 zł. Koszty zostały zasądzone stosownie do posiadanych przez wnioskodawców udziałów w prawie własności.

Apelację od tego postanowienia wniósł uczestnik, zaskarżając go w części, tj. w zakresie punktu I, II, V, VI.

Zaskarżonemu postanowieniu zarzucił naruszenie:

1)  przepisów postępowania – art. 233 k.p.c. poprzez brak wszechstronnej i zgodnej obowiązującymi przepisami prawa oraz zasadami doświadczenia życiowego oceny materiału dowodowego zebranego w sprawie, skutkującym błędnym przyjęciem iż uczestnikowi nie przysługuje tytuł prawny do korzystania z nieruchomości wnioskodawców;

2)  przepisów postępowania – art. 233 k.p.c. poprzez uznanie za nieudowodniony fakt, iż doszło do zasiedzenia służebności przesyłu, spowodowane stwierdzeniem przez Sąd, iż uczestnik nie korzystał z nieruchomości stanowiącej własność wnioskodawców nieprzerwanie przez okres niezbędny do stwierdzenia zasiedzenia, podczas gdy zgromadzony w sprawie materiał dowodowy w postaci dokumentów oraz z zeznań świadków przemawiał za dokonaniem przez Sąd odmiennych ustaleń;

3)  przepisów postępowania – art. 232 k.p.c. poprzez przyjęcie, iż uczestnik nie wywiązał się obowiązku udowodnienia okoliczności, z których wywodzi skutki prawne, tj. okoliczności, iż do zasiedzenia służebności gruntowej, co wiąże się z dysponowaniem przez uczestnika tytułem prawnym do korzystania z nieruchomości wnioskodawców, podczas gdy w toku postępowania uczestnik szczegółowo wskazał, argumentował I udowadniał okoliczności potwierdzające jego wnioski i twierdzenia

4)  przepisów postępowania – art. 231 k.p.c. poprzez przyjęcie faktu wybudowania I modernizacji linii średniego napięcia aktualnie relacji P.-R.-Z., w datach wskazanych przez uczestnika, a także przebiegu jej trasy za nieustalony, mimo istnienia ku temu dostatecznej podstawy w zebranym materiale dowodowym w postaci złożonej przez uczestnika w toku postępowania dokumentacji dotyczącej budowy i modernizacji przedmiotowej linii;

5)  przepisów postępowania – art. 217 § 2 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. poprzez uznanie, że wniosek dowodowy w postaci kserokopii pism z dnia 29 czerwca 1970 roku, 11 marca 1970 roku i 22 marca 1974 roku, map, protokołu zdawczo – odbiorczego, karty obiektu inwentarzowego, dokumentacji dotyczącej infrastruktury przesyłowej w G. i S., dokumentacji geodezyjno – prawnej, kserokopii protokołu odbioru nie dotyczy faktów mających dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie, pomimo iż przedmiotem dowodu była data rozpoczęcia korzystania przez poprzednika uczestnika (i samego uczestnika) z nieruchomości wnioskodawców, tj. moment początku biegu zasiedzenia, co skutkowało pominięciem powyższych wniosków dowodowych, mimo że okoliczności sporne pomiędzy uczestnikami nie zostały dostatecznie wyjaśnione;

6)  przepisów postępowania – art. 217 § l k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. i w zw. z art. 278 k.p.c. oraz art. 286 k.p.c. poprzez oddalenie wniosku uczestnika o dopuszczenie opinii sprawdzającej innego biegłego z zakresu szacowania nieruchomości pomimo zaistnienia poważnych i uzasadnionych wątpliwości, co do rzetelności wydanej w sprawie opinii i jej zgodności zobowiązującymi przepisami oraz z zasadami wyceny nieruchomości, podczas gdy dowód ten dotyczy ustaleń mających w sprawie istotne znaczenie, a sporne okoliczności nie zostały jeszcze wystarczająco wyjaśnione;

7)  przepisów postępowania – art. 234 k.p.c. poprzez przyjęcie a limine braku dobrej wiary po stronie Uczestnika, w następstwie poczynienia ustaleń sprzecznych z zebranym materiałem dowodowym sprawy;

8)  przepisów postępowania – art. 520 § 2 k.p.c. poprzez jego wadliwe zastosowanie, tj. orzeczenie przez Sąd obowiązku uiszczenia przez Uczestnika na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Staszowie kwoty 3.720,83 zł tytułem poniesionych przez Skarb Państwa wydatków związanych przeprowadzeniem dowodów z opinii biegłych z zakresu elektroenergetyki i geodezji, a także dowodu w postaci oględzin, jak również kosztów zastępstwa procesowego w całości od uczestnika na rzecz Wnioskodawców, przy jednoczesnym oddaleniu ich roszczenia w zdecydowanie przeważającej części;

9)  przepisów prawa materialnego – przez błędną wykładnię art. 305 ¹ k.c. w zw. z –art. 305 ⁴ k.c. w zw. z art. 292 zd. 2 w zw. z art. 172 § 1 lub 2 k.c., a w konsekwencji wadliwe przyjęcie, iż uczestnik nie zasiedział służebności gruntowych o treści służebności przesyłu polegającej na korzystaniu z nieruchomości wnioskodawców w odniesieniu do urządzeń uczestnika znajdujących się na tej nieruchomości o sprecyzowanym co do jej szczegółowej treści oraz daty nabycia –w odpowiedzi na wniosek i późniejszych pismach uczestnika;

10)  przepisów prawa materialnego – poprzez błędną wykładnię art. 7 k.c. w zw. z art. 6 k.c. oraz zw. z art. 234 k.p.c., a w konsekwencji nieprawidłowe przyjęcie braku po stronie Uczestnika i jego poprzedników prawnych dobrej wiary w posiadaniu służebności gruntowej o treści służebności przesyłu, podczas gdy prawidłowo poczynione ustalenia faktyczne i brak inicjatywy dowodowej czy kontr-dowodu ze strony Wnioskodawców nie dają podstaw do odmiennej podstawy do domniemania, ani też do obalenia domniemania dobrej wiary po stronie poprzednika Uczestnika, w momencie początku biegu zasiedzenia.

W oparciu o tak sformułowane zarzuty uczestnik wniósł o:

1)  zmianę zaskarżonego orzeczenia w części uwzględniającej wniosek, tj. objętej punktem I postanowienia i oddalenie wniosku w całości oraz pkt II poprzez nieobciążanie Uczestnika kosztami postępowania, ewentualnie nakazanie wobec Wnioskodawców ściągnięcie na rzecz Skarbu Państwa kwoty 3.720,83 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych, a także w zakresie punktach V i VI poprzez zasądzenie od wnioskodawców na rzecz Uczestnika kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych bądź stosunkowe rozdzielenie powyższych kosztów pomiędzy wszystkich uczestników postępowania;

2)  zasądzenie od Wnioskodawców na rzecz Uczestnika kosztów postępowania przed sądem II instancji w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych;

3)  ewentualnie, na wypadek uznania przez Sąd, że Sąd I instancji nie rozpoznał istoty sprawy lub że zachodzi konieczność przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości o uchylenie zaskarżonej części postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygniecie o kosztach postępowania apelacyjnego według norm przepisanych.

Wnioskodawcy wnieśli o oddalenie apelacji i zasądzenie od Uczestnika na rzecz Wnioskodawców kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest bezzasadna.

Sąd Rejonowy dokonał prawidłowych, choć niepełnych ustaleń faktycznych, które Sąd Okręgowy akceptuje i przyjmuje za własne. W ustaleniach stanu faktycznego Sąd Rejonowy pominął całokształt okoliczności związanych z wybudowaniem w 1960 roku drewnianej linii energetycznej, powstaniem w latach siedemdziesiątych ubiegłego wieku linii wybudowanej na szczudłach betonowych i jej modernizacją w 1982 roku, zakończoną sporządzeniem protokołu odbioru technicznego w dniu 11 listopada 1982 roku. Elementy te nie znalazły się w ustaleniach faktycznych Sądu Rejonowego z uwagi na przyjętą przez ten Sąd koncepcję rozstrzygnięcia zarzutu zasiedzenia służebności gruntowej o treści służebności przesyłu. Lektura dalszej części uzasadnienia zaskarżonego postanowienia wskazuje bowiem, że Sąd Rejonowy przyjął, iż pomiędzy wnioskodawcami i uczestnikiem bezsporne było istnienie począwszy od 11 listopada 1982 roku na nieruchomościach obciążonych położonych w (...) stanowiących działki o numerach ewidencyjnych (...) linii energetycznej o niezmiennym od tego czasu przebiegu. Sporem objęte było natomiast to, czy w okresie wcześniejszym istniała linia o takim samym przebiegu i od kiedy datuje się jej istnienie. Sąd Rejonowy przyjął jednak, że wobec zakończonej w dniu 11 listopada 1982 roku modernizacji linii nie zostało wykazane, aby zmodernizowana linia powstała w miejscu już wcześniej istniejącej linii, a za niewystarczające w tym zakresie uznał dokumenty i kserokopie przedstawione przez uczestnika. Sąd Rejonowy uznał zatem, że zbędne jest dokonywanie ustaleń faktycznych dotyczących daty posadowienia linii istniejącej wcześniej przed 11 listopada 1982 rokiem, skoro nie została w żaden sposób wykazana tożsamość obu linii. Zdaniem Sądu Okręgowego dokonanie przez Sąd Rejonowy prawidłowej oceny w zakresie braku tożsamości obu linii nie powinno jednak powodować pominięcia poprzedzających tę ocenę ustaleń faktycznych dotyczących ich powstania i modernizacji, możliwych do dokonania na podstawie złożonych przez uczestnika dokumentów. W celu usunięcie ewentualnych wątpliwości co do zakresu ustaleń faktycznych, jakie Sąd odwoławczy jako sąd merytoryczny, przyjął za podstawę rozstrzygnięcia wskazać należy, że ustaleniami tymi objęte są również te okoliczności faktyczne związane z budową i modernizacją linii energetycznej w miejscowości R., które Sąd Rejonowy pominął. Znaczenie tych ustaleń faktycznych sprowadza się jednak wyłącznie do zobrazowania braku ciągłości przestrzennej linii powstałej w latach siedemdziesiątych ubiegłego wieku z tą oddaną do eksploatacji w dniu 11 listopada 1982 roku. Sąd Okręgowy ustalił zatem dodatkowo, że w 1960 roku doszło do wybudowania drewnianej linii energetycznej R. I, a następnie w latach siedemdziesiątych ubiegłego wieku wybudowania nowej linii na szczudłach betonowych, przekazanej do eksploatacji w dniu 31 stycznia 1975 roku. W 1982 roku przeprowadzono modernizację nowopowstałej linii, polegającą na zmianie jej przebiegu, montażu nowych szczudeł betonowych i linii napowietrzynych. Modernizacja została zakończona sporządzeniem protokołu odbioru technicznego w dniu 11 listopada 1982 roku, w którym zamieszczono uwagę, aby wykopać i usunąć z trasy lini15 kv szczudła betonowe pozostałe po demontażu starej linii.

Wbrew twierdzeniom uczestnika przedstawione przez niego dokumenty w postaci pisma z dnia 29 czerwca 1970 (k.46), nieczytelnej mapy (k.47), kserokopii pism opatrzonych datami: 11 marca 1970 roku i 22 marca 1974 (k.48), protokołu zdawczo odbiorczego (k. 51), karty obiektu inwentaryzowanego (k. 52-53), dokumentacji dotycząca infrastruktury przesyłowej w G. i S. (k. 54 - 67), dokumentacji geodezyjno prawnej (k. 143-163), mapy (k. l64), kserokopii protokołu odbioru linii (k.213) pozwalają jedynie na dokonanie powyższych ustaleń, ale nie są już wystarczające do uznania, że obecnie istniejąca linia, odebrana w dniu 11 listopada 1982 roku i przebiegająca przez nieruchomości stanowiące własność wnioskodawców jest tożsama co do przebiegu z linią przekazaną do eksploatacji w dniu 31 stycznia 1975 roku (k. 213). Nie zasługuje zatem za uwzględnienie zarzut naruszenia przez Sąd Rejonowy przepisu art. 217 § 2 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c., skoro przedmiotem dowodzenia za pomocy dokumentów wskazanych przez uczestnika w punkcie 5 apelacji były okoliczności związane z datą posadowienia linii energetycznej następnie zdemontowanej. Sąd Rejonowy w zakresie dokonanej w tym celu oceny trafnie przypisał kluczowe znaczenie dokumentowi w postaci protokołu odbioru (k. 49), w którym zamieszczono uwagę, aby wykopać i usunąć z trasy lini15 kv szczudła betonowe pozostałe po demontażu starej linii. Zapis dokumentu dowodzi, że linia była modernizowana w stopniu istotnie zmieniającym jej przebieg i jakkolwiek do demontażu starej linii mogło dojść również w innej, wcześniejszej dacie niż data sporządzenia protokołu lub bezpośrednio ją poprzedzającej, to wykazanie takiej okoliczności wbrew treści dokumentu obciążało uczestnika. Podkreślić przy tym należy, że przy uwzględnieniu zasad doświadczenia życiowego i logicznego rozumowania Sąd Rejonowy wobec braku innych dowodów przeciwnych, trafnie uznał datę sporządzenia protokołu za datę demontażu linii. Zrozumiałe jest, że jeżeli doszło do modernizacji linii, to w interesie poprzednika uczestnika leżało jak najszybsze oddanie jej do eksploatacji. Tę ocenę Sąd Okręgowy w pełni podziela, nie dostrzegając tym samym podstaw, aby przypisać Sądowi Rejonowemu naruszenie przepisu art. 231 k.p.c.

Zauważyć również warto, że wbrew zarzutowi uczestnika na podstawie zeznań wszystkich zgłoszonych przez niego świadków: D. S., Z. G., M. S., których wiedza w tym zakresie wywodzona jest z analizy dokumentów złożonych przez uczestnika i znajdujących się w posiadaniu Sądu, nie można ustalić innej daty powstania i uruchomienia zmodernizowanej linii niż wynikająca z protokołu odbioru linii do eksploatacji sporządzonego w dniu 11 listopada 1982 roku, ani tym bardziej ustalić, że przebieg tej linii nie został zmieniony. Z zeznań świadka D. S. wynika bowiem jedynie, że modernizacja miała miejsce w latach osiemdziesiątych, a dwaj pozostali świadkowie umiejscowili to zdarzenie w 1982 roku. Skarżący ma wprawdzie rację, że racjonalnym jest przyjęcie, iż większy walor wiarygodności posiadają dokumenty pochodzące z okresu, w którym strony nie przewidywały możliwości ich procesowego wykorzystania, niż zeznania osób, bądź to bezpośrednio zainteresowanych wynikiem sprawy, bądź tych związanych ze stronami wiązami osobistymi lub gospodarczym, ale z tak zaprezentowanego stanowiska wysnuwa sprzeczny z nim wniosek. Rzeczywiście bowiem wiedza świadków, będących przecież pracownikami uczestnika, miała charakter ograniczony do interpretacji posiadanych przez Sąd dokumentów, nie dotyczyła zaś naocznie czynionych w przeszłości spostrzeżeń odnośnie chwili i zakresu modernizacji linii przesyłowej, a zatem prymat w zakresie doniosłości dowodowej należało przyznać dokumentowi protokołu w postaci odbioru linii do eksploatacji sporządzonego w dniu 11 listopada 1982 roku. Zarzut naruszenia przez Sąd Rejonowy przepisu art. 233 k.c. poprzez zaniechania wszechstronnej i zgodnej z przepisami prawa oraz zasadami doświadczenia życiowego jest więc chybiony. Przypomnieć należy, że by zarzut naruszenia przepisu art. 233 § 1 k.p.c. mógł być uznany za skutecznie podniesiony, trzeba bowiem dowieść, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego – to bowiem jedynie może być przeciwstawione uprawieniu sądu do dokonywania swobodnej oceny dowodów. Nie jest natomiast wystarczające przekonanie strony o innej niż przyjął sąd wadze (doniosłości) poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie niż ocena Sądu. Sformułowany przez uczestnika zarzut w punkcie 1. apelacji jest ogólnikowy, a uczestnik nie przedstawił tego rodzaju zarzutów i argumentów, które pozwalałby na procesowe podważenie oceny dowodów dokonanej przez Sąd pierwszej instancji i prawidłowości wyciągniętych z niej wniosków.

Nie zasługuje również na uwzględnienie zarzut naruszenia przez Sąd Rejonowy przepisu art. 217 § 1 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. w zw. z art. 278 k.p.c. oraz art. 286 k.p.c. Sąd pierwszej instancji prawidłowo oddalił wniosek uczestnika o dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego z zakresu szacowania nieruchomości w celu określenia wysokości wynagrodzenia za ustanowienie na okoliczność określenia wysokości wynagrodzenia za ustanowienia na rzecz uczestnika służebności przesyłu na nieruchomościach stanowiących działkę ewidencyjną o numerze (...) obręb R., dla której prowadzona jest księga wieczysta (...) oraz działkę ewidencyjną o numerze (...) obręb R., dla której prowadzona jest księga wieczysta (...). Uczestnik nie wskazał tego rodzaju okoliczności, które podważałyby prawidłowość wniosków zawartych w opinii sporządzonej przez biegłego W. P.. Sąd zaś nie jest zobowiązany do uwzględnienia kolejnych wniosków o dowód z opinii innego biegłego, jeżeli sporządzona opinia jest prawidłowa, a potrzeba powołania innego biegłego nie wynika z okoliczności sprawy, a jedynie z samego niezadowolenia strony z dotychczas złożonej opinii. W przeciwnym bowiem razie sąd byłby zobligowany do uwzględniania kolejnych wniosków strony dopóty, dopóki nie złożona zostałaby opinia w pełni ją zadowalająca, co jest niedopuszczalne (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 lutego 2002 roku, V CKN 1622/00, LEX nr 141384, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 stycznia 2001 roku, II CKN 639/99, LEX nr 53135).

Dla oceny zasadności zarzutu sformułowanego przez uczestnika przypomnieć należy wypracowane orzecznictwie Sądu Najwyższego kryteria ustalania wysokości wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu. Przy ustalaniu wysokości tego wynagrodzenia należy brać pod uwagę wszystkie okoliczności danej sprawy, interes stron, społeczno-gospodarczy charakter służebności i rekompensaty należnej właścicielowi nieruchomości obciążonej. Określenie w ustawie tego świadczenia jako wynagrodzenia wskazuje, że powinno odpowiadać wartości świadczenia spełnionego przez właściciela nieruchomości obciążonej na rzecz podmiotu uprawnionego w ramach służebności lub osiągniętej przez niego korzyści. Za odpowiednie wynagrodzenie może być uznane takie, które będzie stanowić ekwiwalent wszystkich korzyści, jakich właściciel nieruchomości zostanie pozbawiony w związku z jej obciążeniem. Indywidualizowany w konkretnej sprawie sposób obliczenia wynagrodzenia powinien uwzględniać po stronie właściciela: charakter nieruchomości - położenie, rodzaj, rozmiar, kształt - jej społeczno - gospodarcze przeznaczenie ujęte w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, albo w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, a w ich braku właściwości terenu i sposób korzystania z nieruchomości sąsiednich, utratę pożytków, zakres 8 ograniczenia w prawie rozporządzania, swobodnego decydowania o przeznaczeniu nieruchomości, zagospodarowania jej, zakres i sposób ingerencji przedsiębiorcy oraz pozbawienia władztwa nad nią, sposób przebiegu urządzeń, trwałość i nieodwracalność obciążenia w dłuższej perspektywie oraz uciążliwość ustanowionego prawa. Po stronie przedsiębiorcy rozważaniu podlegać powinno, że za pośrednictwem urządzeń realizuje on cele społeczne w odniesieniu do dostarczania energii elektrycznej, wody czy paliw, także właścicielowi nieruchomości obciążonej, doprowadzenie tych nośników tysiącom osób musi odbywać się za pomocą sieci (instalacji i urządzeń), które posadowić trzeba na wielu gruntach stanowiących własność osób trzecich, względy społeczne nakazują ograniczenie ich prawa własności, korzystanie z tych nieruchomości w zakresie ustanowionej służebności wpływa na wartość przedsiębiorstwa i możliwość prowadzenia działalności gospodarczej, jak też, że korzystanie z energii elektrycznej i paliw wpływa na rozwój społeczno-gospodarczy oraz lepsze wykorzystanie nieruchomości. Z uwagi na faktyczną niemożność wyliczenia wynagrodzenia w oparciu o korzyści uzyskiwane przez przedsiębiorcę, na którego działalność wpływa również korzystanie z cudzej nieruchomości, trzeba określić je z perspektywy interesów ekonomicznych właściciela nieruchomości. Wnioski wysnute z rozważenia wszystkich istotnych w konkretnej sprawie wyznaczników stanowią również podstawę do miarodajnego określenia postaci ekwiwalentu - obniżenia użyteczności nieruchomości albo jej wartości, przy czym nie może on przewyższać wartości nieruchomości (postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 5 kwietnia 2012 r., II CSK 401/11; z dnia 18 kwietnia 2012 r., V CSK 190/11; z dnia 8 lutego 2013 r., IV CSK 317/12, uchwała Sądu Najwyższego z dnia 17 czerwca 2005 r., III CZP 29/05, OSNC 2006, Nr 4, poz. 64; postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 3 lutego 2010 r., II CSK 444/09, z dnia 5 kwietnia 2012 r., II CSK 410/11; z dnia18 kwietnia 2012 r., V CSK 190/11; z dnia 20 września 2012 r., IV CSK 56/12; z dnia 8 lutego 2013 r., IV CSK 317/12). Podkreślono przy tym, że nie spełnia postulatu adekwatności ustalenia wynagrodzenia w odniesieniu do ekwiwalentu wyrażonego obniżeniem wartości nieruchomości, jeżeli właściciele nieruchomości obciążonej kupili nieruchomości, na których były już posadowione urządzenie trakcji elektroenergetycznej. Wówczas miarodajnym podstawowym kryterium powinno być obniżenie użyteczności nieruchomości, polegające na niemożności korzystania z obciążonej części w sposób przewidziany w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego przy uwzględnieniu omówionych wyznaczników, decydujących o ekwiwalentności świadczenia właścicieli nieruchomości obciążonej, łącznie z wpływem zakresu niemożności korzystania na pozostałą część nieruchomości (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 lutego 2013 roku, IV CSK 440/12, Lex 1294169).

Uczestnik formułując zarzut apelacyjny zdaje się pomijać zupełnie treść opinii sporządzonej przez biegłego W. P., który przy wyborze podejścia i metody szacowania wysokości wynagrodzenie jednoznacznie odwołał się do wskazanych powyżej kryteriów zmierzających do oceny wartość obniżenia użyteczności nieruchomości, nie zaś jak twierdzi uczestnik obniżenia wartości nieruchomości. Było to uzasadnione z uwagi na podnoszone prze uczestnika okoliczność nabycia przez wnioskodawców nieruchomości już obciążonej urządzeniami przesyłowymi. Biegły wskazał uprzednio na dwa różne podejścia metodologiczne: bezpośrednie i pośrednie, podkreślając w zakresie objętym zleceniem Sądu zawodność pierwszego z nich i szczegółowo go uzasadniając (k. 464) i z tego względu eksponowana w toku procesu przed sądem pierwszej instancji i w apelacji okoliczność, iż biegły istotnie do wyceny przyjął nieruchomości niezabudowane, jest przez uczestnika nadmiernie przeceniana. Biegły wskazał przecież, powody, dla których przyjął podejście pośrednie, w ramach którego uwzględnił powierzchnię pasa służebności przesyłu, powierzchnię części pasa służebności przesyłu wyłączonej z użytkowania na skutek lokalizacji naziemnych elementów infrastruktury techniczne, współczynnik służebności przesyłu, wartości nieruchomości, okres dalszego istnienia urządzenia na nieruchomości. W ocenie biegłego te właśnie czynniki pozwalają na ujęcie wynagrodzenia jako ekwiwalentu wszystkich korzyści, których właściciel zostanie pozbawiony oraz czynnika pozwalającego pokryć wszystkie niedogodności, które dotkną właściciela w związku z ustanowieniem służebności. W przypadku podejścia bezpośredniego tego rodzaju, ze wszechmiar pożądane, elastyczne ujęcie tych czynników, napotka natomiast na ograniczenia skutkujące wypaczeniem wyników, co biegły wskazał w swojej pisemnej opinii. Niedogodności uwzględnione w ramach podejścia pośredniego zostały szczegółowo opisane przez biegłego (k. 463 – 464), który następnie uzasadnił w oparciu o jakie przesłanki przyjął współczynnik wykorzystania terenu rekreacyjnego przez uczestnika na poziomie 80%, a terenu wokół słupa na obszarze 1,5 x 1,5 m w wysokości 100 %. Jakkolwiek w tym pierwszym przypadku wysokość ustalonego współczynnika może wydawać się stosunkowo duża, to jednak z uwagi na czysto rekreacyjny charakter nieruchomości, nie można pomijać, jak postuluje to uczestnik, istotnego ograniczenia na nieruchomości walorów o charakterze czysto estetycznym i krajobrazowym, jak również powodujących znanych dyskomfort w zakresie korzystania z tych walorów w obawie o uszkodzenie przewodów n.p. w trakcie korzystania z kąpieli, czy poruszania się pontonem lub łodzią po zalewie (por. uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 8 lutego 2013 r., IV CSK 317/12, LEX nr 1308150). Stąd też płynie wniosek, że próba zwalczania przez uczestnika wysokość tego współczynnika, szczególnie biorąc pod uwagę łączną wysokość wynagrodzenia za ustanowienia służebności, abstrahuje od tego czynnika, który w tym przypadku w największym stopniu powinien decydować o wysokości należnego ekwiwalentu.

Zgodzić należy się ze skarżącym, że na jego korzyść przemawia domniemanie dobrej wiary wynikające z art. 7 k.c., jednak formułuje on zbyt za daleko idące wnioski, że w okolicznościach niniejszej sprawy nie był zobligowany do jakiejkolwiek aktywności dowodowej na tym polu, ponieważ to wnioskodawcy powinni wykazać jego złą wiarę w chwili zajęcia przedmiotowej nieruchomości. Sąd Okręgowy podziela ten kierunek orzecznictwa, wyrażanego na tle dobrej lub złej wiary posiadacza służebności, który sprowadza się do oceny, czy posiadacz legitymuje się uprawnieniem do ingerowania w sferę cudzej własności, czy zajęcie nieruchomości nastąpiło w takich okolicznościach, które usprawiedliwiały przekonanie posiadacza, że stawiając na cudzej nieruchomości urządzenia elektroenergetyczne nie narusza cudzego prawa. Zajęcie cudzej nieruchomości i umieszczenie na niej urządzeń energetycznych bez uzyskania tytułu prawnego jest równoznaczne ze złą wiarą (por. także uchwała Sądu Najwyższego z dnia 6 grudnia 1991 r., III CZP 108/91, OSNC 1992, Nr 4, poz. 48; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23 kwietnia 1997 r. I CKN 74/97, OSNC 1997, Nr 11, poz. 171, nie publikowane wyrok z dnia 19 maja 1998 r., II CKN 770/97, postanowienia: z dnia 17 lutego 1997 r., II CKN 3/97, z dnia 22 grudnia 1998 r., II CKN 59/98, z dnia 19 lipca 2000 r., II CKN 282/00, z dnia 14 czerwca 2005 r., V CK 700/04, dnia 7 października 2010 r., IV CSK 152/10, z dnia 9 stycznia 2014 r., V CSK 87/13, z dnia 7 maja 2014 r., II CSK 472/13, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 06.05.2009 roku, II CSK 594/08, wyrok Sądu Najwyższego dnia z 03 kwietnia 2009 roku, II CSK 471/08, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 listopada 2008 roku, II CSK 346/08). Zwrócić przy tym należy uwagę, że wzruszenie domniemania dobrej wiary nie zawsze musi być w dosłownym znaczeniu rozumiane jako przedstawienie dowodu wskazującego na złą wiarę. Często bowiem trudno jest oczekiwać przedstawienia dowodu „negatywnego”, dowodu nieistnienia jakiejś okoliczności (np. nieistnienia zgody właściciela, decyzji administracyjnej, czy szerzej nieistnienia tytułu prawnego). Dlatego też trafnie przyjmuje się, że domniemanie dobrej wiary posiadacza wzruszyć może dowód, że posiadacz w chwili rozpoczęcia posiadania wiedział lub przy zachowaniu należytej staranności mógł się dowiedzieć o tym, że narusza swym zachowaniem prawo innej osoby. Takim dowodem może być stwierdzenie braku własnego tytułu posiadacza uprawniającego do wejścia na cudzy grunt czy korzystania z niego w określonym zakresie (tak Sąd Najwyższy w uzasadnieniu postanowienia z dnia 4 września 2014 roku, II CSK 659/13, także w uzasadnieniu postanowienia z dnia 7 maja 2014 roku, II CSK 472/13). W orzecznictwie przyjmuje się również, że do obalenia wzruszenia może dojść nie tylko w wyniku inicjatywy dowodowej uczestników postępowania. Fakty domniemane powinny podlegać ocenie w kontekście wszystkich dowodów zebranych w sprawie, niezależnie od tego, która ze stron domagała się przeprowadzenia dowodu (tak Sąd Najwyższy w uzasadnieniu postanowienia z dnia 7 maja 2014 roku, II CSK 472/13). Wskazuje się nawet, że poprawność prowadzenia inwestycji z punktu widzenia prawa budowlanego nie ma wpływu na kwalifikację posiadania z punktu widzenia dobrej lub złej wiary. Jak podkreślił Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 26 kwietnia 2006 r. V CSK 20/06, prowadzenie inwestycji na podstawie odpowiednich zezwoleń władzy budowlanej nie przesądza jeszcze samo przez się o tym, że przy jej realizacji nie mogło dojść do naruszenia prawa własności. Dlatego też nie można z faktu wydania takich decyzji i niezaskarżenia ich przez właściciela nieruchomości wyprowadzać wniosku, że inwestor uzyskał formalną zgodę właściciela na przeprowadzenie przez jego grunt urządzeń przesyłowych. Wynika to z różnego charakteru regulacji zawartej w prawie budowlanym i prawie cywilnym (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 stycznia 2008 r., sygn. IV CSK 410/07, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 sierpnia 2005 r., IV CK 82/05 , wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 maja 2009 r., sygn. II CSK 594/08).

Odnosząc te poglądy do dokumentów, na które powołuje się uczestnik dla uzasadnienia tytułu jego poprzednika prawnego do przeprowadzenia inwestycji na nieruchomości stanowiącej obecnie własność wnioskodawców trzeba zwrócić uwagę na dwie kwestie. Przede wszystkim nie jest wiadome, której linii energetycznej dotyczą oba powołane dokumenty (k. 48 i 48 v), jednak z uwagi na datę ich sporządzenia: 11 marca 1970 roku i 22 marca 1974 roku należy domniemywać, że odnoszą się one do inwestycji zakończonej przekazaniem linii energetycznej do eksploatacji w dniu 31 stycznia 1975 roku, nie zaś tej przekazanej do eksploatacji w dniu 11 listopada 1982 roku. Po drugie żaden z tych dokumentów nie pozwala, aby przyjąć, że w chwili rozpoczęcia realizacji inwestycji inwestor uzyskał na ich podstawie tytuł prawny do wejścia z urządzeniami na grunt stanowiący własność poprzedników prawnych wnioskodawców. Z dokumentów tych nie wynika, aby mogły one usprawiedliwiać przekonanie posiadacza, że stawiając na cudzej nieruchomości urządzenia elektroenergetyczne nie narusza cudzego prawa. Uwagi te należy odnieść również do pozostałych dokumentów przedstawionych przez uczestnika, na które nie powoływał się już apelacji (k. 56 v – 58). Z kolei opinia datowana na dzień 15 lipca 1977 roku (k. 58 v – 59), decyzja z dnia 28 lipca 1977 roku (k. 59 v – 60), decyzja z dnia 29 lipca 1977 roku (k. 60 v – 61), decyzje z dnia 31 lipca 1977 roku (k. 61 v – 64) dotyczą wyłącznie inwestycji polegającej na rozbudowie i powiększeniu rozdzielni w S.. Wbrew zarzutowi apelacji nie sposób zatem przyjąć, aby Sąd Rejonowy uznając poprzednika prawnego uczestnika w chwili rozpoczęcia biegu terminu zasiedzenia za posiadacza służebności o treści odpowiadającej treści służebności przesyłu w złej wierze naruszył przepisy art. 7 k.c. i art. 234 k.p.c, bowiem domniemanie wynikające z treści tego pierwszego przepisu zostało skutecznie wzruszone.

Sąd Okręgowy dostrzegł również, co nie było przedmiotem rozważań Sądu Rejonowego, że w aktach sprawy znajduje się decyzja wydana w dniu 5 grudnia 1970 roku przez Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w S. w dniu 5 grudnia 1970 roku na podstawie art. 35 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości Dz. U. z 1961 r. Nr 18, poz. 94). W orzecznictwie przyjmuje się, że jeżeli przedsiębiorca będący właścicielem urządzeń wymienionych w art. 49 § 1 k.c. wykonuje uprawnienia wynikające z decyzji wydanej na rzecz jego poprzednika prawnego na podstawie art. 35 ust. 1 i 2 1 ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości (jedn. tekst: Dz. U. z 1974 r. Nr 10, poz. 64 ze zm.) właściciel nieruchomości nie może żądać ustanowienia służebności przesyłu (art. 305 ²§ 2 k.c.) (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 6 czerwca 2014 roku, III CZP 107/13, OSNC 2015/3/29, uchwała Sądu Najwyższego z dnia 20 stycznia 2010 r., III CZP 116/09, OSNC ZD 2010/3/92). Uczestnik nie podnosił jednak, aby miał tytuł prawny wywodzący się wydanej tej decyzji i aby wykonywał w zakresie z niej wynikającym swoje uprawnienia, a jedynie twierdził, że on, a wcześniej jego poprzednicy prawni wykonywali posiadanie w zakresie treści służebności odpowiadającej treści służebności przesyłu, w sposób prowadzący do jej nabycia przez zasiedzenie. Podkreślić natomiast należy, że wykonywanie uprawnień w zakresie wynikającym z decyzji wydanej na podstawie art. 35 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości (Dz. U. 1974 r. Nr 10, poz. 64 ze zm.), stanowiącej tytuł prawny do ich wykonywania, nie prowadzi do nabycia przez zasiedzenie służebności gruntowej odpowiadającej treści służebności przesyłu (uchwała Sądu Najwyższego w składzie 7 sędziów z dnia 8 kwietnia 2014 roku, III CZP 87/13, OSNC 2014/7-8/68). Niezależnie od tych okoliczności brak jest podstaw, aby przyjąć, że decyzja ta odnosiła się do linii energetycznej przekazanej do eksploatacji w dniu 11 listopada 1982 roku, ani tym bardziej, aby objęte były nią nieruchomości stanowiącej obecnie własność wnioskodawców, ponieważ z jej treści wynika, że dotyczy nieruchomości położonych w G..

W świetle dokonanych powyżej uwag nie zasługują na uwzględnienie zarzuty zawarte w punkcie 2, 3 i 9 apelacji. Pomimo formalnie różnego charakteru zarzutów sformułowanych w tych punktach apelacji, dotyczących zarówno naruszenia prawa procesowego i materialnego, należy zwrócić uwagę, że w istocie zarzuty te sprowadzają się do podważenia dokonanej przez Sąd Rejonowy materialnoprawnej oceny przesłanek podniesionego przez uczestnika zarzutu zasiedzenia służebności o treści odpowiadającej treści służebności przesyłu. Przeprowadzone powyżej rozważania pozwalają, aby uznać za początek biegu chwilę przekazania do eksploatacji linii w dniu 11 listopada 1982 roku, wówczas dopiero uczestnik rozpoczął korzystanie z trwałego i widocznego urządzenia, o jakim mowa w art. 292 k.c. korzysta z niego w chwili obecnej, jednak trzydziestoletni termin zasiedzenia w złej wierze nie upłynął, bowiem w dniu w dniu 16 lipca 2012 roku został złożony przez wnioskodawców wniosek w niniejszej sprawie. Doszło więc do przerwania biegu terminu zasiedzenia (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 stycznia 2011 roku, III CZP 124/10 OSNC 2011/9/99).

W ocenie Sądu Okręgowego nie zasługuje również na uwzględnienie zarzut naruszenia przez Sąd pierwszej instancji przepisu art. 520 § 2 k.p.c. Z uzasadnienie Sądu pierwszej instancji wynika jedynie, że zastosował on przepis art. 520 k.p.c., przy czym z uwagi na odwołanie się do sprzeczności interesów uczestników, uznać należy, że intencją Sądu było zastosowanie przepisu art. 520 § 3 k.p.c. Sformułowany przez uczestnika zarzut nie odnosi się jednak do materii objętej zakresem zastosowania tego przepisu, a więc rozstrzygania o kosztach postępowania nieprocesowego pomiędzy stronami, tylko do jego odpowiedniego zastosowania poprzez art. 113 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. 2016, poz. 623). Wydane przez Sąd Rejonowy w tym zakresie rozstrzygnięcie jest w pełni prawidłowe. W istocie Sąd Rejonowy obciążył bowiem wnioskodawców i uczestnika nieuiszczonymi kosztami sądowymi stosownie do treści art. 113 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. 2016, poz. 623) w zw. z art. 520 § 2 k.p.c., uznając, że skoro roszczenie było słuszne co do zasady, ale wnioskodawcy przeszacowali wartość należnego im wynagrodzenia, to uzasadnione jest, by koszty postępowania związane z przeprowadzeniem dowodów z opinii biegłych z zakresu elektroenergetyki i geodezji a także dowodu w postaci oględzin obciążały uczestnika postępowania, zaś przeprowadzenia dowodu w postaci opinii biegłego z zakresu wyceny nieruchomości z uwagi na wynik postępowania powinny zaś obciążać wnioskodawców. Takie rozstrzygnięcie znajduje pełne uzasadnienie w treści powołanych przepisów.

Mając na uwadze powyższe okoliczności Sąd Okręgowy na podstawie przepisu art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. oddalił apelację.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy orzekł na podstawie przepisu art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c zasądzając od uczestnika na rzecz wnioskodawców wynagrodzenie w kwocie 144 zł na rzecz T. B. (1) i w kwotach po 48 zł na rzecz M. C. i Ł. B.. Wysokość należnego wynagrodzenia została ustalona w oparciu o przepis § 5 pkt 3 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U.2015, poz. 1804).

SSO Bartosz Pniewski SSO Teresa Kołbuc SSO Sławomir Buras

ZARZĄDZENIE

(...)