Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 września 2015 r.

Sąd Okręgowy w Lublinie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący – Sędzia SO Jacek Chaciński

Protokolant starszy protokolant sądowy Anna Łempicka

po rozpoznaniu w dniu 08 września 2015 roku w Lublinie

sprawy K. F.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w L.

o prawo do emerytury

na skutek odwołania K. F.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w L.

z dnia 22 września 2014 roku numer (...)

zmienia zaskarżoną decyzję i ustala K. F. prawo do emerytury od dnia (...)roku.

Sygn. akt VII U 2384/14

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 22 września 2014 roku, znak: (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. odmówił K. F. prawa do emerytury na podstawie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2013 roku, poz. 1440 ze zm.) oraz ustawy z dnia 26 stycznia 1982 roku Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2014 roku, poz. 191), z uwagi na to, że wnioskodawczyni nie udowodniła na dzień 31 grudnia 2008 roku co najmniej 30 - letniego okresu ubezpieczenia. Organ rentowy nie uwzględnił do wskazanego okresu ubezpieczenia okresów od dnia 24 czerwca 1974 roku do dnia 31 sierpnia 1974 roku, od dnia 24 czerwca 1975 roku do dnia 31 sierpnia 1975 roku, od dnia 1 lipca 1976 roku do dnia 31 sierpnia 1976 roku, od dnia 21 czerwca 1977 roku do dnia 31 sierpnia 1977 roku, od dnia 21 czerwca 1978 roku do dnia 31 sierpnia 1978 roku oraz od dnia 10 czerwca 1979 roku do dnia 15 sierpnia 1979 roku (decyzja – k. 52 akt emerytalnych).

W odwołaniu K. F. wnosiła o zmianę zaskarżonej decyzji i uwzględnienie okresów pracy w gospodarstwie rolnym rodziców po ukończeniu 16 roku życia jako okresów składkowych, powołując się na orzecznictwo sądów powszechnych i Sądu Najwyższego, dopuszczające możliwość zaliczania do stażu ubezpieczeniowego okresu takiej pracy, wykonywanej w okresie wakacyjnym (odwołanie – k. 2 – 3v. akt sądowych).

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wnosił o jego oddalenie, podnosząc, że Zakład nie uwzględnił okresów pracy w gospodarstwie rolnym rodziców wskazanych w decyzji z uwagi na okoliczność jej wykonywania jedynie w okresie wakacji szkolnych, co w ocenie organu rentowego, nie daje podstaw do uznania takiej osoby za domownika, ze względu na zamieszkiwanie przez znaczną część roku poza miejscem położenia gospodarstwa rolnego (odpowiedź na odwołanie – k. 17 – 17v. a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

K. F., urodzona (...), w dniu 1 września 2014 roku złożyła wniosek o emeryturę w którego treści zawarła oświadczenie o tym, że nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego. Na podstawie dokumentów znajdujących się w aktach organ rentowy uznał za udowodniony na dzień 31 grudnia 2008 roku łączny okres zatrudnienia w wymiarze 29 lat, 4 miesięcy i 26 dni, w tym 26 lat, 10 miesięcy i 26 dni okresów składkowych oraz 2 lat i 6 miesięcy okresów nieskładkowych. Na dzień 31 grudnia 2008 roku ubezpieczona legitymowała się co najmniej 20 – letnim okresem wykonywania pracy w szczególnym charakterze, tj. pracy nauczycielskiej. Stosunek pracy w ramach którego ubezpieczona wykonywała pracę nauczycielską bezpośrednio przed złożeniem wniosku o emeryturę ustał w dniu 31 sierpnia 2014 roku na skutek zaistnienia okoliczności o których mowa w art. 20 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 roku – Karata Nauczyciela (okoliczności bezsporne).

P. i A. małżeństwo W., rodzice ubezpieczonej, od 1945 roku byli właścicielami i posiadali gospodarstwo rolne położone we wsi O., gminie R., o powierzchni 8,63 ha. Na terenie gospodarstwa oprócz budynku mieszkalnego znajdowały się również budynki gospodarcze tj. obora, stodoła, spichrz i piwnica. Rodzice skarżącej nie posiadali żadnych maszyn rolniczych w związku z czym większość prac w gospodarstwie wykonywana była ręcznie. Posiadali natomiast konia. W okresie letnim rodzice uprawiali truskawki na powierzchni około 1 ha, porzeczki na powierzchni około 30 arów oraz ogórki również na powierzchni około 30 arów. Reszta gruntów była obsiewana zbożem, w tym owsem, pszenicą oraz żytem i obsadzana ziemniakami, z uwagi na równocześnie prowadzaną hodowlę trzody chlewnej, drobiu i owiec. W zależności od roku było hodowanych około 20 owiec, 30 świń i około 60 kur i kaczek. W gospodarstwie hodowane były również 3, 4 krowy oraz cielęta. Ubezpieczona ma starszą o 6 lat siostrę, która w okresie od dnia 24 czerwca 1974 roku do dnia 15 sierpnia 1979 roku nie mieszkała w gospodarstwie rodziców, ponieważ pracowała zawodowo i mieszkała w B.. Wyłącznie pracą w gospodarstwie zajmowała się matka skarżącej. Natomiast ojciec godził pracę w nim z pracą poza rolnictwem, bowiem w okresie od dnia 1 stycznia 1976 roku do dnia 30 czerwca 1986 roku był zatrudniony w (...) Spółdzielni (...) w Ł. na podstawie umowy zlecenia jako wozak mleka z miejscowości O. do punktu skupu mleka w R.. Pracę świadczył od godziny 5.00 do godziny 13.00. W okresie od dnia 15 października 1957 roku do dnia 31 sierpnia 1979 roku ubezpieczona była zameldowana na pobyt stały w miejscowości O. nr (...)wraz z rodzicami.

W okresie od dnia 1 września 1972 roku do dnia 31 sierpnia 1975 roku skarżąca była uczennicą (...) Szkoły Zawodowej w S.. Świadectwo promocyjne do klasy III otrzymała w dniu 20 czerwca 1974 roku, a świadectwo ukończenia szkoły w dniu 20 czerwca 1975 roku. W okresie nauki w szkole zawodowej w trakcie poszczególnych roków szkolnych ubezpieczona mieszkała w internacie w S.. Następnie w okresie od dnia 1 września 1975 roku do dnia 9 czerwca 1979 roku była uczennicą (...) Studium (...) w L. o specjalności obróbka skrawaniem i w trakcie kolejnych roków szkolnych mieszkała na stancji w L.. Natomiast w okresach przerw wakacyjnych zamieszkiwała wspólnie z rodzicami w gospodarstwie rolnym we wsi O.. W czasie nauki skarżącej w zasadniczej szkole zawodowej i studium technicznym wakacje szkole w roku szkolnym 1973/1974 miały miejsce od dnia 20 czerwca 1974 roku do dnia 31 sierpnia 1974 roku, w roku szkolnym 1974/1975 od dnia 20 czerwca 1975 roku do dnia 31 sierpnia 1975 roku, w roku szkolnym 1975/1976 od dnia 1 lipca 1976 roku do dnia 31 sierpnia 1976 roku, w roku szkolnym 1976/1977 od dnia 21 czerwca 1977 roku do dnia 31 sierpnia 1977 roku, w roku szkolnym 1977/1978 od dnia 21 czerwca 1978 roku do dnia 31 sierpnia 1978 roku a w roku szkolnym 1978/1979 od dnia 9 czerwca 1979 roku.

W czasie wskazanych przerw wakacyjnych skarżącą pracowała w gospodarstwie rolnym rodziców. Obowiązki z nią związane rozpoczynała od godziny 5.30, pomagając matce wydoić krowy i oddać mleko do mleczarni. Następnie zwykle zajmowała się wyprowadzaniem krów oraz owiec na pastwisko, oddalone od zabudowań gospodarstwa o około 1,5 kilometra, co zajmowało godzinę. Czasami zajmowała się również pasieniem tych zwierząt. Po powrocie z łąki pomagała matce w obrządku inwentarza, min. karmiąc kury i świnie. Prace przy obrządku trwały od półtorej do dwóch godzin. Pod koniec czerwca rozpoczynały się sianokosy i zbiór truskawek w których uczestniczyła ubezpieczona. Zbiór truskawek odbywał się codziennie i czasami byli wynajmowania do niego pracownicy. Natomiast w lipcu zaczynały się żniwa i zbiór ogórków oraz porzeczki. W czasie żniw skarżąca pracowała przy koszeniu, zbiórce, zwózce i młocce zboża, które to czynności trwały od 2 tygodni do miesiąca. Wieczorem przyganiała z pastwiska krowy i owce oraz zajmowała się ich obrządkiem, karmiąc i pojąc, oraz doiła krowy. Zajmowała się również plewieniem sadzonych warzyw, rozrzucaniem obornika oraz pomocą ojcu przy bronowaniu i orce. Wykonanie wszystkich opisanych obowiązków trwała do godziny 21, 22. Po zakończeniu okresu wakacji przyjeżdżała równie na czas wykopek i pomagała w zbieraniu i sortowaniu zimniaków.

Od dnia 16 sierpnia 1979 roku ubezpieczona świadczyła pracę w ramach stosunku pracy w Szkole (...) w R. na stanowisku nauczyciela.

(poświadczenie zameldowania – k. 12; zaświadczenie Starostwa Powiatowego w B. – k. 13; zaświadczenia – k. 14, 15; świadectwo pracy – k. 16 a.e.; wyjaśnienia i zeznania K. F. – k. 24v. – 25, 39 a.s.; zeznania świadka P. S. – k. 38v. a.s.; zeznania świadka Z. K. – k. 39 a.s.)

Przystępując do oceny dowodów osobowych należy stwierdzić, że przesłuchani w sprawie świadkowie to osoby obce dla ubezpieczonej.

P. S. zna ubezpieczoną z uwagi na okoliczność zamieszkiwania w okresie objętym sporem we wsi O., tj. miejscowości położenia gospodarstwa rolnego rodziców skarżącej i prowadzenia w tym czasie własnego gospodarstwa rolnego. Świadek Z. K. zna wnioskodawczynię, z uwagi na zamieszkiwanie w bliskim sąsiedztwie gospodarstwa rolnego rodziców ubezpieczonej. Dom rodzinny jego rodziców był położony w odległości 30 – 50 metrów od domu rodziców skarżącej. W okresie objętym sporem świadek zamieszkiwał we wsi O. i uczył się w szkole podstawowej. Okoliczności te w ocenie Sądu pozwalają na przyjęcie wniosku, że wskazani świadkowie posiadają niezbędne wiadomości dotyczące okoliczności pracy ubezpieczonej w okresie objętym sporem. Obaj świadkowie wskazali, że skarżąca co do zasady pracowała w gospodarstwie rolnym rodziców w okresach wakacji szkolnych. Sąd dał wiarę ich zeznaniom wobec tego, że były one logiczne oraz wzajemnie się uzupełniały. Również organ rentowy nie podniósł okoliczności, które mogłyby godzić w wiarygodność ich zeznań. Sąd uznał za wiarygodne również zeznania ubezpieczonej jako spójne z zeznaniami świadków. Nadto skarżąca szczegółowo opisała wykonywane przez siebie czynności. W ocenie Sądu brak jest podstaw do kwestionowania jej zeznań. W tym przypadku również organ rentowy nie podniósł okoliczności, które podważyłby wiarygodność jej zeznań.

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił również w oparciu o powołane dowody z dokumentów. Ich autentyczność w toku procesu nie była kwestionowana przez strony. Ich forma oraz treść nie wzbudziła ponadto wątpliwości co do ich autentyczności z urzędu, wobec czego zostały one uznane za wiarygodne w całości i jako takie stanowiły pełnowartościowe źródło informacji o okolicznościach faktycznych w sprawie.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie K. F. jest zasadne i jako takie zasługuje na uwzględnienie.

Do okoliczności spornej, biorąc pod uwagę treść zaskarżonej decyzji oraz treść odwołania, należała możliwość uwzględnienia przy ustalaniu prawa ubezpieczonej do emerytury, przypadających przed dniem 1 stycznia 1983 roku okresów pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia w okresie wakacji szkolnych, tj. od dnia 24 czerwca 1974 roku do dnia 31 sierpnia 1974 roku, od dnia 24 czerwca 1975 roku do dnia 31 sierpnia 1975 roku, od dnia 1 lipca 1976 roku do dnia 31 sierpnia 1976 roku, od dnia 21 czerwca 1977 roku do dnia 31 sierpnia 1977 roku, od dnia 21 czerwca 1978 roku do dnia 31 sierpnia 1978 roku oraz okresu pomiędzy ukończeniem nauki w szkole w dniu 9 czerwca 1979 roku i podjęciem zatrudnienia od dnia 16 sierpnia 1979 roku, w łącznym wymiarze 1 roku, 1 miesiąca i 14 dni, jako okresu składkowego z uwagi na niespełnienie przez skarżącą warunku legitymowania się co najmniej 30 – letnim okresem zatrudnienia.

W rozpoznawanej sprawie zastosowanie znajduje art. 88 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 roku Karta Nauczyciela (tekst jednolity: Dz. U. z 2014 roku, poz. 191) – zwaną w dalszej części Kartą Nauczyciela. Zgodnie z treścią ust. 1 powołanego przepisu min. nauczyciele mający trzydziestoletni okres zatrudnienia, w tym 20 lat wykonywania pracy w szczególnym charakterze, mogą - po rozwiązaniu na swój wniosek stosunku pracy - przejść na emeryturę. Stosowanie do ust. 1a nauczyciele spełniający warunki określone w ust. 1 mogą przejść na emeryturę również w wypadku rozwiązania stosunku pracy lub wygaśnięcia stosunku pracy w okolicznościach określonych w art. 20 ust. 1, 5c i 7.

W związku z urodzeniem w dniu 15 października 1957 roku do sytuacji prawnej ubezpieczonej w zakresie warunków wymaganych do ustalenia prawa do emerytury zastosowanie znajduje również ust. 2a powołanego przepisu, zgodnie z którym nauczyciele urodzeni po dniu 31 grudnia 1948 roku, a przed dniem 1 stycznia 1969 roku zachowują prawo do przejścia na emeryturę bez względu na wiek, jeżeli:

1)spełnili warunki do uzyskania emerytury, określone w ust. 1, w ciągu dziesięciu lat od dnia wejścia w życie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, z wyjątkiem warunku rozwiązania stosunku pracy, tj. do dnia 31 grudnia 2008 roku oraz

2)nie przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego albo złożyli wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, na dochody budżetu państwa.

Sumując powyższe aby dla ubezpieczonej było możliwe ustalenie prawa do emerytury bez względu na wiek musiały w sposób łączny zaistnieć następujące przesłanki:

- posiadanie 30 – letniego okresu zatrudnienia, w tym 20 - letniego okresu wykonywania pracy w szczególnym charakterze;

- rozwiązanie na wniosek nauczyciela stosunku pracy albo rozwiązanie stosunku pracy lub jego wygaśnięcie w okolicznościach określonych w art. 20 ust. 1, 5c i 7;

- spełnienie warunków stażowych w ciągu dziesięciu lat od dnia wejścia w życie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, z wyjątkiem warunku rozwiązania stosunku pracy, tj. do dnia 31 grudnia 2008 roku;

- nie przystąpienie do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenie wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, na dochody budżetu państwa.

Bezspornym jest, że ubezpieczona na dzień 31 grudnia 2008 roku legitymuje się co najmniej 20 – letnim okresem wykonywania pracy w szczególnym charakterze, tj. pracy nauczycielskiej. Nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego a jej stosunek pracy ustał w dniu 31 sierpnia 2014 roku na skutek zaistnienia okoliczności o których mowa w art. 20 ust. 1 pkt 2 Karty Nauczyciela.

Zdaniem organu rentowego ubezpieczona nie spełniał natomiast warunku legitymowania się co najmniej 30 – letnim okresem zatrudnienia. Przystępując do oceny zasadności zajętego w zaskarżonym rozstrzygnięciu stanowiska należy zauważyć, że spełnienie przez nauczyciela przesłanki ogólnego stażu pracy (w tym przypadku trzydziestoletniego okresu zatrudnienia) powinno być oceniane z uwzględnieniem przepisów ustawy z 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2015 roku, poz. 748) – zwaną w dalszej części ustawą emerytalną, w tym art. 6 (definiującego okresy składkowe), art. 7 (definiującego okresy nieskładkowe) oraz art. 10 (regulującego kwestię uwzględnia jako okresów składkowych przy ustalaniu prawa do emerytury oraz przy obliczaniu jej wysokości okresów pracy na roli).

Mając na uwadze treść zgłoszonego przez ubezpieczoną do organu rentowego wniosku, obejmującego żądanie uwzględnienia w wymaganym okresie 30 – letniego zatrudnienia okresów pracy w gospodarstwie rolnym rodziców w okresie do 24 czerwca 1974 roku do dnia 15 sierpnia 1979 roku, w rozpoznawanej sprawie zastosowanie znajduje art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy emerytalnej, zgodnie z którym przy ustalaniu prawa do emerytury oraz przy obliczaniu jej wysokości uwzględnia się również, traktując, z zastrzeżeniem art. 56, jak okresy składkowe przypadające przed dniem 1 stycznia 1983 roku okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia, jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe, ustalone na zasadach określonych w art. 5 - 7, są krótsze od okresu wymaganego do przyznania emerytury, w zakresie niezbędnym do uzupełnienia tego okresu.

Kwestia pracy w gospodarstwie rolnym na gruncie cytowanego przepisu była wielokrotnie przedmiotem rozważań w orzecznictwie sądowym. W judykaturze wykształcił się pogląd, iż o uwzględnieniu przy ustalaniu prawa do świadczeń emerytalnych okresów pracy w gospodarstwie rolnym sprzed objęcia rolników obowiązkiem opłacania składki na rolnicze ubezpieczenie społeczne domowników (tj. przed dniem 1 stycznia 1983 roku) przesądza wystąpienie dwóch okoliczności. Po pierwsze wykonywanie czynności rolniczych powinno odbywać się zgodnie z warunkami określonymi w definicji legalnej "domownika" z art. 6 pkt 2 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników. Po drugie czynności te muszą być wykonywane w wymiarze nie niższym niż połowa ustawowego czasu pracy, tj. minimum 4 godziny dziennie (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 czerwca 2013 roku, II UK 368/12; wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 24 sierpnia 2012 roku, III AUa 59/12; wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 13 sierpnia 2013 roku, III AUa 147/13; wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 17 kwietnia 2013 roku, III AUa 212/13; wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 24 września 2013 roku, III AUa 230/13; wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 26 listopada 2013 roku, III AUa 238/13; wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 9 października 2013 roku, III AUa 427/13; wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 21 sierpnia 2013 roku, III AUa 461/13; wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 12 września 2012 roku, III AUa 696/12; wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 17 grudnia 2013 roku, III AUa 860/13; wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 7 lutego 2013 roku, III AUa 1059/12; wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 4 grudnia 2012 roku, III AUa 1423/12; wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 27 lutego 2014 roku, III AUa 1451/13; wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 31 lipca 2013 roku, III AUa 1513/12; wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 20 czerwca 2013 roku, III AUa 1719/12; wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 31 maja 2012 roku, III AUa 1916/11).

Jednakże z uwagi na okoliczność, że zasadnicza większość okresów pracy w gospodarstwie rolnym rodziców ubezpieczonej przypada na okres wakacji szkolnych, zasadnym było powołanie się na pogląd Sądu Najwyższego wyrażony w wyroku z dnia 19 grudnia 2000 roku, sygn. II UKN 155/00, w którym Sąd ten odrzucił związek wykonywania czynności rolniczych z kryteriami określającymi termin "domownika" według art. 6 pkt 2 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, kwalifikując te czynności jako okres pracy w gospodarstwie rolnym, wyłącznie za pomocą spełnienia warunku wykonywania pracy w wymiarze co najmniej połowy pełnego wymiaru czasu pracy, co skutkuje możliwością uwzględnienia okresu pracy w gospodarstwie rolnym w czasie wakacji szkolnych. Zasadność uwzględnienia okresu pracy w gospodarstwie rolnym w czasie wakacji szkolnych, po ukończeniu 16 – tego roku życia, świadczonej przed dniem 1 stycznia 1983 roku w wymiarze przekraczającym połowę pełnego wymiaru czasu pracy potwierdzona została w późniejszym orzecznictwie (wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 31 sierpnia 2006 roku, sygn. III AUa 397/06; wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 24 sierpnia 2012 roku, sygn. III AUa 59/12; wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 12 września 2012 roku, sygn. III AUa 696/12, wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 9 września 2014 roku, sygn. III AUa 2480/13; wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 28 kwietnia 2015 roku, sygn. III AUa 1037/14). Z przedstawionym poglądem Sąd Okręgowy w pełni się zgadza.

Z poczynionych ustaleń wynika, że w okresach przerw wakacyjnych skarżącą pracowała w gospodarstwie rolnym rodziców a obowiązki z nią związane rozpoczynała od godziny 5.30, pomagając matce wydoić krowy i oddać mleko do mleczarni. Następnie zwykle zajmowała się wyprowadzaniem krów oraz owiec na pastwisko, oddalone od zabudowań gospodarstwa o około 1,5 kilometra, co zajmowało godzinę. Czasami zajmowała się również pasieniem tych zwierząt. Po powrocie z łąki pomagała matce w obrządku inwentarza, min. karmiąc kury i świnie. Prace przy obrządku trwały od półtorej do dwóch godzin. Nadto w związku z rozpoczynającymi się pod koniec czerwca sianokosami i zbiorem truskawek codziennie w nich uczestniczyła. Natomiast w związku z rozpoczynającymi się w lipcu żniwami i zbiorem ogórków oraz porzeczki również w pracach z nimi związanymi uczestniczyła skarżąca. W czasie żniw pracowała przy koszeniu, zbiórce, zwózce i młocce zboża, które to czynności trwały od 2 tygodni do miesiąca. Wieczorem przyganiała z pastwiska krowy i owce oraz zajmowała się ich obrządkiem, karmiąc i pojąc, oraz doiła krowy. Zajmowała się również plewieniem sadzonych warzyw, rozrzucaniem obornika oraz pomocą ojcu przy bronowaniu i orce. Wykonanie opisanych obowiązków trwała do godziny 21, 22. Po zakończeniu okresu wakacji przyjeżdżała równie na czas wykopek i pomagała w zbieraniu i sortowaniu zimniaków. Należało zatem uznać, że w realiach rozpoznawanej sprawy ubezpieczona spełnia warunek wykonywania czynności w gospodarstwie w przyjętym wymiarze, tj. nie niższym niż połowa ustawowego czasu pracy, czyli minimum 4 godzin dziennie w całym spornym okresie pracy w gospodarstwie rolnym oraz gotowości do codziennego wykonywania tej pracy w wymiarze, tj. dyspozycyjności w tym zakresie. Nadto należy podkreślić, że w warunkach wiejskich odnoszących się do okresów objętych sporem przyjęte było, iż dziecko w okresie wakacji szkolnych pracuje w gospodarstwie rolnym rodziców na równi z nimi i przy wszystkich pracach.

Wskazana zasada dopuszczalności uwzględnienia okresu pracy w gospodarstwie rolnym w czasie wakacji szkolnych do ubezpieczeniowego stażu pracy nie może być stosowana bez uwzględnienia przy ocenie charakteru takiej pracy, co podkreśla się w orzecznictwie, znaczenia pracy ubezpieczonej w gospodarstwie rolnym dla ogólnego funkcjonowania tego gospodarstwa. Podkreśla się bowiem, że doraźna pomoc wykonywana zwyczajowo przez dzieci osób zamieszkałych na terenach wiejskich nie stanowi pracy w gospodarstwie rolnym, o której mowa w art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy emerytalnej. Zasadniczego znaczenia nabiera zatem ustalenie czy w zgłoszonych przez ubezpieczoną okresach jej praca była wykonywana w koniecznym rozmiarze, czy nie miała ona charakteru tylko zwyczajowej pomocy świadczonej przez dzieci rodzicom, z uwzględnieniem wszelkich towarzyszących okoliczności, m.in. wieku osoby powołującej się na taką pracę, wykonywanych czynności, charakteru i rozmiaru gospodarstwa, liczby domowników (wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 28 kwietnia 2015 roku, sygn. III AUa 1037/14).

Z poczynionych ustaleń wynika, że w okresach od dnia 24 czerwca 1974 roku do dnia 31 sierpnia 1974 roku, od dnia 24 czerwca 1975 roku do dnia 31 sierpnia 1975 roku, od dnia 1 lipca 1976 roku do dnia 31 sierpnia 1976 roku, od dnia 21 czerwca 1977 roku do dnia 31 sierpnia 1977 roku oraz od dnia 21 czerwca 1978 roku do dnia 31 sierpnia 1978 roku oprócz ubezpieczonej w gospodarstwie rolnym przez cały okres czasu nadającego się do świadczenia w jego ramach prac związanych z funkcjonowaniem tego gospodarstwa pozostawała wyłącznie matka ubezpieczonej. Natomiast ojciec skarżącej przez niemal połowę okresu objętego sporem godził pracę w gospodarstwie z pracą poza rolnictwem, będąc zatrudnionym w (...) Spółdzielni (...) w Ł. jako wozak mleka z miejscowości O. do punktu skupu mleka w R.. Godziny jego pracy w tym zakładzie, tj. od 5.00 do 13.00., w sposób nie budzący wątpliwości Sądu wpływały na zakres obowiązku związanych z pracą w gospodarstwie ubezpieczonej, związanych z czynnościami wykonywanymi w okresie nieobecności ojca w tym gospodarstwie, poprzez zwiększenie go. Niewątpliwie nieobecność ojca skarżącej do godziny 13.00 powodowała wzrost istotności obecność ubezpieczonej w kontekście funkcjonowania gospodarstwa, w którym w tym czasie oprócz niej, na co już wskazano, pracowała wyłącznie matka. Jak bowiem ustalono starsza o 6 lat siostra skarżącej w okresie od dnia 24 czerwca 1974 roku do dnia 15 sierpnia 1979 roku nie mieszkała w gospodarstwie rodziców, ponieważ pracowała zawodowo i mieszkała w B.. Istotnego znaczenia z punktu widzenia czynionych zważeń ma zdaniem Sądu Okręgowego również okoliczność rozmiaru gospodarstwa rodziców oraz rodzajowy zakres wykonywanych przez ubezpieczoną czynności w związku z charakterem tego gospodarstwa. Miało ono powierzchnię 8,63 ha. Zatem należało je uznać za relatywnie duże. Miało ono charakter ogólnorolny. Jak bowiem ustalono w okresie letnim rodzice uprawiali truskawki na powierzchni około 1 ha, porzeczki na powierzchni około 30 arów oraz ogórki również na powierzchni około 30 arów. Natomiast reszta gruntów była obsiewana zbożem, w tym owsem, pszenicą oraz żytem i obsadzana ziemniakami, z uwagi na równocześnie prowadzaną hodowlę trzody chlewnej, drobiu i owiec. Skarżąca uczestniczyła w wykonywaniu większości czynności skutkujących sprawnym jego funkcjonowaniem, zarówno w zakresie uprawy i zbioru truskawek, poprzeczek, ogórków, ziemniaków i sianych zbóż jak również prowadzonej hodowli trzody chlewnej, drobiu i owiec. W tym stanie rzecz nie sposób przyjąć aby czynności wykonywane przez skarżącą w czasie wakacji mogły być zakwalifikowane w ogólności jako doraźna pomoc wykonywana zwyczajowo przez dzieci osób zamieszkałych na terenach wiejskich. Poczynione ustalenia pozwalają na przyjęcie wniosku o ich ważkim znaczeniu dla funkcjonowania gospodarstwa w okresach wakacyjnych.

Biorąc pod uwagę bezsporny między stronami wymiar stażu ubezpieczeniowego, wynoszący 29 lat, 4 miesiące i 26 dni, w tym 26 lat, 10 miesięcy i 26 dni okresów składkowych oraz 2 lat i 6 miesięcy okresów nieskładkowych oraz ocenę charakteru prawnego okresów objętych sporem, należy uznać, że ubezpieczona spełnia warunek posiadania co najmniej 30 - letniego okresu zatrudnienia, niezbędnego do ustalenia prawa do wcześniejszej emerytury, tj. emerytury przyznawanej niezależnie od wieku nauczyciela. Legitymuje się bowiem okresem zatrudnienia w wymiarze 30 lat, 6 miesięcy i 10 dni. Co istotne z punktu widzenia warunku przewidzianego w ust. 2a art. 88 Karty Nauczyciela, spełnienie warunku stażowego nastąpiło na dzień 31 grudnia 2008 roku. Tym samym ubezpieczona spełnia wszystkie warunki do ustalenia jej prawa do emerytury nauczycielskiej bez względu na wiek od dnia(...) roku, tj. od dnia złożenia wniosku o świadczenie, stosownie do art. 129 ust. 1 w związku z art. 100 ustawy emerytalnej. W tym bowiem dniu spełniła wszystkie warunki do ustalenia prawa do emerytury.

Z tych względów Sąd zmienił zaskarżoną decyzję i na mocy wyżej wskazanych przepisów oraz art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. orzekł jak w sentencji.