Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 kwietnia 2023 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Monika Rosłan - Karasińska

Protokolant: sekr. sądowy Marta Jachacy

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 17 kwietnia 2023 r. w Warszawie

sprawy K. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

z udziałem (...) Sp. z o.o. z siedzibą w G. (płatnika składek)

o ustalenie podlegania ubezpieczeniom społecznym

na skutek odwołania K. K.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

z dnia 13 czerwca 2022 r. nr (...)

1.  zmienia zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 13 czerwca 2022 r. nr (...) w ten sposób, że stwierdza, że K. K. jako pracownik u płatnika składek (...) Sp. z o.o. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu od 01 stycznia 2022 r.;

2.  zasądza od organu rentowego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. na rzecz odwołującej się K. K. kwotę 180, 00 zł (sto osiemdziesiąt) tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt VII U 836/22

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wydał w dniu 13 czerwca 2022 roku decyzję nr (...), w której na podstawie art. 83 ust. 1, art. 36 ust. 1 i 4, art. 68 ust. 1 pkt 1 lit. a ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2021 roku, poz. 423) oraz art. 58 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 roku Kodeks cywilny (Dz. U. z 2020 roku, poz. 1740, dalej: Kodeks cywilny) w związku z art. 300 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 roku – Kodeks pracy (Dz. U. z 2020 roku, poz. 1320), art. 210 ustawy z dnia 15 września 2000 roku – Kodeks spółek handlowych (Dz. U. z 2020 roku, poz. 1526, dalej: k.s.h.) stwierdził, że K. K. jako pracownik u płatnika składek (...) sp. z o.o. (dalej: (...)) nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od dnia 1 stycznia 2022 roku.

W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że w oparciu o dokonane w sprawie ustalenia czynność prawna zawarcia umowy o pracę z K. K. była nieważna, w związku z treścią art. 58 § 1 Kodeksu cywilnego.

Powyżej wskazany przepis stanowi bowiem, iż nieważna jest czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy. Za czynność prawną podjętą w celu obejścia ustawy uznaje się natomiast czynność wprawdzie nieobjętą bezpośrednio zakazem prawnym, ale także przedsięwziętą w celu osiągnięcia skutku zakazanego przez prawo.

W toku postępowania wyjaśniającego w sprawie prawidłowości zgłoszenia K. K. do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i wykazywanych podstaw wymiaru składek z tytułu zatrudnienia u płatnika składek (...) ustalono, iż K. K. od 29 grudnia 2011 roku posiada 2/3 udziałów Spółki oraz od 19 lipca 2017 roku pełni funkcję prezesa zarządu.

Ustalono także, iż K. K. od 1 sierpnia 2015 roku do 10 lutego 2018 roku oraz od 1 marca 2018 roku do 9 grudnia 2019 roku została zgłoszona do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę. Następnie od 11 grudnia 2019 roku K. K. została zgłoszona do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych z tytułu wykonywania umowy zlecenie na rzecz (...).

W dniu 8 marca 2022 roku do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wpłynął dokument wyrejestrowujący wymienioną z ubezpieczeń społecznych od 1 lutego 2022 roku z tytułu umowy zlecenie i jednocześnie zgłaszający wymienioną do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych z tytułu nawiązanej umowy o pracę z (...).

K. K. od dnia 7 marca 2022 roku stała się jednak niezdolna do pracy z powodu choroby. W związku z faktem, iż dokument zgłoszeniowy, o którym mowa powyżej wpłynął do ZUS po powstaniu niezdolności do pracy, wszczęto postępowanie wyjaśniające.

W toku postępowania wyjaśniającego przeprowadzono szereg czynności zmierzających do ustalenia stanu faktycznego.

W związku z powyższym ustalono, iż dokument stanowiący porozumienie stron w sprawie rozwiązania umowy zlecenia z 11 grudnia 2019 roku oraz umowa o pracę z dnia 1 stycznia 2022 roku zostały podpisane zarówno w imieniu pracownika, jak i pracodawcy przez K. K..

Natomiast, jak wynika z §14 ust 6 pkt 3 aktu notarialnego spółki (...), w celu zawarcia jakiejkolwiek umowy pomiędzy Spółką, a którymkolwiek ze wspólnikiem lub osobami z nim powiązanymi, Zarząd zobowiązany jest uzyskać zgodę Zgromadzenia Wspólników w formie uchwały.

W toku postępowania wyjaśnionego taka uchwała nie została przedstawiona organowi rentowemu, w związku z powyższym uznano, iż umowa o pracę z dnia 1 stycznia 2022 roku została zawarta z naruszeniem przepisów prawa, to jest art. 210 § 1 k.s.h.

W wyniku czego uznano, iż nie doszło do zaistnienia stosunku pracy, w związku z czym nie powstał także obowiązek ubezpieczeń. Zdaniem organu doszło do fikcyjnego zawarcia umowy o pracę celem objęcia K. K. ubezpieczeniem społecznym i uzyskaniem prawa do świadczeń chorobowych ( decyzja ZUS z dnia 13 czerwca 2022 roku – akta rentowe).

Od powyższej decyzji w dniu 20 lipca 2022 roku (data wpływu) pełnomocnik K. K. w jej imieniu wywiódł odwołanie, wnosząc o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez stwierdzenie, że K. K., jako pracownik u płatnika składek (...) podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od dnia nawiązania umowy o pracę, to jest od 1 stycznia 2022 roku. Nadto, wniesiono o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z szeregu dokumentów szczegółowo wskazanych w odwołaniu oraz do niego załączonych, a także o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z zeznań świadka w osobie pełnomocnika spółki (...), ustanowionego w celu zawarcia umowy między spółką a odwołującą. Wniesiono również o orzeczenie na rzecz odwołującej się zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przypisanych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty oraz o przeprowadzenie rozprawy pod nieobecność odwołującej.

W powyższym odwołaniu podniesiono, iż stanowisko organu rentowego jest błędne, w związku z faktem, iż nie można przyjąć pozorności oświadczeń woli o zawarciu umowy o pracę wtedy, gdy pracownik podjął pracę i rzeczywiście ją wykonywał, a pracodawca tę pracę przyjmował. Wskazano, iż odwołująca faktycznie wykonywała powierzoną jej pracę, czego nie negował nawet organ rentowy ( odwołanie z dnia 15 lipca 2022 roku – k. 3-7 a.s.).

Pismem z dnia 18 lipca 2022 roku pełnomocnik K. K. w ślad za odwołaniem z dnia 15 lipca 2022 roku dokonał uzupełnienia braków odwołania, do którego nie dołączono załączników, przedkładając uchwałę zgromadzenia wspólników z dnia 14 lipca 2022 roku, umowę o pracę z dnia 15 lipca 2022 roku oraz porozumienie o rozwiązaniu umowy zlecenia z dnia 15 lipca 2022 roku ( pismo z dnia 18 lipca 2022 roku – k. 9-15 a.s.).

W odpowiedzi na odwołanie z dnia 15 lipca 2022 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniósł o jego oddalenie na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., podtrzymując stanowisko wyrażone w skarżonej decyzji i powołując się na prezentowane w niej argumenty.

Pismem z dnia 31 sierpnia 2022 roku pełnomocnik K. K. w ślad za odwołaniem z dnia 15 lipca 2022 roku dokonał uzupełnienia braków odwołania, dokonując przesłania opisu odwołania wraz z załącznikami ( pismo z dnia 18 lipca 2022 roku – k. 24).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

K. K. jest wspólnikiem większościowym (...), to jest posiada 2/3 udziałów spółki. Nadto, pełni funkcję prezesa zarządu w powyższej spółce ( wydruk z KRS – k. 112-113).

Wymieniona od dnia 3 sierpnia 2015 roku była zatrudniona w (...) -Serwis sp. z o.o. na podstawie umowy o pracę w pełnym wymiarze etatowym, pobierając wynagrodzenie 2000 złotych netto, na stanowisku projektanta (umowa o pracę z dnia 3 sierpnia 2015 r. – akta rentowe).

Kolejno zatrudniona była w tej samej spółce na umowie o pracę z dnia 1 marca 2018 roku na stanowisku specjalisty ds. sprzedaży w Dziale Administracji. Pracę wykonywała w wymierzę ¼ etatu, za wynagrodzeniem w kwocie 525 złotych (umowa o pracę z dnia 1 marca 2018 roku- akta rentowe).

Mocą porozumienia stron z dnia 9 grudnia 2019 roku powyższa umowa została rozwiązana z dniem 1 marca 2018 roku (porozumienie stron w sprawie rozwiązania umowy o pracę z dnia 9 grudnia 2019 roku – akta rentowe).

Następnie, K. K. zawarła umowę zlecenia na czas nieokreślony z (...) w dniu 11 grudnia 2019 roku. Wymieniona, zgodnie z ww. umową wykonywać miała czynności polegające na oferowaniu, wycenie i kontakcie z klientami, za co pobierała wynagrodzenie w wysokości 700 złotych brutto (umowa zlecenia z dnia 11 grudnia 2019 roku – akta rentowe).

Powyżej wskazana umowa została rozwiązana na mocy porozumienia stron z dnia 31 grudnia 2021 roku (porozumienie stron w sprawie rozwiązania umowy zlecenia – akta rentowe).

W dniu 1 stycznia 2022 roku została zawarta umowa o pracę pomiędzy (...) i K. K.. Wymieniona została zatrudniona na stanowisku specjalisty ds. sprzedaży w Dziale Administracji w pełnym wymierzę etatu, za wynagrodzeniem miesięcznym w wysokości 6 257 złotych (umowa o pracę z dnia 1 stycznia 2022 roku – akta rentowe).

Jak wynika z dokumentacji załączonej do akt sprawy wymieniona faktycznie wykonywała czynności w ramach swojego zatrudnienia, co zostało potwierdzone załączoną korespondencją email z klientami w okresie od dnia 5 stycznia 2022 roku do dnia 23 lutego 2022 roku oraz ofertami handlowymi z dnia 19 stycznia 2022 roku, 20 stycznia 2022 roku, 28 stycznia 2022 roku oraz dwoma ofertami z dnia 25 stycznia 2022 roku (załączniki do pisma odwołującej z dnia 15 grudnia 2022 roku – k. 72 – 95 akta sprawy).

W toku postępowania wyjaśniającego zabezpieczono także potwierdzenia przelewów wynagrodzenia za wykonywaną pracę od stycznia do marca 2022 roku.

W aktach rentowych znajduję się także pismo (...) z dnia 28 kwietnia 2022 roku do ZUS (...) Oddział w W.. W przedmiotowym piśmie wskazano, iż zmiana formy zatrudnienia K. K. z umowy zlecenia na umowę o pracę była spowodowana rozwiązaniem umowy o pracę z M. D., której liczne obowiązki zawodowe była zmuszona przejąć K. K.. Wskazano także, iż opóźnienie zgłoszenia K. K., jako ubezpieczonej było spowodowane niedopatrzeniem oraz pomyłką księgowej - M. G.. Do pisma dołączono także pisemne wyjaśnienie wymienionej z dnia 27 kwietnia 2022 roku.

Do przedmiotowego pisma załączono także zakres czynności pracownika K. K. z dnia 3 stycznia 2021 roku, orzeczenie lekarskie stwierdzające brak przeciwskazań zdrowotnych do podjęcia pracy z dnia 23 lipca 2018 roku, zaświadczenie o ukończeniu szkolenia z zakresu ochrony przeciwpożarowej z dnia 8 kwietnia 2022 roku, zaświadczenie o ukończeniu kursu pierwszej pomocy przedmedycznej z dnia 31 maja 2021 roku, zaświadczenie o ukończeniu szkolenia BHP z dnia 30 sierpnia 2021 roku, listy płac za miesiące styczeń-marzec 2022 roku. Dołączono także dokumenty potwierdzające pobrane za pracownika K. K. zaliczki miesięczne na podatek dochodowy (pismo z dnia 28 kwietnia 2022 roku wraz z załącznikami – akta rentowe).

W toku postępowania wyjaśniającego odebrano także pisemne oświadczenie od P. C., który jest (...) spółki (...). Wymieniony potwierdził współpracę z K. K. oraz, że pozostaje zatrudniona przez (...) (wcześniej (...) Sp. z o.o.). Wymieniony wskazał również, na brak pokrewieństwa pomiędzy nim a K. K. (pismo P. C. z dnia 24 maja 2022 roku – akta rentowe).

Pisemne oświadczenie złożył także syn K. T. G., który również potwierdził fakt zatrudnienia wymienionej oraz zakres jej obowiązków (pismo T. G. z dnia 25 maja 2022 roku – akta rentowe).

Pisemne oświadczenie złożył także M. S., który potwierdził, że K. K. pozostaje zatrudniona przez (...). Wymieniony wskazał również, na brak pokrewieństwa pomiędzy nim a K. K. (pismo M. S. – akta rentowe).

W toku postępowania przed Sądem w charakterze świadków przesłuchano M. D., T. G. i P. C..

Świadek M. D. zeznała, iż jest córką K. K.. Świadek była zatrudniona w spółce (...) na stanowisku pracownika biurowego. Jej obowiązkami było między innymi pozyskiwanie nowych klientów, przygotowywanie ofert i współpraca z klientami. Po odejściu z (...) M. D. jej obowiązki przejęła K. K..

T. G. zeznał, iż K. K. była zatrudniona w (...), jednak początkowo była zatrudniona na podstawie umowy o pracę, następnie na podstawie umowy zlecenia, aby później ponownie wrócić do pracy w pełnym wymiarze na podstawie umowy o pracę. Po powrocie do pracy w pełnym wymiarze przejęła ona obowiązki po M. D. oraz projektantce – E., które zakończyły swoją współpracę ze spółką.

Świadek wskazał, iż K. K. jest prezesem zarządu oraz wspólnikiem większościowym, posiadającym 66% udziałów. Obecnie w spółce zatrudnionych jest 9 pracowników na umowę o pracę. W okolicach lutego 2022 roku K. K. była zmuszona przebywać na zwolnieniu lekarskim w związku z upadkiem w autobusie i problemami z bólem ramienia. Po uregulowaniu problemów zdrowotnych K. K. wróciła do pracy stacjonarnej, którą nadal świadczy. Nadto, świadek wskazał, iż po odejściu z pracy ww. pracownic nie została przeprowadzona rekrutacja, ponieważ przejęcie obowiązków wskazanych pracownic wymagałoby wieloletniego wdrożenia, zaś K. K. posiadała taką wiedzę i doświadczenie w związku ze swoją rolą w spółce.

Nadto, świadek zeznał, iż w spółce (...) zadania wspólnie wykonują i zlecają wzajemnie sobie razem z K. K. oraz P. C., w taki sposób, że wzajemnie są świadomi swoich obowiązków. W biurze, w którym świadczą oni pracę, to jest G. przy ul. (...) w jednym pokoju wykonują pracę wraz z K. K. oraz jedną pracownicą.

P. C., przesłuchany w charakterze świadka zeznał, iż jest wspólnikiem K. K.. Posiada 33% udziałów w spółce (...). Jest on zatrudniony w spółce od 2011 roku na podstawie umowy o pracę. Potwierdził fakt przejęcia obowiązków ww. pracownic przez K. K.. Wskazał także, iż przerwa w wykonywaniu obowiązków zawodowych przez ww. nastąpiła w związku z kontuzją barku, po której wymieniona przebywała na zwolnieniu lekarskim. Umowę o pracę, na podstawie której pozostaje zatrudniona K. K. zawarła wymieniona ze spółką w styczniu 2022 roku. Początkowo umowa została podpisana w imieniu spółki przez K. K.. W lipcu 2022 roku błąd ten został naprawiony poprzez podjęcie uchwały oraz ustanowienie P. C. pełnomocnikiem do zawarcia takiej umowy w imieniu spółki. Świadek zeznał również o strukturze podziału obowiązków i zadań, potwierdzając złożone przez T. G. zeznania. Świadek nie posiadał wiedzy, w zakresie powodu opóźnienia w zgłoszeniu wymienionej do ZUS, jako zatrudnionej na podstawie umowy o pracę.

W sprawie przesłuchano także K. K.. Wymieniona wskazała, iż w spółce była zatrudniona na podstawie umowy o pracę przez około 3 lata. Po tym okresie uzyskała ona prawo do emerytury i w tym czasie podstawa jej zatrudnienia została zmieniona na umowę zlecenia. W styczniu 2022 roku sama podpisała ze sobą umowę o pracę w imieniu spółki oraz pracownika. Było to spowodowane faktem, iż ze spółki w tym czasie odeszły dwie pracownice, których zatrudnienie było dla spółki kosztem około 13 000 złotych brutto, w związku z tym przejęcie tych obowiązków przez K. K. było dla spółki oszczędnością, gdyż ta pobierała wynagrodzenie w kwocie 6 250 złotych brutto.

Od początku lutego 2022 roku wymieniona miała problemy zdrowotne, które spowodowały przebywanie K. K. na zwolnieniu lekarskim od 7 marca 2022 roku, na którym wymieniona przebywała przez okres 6 tygodni (protokół rozprawy z dnia 27 lutego 2023 roku, k.101-110).

Zmiana formy zatrudnienia odwołującej K. K. z umowy zlecenie na umowę o pracę była spowodowana rozwiązaniem umowy o pracę z Panią M. D., która wykonywała czynności związane z prowadzeniem dokumentacji technicznej, urządzeń, tworzeniem instrukcji obsługi urządzeń oraz archiwizację dokumentacji technicznej wybudowanych urządzeń. W ramach złożonych wyjaśnień pracodawca przedstawił również zakres obowiązków odwołującej się na zajmowanym stanowisku pracy.

Odwołująca K. K. wykonywała pracę w ramach umowy o pracę (...) dni w tygodniu po 8 godzin dziennie, a także posiada aktualne orzeczenie lekarskie świadczące o braku przeciwwskazań do pracy oraz przeszła szkolenie BHP.

Zatrudnienie K. K. na podstawie umowy o pracę wynikało z konieczności przejęcia obowiązków zawodowych po dwóch pracownicach spółki (...). K. K., jako doświadczony w tym zakresie pracownik oraz członek zarządu spółki i wspólnik większościowy posiadała wiedzę na temat funkcjonowania działalności gospodarczej. Należy także zwrócić uwagę, iż odwołująca już wcześniej była zatrudniona na podstawie umowy o pracę w (...) sp. z o.o. (poprzednio: (...) Sp. z o.o.).

(dowody: porozumienie z dnia 15.07.2022 r. -k.10 akt sprawy, uchwała nr (...) - k. 11 akt sprawy, umowa o pracę z dnia 15.07.2022 r. - k. 12-14 akt sprawy, pismo z dnia 28.04.2022 r. – akta ZUS, karty nieoznaczone, umowa o pracę z dnia 03.08.2015 r. – akta ZUS, karty nieoznaczone, umowa o pracę z dnia 01.03.2018 r. – akta ZUS, karty nieoznaczone, porozumienie stron w sprawie rozwiązania umowy o pracę- – akta ZUS, karty nieoznaczone, umowa zlecenia z dnia 11.12.2019 r.-– akta ZUS, karty nieoznaczone, porozumienie stron w sprawie rozwiązania umowy o pracę z dnia 31.12.2021 r.– akta ZUS, karty nieoznaczone, umowa o pracę z dnia 01.01.2022 r. – akta ZUS, karty nieoznaczone, wiadomości e-mail odwołującej się – k. 74-92 akt sprawy, orzeczenie lekarskie nr (...) z dnia 23.07.2018 r.-– akta ZUS, karty nieoznaczone, zaświadczenie o ukończeniu szkolenia z zakresu ochrony przeciwpożarowej- – akta ZUS, karty nieoznaczone, zaświadczenie o ukończeniu kursu pierwszej pomocy przedmedycznej- – akta ZUS, karty nieoznaczone, zaświadczenie o ukończeniu szkolenia w dziedzinie BHP– akta ZUS, karty nieoznaczone, zeznania świadka P. C.- k. 105-107 akt sprawy).

Sąd Okręgowy ustalił powyższy stan faktyczny w oparciu o zebrany w sprawie materiał dowodowy, obejmujący wymienione wyżej dowody z dokumentów, w tym załączonych do akt Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, a także zeznań świadków i stron. W zakresie dowodów z dokumentów Sąd dał wiarę dokumentacji przedłożonej w toku postępowania przed Zakładem Ubezpieczeń Społecznych.

Sąd dał wiarę zeznaniom odwołującej K. K. oraz świadków: M. D., T. G. i P. C., w całości. W ocenie Sądu, zeznania odwołującej oraz świadków są spójne ze zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie było zasadne.

Spór w niniejszej sprawie koncentrował się wokół kwestii podlegania przez K. K. ubezpieczeniom społecznym z tytułu umowy o pracę zawartej w dniu 1 stycznia 2022 roku z (...) sp. z o.o. z siedzibą w G..

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 1009 ze zm.) obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami. Z mocy ww. ustawy, tj. w myśl art. 11 ust. 1 i art. 12 ust. 1, pracownicy podlegają również ubezpieczeniu chorobowemu i wypadkowym. Objęcie ubezpieczeniem z tytułu zatrudnienia, zgodnie z art. 13 pkt 1 u.s.u.s., następuje od dnia nawiązania stosunku pracy do jego ustania. O tym jednak, czy dany stosunek prawny łączący dwa podmioty może być uznany za stosunek pracy, rozstrzygają przepisy prawa pracy.

Stosownie do treści definicji zawartej w art. 2 k.p. pracownikiem jest osoba zatrudniona między innymi na podstawie umowy o pracę. Użyty w powyższym przepisie zwrot „zatrudniona” oznacza istnienie między pracownikiem a pracodawcą szczególnej więzi prawnej o charakterze zobowiązaniowym, tj. stosunku pracy. Istotą tegoż stosunku jest – w świetle art. 22 § 1 k.p. – uzewnętrznienie woli umawiających się stron, z których jedna deklaruje chęć wykonywania pracy określonego rodzaju w warunkach podporządkowania pracodawcy, natomiast druga – stworzenia stanowiska pracy i zapewnienia świadczenia pracy za wynagrodzeniem. Przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca – do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem (art. 22 § 1 k.p.). W ujęciu art. 22 § 1 k.p. stosunek pracy to relacja prawna łącząca pracodawcę i pracownika, na której treść składają się wzajemne prawa i obowiązki. Zgodnie z treścią powołanego przepisu zasadniczym elementem konstrukcyjnym stosunku pracy jest zobowiązanie pracownika do wykonywania pracy pod kierownictwem pracodawcy w czasie i miejscu przez niego wyznaczonym za wynagrodzeniem. Swoistość stosunku pracy wyraża się w jego cechach, które odróżniają go od stosunków cywilnoprawnych, a także zwyczajowej, okazjonalnej pomocy członków najbliższej rodziny świadczonej na rzecz określonego przedsiębiorcy, w ramach których świadczona jest praca. Do tych właściwości stosunku pracy należą: dobrowolność zobowiązania, zarobkowy charakter stosunku pracy, osobisty charakter świadczenia pracy oraz podporządkowanie pracownika co do miejsca, czasu i sposobu wykonywania pracy, wyrażające się również w możliwości wydawania pracownikowi poleceń dotyczących pracy.

Na mocy zaskarżonej decyzji Zakład Ubezpieczeń Społecznych stwierdził, że K. K. jako pracownik u płatnika składek (...) sp. z o.o. (dalej: (...)) nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od dnia 1 stycznia 2022 roku.

W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że w oparciu o dokonane w sprawie ustalenia czynność prawna zawarcia umowy o pracę z K. K. była nieważna, w związku z treścią art. 58 § 1 Kodeksu cywilnego.

Powyżej wskazany przepis stanowi bowiem, iż nieważna jest czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy. Za czynność prawną podjętą w celu obejścia ustawy uznaje się natomiast czynność wprawdzie nieobjętą bezpośrednio zakazem prawnym, ale także przedsięwziętą w celu osiągnięcia skutku zakazanego przez prawo.

Natomiast, jak wynika z §14 ust 6 pkt 3 aktu notarialnego spółki (...), w celu zawarcia jakiejkolwiek umowy pomiędzy Spółką, a którymkolwiek ze wspólnikiem lub osobami z nim powiązanymi, Zarząd zobowiązany jest uzyskać zgodę Zgromadzenia Wspólników w formie uchwały.

W wyniku czego uznano, iż umowa o pracę z dnia 1 stycznia 2022 roku została zawarta z naruszeniem przepisów prawa, to jest art. 210 § 1 k.s.h., w wyniku czego nie doszło do zaistnienia stosunku pracy, w związku z czym nie powstał także obowiązek ubezpieczeń. Zdaniem organu doszło do fikcyjnego zawarcia umowy o pracę celem objęcia K. K. ubezpieczeniem społecznym i uzyskaniem prawa do świadczeń chorobowych.

Po pierwsze należy podkreślić, iż zgodnie z art. 210 § 1 k.s.h., w umowie między spółką z ograniczoną odpowiedzialnością, a członkiem zarządu oraz w sporze z nim spółkę reprezentuje rada nadzorcza lub pełnomocnik powołany uchwałą zgromadzenia wspólników. Oznacza to, że jedynie te dwa podmioty są upoważnione do zawierania z członkami zarządu w imieniu spółki wszelkich umów (w tym także umów o pracę). Niezachowanie tego wymagania powoduje bezwzględną nieważność umowy na podstawie art. 58 § 1 k.c. W niniejszej sprawie umowę zawarła K. K. (tj. z prezes zarządu spółki) ze sobą, w roli pracownika, co wskazuje na nieważność umowy.

Tym niemniej, nie można zapominać, że zawarcie nieważnej umowy o pracę (porozumienia kształtującego warunki pracy i płacy) może w pewnych przypadkach prowadzić do nawiązania (ukształtowania treści) stosunku pracy i to na warunkach określonych w tej umowie. Może to mieć miejsce wówczas, gdy pracownik za wiedzą i wolą osób (organów) uprawnionych do działania za pracodawcę został dopuszczony do wykonywania pracy na warunkach przewidzianych taką umową (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 lipca 2009 r., sygn. akt II PK 36/09, OSNP 2011/5-6/77, LEX nr 738239).

Zgodnie z ugruntowaną linią orzeczniczą, jeżeli stosunek pracy zrealizował się przez wykonywanie zatrudnienia, wady oświadczeń woli dotykające umowę o pracę, nawet powodujące jej nieważność, nie skutkują w sferze prawa do świadczeń z ubezpieczenia społecznego (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 16 marca 1999 r., II UKN 512/98, OSNAPiUS 2000 Nr 9, poz. 368; z dnia 17 grudnia 1996 r., II UKN 32/96, OSNAPiUS 1997 Nr 15, poz. 275; z dnia 17 marca 1998 r., II UKN 568/97, OSNAPiUA 1999 Nr 5, poz. 187; z dnia 28 lutego 2001 r., II UKN 244/00, OSNAPiUS 2002 Nr 20, poz. 496; z dnia 2 czerwca 2006 r., IUK 337/05, niepublikowany; z dnia 6 marca 2007 r., I UK 302/06, OSNP 2008 nr 7-8, poz. 110; z dnia 4 października 2007 r., I UK 116/07, OSNP 2008 nr 23-24, poz. 355; z dnia 19 lutego 2008 r., II UK 122/07, niepublikowany; z dnia 11 maja 2009 r., I UK 15/09, niepublikowany; z dnia 5 czerwca 2009 r., I UK 21/09, Monitor Prawa Pracy 2010 nr 12; z dnia 19 stycznia 2010 r., I UK 281/09, niepublikowany; z dnia 24 lutego 2010 r., II UK 204/09, niepublikowany; z dnia 21 maja 2010 r., I UK 43/10, niepublikowany; z dnia 24 sierpnia 2010 r., I UK 74/10, LEX nr 653664; z dnia 26 lutego 2013 r., I UK 472/12, LEX nr 135641; z dnia 11 września 2013 r., II UK 36/13, LEX nr 1391783; z dnia 17 marca 2016 r., III UK 83/15, LEX nr 2026236 i z dnia 17 maja 2016 r., I PK 139/15, OSNP 2017 Nr 12, poz. 159).

Mimo nieważności zawartej umowy o pracę wynikającej z naruszenia przepisów o reprezentacji spółki kapitałowej, strony mogą nawiązać umowny stosunek pracy przez czynności dorozumiane, w szczególności wskutek dopuszczenia pracownika do pracy, przyjmowania pracy przez pracodawcę i realizowania takiego stosunku prawnego, który odpowiada cechom stosunku pracy określonym w art. 22 k.p. (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 27 marca 2000 r., I PKN 558/99, OSNAPiUS 2001 Nr 16, poz. 512; z dnia 12 stycznia 2005 r., I PK 123/04, OSNP 2005 Nr 15, poz. 231; z dnia 23 lipca 2009 r., II PK 36/09, OSNP 2011 nr 5-6, poz. 77 oraz z dnia 8 czerwca 2010 r., I PK 16/10, LEX nr 607243).

Zdaniem Sądu Okręgowego, całość ujawnionych w niniejszej sprawie okoliczności faktycznych prowadzi do wniosku, że zatrudnienie K. K. nie było pozorne, a w związku z tym, w świetle regulacji ubezpieczeń społecznych – umowa o pracę zwarta przez nią ze spółką jest ważna.

Sąd Okręgowy zważył, że w uzasadnieniu skarżonej decyzji organ rentowy powołał się także na pozorność stosunku pracy między stronami w rozumieniu art. 83 § 1 k.c. w zw. z art. 300 k.p. Dodatkowo w odpowiedzi na odwołanie organ rentowy powołał się również na obejście prawa w rozumieniu art. 58 § 1 k.c., wskazując, że rzeczywistym celem zawarcia spornej umowy było stworzenie odwołującej warunków do uzyskania statusu pracowniczego rodzącego obowiązek ubezpieczeń społecznych, a w konsekwencji uzyskania prawa do świadczeń z ubezpieczenia społecznego. W tym miejscu należy jednak wskazać, że ta sama czynność prawna nie może być jednak równocześnie kwalifikowana jako pozorna (art. 83 § 1 k.c.) i mająca na celu obejście ustawy (art. 58 § 1 k.c.) (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 marca 2006 r., II PK 163/05), gdyż przepis art. 83 k.c. i art. 58 § 1 k.c. stanowią odrębne, samodzielne i wykluczające się wzajemnie podstawy nieważności czynności prawnej. Zgodnie z art. 83 § 1 k.c. nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Pozorność umowy wyraża się w braku zamiaru wywołania skutków prawnych przy jednoczesnym zamiarze stworzenia okoliczności mających na celu zmylenie osób trzecich. Istotne znaczenie ma tu niezgodność między pierwotnym aktem woli, a jego uzewnętrznieniem. Z kolei czynność prawna mająca na celu obejście ustawy (art. 58 § 1 k.c.) polega na takim ukształtowaniu jej treści, które z formalnego punktu widzenia nie sprzeciwia się ustawie, ale w rzeczywistości zmierza do zrealizowania celu, którego osiągnięcie jest przez ustawę zakazane. Chodzi tu zatem o wywołanie skutku sprzecznego z prawem. Obejście ustawy to zachowanie podmiotu prawa, który napotykając prawny zakaz dokonania określonej czynności prawnej ,,obchodzi" go w ten sposób, że dokonuje innej niezakazanej formalnie czynności w celu osiągnięcia skutku związanego z czynnością zakazaną, a tym samym sprzecznego z prawem (zob. wyroki Sądu Najwyższego z 9 sierpnia 2005 r., III UK 89/05; z 25 stycznia 2005 r., II UK 141/04). Wymaga przy tym podkreślenia, że Sąd Okręgowy jako sąd ubezpieczeń społecznych nie jest przy tym związany ustaleniami organu rentowego oraz przyjętą przez niego subsumpcją przepisów, gdyż sam dokonuje analizy sprawy, choć odbywa się to w zakresie wytyczonym skarżoną decyzją. Mając zatem na względzie stanowisko organu rentowego Sąd skupił się na podniesionej przez organ – i przyjętej za podstawę wydania skarżonej decyzji – kwestii pozorności umowy o pracę między odwołującą a zainteresowanym.

Zgodnie z art. 83 § 1 k.c. nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Pozorność umowy wyraża się w braku zamiaru wywołania skutków prawnych przy jednoczesnym zamiarze stworzenia okoliczności mających na celu zmylenie osób trzecich. Istotne znaczenie ma tu niezgodność między pierwotnym aktem woli,
a jego uzewnętrznieniem. Wskazać należy, że o pozorności danej umowy decydują okoliczności wskazane w art. 83 § 1 k.c., które występować muszą w czasie składania przez strony oświadczeń woli. W doktrynie wyróżnia się dwie formy pozorności: pozorność czystą, zwaną też bezwzględną lub absolutną, kiedy to strony, dokonując czynności prawnej,
nie mają zamiaru wywołania żadnych skutków prawnych oraz pozorność kwalifikowaną, zwaną względną lub relatywną, kiedy strony zawierają czynność prawną pozorną
(zob. wyrok Sąd Najwyższego z dnia 26 lipca 2012 r., I UK 27/12, z dnia 12 lipca 2002r.,
V CKN 1547/00). W orzecznictwie utrwalony jest pogląd, formułowany w oparciu o treść cytowanego art. 83 k.c., zgodnie z którym zamiar nawiązania stosunku ubezpieczenia społecznego, bez rzeczywistego wykonywania umowy o pracę, świadczy o fikcyjności zgłoszenia do pracowniczego ubezpieczenia społecznego. W sytuacji, w której stronom umowy o pracę przyświeca jedynie intencja włączenia do ubezpieczenia społecznego
(i uzyskanie świadczeń płynących z tego ubezpieczenia) pod pozorem zatrudnienia, bez jego rzeczywistego wykonywania (art. 83 § 1 k.c. w zw. z art. 300 k.p.), zawarcie umowy o pracę nie może rodzić skutków prawnych i stanowić podstawy do uznania, że osoba, która zawarła taką umowę podlega ubezpieczeniu społecznemu pracowników (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 11 lutego 2014 r., III AUa 929/13). Jednocześnie
a contrario do powyższego przyjmuje się, że nie można stwierdzić pozorności oświadczeń woli o zawarciu umowy o pracę, w sytuacji, gdy pracownik podjął pracę i ją wykonywał,
a pracodawca pracę tę przyjmował (zob. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 12 maja 2011 r.,
II UK 20/11; z dnia 19 października 2007 r., II UK 56/07; z dnia 5 października 2005 r.,
I UK 32/05).

Kierując się powyższym Sąd Okręgowy przeprowadził postępowanie dowodowe
w oparciu o załączone do akt sprawy dokumenty oraz zeznania świadków i stron i na tej podstawie stwierdził, że wyrażone w skarżonej decyzji stanowisko organu rentowego co do niepodlegania przez odwołującą obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym było niezasadne.

Z dokonanych w sprawie ustaleń wynika, że zatrudnienie K. K. na podstawie umowy o pracę wynikało z konieczności przejęcia obowiązków zawodowych po dwóch pracownicach spółki (...). K. K., jako doświadczony w tym zakresie pracownik oraz członek zarządu spółki i wspólnik większościowy posiadała wiedzę na temat funkcjonowania działalności gospodarczej. Należy także zwrócić uwagę, iż odwołująca już wcześniej była zatrudniona na podstawie umowy o pracę w (...) sp. z o.o. (poprzednio: (...) Sp. z o.o.).

Sąd miał przy tym na względzie, że stanowisko stron co do okoliczności związanych z motywami, jakie miały towarzyszyć im przy zawieraniu umowy o pracę oraz specyfiki pracy świadczonej przez odwołującą było spójne ze stanowiskiem prezentowanym w toku postępowania przed organem rentowym, zaś potencjalne wątpliwości jakie mogły zrodzić się na tle tego postępowania zostały wyjaśnione w oparciu o zgromadzony przed Sądem materiał dowodowy. Wykonywanie przez odwołującą pracy potwierdzają także spójne i logiczne zeznania świadków, z którymi K. K. współpracuje na co dzień oraz wydruki korespondencji email, stanowiącej o kontakcie wymienionej z klientami spółki.

Nie bez znaczenia pozostaje także fakt powrotu wymienionej do pracy zawodowej zaraz po uregulowaniu problemów zdrowotnych.

Przedstawione wyżej okoliczności pozwalały przypisać stosunkowi prawnemu łączącemu odwołującą i zainteresowaną spółkę cechy stosunku pracy. W konsekwencji powyższego Sąd Okręgowy, odmiennie niż dokonał tego organ rentowy w postępowaniu poprzedzającym wydanie skarżonej decyzji, uznał, iż zawarta między stronami nimi umowa o pracę była faktycznie realizowana i odbywała się w warunkach określonych w art. 22 k.p.

Sąd Okręgowy nie podzielił natomiast prezentowanej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych argumentacji, która w ocenie organu miała przemawiać za uznaniem spornej umowy o pracę za czynność pozorną.

Sąd Okręgowy nie znalazł również podstaw do przyjęcia, że zawarcie spornej umowy miało na celu stworzenia K. K. warunków do uzyskania statusu pracowniczego i w konsekwencji świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Wskazać przy tym należy, że sama chęć uzyskania tytułu podlegania ubezpieczeniom społecznym jest zgodnym z prawem i zasadami współżycia społecznego celem zawarcia umowy o pracę, dlatego nie można przyjąć, że jeżeli stronom umowy o pracę przyświeca taki właśnie cel, to umowa o pracę jest nieważna z mocy art. 58 § 1 lub 2 k.c. (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 20 grudnia 2017 r., III AUa 552/17). Takiej oceny nie zmienia fakt, że odwołująca w niedługim okresie po zatrudnieniu udała się na zwolnienie lekarskie w związku dolegliwościami zdrowotnymi, które wystąpiły po stłuczeniu ramienia.

Odnosząc się natomiast do podniesionego przez organ rentowy faktu opóźnienia w zgłoszeniu wymienionej, jako uprawnionej do ubezpieczenia, należy wskazać, iż Sąd dał wiarę, iż było to zwykłą pomyłką, która nie może mieć wpływu na ważność umowy.

W tych okolicznościach Sad Okręgowy zważył, że spornej umowie o pracę z 1 stycznia 2022 r. nie sposób przypisać cech pozorności. Odwołująca wykonywała powierzone jej obowiązki zgodnie z umową, za co otrzymywała wynagrodzenie. Z kolei organ rentowy nie przedstawił przekonujących dowodów ani argumentów na potwierdzenie wyrażonego w skarżonej decyzji stanowiska. Tym samym w ocenie Sądu nie zachodzą przesłanki do uznania tej umowy za pozorną, a przez to nieważną na podstawie art. 83 § 1 k.c. W ocenie Sądu na ważność umowy o pracę nie miały także wpływu okoliczność zawarcia umowy, to jest okoliczności o których mowa w art.210 k.s.h. W konsekwencji należało stwierdzić, że przedmiotowa umowa stanowi tytuł podlegania przez K. K. ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu i chorobowemu od dnia jej zawarcia. Z tych też względów Sąd Okręgowy uznał wniesione odwołania za zasadne i na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił skarżoną decyzję orzekając jak w punkcie 1 sentencji wyroku.

W punkcie 2 sentencji wyroku Sąd Okręgowy rozstrzygnął o kosztach postępowania
na podstawie art. 98 § 1 i 2 k.p.c. oraz § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości
z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie obciążając organ rentowy – jako stronę przegrywającą postępowanie – kosztami zastępstwa procesowego strony odwołującej się.