Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 lutego 2016 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w G.

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 24 lutego 2016 r. w Gdańsku

sprawy S. O.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

o wysokość świadczenia i kapitał początkowy

na skutek apelacji S. O.

od wyroku Sądu Okręgowego w Bydgoszczy VI Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 3 czerwca 2015 r., sygn. akt VI U 3079/14

1.  zmienia zaskarżony wyrok i przyznaje S. O. prawo do rekompensaty w formie dodatku do kapitału początkowego;

2.  zasądza od pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. na rzecz ubezpieczonego S. O. kwotę 150,00 (sto pięćdziesiąt 00/100) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu.

SSO del. Tomasz Koronowski SSA Jerzy Andrzejewski SSA Daria Stanek

Sygn. akt III AUa 1651/15

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 08 października 2014 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B., powołując się na przepisy ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2015 r., poz. 748 ze zm.), ustalił kapitał początkowy S. O. na dzień 01 stycznia 1999 r. na 143.426,25 zł.

Decyzją z dnia 16 października 2014 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B., powołując się na przepisy ustawy emerytalnej i ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. Nr 237, poz. 1656 ze zm.), ustalił ubezpieczonemu prawo do emerytury od dnia 01 września 2014 r. i odmówił przyznania mu emerytury z rekompensatą wskazując, że nie udokumentował on okresu wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wynoszącego co najmniej 15 lat.

Odwołanie od powyższych decyzji wniósł S. O. kwestionując: ustaloną w postępowaniu administracyjnym wysokość jego kapitału początkowego, a w szczególności: przyjęte liczby lat składkowych i niekładkowych, kwoty zaewidencjonowanych składek oraz kwoty zarobków uzyskanych w okresie zatrudnienia od dnia 16 maja 1974 r. do dnia 31 października 1974 r. w Przedsiębiorstwie (...) w S. i (...) w S., jak również przyjęcie, że w oparciu o przedłożone świadectwo wykonywania prac w warunkach szczególnych i świadectwo pracy nie wykazał wymaganego okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy uzasadniając odmowę przyznania emerytury z rekompensatą wskazał, że nie można uznać, iż pracownik zatrudniony na stanowiskach: kierownika zakładu, technologa i konstruktora stale i w pełnym wymiarze czasu wykonuje pracę w środowisku, gdzie jest wykonywana praca w szczególnych warunkach. Odnosząc się do wysokości ustalonego na dzień 01 stycznia 1999 r. kapitału początkowego organ ten stwierdził zaś, że jeśli chodzi o okres zatrudnienia ubezpieczonego od dnia 16 maja 1974 r. do dnia 31 października 1974 r. w Przedsiębiorstwie (...) w S. i (...) w S., przyjął kwotę minimalnego wynagrodzenia 6.116,16 zł.

Ubezpieczony zgodził się z ustaleniami ZUS-u, co do zaewidencjonowanych składek po modyfikacji stanowiska organu rentowego w tym przedmiocie. Nie kwestionował również przyjętej liczby lat składkowych i nieskładkowych, podtrzymał natomiast dwa zarzuty, czyli zarzut dotyczący spełniania wymogu posiadania 15 lat pracy w szczególnych warunkach oraz wysokości zarobków uzyskanych przez niego w Przedsiębiorstwie (...) w S. i (...) w S..

Wyrokiem z dnia 03 czerwca 2015 r. w sprawie VI U 3079/14 Sąd Okręgowy w Bydgoszczy VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych:

I.  zmienił zaskarżoną decyzję organu rentowego z dnia 08 października 2014 r. w ten sposób, że zobowiązał ten organ do uwzględnienia przy obliczeniu wysokości kapitału początkowego wynagrodzenia w wysokości 26.400 zł za okres pracy przypadający od dnia 15 maja do dnia 31 października 1974 r.,

II.  oddalił odwołanie w pozostałym zakresie.

Podstawę tego rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia i rozważania Sądu I instancji:

W okresie od dnia 02 lipca 1979 r. do dnia 28 lutego 1997 r. S. O. pozostawał zatrudniony w (...) Zakładach (...). Pracę wykonywał na różnych stanowiskach: kierownika zakładu numer 2, kierownika sekcji technologicznej, specjalisty-konstruktora oraz specjalisty do spraw marketingu. Po początkowym okresie pracy na pierwszym z wymienionych wcześniej stanowisk, z dniem 28 lipca 1979 r. ubezpieczony wniósł o przeniesienie go do pracy w służbach przygotowania produkcji. W rezultacie z dniem 01 sierpnia 1979 r. został przesunięty do działu sekcji technologicznej na stanowisko kierownika tej komórki organizacyjnej. Z dniem 01 marca 1981 r. ubezpieczonemu powierzono obowiązki specjalisty do spraw inżynierii materiałowej i postępu technicznego. W kolejnych latach zmienione na stanowisko specjalisty do spraw postępu technicznego nowych uruchomień i nowych uruchomień. Ubezpieczony podlegał od tego momentu głównemu technologowi. Z dniem 30 lipca 1982 r. ubezpieczonemu tymczasowo powierzono pełnienie obowiązków kierownika działu konstrukcyjno-technologicznego. Z dniem 28 lipca 1982 r. ubezpieczonemu przekazano protokolarnie dział konstrukcyjno-technologiczny, pełną dokumentację spraw załatwionych i będących w toku. Z dniem 21 maja 1986 r. zmieniono stanowisko ubezpieczonego na specjalistę do spraw organizacji stanowisk i zagadnień postępu technicznego, powierzono mu jednocześnie dodatkowe czynności w postaci prowadzenia zagadnień dozoru technicznego, wyrobów objętych nadzorem. Do obowiązków ubezpieczonego należało rozmieszczanie stanowisk produkcyjno-technologicznych, wykonywanie rysunków lokalizacyjnych na planie sytuacyjnym, opracowanie planów prac badawczych, korespondencja w zakresie prac badawczych, sporządzanie wniosków do refundacji, opracowywanie sprawozdawczości z postępu technicznego, sporządzanie sprawozdań i prowadzenie korespondencji na potrzeby i dla jednostek badawczych, prowadzenie zagadnień dozoru technicznego produkowanych wyrobów w zakresie kompletacji dokumentów, nadzoru nad przestrzeganiem przez produkcję technologii zatwierdzanej przez dozór techniczny.

Z dniem 28 sierpnia 1989 r. kierownictwo zakładu wyraziło zgodę na wykonywanie przez ubezpieczonego czynności służbowych na rzecz T. w wymiarze 10 godzin tygodniowo w ramach ustawowej normy czasu pracy, wynikającej z jego zatrudnienia w I.. Zgoda została cofnięta w dniu 15 października 1990 r. Z dniem 02 kwietnia 1991 r. powierzono ubezpieczonemu obowiązki konstruktora wyrobów na dotychczasowych warunkach płacowych. Utrzymano jednocześnie obowiązek prowadzenia dokumentacji związanej ze współpracą z U.. Z dniem 01 września 1995 r. ubezpieczony zajął stanowisko specjalisty do spraw marketingu, od dnia 01 grudnia ubezpieczony łączył te obowiązki z obowiązkami kierownika działu handlowego. W całym okresie zatrudnienia, po przesunięciu ubezpieczonego ze stanowiska kierownika zakładu, do momentu objęcia stanowiska pracownika marketingu, ubezpieczony wykonywał faktycznie czynności konstruktora technologa w biurze projektowym, wyodrębnionym z hal produkcyjnych, znajdującym się na piętrze nad halą produkcyjną. Zakład zajmował się produkcją różnego typu urządzeń grzewczych typu: bojlery, kabiny łazienkowe, ogrzewacze oraz innego typu sprzęt gospodarstwa domowego.

Oprócz ubezpieczonego w biurze pracowało kilku technologów i konstruktorów. Byli odpowiedzialni za bezpośrednie wdrażanie wskazanych wyżej urządzeń do produkcji. Poza projektowaniem urządzeń od A do Z, lub co miało miejsce znacznie częściej, do dostosowania projektu przesłanego przez jednostkę badawczo-rozwojową do możliwości produkcyjnych zakładu, ubezpieczony opracowywał sposób wykonania urządzenia i przygotowywał pełną dokumentację techniczną. Projekt był zatwierdzany przez zarząd, a następnie wraz z dokumentacją przekazywano majstrowi, po czym realizowany przez dział produkcyjny zakładu. Do ubezpieczonego należało również opracowywanie projektów nowych stanowisk technologicznych pod nowe wyroby. Ubezpieczony w ograniczonym zakresie zajmował się również nadzorem nad realizacją projektów w praktyce, już na produkcji.

W okresie pracy od dnia 15 maja do dnia 31 października 1974 r. wR. S. ubezpieczony uzyskał wynagrodzenie w kwocie 26.400 zł.

Ten stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie dokumentów znajdujących się w aktach sprawy, aktach ZUS oraz aktach osobowych ubezpieczonego, których prawdziwości i wiarygodności strony w toku procesu skutecznie nie zakwestionowały, a także częściowo na podstawie zeznań świadka i samego ubezpieczonego. Sąd ten nie dał wiary twierdzeniom ubezpieczonego w zakresie, w jakim ten usiłował minimalizować zakres czynności związanych z zajmowanym stanowiskiem konstruktora, eksponując jednocześnie tą część obowiązków, która była realizowana przezeń na poszczególnych halach produkcyjnych zakładu spawalni, lakierni, czy tłoczni. Wskazał, że powyższemu przeczą nie tylko wspomniane dokumenty, w tym zakresy obowiązków w aktach osobowych, ale i zasady racjonalnego rozumowania. Trudno, bowiem przyjąć, że konstruktor więcej czasu spędzał na weryfikowaniu prawidłowości produkcji spawania, lakierowania, czy montażu urządzenia, aniżeli na przygotowaniu projektu do jego realizacji, czy też dostosowywania otrzymanego projektu do możliwości produkcyjnych zakładu.

Sąd I instancji za niewiarygodne uznał również twierdzenia ubezpieczonego, jakoby nie pracował w latach 89-90 przez ponad rok w ramach normalnego czasu pracy w R., czy też w kierownictwie utworzonej spółki (...) i to w ramach normalnego czasu pracy oraz co do rzekomego wykonywania obowiązków konstruktora w okresie, już po powierzeniu stanowiska specjalisty spraw marketingu. Stwierdził, że tym okolicznościom przeczą również zebrane w sprawie dokumenty.

Zdaniem tego Sądu odwołanie zasługiwało na uwzględnienie jedynie w części dotyczącej uwzględnienia wyższych wynagrodzeń ubezpieczonego za maj, październik 1974 roku, było natomiast bezzasadne w zakresie dotyczącym żądania ustalenia spełnienia wymogu piętnastu lat pracy w szczególnych warunkach.

W myśl art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat.

Zgodnie z § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 ze zm.) okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń, na zasadach określonych w rozporządzeniu, są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, obowiązującym na danym stanowisku pracy. Okres pracy, o którym mowa w ustępie pierwszym stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie paragrafu 1 ustęp 2 rozporządzenia lub w świadectwie pracy (§ 2 ust. 2 rozporządzenia).

Sąd Okręgowy zauważył przy tym, że tylko okresy wykonywania zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy wypełniają weryfikowane kryterium uznania pracy, o cechach znacznej szkodliwości dla zdrowia lub znacznego stopnia uciążliwości lub wymagającej wysokiej sprawności psychofizycznej, ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Stałe wykonywanie takich prac oznacza, że krótsze dobowo, nie w pełnym wymiarze, obowiązującego czasu pracy na danym stanowisku lub periodyczne, a nie stałe świadczenie pracy, wyklucza dopuszczalność uznania pracy za świadczoną w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, wskutek niespełnienia warunku stałej, znacznej szkodliwości dla zdrowia lub stałego, znacznego stopnia uciążliwości wykonywanego zatrudnienia (por. postanowienie S.N. z dnia 03 października 2008 r., II UK 133/08).

W ocenie Sądu I instancji przeprowadzone w niniejszej sprawie postępowanie dowodowe, nie pozwala na stwierdzenie, że ubezpieczony będąc zatrudniony w (...) Zakładach (...) wykonywał pracę w szczególnych warunkach. Sąd ten zważył, że o ile bowiem nie budzi wątpliwości, iż wykonywane przez ubezpieczonego prace, polegające na weryfikacji pod kątem spełniania warunków technicznych i technologicznych, właściwej produkcji określonych wyrobów wymagających lakierowania, spawania, czy tłoczenia i tym podobnych prac kwalifikowanych, są wymienione w poz. 24, działu XIV, wykazu A rozporządzenia, jako kontrola międzyoperacyjna, kontrola jakości produkcji i usług oraz dozór inżynieryjno-techniczny na oddziałach i w działach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie, o tyle równie niewątpliwym jest fakt, iż wnioskodawca zatrudniony w zasadzie od początku jako konstruktor, a już na pewno od roku 1991, wyłącznie na tym stanowisku, nie wykonywał tego rodzaju prac stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Sporą, jeżeli nie przeważającą część jego obowiązków, stanowiły prace, polegające na przygotowywaniu dokumentacji technicznej, w tym sporządzaniu projektu lub adaptacji projektu przesłanego przez ośrodki badawcze, do możliwości produkcyjnej zakładu, czyli prace polegające na przygotowaniu dokumentacji technicznej, niezbędnej do wdrożenia produkcji urządzeń grzewczych i to tym głównie zajmował się ubezpieczony, jako konstruktor i technolog. S. O. był odpowiedzialny za korespondencję z odpowiednimi instytucjami, dotyczącą wdrażanych do produkcji urządzeń.

Ubezpieczony był zobligowany do skompletowania dokumentacji, przygotowania projektu i niezbędnej dokumentacji technicznej. Sama weryfikacja prawidłowości wykonania urządzeń, już na etapie produkcji, bezpośrednio na hali produkcyjnej, czyli w lakierni, tłoczni, czy gdziekolwiek indziej, gdzie były wykonywane prace w szczególnych warunkach, jako podstawowe, stanowiła jedynie późniejszy etap jego prac. Nie do wnioskodawcy należał nadzór, czy kontrola międzyoperacyjna, tak jak można domniemywać należały one do mistrzów produkcji, czy kierowników działów, czy wydziałów. Ubezpieczony należał do działu zajmującego się przygotowaniem wdrożenia produkcji, a nie jej kontrolą, czy nadzorem.

W okresie od sierpnia 1989 r. do października 1990 r. dzielił pracę w I. z pracą na rzecz T., w jego kierownictwie i czynił to w ramach normalnych, a nie jak twierdzi ponadwymiarowych godzin pracy. Tym samym ubezpieczony nie miał możliwości fizycznej świadczenia pracy w pełnym wymiarze w szczególnych warunkach, co więcej w tym również na stanowisku konstruktora-technologa. Co więcej w okresie od 1991 r. wnioskodawca zajmował już wyłącznie stanowisko konstruktora, czyli sprawy związane z dozorem technicznym podlegały znaczącemu ograniczeniu, co znalazło zresztą wyraz w tym, że zakres obowiązków dozoru technicznego powierzonego mu ograniczono wyraźnie w angażu do kompletowania dokumentacji. Okres od 1995 r., kiedy to S. O. powierzono obowiązki specjalisty do spraw marketingu, łączono następnie z kierowaniem całym działem handlowym, a zatem obowiązki polegające na sprzedaży, nie może być w żadnej części brane pod uwagę, w kontekście pracy w szczególnych warunkach.

W tym miejscu Sąd Okręgowy przytoczył tezę uzasadnienia Sądu Najwyższego, wyroku z dnia 13 listopada 2014 r. w sprawie I UK 122/14, gdzie wskazano, że kontrola jakości produkcji, podobnie jak kontrola międzyoperacyjna, dozór inżynieryjno-techniczny, powinna być wykonywana bezpośrednio w określonym, skonkretyzowanym środowisku pracy, w którym występują warunki narażające na szybszą utratę zdolności do zarobkowania. Za pracowników zatrudnionych w warunkach szczególnych, uważa się bowiem zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznej uciążliwości lub wymagających sprawności psychofizycznej, ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Z tego względu regulacje z tym związane, podlegają wykładni ścisłej, gwarantującej zachowanie celu uzasadniającego odstępstwo od zasady przechodzenia na emeryturę w powszechnym wieku emerytalnym.

Zdaniem Sądu I instancji nie sposób przyjąć, że ubezpieczony stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, wykonywał prace związane z dozorem inżynieryjno-technicznym w lakierni, spawalni, czy tłoczni, należałoby bowiem wówczas przyjąć jednocześnie, iż swoje podstawowe obowiązki, jako konstruktora również wykonywał on w tych miejscach, co oczywiście nie mogło mieć miejsca, bo musiał mieć swoje miejsce na przygotowanie dokumentacji, przygotowanie projektów i inne tego typu prace umysłowe.

Reasumując Sąd ten wskazał, że materiał dowodowy zgromadzony w sprawie pozwala stwierdzić, iż S. O. nie spełnia warunku koniecznego dla przyznania emerytury z rekompensatą, ponieważ nie legitymuje się piętnastoletnim okresem pracy w szczególnych warunkach.

Odnosząc się natomiast do żądania uwzględnienia przy obliczaniu kapitału początkowego wynagrodzenia za okres od maja do października 1974 r. w łącznej wysokości 26.400 zł zważył, że stosownie do art. 174 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53 z uwzględnieniem ust. 2 do 12. Wprawdzie stosownie do treści § 21 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe, środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość wynagrodzenia dochodu, przychodu oraz uposażenia, przyjmowanego do ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty, są zaświadczenia pracodawcy lub innego płatnika składek, legitymacja ubezpieczeniowa lub inny dokument, na podstawie którego można ustalić wysokość wynagrodzenia dochodu, przychodu lub uposażenia, ale ugruntowanym jest jednocześnie pogląd, zgodnie z którym w toku postępowania sądowego strona może dowodzić wysokości wynagrodzenia na potrzeby ustalania wysokości podstawy wymiaru świadczenia wszelkimi środkami dowodowymi przewidzianymi w przepisach k.p.c. Zatem dowodem tej okoliczności mogą być zarówno dokumenty dotyczące wynagrodzenia osób zatrudnionych w tym samym nawet okresie, w tym samym zakładzie pracy i przy pracy tego samego rodzaju, co ubezpieczony, jak też zeznania tych osób. Zaś rzeczą sądu winna być rzetelna analiza przedstawionych dowodów.

W ocenie Sądu Okręgowego w niniejszej sprawie ubezpieczony wykazał: wpisem w książeczce ubezpieczeniowej, własnymi zeznaniami oraz wpisem w ewidencji pracowników, że w okresie zatrudnienia od maja do października 1974 r. w istocie uzyskiwał wynagrodzenie w wysokości 4.800 zł miesięcznie, co daje za wskazany okres łączną kwotę 26.400 zł.

Kierując się powyższym, w przedmiocie decyzji dotyczącej kapitału początkowego wnioskodawcy, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., orzekł jak w pkt 1 sentencji wyroku Oddalił natomiast odwołanie w odniesieniu do żądania przyznania emerytury z rekompensatą.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł S. O. zaskarżając ten wyrok w części oraz zarzucając mu:

1) naruszenie prawa materialnego:

a) art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z F.U.S. w zw. z § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z 07 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze i wykazem A, działem XIV, poz. 24, stanowiącym załącznik w/w rozporządzenia w zw. z § 2 zarządzenia nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 01 sierpnia 1983 r. w sprawie wykazu stanowisk racy w zakładach pracy nadzorowanych przez MBiPMB, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach, uprawniające do wcześniejszego przejścia na emeryturę (Dz. Urz. nr 3, poz. 6-8), poprzez błędną wykładnię tych przepisów polegającą na przyjęciu, że czynności wykonywane przez ubezpieczonego nie mieszczą się w zakresie dozoru inżynieryjno-technicznego na wydziałach lakierni i spawalni wykonywanego bezpośrednio przy stanowiskach pracy w szczególnych warunkach,

b) art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z F.U.S. w zw. z § 1 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze poprzez niewłaściwe zastosowanie polegające na uznaniu, iż ubezpieczony nie wykonywał pracy w warunkach szczególnych, podczas gdy faktycznie pracę taką świadczył, § 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze poprzez niewłaściwe zastosowanie polegające na uznaniu, iż ubezpieczony nie świadczył pracy w warunkach szczególnych, podczas gdy stale i w pełnym wymiarze czasu pracy pracował na stanowisku kierownik zakładu nr 2, technolog, konstruktor w rozumieniu wykazu A, dział XIV, poz. 24 tegoż rozporządzenia,

c) art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych poprzez nie przyznanie ubezpieczonemu rekompensaty, pomimo iż legitymuje się on okresem 15 lat wykonywania pracy w warunkach szczególnych;

d) art. 32 ustawy emerytalnej w związku z § 2 ust. 1, § 3 i § 4 ust. 1 rozporządzenia oraz w zw. z pkt 24, działu XIV, wykazu A, stanowiącego załącznik do rozporządzenia, przez przyjęcie, że wykonywanie przez wnioskodawcę prac administracyjno-biurowych, prowadzenie dokumentacji i wykazów, nawet w niewielkim wymiarze, sprawowanie nadzoru pośredniego (za pośrednictwem brygadzistów i mistrzów) obok nadzoru bezpośredniego, przebywanie nawet w niewielkim zakresie czasu w pomieszczeniu biurowym oraz sprawowanie nadzoru także nad pracownikami, którzy nie świadczyli pracy w szczególnych warunkach, wykluczają możliwość przyjęcia, że ubezpieczony pracował w warunkach szczególnych stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, odmowę zakwalifikowania spornego okresu zatrudnienia jako pracy wykonywanej szczególnych warunkach, w sytuacji, gdy: przesłanka wykonywania pracy w szczególnych warunkach „stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy” (§ 2 ust. 1 rozporządzenia w związku z pkt 24, działu XIV, wykazu A, stanowiącego załącznik do rozporządzenia) spełniona jest także wówczas, gdy: 1. osoba wykonująca dozór inżynieryjno - techniczny nie przebywa stale na stanowiskach, gdzie jest wykonywana praca w warunkach szczególnych, a w zakresie jej obowiązków przewidziane jest sporządzanie dokumentacji, planów organizacyjnych i wykonywanie innych czynności; 2. osoba wykonująca dozór inżynieryjno - techniczny wykonuje go zarówno bezpośrednio, czyli osobiście, a także pośrednio, czyli przez podległych jej służbowo pracowników (brygadzistów, mistrzów); 3. objęcie nadzorem lub kontrolą także innych niż wymienione w wykazie rac i pracowników nie wyłącza zakwalifikowania samego nadzoru lub kontroli jako racy w szczególnych warunkach, jeżeli te inne (podlegające dozorowi lub kontroli) prace nie są na danym oddziale lub wydziale podstawowe.

2) naruszenie prawa procesowego:

a) art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 245 k.p.c. poprzez niewłaściwe zastosowanie polegające na odmowie wiarygodności dokumentom prywatnym w postaci świadectwa pracy i świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych w zakresie świadczenia pracy w warunkach szczególnych przez okres ponad 15 lat, podczas gdy wszechstronna analiza zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, w tym treść zeznań ubezpieczonego, prowadzi do wniosku, iż dokumenty te wiarygodnie odzwierciedlają przebieg zatrudnienia ubezpieczonego w (...) Zakładach (...),

b) art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 245 k.p.c. poprzez niewłaściwe zastosowanie polegające na nadaniu zbyt dużej mocy dowodowej aktom pracowniczym i dokumentacji w zakresie obowiązków na danym stanowisku, podczas, gdy wszechstronna analiza materiału dowodowego, w tym zeznania ubezpieczonego i świadka wskazują, iż wykonywał pracę w większym zakresie niż odzwierciedla to dokumentacja;

c) art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 299 k.p.c. poprzez niewłaściwe zastosowanie polegające na odmowie wiary ubezpieczonemu w zakresie pracy w warunkach szczególnych w sytuacji, gdy zgromadzony materiał dowodowy oceniony zgodnie z nasadami logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego daje podstawy do przyjęcia, iż ubezpieczony świadczył pracę w warunkach szczególnych podczas zatrudnienia w (...) Zakładach (...),

d) art. 233 § 1 k.p.c. poprzez brak wszechstronnej analizy całego materiału dowodowego, przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów, co doprowadziło do błędnego ustalenia, iż praca apelującego w okresie spornym nie miała charakteru pracy wykonywanej w warunkach szczególnych.

W uzasadnieniu apelacji skarżący obszernie kwestionował przyjęcie, że w oparciu o przeprowadzone w niniejszej sprawie dowody nie wykazał co najmniej 15 lat prac w szczególnych warunkach, o których mowa w poz. 24, działu XIV, wykazu A rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego, wykonywanych stale i w pełnym wymiarze czasu.

W konkluzji apelacji skarżący wnosił o:

1) zmianę zaskarżonego wyroku w pkt 2 i ustalenie, iż ubezpieczony spełnia wymóg piętnastu lat pracy w szczególnych warunkach przez co przysługuje mu prawo do rekompensaty, ewentualnie

2) uchylenie tego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja S. O. zasługuje na uwzględnienie poprzez zmianę zaskarżonego wyroku i ustalenie ubezpieczonemu prawa do rekompensaty w formie dodatku do kapitału początkowego.

Z apelacji tej wynika zarzut naruszenia prawa procesowego, tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów, a w konsekwencji poczynienie błędnych ustaleń faktycznych odnoszących się do spornego okresu zatrudnienia S. O. w (...) Zakładach (...) w I. od dnia 02 lipca 1979 r. do dnia 16 sierpnia 1996 r.

Skuteczne postawienie zarzutu sprzeczności istotnych ustaleń ze zgromadzonymi dowodami lub naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. wymaga wykazania, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, lub nie uwzględnił wszystkich przeprowadzonych w sprawie dowodów, jedynie to bowiem może być przeciwstawione uprawnieniu do dokonywania swobodnej oceny dowodów (por. wyrok S.N. z dnia 13 października 2004 r., III CK 245/04, LEX nr 174185).

W ocenie Sądu II instancji apelujący zdołał wykazać wadliwość rozumowania Sądu Okręgowego z punktu widzenia powyższych kryteriów.

Spór w przedmiotowej sprawie koncentruje się na kwestii, czy ubezpieczony spełnia łącznie wszystkie ustawowe przesłanki ustalenia mu prawa do rekompensaty, wynikające z art. 2 pkt 5 i art. 21 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. z 2015 r., poz. 965 ze zm., nazywanej dalej ustawą o emeryturach pomostowych), a w szczególności przesłankę w postaci posiadania okresu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszącego co najmniej 15 lat.

Nie jest natomiast przedmiotem sporu i nie budzi wątpliwości spełnianie pozostałych przesłanek ustalenia wnioskodawcy prawa do rekompensaty z art. 2 pkt 5 oraz art. 21 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych.

Ocena kwestii spełniania spornej przesłanki zależy od odpowiedzi na pytanie, czy okres zatrudnienia S. O. w (...) Zakładach (...) w I. od dnia 02 lipca 1979 r. do dnia 16 sierpnia 1996 r. podlega zaliczeniu do wymaganego w przepisach dotychczasowych okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach.

W odniesieniu do tego okresu zakład pracy wystawił świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach z dnia 30 kwietnia 1997 r. (k. 33 akt em. ZUS), w którym wskazał, że S. O. w tym okresie stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał dozór inżynieryjno-techniczny na wydziałach lakierni i spawalni na stanowiskach: kierownika Z-du nr 2, technologa i konstruktora wymienione w poz. 24, działu XIV, wykazu A rozporządzenia z dnia 07 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 ze zm., nazywanego dalej rozporządzeniem).

Ponadto zakład pracy stwierdził wykonywanie przez ubezpieczonego prac w szczególnych warunkach – dozór inżynieryjno-techniczny na wydziałach lakierni i spawalni, o których mowa w poz. 24, działu XIV, wykazu A w okresie od dnia 02 lipca 1979 roku do dnia 16 sierpnia 1996 r. na stanowiskach kierownika Z-du nr 2, kierownika sekcji technologicznej i konstruktora w świadectwie pracy z dnia 28 lutego 1997 r. (k. 29-30 akt em. ZUS).

Świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach i świadectwo pracy nie są dokumentami urzędowymi w rozumieniu art. 244 § 1 i 2 k.p.c., gdyż podmiot wydający te świadectwa nie jest organem państwowym ani organem wykonującym zadania z zakresu administracji państwowej. Tylko dokumenty wystawione przez te organy stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo zaświadczone. Natomiast świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach i świadectwo pracy traktuje się w postępowaniu sądowym jako dokumenty prywatne w rozumieniu art. 245 k.p.c., które stanowią dowód tego, że osoba, która je podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w tym dokumencie (por. wyrok S.N. z dnia 16 czerwca 2009 r., I UK 24/09, LEX nr 518067).

Tym samym treść tych dokumentów podlega weryfikacji zarówno w toku postępowania administracyjnego przed organem rentowym, jak i w toku postępowania sądowego przed sądami ubezpieczeń społecznych.

Sąd Apelacyjny zauważa, że nazwy stanowisk pracy ubezpieczonego w spornym okresie podane w świadectwie pracy z dnia 28 lutego 1997 r. (k. 29-30 akt em. ZUS) nie odpowiadają nazwom tych stanowisk wynikającym z treści świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach z dnia 30 kwietnia 1997 r. (k. 33 akt em. ZUS).

Trafnie organ rentowy wskazał również, że zakład pracy nie wyszczególnił okresów wykonywania przez wnioskodawcę prac na poszczególnych stanowiskach.

Ponadto treść świadectwa pracy z dnia 28 lutego 1997 r. (k. 29-30 akt em. ZUS) w zakresie, w jakim wskazuje na korzystanie w tym okresie z urlopów bezpłatnych w latach 1985, 1992 i 1995 podważa treść świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach z dnia 30 kwietnia 1997 r. (k. 33 akt em. ZUS) co do faktycznego świadczenia prac w szczególnych warunkach w tych latach.

Powyższe okoliczności podważają miarodajność tych dokumentów dla ustalenia faktu wykonywania przez S. O. w spornym okresie zatrudnienia stale i w pełnym wymiarze czasu prac w szczególnych warunkach.

Podkreślenia wymaga jednak, że w sądowym postępowaniu odwoławczym fakty mające dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie mogą być udowadniane wszelkimi środkami dowodowymi przewidzianymi w kodeksie postępowania cywilnego, a do sądu należy ocena ich wiarygodności (por. wyrok S.N. z dnia 02 lutego 1996 r., II URN 3/95, LEX nr 24774).

Dla zaliczenia spornego okresu zatrudnienia do okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach niezbędne jest ustalenie, że w okresie tym ubezpieczony stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy (§ 2 ust. 1 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego) wykonywał prace w szczególnych warunkach, o których mowa w wykazie, stanowiącym załącznik do rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego (por. wyrok S.N. z dnia 01 czerwca 2010 r. w sprawie II UK 21/10, publik. LEX nr 619638).

W związku z powyższym wnioskodawca ma szerokie możliwości udowodnienia faktu świadczenia w spornym okresie zatrudnienia stale i w pełnym wymiarze czasu prac w szczególnych warunkach wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia, przy zastosowaniu różnorodnych środków dowodowych.

Zgromadzone w aktach osobowych dokumenty w postaci: umowy o pracę z dnia 02 lipca 1979 r., wniosku o przeniesienie z dnia 28 lipca 1979 r., angaży: z dnia 28 lipca 1979 r., z dnia 15 sierpnia 1979 r., z dnia 17 października 1980 r., z dnia 27 lutego 1981 r., z dnia 11 marca 1981 r., z dnia 01 maja 1981 r., z dnia 26 maja 1982 r., z dnia 24 sierpnia 1982 r., z dnia 26 października 1982 r., z dnia 21 listopada 1984 r., z dnia 21 maja 1986 r., z dnia 26 czerwca 1986 r., z dnia 02 lutego 1987 r., z dnia 02 kwietnia 1991 r., z dnia 31 grudnia 1991 roku, z dnia 01 września 1992 r., z dnia 14 października 1993 r., z dnia 12 stycznia 1995 r., z dnia 16 sierpnia 1995 r., z dnia 01 września 1995 r. i z dnia 30 listopada 1995 r., protokołów: przekazania dokumentów z dnia 06 lipca 1979 r., z przekazania działu konstrukcyjno-technologicznego z dnia 28 lipca 1982 r., zarządzenia nr 15/82 z dnia 26 lipca 1982 r., upoważnienia z dnia 05 maja 1986 r., zakresów czynności i obowiązków: z dnia 10 lipca 1986 r., z dnia 15 października 1987 r. i z dnia 06 marca 1996 r., propozycji z dnia 20 marca 1991 r. z adnotacją, kart obiegowych zmian: z dnia 29 czerwca 1992 r. i z dnia 24 lutego 1997 r. oraz częściowo świadectwa pracy z dnia 28 lutego 1997 r. i świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach z dnia 30 kwietnia 1997 r. wskazują, że S. O. był zatrudniony w (...) Zakładach (...) w I. na stanowiskach: kierownika zakładu nr 2 od dnia 02 lipca 1979 r. do dnia 14 sierpnia 1979 r., kierownika sekcji technologicznej od dnia 15 sierpnia 1979 r. do dnia 28 lutego 1981 r., specjalisty d/s inżynierii materiałowej i postępu technicznego od dnia 01 marca 1981 r. do dnia 30 kwietnia 1982 r., od dnia 01 maja 1982 r. do dnia 30 czerwca 1986 roku na stanowisku specjalisty technologa d/s postępu technicznego i nowych uruchomień, od dnia 30 lipca 1982 r. powierzono mu tymczasowo pełnienie obowiązków kierownika działu konstrukcyjno-technologicznego, specjalisty technologa d/s organizacji stanowisk i zagadnień postępu technicznego od dnia 01 lipca 1986 r. do dnia 01 kwietnia 1991 r., od dnia 01 września 1989 r. do dnia 15 października 1990 r. dodatkowo wykonywał czynności służbowe na rzecz (...) sp. z o. o. w wymiarze 10 godzin tygodniowo w ramach czasu pracy w (...) w I., konstruktora wyrobów od dnia 02 kwietnia 1991 r. do dnia 31 sierpnia 1995 r., specjalisty d/s marketingu od dnia 01 września 1995 r. do dnia 28 lutego 1997 r., od dnia 01 grudnia 1995 r. powierzono mu jednoczesne pełnienie obowiązków zastępcy kierownika działu handlowego.

Nieprawidłowo zatem Sąd I instancji ustalił, że: ubezpieczony z dniem 01 sierpnia 1979 r. został przesunięty do działu sekcji technologicznej na stanowisko kierownika tej komórki organizacyjnej, zaś z dniem 21 maja 1986 r. zmieniono jego stanowisko na specjalistę do spraw organizacji stanowisk i zagadnień postępu technicznego.

Z treści wniosków o udzielenie urlopów bezpłatnych z pisemnymi adnotacjami o wyrażeniu zgody: z dnia 08 września 1985 r., z dnia 25 czerwca 1992 r., z dnia 24 lutego 1995 r. i z dnia 24 kwietnia 1995 r. oraz ze świadectwa pracy z dnia 28 lutego 1997 r. (akta osobowe) wynika, że wnioskodawca w okresach od dnia 14 października do dnia 15 listopada 1985 r., od dnia 01 lipca do dnia 30 września 1992 r., od dnia 15 marca do dnia 14 kwietnia 1995 r. i od dnia 01 czerwca do dnia 31 lipca 1995 r. korzystał z urlopu bezpłatnego.

W pkt 1 części szczegółowej zakresu czynności i obowiązków z dnia 10 lipca 1986 r. podano, że do osoby zatrudnionej na stanowisku specjalisty d/s organizacji stanowisk i zagadnień postępu technicznego należy rozmieszczenie stanowisk produkcyjno-technologicznych (maszyn, stanowisk pracy, magazynów przejściowych itp.).

Z treści pkt 4 lit. b części szczegółowej tego zakresu wynika, że do obowiązków zatrudnionego na stanowisku specjalisty d/s organizacji stanowisk i zagadnień postępu technicznego należy też nadzór nad przestrzeganiem przez produkcję technologii zatwierdzonej przez DT.

Przy czym zgodnie z pisemną adnotacją S. O. zamieszczoną w tym zakresie czynności i obowiązków pkt 4 lit. b części szczegółowej został przyjęty w sformułowaniu uzgodnionym z głównym technologiem, tj. „Kontrola przestrzegania reżimu technologicznego przez produkcję w zakresie technologii zatwierdzonej przez Urząd Dozoru Technicznego”.

W pkt 1 zakresu czynności i obowiązków z dnia 15 października 1987 r. podano, że do osoby zatrudnionej na stanowisku specjalisty d/s organizacji stanowisk i zagadnień postępu technicznego należy rozmieszczenie stanowisk produkcyjno-technologicznych (maszyn, stanowisk pracy, magazynów przejściowych itp.).

Pkt 4 lit. b tego zakresu wskazuje, że do osoby zatrudnionej na stanowisku specjalisty d/s organizacji stanowisk i zagadnień postępu technicznego należy kontrola przestrzegania reżimu technologicznego przez produkcję w zakresie technologii, zatwierdzonej przez(...) w B..

Treść powyższych dokumentów koresponduje z treścią zeznań świadka L. B. (k. 63-64 akt sprawy 00:02:52) i przesłuchaniem S. O. w charakterze strony (k. 43-45 akt sprawy 00:03:04) wskazując, że w okresie zatrudnienia w (...) w I. od dnia 15 sierpnia 1979 r. do dnia 31 sierpnia 1995 r. wykonywał on prace związane z organizacją produkcji (rozmieszczeniem stanowisk produkcyjno-technologicznych), dostosowaniem dokumentacji technicznej danego wyrobu do potrzeb produkcji, jego wdrożeniem do produkcji oraz kontrolą przestrzegania przez produkcję ustalonego reżimu technologicznego na wydziale produkcji.

Podkreślenia w tym miejscu wymaga, że jeżeli chodzi o pracę wymienioną w pkt 24, działu XIV, wykazu A rozporządzenia, to metodycznie podstawowe znaczenie ma ustalenie jakie prace wykonywali pracownicy podwładni. Warunkiem jest tu pozytywne stwierdzenie, że jako podstawowe wykonywali prace wymienione w wykazie. Dopiero wówczas można oceniać czy określona kontrola bądź dozór stanowiły pracę w szczególnych warunkach, przy czym łącznikiem jest narażenie ubezpieczonego na czynniki istniejące na stanowiskach pracy podwładnych zatrudnianych w szczególnych warunkach (por. postanowienie S.N. z dnia 23 marca 2012 r., II UK 297/11, LEX nr 1214582, wyroki S.N.: z dnia 06 maja 2008 r., I UK 327/07, LEX nr 829092, z dnia 04 listopada 2008 r., I UK 111/08, LEX nr 741095).

Sprawowanie w ramach zakresu czynności dozoru również czynności nad pracami niewymienionymi w wykazie A rozporządzenia nie wyłącza zakwalifikowania tego dozoru jako prac w szczególnych warunkach, jeżeli prace te nie są w danym oddziale lub wydziale podstawowe (por. postanowienie S.N. z dnia 15 lutego 2012 r., I UK 360/11, LEX nr 1215269, wyroki S.N.: z dnia 05 października 2011 r., II UK 48/11, LEX nr 1108485, z dnia 18 października 2011 r., III UK 17/11, LEX nr 1110998 i z dnia 04 października 2007 r., I UK 111/07, LEX nr 375689).

Z przeprowadzonych w sprawie dowodów, w szczególności: zeznań świadka L. B. (k. 63-64 akt sprawy 00:02:52) i przesłuchania ubezpieczonego w charakterze strony (k. 43-45 akt sprawy 00:03:04) wynika, że na w/w wydziale produkcji jako podstawowe były wykonywane prace w szczególnych warunkach wymienione w poz. 12 „Prace przy spawaniu i wycinaniu elektrycznym, gazowym, atomowowodorowym” i w poz. 17 „Lakierowanie ręczne lub natryskowe – nie zhermetyzowane”, działu XIV „Prace różne”, wykazu A rozporządzenia.

Praca polegająca na kontroli międzyoperacyjnej, kontroli jakości produkcji i usług oraz dozorze inżynieryjno-technicznym może być uznana za pracę w szczególnych warunkach, jeżeli pracownik stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, obowiązującym na danym stanowisku pracy, bezpośrednio sprawuje taką kontrolę lub dozór na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe są wykonywane prace wymienione w wykazie A rozporządzenia (por. wyrok S.N. z dnia 23 maja 2012 r., I UK 442/11, LEX nr 1219565, wyroki S.A.: z dnia 11 lutego 2014 r., III AUa 813/13, LEX nr 1439005 i z dnia 23 sierpnia 2012 r., III AUa 366/12, LEX nr 1217674).

W świetle przeprowadzonych w przedmiotowej sprawie dowodów nie ulega wątpliwości, że czynności związane: z organizacją produkcji, z wdrożeniem danego wyrobu do produkcji, a zwłaszcza z kontrolą przestrzegania przez produkcję ustalonego reżimu technologicznego, były wykonywane przez wnioskodawcę bezpośrednio na wydziale, na którym jako podstawowe wykonywane były prace w szczególnych warunkach wymienione w wykazie A rozporządzenia.

W ocenie Sądu Apelacyjnego zrekonstruowany w sprawie stan faktyczny daje zatem miarodajne podstawy do przyjęcia, że w okresie od dnia 15 sierpnia 1979 r. do dnia 31 sierpnia 1995 r., z wyłączeniem okresów urlopów bezpłatnych: od dnia 14 października do dnia 15 listopada 1985 r. (1 miesiąc), od dnia 01 lipca do dnia 30 września 1992 r. (3 miesiące), od dnia 15 marca do dnia 14 kwietnia 1995 r. (1 miesiąc) i od dnia 01 czerwca do dnia 31 lipca 1995 r. (2 miesiące), wnioskodawca wykonywał prace w szczególnych warunkach, o których mowa w poz. 24 „Kontrola międzyoperacyjna, kontrola jakości produkcji i usług oraz dozór inżynieryjno-techniczny na oddziałach i wydziałach będących w ruchu, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie”, działu XIV „Prace różne”, wykazu A rozporządzenia.

Nieprawidłowe jest zatem przyjęcie w postępowaniu sądowym pierwszo-instancyjnym w niniejszej sprawie, że przeprowadzone postępowanie dowodowe nie pozwala na stwierdzenie, że S. O. będąc zatrudnionym w (...) w I. wykonywał te prace.

Przeprowadzone w sprawie dowody nie dają natomiast wystarczających podstaw do przyjęcia, że w okresach zatrudnienia wnioskodawcy na stanowiskach: kierownika zakładu nr 2 od dnia 02 lipca 1979 r. do dnia 14 sierpnia 1979 r. oraz specjalisty d/s marketingu od dnia 01 września 1995 r. do dnia 16 sierpnia 1996 r., któremu od dnia 01 grudnia 1995 r. powierzono jednoczesne pełnienie obowiązków zastępcy kierownika działu handlowego, wykonywał prace w szczególnych warunkach wymienione w poz. 24, działu XIV, wykazu A rozporządzenia.

Nie zasługuje na uwzględnienie stanowisko Sądu I instancji, zgodnie z którym z uwagi na wykonywane w okresie zatrudnienia od dnia 15 sierpnia 1979 r. do dnia 31 sierpnia 1995 r. prace związane z przygotowaniem dokumentacji technicznej, wykonywanie: innych prac biurowych oraz pracy umysłowej nie można przyjąć, że prace te wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Sąd II instancji nie podziela zapatrywania, zgodnie z którym, jeżeli pracownik zatrudniony na stanowisku związanym z dozorem inżynieryjno-technicznym wykonuje – poza bezpośrednim nadzorem procesu produkcji – inne czynności, w tym szeroko rozumiane czynności administracyjno-zarządzające, polegające na wykonywaniu pracy umysłowej i biurowej, istotne znaczenie z punktu widzenia zaliczenia okresu wykonywania takich prac do wymaganego do nabycia prawa do świadczenia okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach ma ustalenie, jaką część obowiązującego czasu pracy zajmowały te czynności (por. wyrok S.N. z dnia 06 grudnia 2007 r., III UK 66/07, LEX nr 483283 i wyrok S.A. w Katowicach z dnia 24 kwietnia 2015 r., III AUa 371/15, LEX nr 1729673).

Sąd ten podziela natomiast utrwalone w judykaturze Sądu Najwyższego i sądów apelacyjnych stanowisko, zgodnie z którym jeśli czynności ogólnie pojętej kontroli oraz dozoru inżynieryjno-technicznego wykonywane są stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na stanowisku pracy związanym z określoną w poz. 24, działu XIV, wykazu A rozporządzenia kontrolą lub dozorem inżynieryjno-technicznym, to okres wykonywania tej pracy jest okresem pracy uzasadniającym prawo do świadczeń na zasadach przewidzianych w rozporządzeniu, niezależnie od tego ile czasu pracownik poświęca na bezpośredni dozór pracowników, a ile na inne czynności ściśle związane ze sprawowanym dozorem i stanowiące jego integralną część, takie jak sporządzanie związanej z nim dokumentacji (por. wyroki S.N.: z dnia 11 marca 2009 r., II UK 243/08, LEX nr 550990, z dnia 24 września 2009 r., II UK 31/09, LEX nr 559949 i z dnia 02 października 2013 r., II UK 69/13, wyrok S.A. w Gdańsku z dnia 08 sierpnia 2013 r., III AUa 2191/12, LEX nr 1356505, wyrok S.A. we Wrocławiu z dnia 22 lutego 2012 r., III AUa 1649/11, LEX nr 1129725).

Wbrew stanowisku Sądu Okręgowego osoba wykonująca dozór inżynieryjno-techniczny nie musi stale przebywać na stanowiskach, gdzie jest wykonywana praca, w zakresie jej obowiązków musi być przewidziane sporządzanie dokumentacji, planów organizacyjnych i innych czynności. Czynności administracyjno-biurowe ściśle związane ze sprawowaniem dozoru inżynieryjno-technicznego, w tym sporządzanie dokumentacji związanej z tym dozorem, stanowią jego integralną część i nie ma podstaw do ich wyłączania i traktowania odrębnie (por. wyroki S.N.: z dnia 30 stycznia 2008 r., I UK 195/07, LEX nr 375610 i z dnia 08 stycznia 2009 r., I UK 201/08, LEX nr 738338, postanowienie S.N. z dni 25 kwietnia 2012 r., II UK 11/12, wyrok S.A. w Poznaniu z dnia 09 stycznia 2013 r., III AUa 909/12, LEX nr 1280928, wyrok S.A. w Szczecinie z dnia 27 września 2012 r., III AUa 222/12, LEX nr 1237966 i wyrok S.O. w Białymstoku z dnia 15 listopada 2013 r., V U 210/13, LEX nr 1715615).

Wprawdzie z przeprowadzonych w sprawie dowodów, a w szczególności: z zakresów czynności i obowiązków: z dnia 10 lipca 1986 r. i z dnia 15 października 1987 r. (akta osobowe) oraz zeznań świadka L. B. (k. 63-64 akt sprawy 00:02:52) i przesłuchania S. O. w charakterze strony (k. 43-45 akt sprawy 00:03:04) wynika, że oprócz bezpośrednio dozoru technicznego sprawowanego bezpośrednio na wydziale produkcji, na którym jako podstawowe były wykonywane prace w szczególnych warunkach wymienione w wykazie A rozporządzenia, ubezpieczony musiał sporządzać dokumentację techniczną, plany organizacyjne i wykonywać inne czynności, lecz stwierdzić należy, że czynności te były ściśle związane ze sprawowaniem tego dozoru, a zatem wbrew stanowisku Sądu I instancji nie ma podstaw do ich wyłączania.

Tym samym zasadne jest przyjęcie, że w okresie zatrudnienia w (...) w I. od dnia 15 sierpnia 1979 r. do dnia 31 sierpnia 1985 r. (poza wymienionymi wyżej okresami urlopów bezpłatnych wynoszącymi łącznie 7 miesięcy) ubezpieczony stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy wykonywał prace w szczególnych warunkach, o których mowa w poz. 24, działu XIV, wykazu A rozporządzenia, a zatem spełnia przesłankę z § 2 ust. 1 rozporządzenia do zaliczenia tego okresu do wymaganego okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2015 r., poz. 748 ze zm., nazywanej dalej ustawą emerytalną).

Na marginesie wskazać należy, że analizowanie przez Sąd Okręgowy, czy sporny okres zatrudnienia wnioskodawcy spełnia przesłankę z § 2 ust. 1 rozporządzenia podważa stanowisko, zgodnie z którym przeprowadzone w sprawie postępowanie dowodowe nie daje podstaw do przyjęcia, że w okresie tym wykonywał prace w szczególnych warunkach.

Bez uwzględnienia okresów urlopów bezpłatnych: od dnia 14 października do dnia 15 listopada 1985 r. (1 miesiąc), od dnia 01 lipca do dnia 30 września 1992 r. (3 miesiące), od dnia 15 marca do dnia 14 kwietnia 1995 r. (1 miesiąc) i od dnia 01 czerwca do dnia 31 lipca 1995 r. (2 miesiące) S. O. ma 15 lat i 5 miesięcy okresów pracy w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy emerytalnej, a zatem spełnia sporną przesłankę z art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych.

Wobec spełniania przez ubezpieczonego łącznie wszystkich ustawowych przesłanek, wynikających z art. 2 pkt 5 i art. 21 ust. 1 i 2 ustawy o emeryturach pomostowych, zachodzi podstawa prawna do ustalenia mu prawa do rekompensaty w formie dodatku do kapitału początkowego.

Reasumując powyższe rozważania stwierdzić należy, że Sąd I instancji dokonał nieprawidłowej, niezgodnej z zasadami logiki i doświadczenia życiowego, oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego oraz nieprawidłowo zastosował przepisy prawa materialnego.

W związku z powyższym, uznając apelację S. O. za zasadną, działając na mocy art. 386 § 1 k.p.c., Sąd Apelacyjny orzekł, jak w pkt 1 sentencji wyroku.

O kosztach procesu – kosztach zastępstwa procesowego organu rentowego w postępowaniu sądowym: pierwszo-instancyjnym i drugo-instancyjnym w niniejszej sprawie, na mocy art. 98 § 1 i 3 k.p.c., art. 99 k.p.c., art. 108 § 1 k.p.c., § 2 ust. 1 i 2, § 11 ust. 2 i § 12 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2013 r., poz. 490 ze zm.), stosowanego na podstawie § 21 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 r., poz. 1804) oraz art. 36 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2014 r., poz. 1025 ze zm.), Sąd ten orzekł jak w pkt 2 sentencji wyroku.

SSA Jerzy Andrzejewski SSA Daria Stanek SSO del. Tomasz Koronowski