Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 kwietnia 2017 roku

Sąd Rejonowy w Rawie Mazowieckiej, I Wydział Cywilny w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 4 kwietnia 2017 roku w Rawie Mazowieckiej

na rozprawie

sprawy z powództwa

Towarzystwa (...) Spółka Akcyjna w W.

przeciwko

K. G.

o zapłatę

1)  zasądza od K. G. na rzecz Towarzystwa (...) Spółka Akcyjna w W.

a)  kwotę 17500 zł (siedemnaście tysięcy pięćset złotych) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 13 lutego 2016 roku do dnia zapłaty;

b)  kwotę 12100 zł (dwanaście tysięcy sto złotych) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 7 lipca 2016 roku do dnia zapłaty;

2)  oddala powództwo w pozostałej części;

3)  zasądza od K. G. na rzecz Towarzystwa (...) Spółka Akcyjna w W. kwotę 6846,79 zł (sześć tysięcy osiemset czterdzieści sześć złotych i siedemdziesiąt dziewięć groszy) tytułem zwrotu kosztów procesu;

4)  nakazuje zwrócić na rzecz Towarzystwa (...) Spółka Akcyjna w W. pozostałość zaliczki uiszczonej w dniu 10 października 2016 roku i zaksięgowanej pod pozycją 112/16, to jest kwotę 150,21 zł (sto pięćdziesiąt złotych i dwadzieścia jeden groszy).

SSR Jarosław Janeczek

Sygn. akt I C 600/16

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 16 czerwca 2016 roku powód Towarzystwo (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. domagało się, na podstawie §33 pkt 1 rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 24 marca 2000 roku w sprawie ogólnych warunków obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów (Dz.U. Nr 26, poz. 310 ze zm.), zasądzenia od pozwanego K. G. kwoty 29600 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie a) od kwoty 17500 zł od dnia 13 lutego 2016 do dnia zapłaty, b) od kwoty 12100 zł od dnia wytoczenia pozwu do dnia zapłaty, tytułem zwrotu wypłaconego zadośćuczynienia za naruszenie dobra osobistego w postaci szczególnej więzi rodzinnej rodzicom zmarłego w kolizji drogowej w dniu 17 czerwca 2001 roku M. K. (1).

W dniu 29 czerwca 2016 roku został wydany nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym, od którego pozwany złożył skutecznie sprzeciw, podnosząc, iż podstawa prawna żądanie regresu została uchylona, a także roszczenie już było zasądzone wyrokiem w sprawie I C 5/04 Sądu Rejonowego w Rawie Mazowieckiej. Nadto podniósł zarzut przedawnienia dochodzonego roszczenia.

Powyższe stanowiska strony podtrzymywały w kolejnych pismach procesowych i na kolejnych terminach rozpraw.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 17 czerwca 2001 roku w miejscowości R., woj. (...) miał miejsce wypadek komunikacyjny. K. G. umyślnie naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu drogowym w ten sposób, iż będąc w stanie nietrzeźwości kierował samochodem marki F. (...) nr rej. (...) poruszając się lewym pasem ruchu doprowadził do zderzenia z motocyklem którym kierował M. K. (1) w wyniku czego ten ostatni doznał obrażeń ciała w postaci zwichnięcia kręgosłupa szyjnego i stłuczenia całego mózgu co skutkowało jego zgonem.

(dowód: poświadczona za zgodność z oryginałem przez występującego w sprawie pełnomocnika kserokopia odpisu wyroku Sądu Rejonowego w Rawie Mazowieckiej z dnia 19 lutego 2010 roku sygn. akt II K 119/02 wraz z uzasadnieniem, k. 22-27; poświadczona za zgodność z oryginałem przez występującego w sprawie pełnomocnika kserokopia notatki urzędowej, k.29-31 i k.32; kopia polisy, k.154)

Sprawstwo i wina K. G. za powyższy wypadek samochodowy zostały potwierdzone wyrokiem Sądu Rejonowego w Rawie Mazowieckiej z dnia 19 lutego 2003 roku sygn. akt II K 119/02 oraz wyrokiem Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 13 czerwca 2003 roku sygn. akt XVII Ka 13/03.

(dowód: poświadczona za zgodność z oryginałem przez występującego w sprawie pełnomocnika kserokopia odpisu wyroku Sądu Rejonowego w Rawie Mazowieckiej z dnia 19 lutego 2010 roku sygn. akt II K 119/02 wraz z uzasadnieniem, k. 22-27; poświadczona za zgodność z oryginałem przez występującego w sprawie pełnomocnika kserokopia odpisu wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 13 czerwca 2003 roku sygn. akt XVII Ka 13/03, k. 28)

Właściciel pojazdu, którym kierował sprawca wypadku posiadał polisę obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych w (...) Spółce Akcyjnej.

(dowód: wypis z polisy, k. 33)

Z dniem 27 lutego 2003 roku (...) Spółka Akcyjna zmieniło nazwę na (...) Spółka Akcyjna. Następnie w dniu 13 czerwca 2005 roku (...) Spółka Akcyjna zmienił nazwę na (...) Spółka Akcyjna. Dnia 28 grudnia 2012 roku nastąpiło przeniesienie całego majątku (...) Spółka Akcyjna na rzecz Towarzystwa (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. w trybie art. 492 § 1 ksh.

(dowód: poświadczona za zgodność z oryginałem przez występującego w sprawie pełnomocnika kserokopia odpisu pełnego z rejestru przedsiębiorców, k. 11-16 i k. 17-21)

M. K. (1) w chwili śmierci miał 22 lata. Był synem J. K. (1) i J. K. (2), którzy oprócz niego mieli jeszcze troje dzieci, w tym jedno niepełnosprawne wymagające całodobowej opieki. Ich córka zmarła na nowotwór, pozostawiając dwoje wnuków. Śmierć M. K. (1) spowodowała u jego rodziców silny wstrząs i cierpienie. Pozostawali oni bowiem w bardzo bliskich relacjach z synem, który wspólnie z nimi zamieszkiwał i pomagał w prowadzeniu gospodarstwa rolnego, które miał przejąć i opiekować się nimi na starość. M. K. (1) był osobą bardzo oddaną rodzinie, był uczuciowy , pracowity, pomagał matce w opiece nad chorym bratem

Wiadomość o jego śmierci spowodowała u nich stres i rozpacz, ale ich zachowanie i myślenie nie uległo dezorganizacji. W następnym okresie, przez około rok po wypadku, przeżywali oni reakcję żałoby, której towarzyszył smutek, płaczliwość zmniejszona aktywność życiowa zaburzenia snu i łaknienia. Żałoba poszkodowanych przebiegała w sposób niepowikłany, pozwalając w miarę upływu czasu pogodzić się ze stratą. J. K. (1) i J. K. (2) w związku ze śmiercią syna nie korzystali z pomocy psychiatrycznej lub psychologicznej. J. K. (2) do dnia dzisiejszego odczuwa łagodny lęk w związku z podróżami komunikacyjnymi, których podłożem jest wypadek jej syna

(dowód: zeznania świadka J. K. (2), protokół rozprawy z dnia 15 grudnia 2016r.; zeznania świadka J. K. (1), protokół rozprawy z dnia 15 grudnia 2016r.; kopia protokołu przesłuchania świadka J. K. (1) w sprawie o sygn. akt II K 119/02 Sądu Rejonowego w Rawie Mazowieckiej, k. 135-138; kopia protokołu przesłuchania powodów w sprawie o sygn. akt I C 5/04 Sądu Rejonowego w Rawie Mazowieckiej, k. 138-148; kopia wypis orzeczenia, k. 149; kopia dokumentacji medycznej, k. 150-153; kopia zaświadczenia, k. 155; pisemna opinia biegłego psychologa M. C., k.160-161 i k. 162-163)

Rodzice zmarłego M. J. K. i J. K. (2) – wystąpili o likwidację szkody z ubezpieczenia OC właściciela pojazdu, którym kierował sprawca wypadku. W toku postępowania likwidacyjnego, przyjmując 30% przyczynienie się zmarłego, ustalono, iż szkoda jakiej doznał J. K. (1) wyniosła 24000 zł tytułem odszkodowania za pogorszenie sytuacji życiowej (art. 446 §3 k.c.) oraz 17500 zł tytułem zadośćuczynienia za naruszenie dobra osobistego w postaci szczególnej więzi rodzinnej; a szkoda jakiej doznała J. K. (2) wyniosła 21000 zł tytułem odszkodowania za pogorszenie sytuacji życiowej (art. 446 § 3 k.c.) oraz 17500 zł tytułem zadośćuczynienia za naruszenie dobra osobistego w postaci szczególnej więzi rodzinnej. Kwoty odszkodowania za pogorszenie sytuacji życiowej wynikały z wyroku Sądu Rejonowego w Rawie Mazowieckiej z dnia 15 czerwca 2004 roku zapadłego w sprawie o sygn. akt I C 5/04. Pozew w tej sprawie został złożony w dniu 10 maja 2002 roku. Natomiast kwoty zadośćuczynienia za naruszenie dobra osobistego w postaci szczególnej więzi rodzinnej zostały przyznane na podstawie decyzji ubezpieczyciela z dnia 6 sierpnia 2015 roku (po 5400 zł dla każdego z rodziców zmarłego) oraz ugody (po 12100 zł dla każdego z rodziców zmarłego)

(dowód: poświadczona za zgodność z oryginałem przez występującego w sprawie pełnomocnika kserokopia likwidacji szkody, k. 34-41; poświadczona za zgodność z oryginałem przez występującego w sprawie pełnomocnika kserokopia zgłoszenia szkody wraz z pełnomocnictwem, k. 42- 45; poświadczona za zgodność z oryginałem przez występującego w sprawie pełnomocnika kserokopia odwołania, k. 46-47; poświadczona za zgodność z oryginałem przez występującego w sprawie pełnomocnika kserokopia oświadczenia osoby uprawnionej, k. 48-49 i k. 67-69; poświadczona za zgodność z oryginałem przez występującego w sprawie pełnomocnika kserokopia ankiety informacyjnej dotyczącej więzi, k. 50-51 i k. 70-71; poświadczona za zgodność z oryginałem przez występującego w sprawie pełnomocnika kserokopia wyroku Sądu Rejonowego w Rawie Mazowieckiej z dnia 15 czerwca 2004 roku sygn. akt I C 5/04 wraz z uzasadnieniem, k. 52-59; kopia pozwu, k. 157-158; poświadczona za zgodność z oryginałem przez występującego w sprawie pełnomocnika kserokopia decyzji o wypłacie odszkodowania, k. 60 i k. 72; poświadczona za zgodność z oryginałem przez występującego w sprawie pełnomocnika kserokopia ugody, k. 62 i k. 73)

W dniach 11 sierpnia 2015 roku i 18 grudnia 2015 roku zakład ubezpieczeń wypłacił J. K. (1) kwoty po 5400 zł i 12100 zł tytułem zadośćuczynienia za naruszenie dobra osobistego w postaci szczególnej więzi rodzinnej. J. K. (2) powyższe świadczenie w kwocie 12100 zł otrzymała w dniu 21 grudnia 2015 roku.

(dowód: potwierdzenie transakcji, k. 63-64 i k.75)

Pismem z dnia 1 lutego 2016 roku, odebranym przez pozwanego w dniu 5 lutego 2016 roku powód wezwał K. G. do zapłaty kwoty 17500 zł.

(dowód: poświadczona za zgodność z oryginałem przez występującego w sprawie pełnomocnika kserokopia przedprocesowego wezwanie do zapłaty wraz z potwierdzeniem odbioru, k. 65-66)

Sąd ustalił powyższy stan faktyczny w oparciu o złożone dokumenty, dowód z zeznań świadków, a także dowód z opinii biegłej z zakresu psychologii.

Autentyczność dokumentów, ich treść nie była kwestionowana przez strony.

W ocenie Sądu opinie biegłej, oparte na zeznaniach świadków są wiarygodnym dowodem w sprawie, ponieważ ustalenia dokonane przez biegłą są kategoryczne, a ponadto biegła posiada bogatą wiedzę i wieloletnie doświadczenie zawodowe w tymże przedmiocie. Ponadto podkreśleniu wymaga fakt, że opinie wydane przez biegłą były wyczerpujące i sporządzone w sposób jasny i logiczny. Sąd uznał, że nie ma potrzeby dodatkowego uzupełnienia opinii.

Poza tym podstawą ustalenia stanu faktycznego były zeznania świadków. Były one logiczne, spójne i korespondowały z pozostałym materiałem dowodowym.

Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

W pierwszej kolejności należy uzasadnić niektóre decyzje procesowe Sądu.

Na rozprawie w dniu 15 grudnia 2016 roku Sąd nie dopuścił do udziału w sprawie w charakterze pełnomocnika pozwanego M. K. (2).

Osoba ta, jak ustalił Sąd nie poosiadała żadnych cech osób, które mogą być pełnomocnikami procesowymi (art. 87 k.p.c.). Co prawda powołano się na stały stosunek zlecenia, ale złożona do akt sprawy umowa zlecenia nie pozwala powiązać przedmiotu zlecenia, który ma charakter ogólny z przedmiotem niniejszego postępowania, tj. roszczeniem regresowym dochodzonym w sprawie, które faktycznie w chwili zawarcia umowy zlecenia nawet jeszcze nie powstało albowiem nie wypłacono wówczas żadnych kwot z tytułu zadośćuczynienia).

Nadto na rozprawie w dniu 6 kwietnia 2017 roku Sąd oddalił wniosek pozwanego o odroczenie rozprawy z uwagi na niestawiennictwo jego pełnomocnika z powodu tzw. kolizji terminów.

Należy mieć na uwadze że nie było żadnego rozsądnego powodu by udzielić pełnomocnictwa dopiero 2 dni przed rozprawą i to adwokatowi nie dysponującemu czasem. Pozwany wiedział o toczącym się postępowaniu od chwili doręczenia mu pozwu, a o rozprawie w dniu 6 kwietnia 2017 roku od 15 grudnia 2016 roku. Miał więc wystarczającą ilość czasu by zapewnić sobie pomoc prawną.

Za naganne należy zresztą uznać zachowanie adwokata który podejmuje się prowadzenia sprawy mimo że wie iż z powodu braku czasu nie będzie mógł tego realizować.

Zawodowy pełnomocnik zajmujący się pomocą prawną winien wiedzieć iż kolizja terminów w żadnej mierze nie może być uznana za przyczynę uzasadniającą odroczenie rozprawy. Zawodowy pełnomocnik tak powinien zorganizować swe działania by przewidując niemożność stawienia się na rozprawie lub podjęcia innych czynności w procesie zorganizować swoją kancelarię w ten sposób aby zapewnić sobie zastępstwo.

Przechodząc do merytorycznej oceny żądania należy wskazać, iż powództwo należało uznać za zasadne w przeważającej części.

W pierwszej kolejności Sąd pragnie odnieść się do zarzutów zgłoszonych w sprzeciwie przez pozwanego.

Przede wszystkim należy wyjaśnić, że w związku ze śmiercią M. K. (1), spowodowaną zdarzeniem drogowym z dnia 17 czerwca 2001 roku, którego sprawcą był pozwany, powódka i jej poprzednik prawny, dokonali wypłat tytułem dwóch świadczeń: 1 - zadośćuczynienia za naruszenie dobra osobistego w postaci szczególnej więzi rodzinnej łączącej rodziców z synem oraz 2 - odszkodowania z tytułu pogorszenia sytuacji życiowej.

Roszczenie o zapłatę odszkodowania z tytułu pogorszenia sytuacji życiowej było dochodzone przez poszkodowanych - J. K. (1) i J. K. (2) - na drodze postępowania sądowego, zakończonego wydaniem wyroku w sprawie prowadzonej przed tutejszym Sądem pod sygn. akt I C 5/04. Roszczenia związane z realizacją przywołanego orzeczenia nie są przedmiotem niniejszej sprawy.

Powód dochodzi jedynie części zapłaconego na rzecz poszkodowanych zadośćuczynienia za naruszenie dobra osobistego w postaci szczególnej więzi rodzinnej łączącej rodziców z synem (17500 zł na rzecz J. K. (1) i 12100 zł na rzecz J. K. (2))

Z powyższego niezbicie wynika, że kwoty uiszczone przez stronę powodową w wyniku realizacji wyroku z 15 czerwca 2004 roku zapadłego w sprawie o sygn. akt I C 5/04 i zadośćuczynienia wypłacone na mocy ugód, to świadczenia rodzajowo różne, zmierzające do naprawienia innych szkód - pogorszenia sytuacji życiowej i naruszenia dóbr osobistych.

Tak wiec nie może być mowy, że sporne roszczenie było już zasądzone wyrokiem w sprawie I C 5/04 Sądu Rejonowego w Rawie Mazowieckiej.

Chybiony jest również zarzut pozwanego, dotyczący przedawnienia roszczenia powoda objętego niniejszym postępowaniem. Dotyczy to zarówno roszczeń samego poszkodowanych wobec pozwanego, jak również roszczeń powoda wobec pozwanego.

Zachowanie pozwanego z dnia 17 czerwca 2001 roku wypełniło znamiona przestępstwa stypizowanego w art. 177 §2 k.k. w zw. z art. 178 § i k.k.

Wskazać trzeba, że zgodnie z art. 2 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny, do roszczeń, o których mowa w art. 1 (opisanych w art. 442 ¹ k.c.), powstałych przed dniem wejścia w życie ustawy, a według przepisów dotychczasowych w tym dniu jeszcze nieprzedawnionych, stosuje się przepisy art. 442 ¹ k.c. Roszczenie poszkodowanych wobec powoda o wypłatę odszkodowania w dacie wejścia w życie przepisu art. 442 ¹ k.c. nie było jeszcze przedawnione, bowiem zgodnie z ówczesnym brzmieniem art. 442 §2 k.c., termin przedawnienia roszczeń w przypadku szkody wynikłej ze zbrodni lub występku wynosił dziesięć lat od dnia popełnienia przestępstwa.

Wobec faktu, że do zdarzenia szkodzącego doszło w dniu 17 czerwca 2001 roku, w dacie wejścia w życie wspomnianej nowelizacji, roszczenie o naprawienie wyrządzonej szkody nie było przedawnione - dziesięcioletni termin przedawnienia, liczony od dnia popełnienia czynu, nie upłynął.

Kwestię terminu przedawnienia roszczeń poszkodowanych w stosunku do powódki i pozwanego reguluje zatem obecnie art. 442 ¹ §2 k.c., który stanowi, że w przypadku gdy szkoda wynikła ze zbrodni lub występku, roszczenie o naprawienie szkody ulega przedawnieniu z upływem lat dwudziestu od dnia popełnienia przestępstwa bez względu na to, kiedy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Tym samym, roszczenie poszkodowanych wobec powódki i pozwanego nie jest przedawnione.

Przedawnieniu nie uległo również roszczenie powoda względem pozwanego o zwrot wypłaconego odszkodowania.

Zgodnie z ugruntowaną linią orzeczniczą Sądu Najwyższego, roszczenie regresowe zakładu ubezpieczeń przeciwko sprawcy szkody, jako związane z prowadzeniem działalności gospodarczej, podlega regulacji zawartej w art. 118 in fine k.c., a tym samym przedawnia się z upływem trzech lat, licząc od dnia wypłaty odszkodowania z polisy OC sprawcy szkody, to jest z chwilą powstania tzw. regresu nietypowego (por. uchwała SN z dnia 10 listopada 2005 r. III CZP 83/2005, L.; wyrok SN z dnia 18 listopada 2005 r., IV CK 203/2005, L.).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszego postępowania, wskazać należy, że w zakresie świadczeń objętych niniejszym postępowanie, powódka dokonała wypłaty kwoty łącznie 29600 zł na rzecz poszkodowanego J. K. (1) i J. K. (2) w dniu 11 sierpnia 2015 roku (5400 zł) oraz 18 i 21 grudnia 2015 roku (po 12100 zł). Zatem roszczenie regresowe o zwrot tych kwoty przedawniłoby się najwcześniej w dniu 11 sierpnia 2018 roku.

Mając zaś na uwadze, że powództwo w niniejszej sprawie zostało wytoczone w dniu 16 czerwca 2016 roku, a więc przed upływem wyliczonego wyżej terminu, bieg przedawnienia w stosunku do dochodzonej należności został skutecznie przerwany, w rozumieniu art. 123 § 1 pkt 1 k.c.

Podobnie bezzasadny jest zarzut pozwanego, dotyczący podstawy prawnej roszczenia strony powodowej. Zgodnie z treścią art. 159 ust. 1 aktualnie obowiązującej ustawy z dnia 22 maja 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz.U. z 2016 r., poz. 2060 ze zm.), która weszła w życie w dniu 1 stycznia 2004 roku, postępowania dotyczące roszczeń odszkodowawczych wszczęte i niezakończone przed dniem wejścia w życie ustawy, toczą się według przepisów dotychczasowych.

Wypadek, którego sprawcą był pozwany miał miejsce w dniu 17 czerwca 2001 roku. Zgłoszenie wypadku do powoda nastąpiło prawdopodobnie przed dniem 10 maja 2002 roku (data złożenia pozwu w sprawie I C 5/04 tutejszego Sądu) i co najmniej ten dzień należy uznać za wszczęcie postępowania dotyczącego roszczeń odszkodowawczych w rozumieniu art. 159 wyżej wskazanej ustawy, które do chwili obecnej z punktu widzenia powoda nie zostało zakończone.

Z uwagi na powyższe warunki powstania roszczenia regresowego, w ramach obowiązkowego ubezpieczenia posiadaczy pojazdów mechanicznych, reguluje §33 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 24 marca 2000 roku w sprawie ogólnych warunków obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów (Dz.U. Nr 26, poz. 310 ze zm. - dalej: "rozporządzenie"). Zgodnie z tym przepisem ubezpieczycielowi przysługuje uprawnienie dochodzenia od kierowcy pojazdu mechanicznego zwrotu wypłaconego z tytułu ubezpieczenia OC odszkodowania, między innymi jeżeli kierujący wyrządził szkodę w stanie nietrzeźwości.

Istota obowiązkowych ubezpieczeń komunikacyjnych, która uregulowana była, w dniu wyrządzenia szkody, w §10 rozporządzenia w zw. z art. 822 k.c., polega na tym, iż umowa ubezpieczenia zawarta w tym przedmiocie nie rodzi regresu zakładu ubezpieczeń wobec ubezpieczonego sprawcy szkody komunikacyjnej – kierowcy lub posiadacza pojazdu mechanicznego. Skutki umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych obejmują zarówno strony tej umowy, jak i każdego kierującego pojazdem mechanicznym, a jej sens i istota polega na definitywnym przejęciu przez zakład ubezpieczeń obowiązku naprawienia szkody, co oznacza, że po spełnieniu świadczenia odszkodowawczego ubezpieczyciel nie może domagać się jego zwrotu od ubezpieczonego.

Instytucja uregulowana w §33 rozporządzenia, a obecnie w art. 43 pkt 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych, stanowi wyjątek od tej zasady. Uzasadniony jest on tym, że zachowanie kierującego pojazdem uznawane jest za tak rażące, że względy prewencyjne, wychowawcze i represyjne, a także poczucie słuszności uzasadniają możliwość dochodzenia przez ubezpieczyciela od kierowcy zwrotu wypłaconego odszkodowania. Dotyczy to w szczególności sytuacji, gdy kierujący pojazdem wyrządził szkodę w stanie nietrzeźwości

W niniejszej sprawie nie było sporne między stronami, że pozwany wyrządził szkodę będąc w stanie nietrzeźwości. Spełniona jest zatem przesłanka powstania roszczenia regresowego określona w § 33 punkt 1 rozporządzenia.

Nie było również sporne, że powodowy zakład ubezpieczeń wypłacił na rzecz J. K. (1) i J. K. (2) łącznie 29600 zł z tytułu zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych.

Zatem zakład ubezpieczeń może domagać się od kierującego pojazdem zwrotu wypłaconego z tytułu ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych zadośćuczynienia.

Jednakże przez wypłacone zadośćuczynienie, które należy zwrócić, nie należy rozumieć wszystkich kwot wypłaconych przez zakład ubezpieczeń, lecz tylko te kwoty, które w świetle stanu faktycznego i prawnego były uzasadnione. Zobowiązanego do zapłaty nie mogą obciążać kwoty, które zakład ubezpieczeń, co prawda uiścił, ale których uiścić nie musiał.

Wskazać należy, iż najbliższemu członkowi rodziny zmarłego przysługuje na podstawie art. 448 k.c. w zw. z art. 24 k.c. zadośćuczynienie za doznaną krzywdę, gdy śmierć nastąpiła na skutek deliktu, który miał miejsce przed dniem 3 sierpnia 2008 r. (tj. przed wejściem w życie art. 446 § 4 k.c.). Pogląd ten utrwalił się już w orzecznictwie Sądu Najwyższego oraz sądów powszechnych, a także w doktrynie prawa. Sąd Najwyższy stanowisko to potwierdził w szeregu swoich orzeczeń, z których wymienić można choćby: uchwały z dnia 22 października 2010 roku (III CZP 76/10, OSNC-ZD 2011, nr B, poz. 42), z 13 lipca 2011 r. (III CZP 32/11, OSNC 2012, Nr 1, poz. 10), z dnia 7 listopada 2012 r. (III CZP 67/12, OSNC 2013/4/45, Biul.SN 2012/11/7) oraz wyroki z dnia: 14 stycznia 2010 r. (IV CSK 307/09, OSNC-ZD 2010, nr C, poz. 91), z dnia 25 maja 2011 r. (II CSK 537/10, nie publ.), z dnia 10 listopada 2010 r. (II CSK 248/10, OSNC-ZD 2011, nr B, poz. 44), z dnia 11 maja 2011 r. (I CSK 621/10, nie publ.) i z dnia 15 marca 2012 r. (I CSK 314/11, nie publ.)

Przez śmierć najbliższej osoby może zostać naruszone własne dobro osobiste jej najbliższych w postaci prawa do więzi rodzinnej, a co za tym idzie, dopuszczalne jest udzielenie ochrony na ogólnej podstawie z art. 448 k.c. Zadośćuczynienie jest w tym wypadku instrumentem umożliwiającym wyrównanie własnej szkody niemajątkowej osoby bliskiej zmarłego.

Nie może być żadnych wątpliwości, że pojęcie szkody rozumie się szeroko, jako obejmujące wszelkie uszczerbki oraz, że krzywdę uważa się za niemajątkową postać szkody, a zatem w skład odszkodowania przypadającego z tytułu ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej wchodzi zarówno odszkodowanie za szkody majątkowe na osobie i mieniu, jak i zadośćuczynienie za krzywdę.

Odpowiedzialność w ramach ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadacza pojazdu obejmuje obowiązek zapłaty zadośćuczynienia w razie powstania uszczerbku niemajątkowego, czyli krzywdy spowodowanej ruchem pojazdu mechanicznego. Podobnie jak w odniesieniu do innych uszczerbków, także w wypadku zadośćuczynienia nie ma podstaw do różnicowania zakresu odpowiedzialności ubezpieczonego i ubezpieczyciela. Oznacza to, że skutki naruszenia dobra osobistego przez spowodowanie śmierci osoby bliskiej w wypadku komunikacyjnym są objęte odpowiedzialnością gwarancyjną ubezpieczyciela (wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 10 czerwca 2013 r., I ACa 94/13, LEX nr 1324717; wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 21 lutego 2013 r., I ACa 525/12, LEX nr 1316375).

Zgodnie z treścią art. 448 k.c. w razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia.

Przesłankami zasądzenia zadośćuczynienia lub określonej sumy na cel społeczny są: bezprawne naruszenie chronionego dobra osobistego rodzące odpowiedzialność na tle art. 23 i 24 k.c., które zarazem mogłoby być kwalifikowane jako czyn niedozwolony oraz zawinione naruszenie dobra osobistego bez względu na stopień winy sprawcy.

Katalog dóbr osobistych, do którego odwołuje się art. 23 k.c., ma charakter otwarty. Przepis ten wymienia dobra osobiste człowieka pozostające pod ochroną prawa cywilnego w sposób przykładowy, uwzględniając te dobra, które w praktyce mogą być najczęściej przedmiotem naruszeń. Nie budzi jednak wątpliwości, że przedmiot ochrony oparty na podstawie art. 23 i 24 k.c. jest znacznie szerszy. Należy uznać, że ochronie podlegają wszelkie dobra osobiste rozumiane jako wartości niematerialne związane z istnieniem i funkcjonowaniem podmiotów prawa cywilnego, które w życiu społecznym uznaje się za doniosłe i zasługujące z tego względu na ochronę.

W judykaturze uznano, że do katalogu dóbr niewymienionych wprost w art. 23 k.c. należy, np. prawo do intymności i prywatności (wyrok SN z 28 lutego 2007 r., V CSK 431/06, OSNC 2008, nr 1, poz. 13), płeć człowieka (postanowienie SN z 22 marca 1991 r., III CRN 28/91, PS 1991, nr 5-6, s. 118, z glosą M. Safjana, PS 1993, nr 2, s. 78), prawo do planowania rodziny (wyrok SN z 21 listopada 2003 r., V CK 16/03, OSP 2004, z. 10, poz. 125), tradycja rodzinna (wyrok SN z 28 lutego 2003 r., V CK 308/02, OSNC 2004, nr 5, poz. 82), pamięć o osobie zmarłej (wyrok SN z 12 lipca 1968 r., I CR 252/68, OSNCP 1970, nr 1, poz. 18).

W świetle powyższych rozważań trudno byłoby znaleźć argumenty sprzeciwiające się zaliczeniu do tego katalogu także więzi rodzinnych. Nie ulega wątpliwości, że rodzina jako związek najbliższych osób, które łączy szczególna więź wynikająca najczęściej z pokrewieństwa i zawarcia małżeństwa, podlega ochronie prawa. Dotyczy to odpowiednio ochrony prawa do życia rodzinnego obejmującego istnienie różnego rodzaju więzi rodzinnych. Dobro rodziny jest nie tylko wartością powszechnie akceptowaną społecznie, ale także uznaną za dobro podlegające ochronie konstytucyjnej. Artykuł 71 Konstytucji stanowi, że Państwo w swojej polityce społecznej i gospodarczej ma obowiązek uwzględniania dobra rodziny. Dobro rodziny wymienia także art. 23 k.r.o., zaliczając obowiązek współdziałania dla dobra rodziny do podstawowych obowiązków małżonków. Więź rodzinna odgrywa doniosłą rolę, zapewniając członkom rodziny m.in. poczucie stabilności, wzajemne wsparcie obejmujące sferę materialną i niematerialną oraz gwarantuje wzajemną pomoc w wychowaniu dzieci i zapewnieniu im możliwości kształcenia. Ponadto nieodparcie nasuwa się pytanie, jeśli jest chroniony kult pamięci osoby zmarłej, to czy nie musi być chroniona i miłość do osoby żyjącej. Czy otwarcie cudzej korespondencję stanowi większą dolegliwość psychiczną niż ta, która jest spowodowana śmiercią najbliższego członka rodziny, zawinioną przez osobę trzecią, której skutki rozciągają się na całe życie osób bliskich. Niejednokrotnie szkoda na osobie jest o wiele bardziej dotkliwa i w istocie zawsze jest nie do naprawienia wobec niemożności przywrócenia stanu poprzedniego. Zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę jest tylko pewnym surogatem, bo nie da się inaczej tej krzywdy naprawić. Zależy to w pewnej mierze od wrażliwości osób poszkodowanych, ale generalnie w każdym przypadku trzeba uznać, że śmierć osoby bliskiej jest dla nich bolesnym ciosem przeżywanym nie tylko w momencie powzięcia o niej wiadomości.

Nie ma zatem przeszkód do uznania, że szczególna więź emocjonalna między członkami rodziny pozostaje pod ochroną przewidzianą w art. 23 i 24 k.c. Pogląd taki pojawił się już w nowszym orzecznictwie. Sąd Apelacyjny w Gdańsku w uzasadnieniu wyroku z 23 września 2005 r., I ACa 554/05 (nie publ.) stwierdził, że szczególna więź rodziców z dzieckiem, przysługująca zarówno dziecku, jak i rodzicom w prawidłowo funkcjonującej rodzinie, zasługuje na status dobra osobistego, podlegającego ochronie przewidzianej w art. 24 § 1 k.c., a skoro tak, to jednym ze środków tej ochrony jest norma wynikająca z art. 448 k.c.

Niewątpliwie na skutek zachowania sprawcy wypadku powyższe dobro osobiste rodziców M. K. (1) zostało naruszone. Śmierć M. K. (1) pociągnęła za sobą nieodwracalne zerwanie więzi rodzinnych polegających na szczególnym związku emocjonalnego jaki łączy rodziców z synem.

Z uwagi na fakt, iż dobra osobiste chronione są bezwzględnymi prawami osobistości, co do zasady każde naruszenie dóbr osobistych jest bezprawne (A. S., Ochrona dóbr..., s. 156; E. W., Ochrona..., s. 117; wyrok SN z 19 października 1989 r., II CR 419/89, OSP 1990, z. 11-12, poz. 377). Ustawodawca w art. 24 § 1 zdanie pierwsze in fine k.c. wprowadził domniemanie bezprawności naruszenia. Strona pozwana nie wskazał żadnych okoliczności wyłączających bezprawność działania sprawcy. Poza tym trudno w realiach niniejszej sprawy znaleźć jakiekolwiek okoliczności, które usprawiedliwiają naruszenie powyższej zdefiniowanego dobra osobistego.

Kolejną przesłanką odpowiedzialności jest zawinione działanie sprawcy naruszenia dobra osobistego. Sąd podziela stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone m.in. wyroku z 19 stycznia 2007 r., sygn. akt III CSK 358/06, jak i w wyroku z 24 stycznia 2008 r., sygn. akt I CSK 319/07, że art. 448 k.c. znajduje zastosowanie tylko w wypadku zawinionego naruszenia dóbr osobistych, przy czym każdy stopień winy, także wina nieumyślna może uzasadniać uwzględnienie roszczenia o zasądzenie zadośćuczynienia na rzecz poszkodowanego.

Wina kierujący samochodem K. G. nie budzi wątpliwości. Została ona potwierdzona wyrokiem Sądu Rejonowego w Rawie Mazowieckiej z dnia 19 lutego 2010 roku sygn. akt II K 119/02 oraz wyrokiem Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 13 czerwca 2003 roku sygn. akt XVII Ka 13/03. Zatem nieprawidłowe zachowanie kierowcy było przyczyną wypadku w którym poniósł śmierć M. K. (1).

W przepisach obowiązującego prawa ustawodawca nigdzie nie sprecyzował, w jaki sposób ustalić wysokości zadośćuczynienia przyznawanego na podstawie art. 448 k.c., odwołując się w tej kwestii do sędziowskiego uznania, opartego na całokształcie okoliczności sprawy.

Jednakże zasądzona kwota zadośćuczynienia nie może być symboliczna, musi mieć charakter kompensacyjny, z jednej strony przedstawiać ekonomicznie odczuwalna wartość, z drugiej zaś winna być utrzymana w rozsądnych granicach w odpowiedniej relacji do doznanej krzywdy i warunków majątkowych społeczeństwa (wyrok SN z 28 września 2001 roku III CKN 427/00 LEX nr 52766).

Uwzględniając kompensacyjną funkcję zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, którego głównym celem jest zatarcie lub co najmniej złagodzenie następstw naruszenia takich dóbr osobistych – uznaje się, że wysokość zadośćuczynienia winna zależeć przede wszystkim od wielkości doznanej krzywdy. Dla jej sprecyzowania i przyjęcia „odpowiedniej" sumy zadośćuczynienia uwzględnić należy takie okoliczności, jak: rodzaj naruszonego dobra, rozmiar doznanej krzywdy, intensywność naruszenia, stopień negatywnych konsekwencji dla pokrzywdzonego, wynikających z dokonanego naruszenia dobra osobistego - w tym także niewymiernych majątkowo, nieodwracalność skutków naruszenia, stopień winy sprawcy, sytuację majątkową i osobistą zobowiązanego (por. wyrok SN z 16 kwietnia 2002 r., V CKN 1010/00, OSNC 2003, nr 4, poz. 56; wyrok SN z 13 czerwca 2002 r., V CKN 1421/2000, niepubl.; wyrok SA w Warszawie z 22 lutego 2004 r., II ACa 641/03, Wokanda 2004, nr 9, s. 44; wyrok SN z 19 kwietnia 2006 r., II PK 245/2005, OSNP 2007, nr 7-8, poz. 101; wyrok SA we Wrocławiu z 24 lipca 2008 r., I ACa 1150/06, OSAW 2008, nr 4, poz. 110).

Przekładając powyższe rozważania na stan faktyczny niniejszej sprawy trzeba podkreślić, że z uwagi na ciężar gatunkowy dobra osobistego w postaci prawa do życia w rodzinie, naruszenie tego dobra stanowi dalece większą dolegliwość psychiczną dla członka rodziny zmarłego, niż w przypadku innych dóbr, a jej skutki rozciągają się na całe życie osób bliskich.

Brutalne rozerwanie więzi pomiędzy rodzicami a synem przez spowodowanie śmierci dziecka z nich stanowi znaczne cierpienie dla pozostałych przy życiu.

Z akt sprawy wynika, iż rodzice mieli bliskie i serdeczne kontakty ze zmarłym, zachował o nim dobre wspomnienia.

Z ich relacji wynika, iż w pierwszym okresie bezpośrednio po uzyskaniu informacji o śmierci M. K. (1) wystąpił u nich szok, wstrząs, rozpacz.

Przy ocenie negatywnych przeżyć psychicznych rodziców M. K. (1) należy mieć na uwadze to, że śmierć M. K. (1) była śmiercią nagłą i tragiczną, co na pewno pogłębia poczucie krzywdy. Inaczej trzeba, bowiem oceniać przeżycia psychiczne osoby, której członek rodziny umierają po chorobie, kiedy jego najbliżsi mają czas i możliwość na przygotowanie się na odejście najbliższej, ukochanej osoby, a inaczej należy oceniać przeżycia osoby, której bliscy umierają nagle, ginąc tragicznie.

Powyższe okoliczności potwierdzają prawidłowość ustaleń powoda odnośnie wysokości przyznanego przez niego zadośćuczynienia J. K. (1) i J. K. (2) w związku z krzywdą i cierpieniami przez nich doznanymi z powodu śmierci syna M. K. (1) w wyniku zdarzenia z dnia 17 czerwca 2001 roku, którego sprawcą był pozwany.

Sąd uwzględnił również roszczenie o odsetki za opóźnienie od zasądzonej kwoty 17500 zł od dnia 13 lutego 2016 roku. Roszczenie to znajduje uzasadnienie w art. 481 §1 k.c. oraz w fakcie, że przed tą datą pozwany był wzywany do zapłaty (art. 455 k.c.).

Jedynie w zakresie odsetek od kwoty 12100 zł Sąd nie orzekł zgodnie pozwem zasądzając je nie jak chciał powód od wytoczenia powództwa tj. 16 czerwca 2016 roku, ale od następnego dnia od dnia doręczenia pozwu stronie pozwanej tj. 7 lipca 2016 roku. Od tego bowiem momentu pozwany dowiedział się o roszczeniu powoda (art. 455 k.c.).

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 k.p.c., który nakazuje stronie przegrywającej zrekompensować przeciwnikowi poniesione przez niego koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw lub celowej obrony. W niniejszej sprawie powództwa zostało niemal w całości uwzględnione. Tak więc to strona pozwana przegrała proces i winna zwrócić powodowi poniesione przez niego koszty procesu.

Na koszty te złożyło się przede wszystkim wynagrodzenie reprezentującego stronę adwokata w kwocie 4800 zł oraz opłata skarbowa od udzielonego pełnomocnictwa w kwocie 17 zł. Wysokość wynagrodzenia pełnomocnika została ustalona na podstawie § 2 pkt 5 Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2015 r. poz. 1804 ze zm.) w brzmieniu tegoż rozporządzenia z daty wytoczenia powództwa. Nadto Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powoda równowartość wniesionej opłaty sądowej w kwocie 1480 zł oraz równowartość zaliczki uiszczonej na poczet wynagrodzenia biegłego w kwocie 549,79 zł.

Nadto na podstawie art. 84 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tj. Dz.U. z 2016 r. poz. 623 ze zm) Sąd zwrócił powodowi pozostałość zaliczki zapisanej pod pozycją 112/16 tj. kwotę 150,21 zł. Jeżeli koszt wydatków był mniejszy od pobranej przez Sąd na ten cel zaliczki, Sąd z urzędu zwraca uczestnikowi postępowania, który tę zaliczkę uiścił, różnicę pomiędzy faktycznymi wydatkami, a pobraną na ten cel kwotą.

Mając powyższe na uwadze, Sąd orzekł jak w sentencji orzeczenia.

SSR Jarosław Janeczek