Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Wnioskodawcy D. O. i M. O. wnieśli o ustanowienie za wynagrodzeniem służebności przesyłu na rzecz uczestnika (...) S.A. w G. na będących własnością wnioskodawców nieruchomościach tj.:

- położonej w B., składającej się z działki nr (...) , dla której Sąd Rejonowy w Olsztynie prowadzi księgę wieczystą KW Nr (...) przez którą przebiegają trzy linie tj. linia niskiego napięcia 0,4 kV , niskiego napięcia 0,4 kV z przewodem izolowanym , niskiego napięcia 0,4 kV z przewodami gołymi zlokalizowanej.

- położonej w B., składającej się z działki nr (...) , dla której Sąd Rejonowy w Olsztynie prowadzi księgę wieczystą KW Nr (...) przez którą przebiega sieć energetyczna niskiego napięcia 0,4 kV z przewodami gołymi i średniego napięcia 15 kV z przewodami gołymi,

- położonej w B., składającej się z działki nr (...) , dla której Sąd Rejonowy w Olsztynie prowadzi księgę wieczystą KW Nr (...), przez którą przebiega sieć energetyczna niskiego napięcia 0,4 kV z przewodami nieizolowanymi,

- położona w D., składająca się z działki nr (...) dla której Sąd Rejonowy w Olsztynie prowadzi księgę wieczystą KW Nr (...), przez którą przebiega sieć energetyczna wysokiego napięcia 100 kV.

Wnioskodawcy zażądali przyznania im od uczestnika jednorazowego wynagrodzenia za ustanowienie służebności w wysokości 68.700 zł oraz zasądzenie od uczestnika na ich rzecz kosztów postępowania według norm przepisanych.

W uzasadnieniu swojego wniosku wnioskodawcy podali, że są właścicielem nieruchomości opisanych w petitum wniosku. Na działkach znajduje się infrastruktura energetyczna należąca do uczestnika, której posadowienie negatywnie wpływa na wartość nieruchomości wnioskodawców. Uczestnikowi nie przysługuje żadne prawo do korzystania z nieruchomości w tym zakresie. Wnioskodawcy wskazali, że na działkach znajduje się łącznie 20 słupów podtrzymujących linie powodujących wyłączenie z eksploatacji rolniczej obszar o powierzchni ok.100 m kw. Obszar ten jest trwale wyłączony z korzystania przez wnioskodawców a ingerencja po stronie uczestnika w ten obszar wynosi 100 %. Wnioskodawcy wezwali uczestnika do ugodowego załatwienia sprawy, lecz bezskutecznie.

(...) S.A. w G. zgodził się z potrzebą ustanowienia na nieruchomości wnioskodawców służebności przesyłu na rzecz uczestnika z wyjątkiem linii wysokiego napięcia 110kV. Podniósł co do niej zarzut zasiedzenia o treści: (...) S.A. w G. nabyła przez zasiedzenie z dniem 03.12.2012 r. służebność gruntową o treści odpowiadającej służebności przesyłu obciążającej nieruchomość nr 31/4 położonej w miejscowości D., dla której Sąd Rejonowy w Olsztynie prowadzi księgę wieczystą KW Nr (...) następującej treści, iż (...) S.A. w G. oraz każdoczesny przedsiębiorca będący właścicielem linii i urządzeń jest uprawniony do utrzymywania znajdujących się na nieruchomości opisanej w KW Nr (...) linii energetycznej wysokiego napięcia znajdującej się na tej nieruchomości oraz wstępu przez pracowników przedsiębiorcy będącego właścicielem urządzeń, a także wszystkie podmioty i osoby, którymi ten przedsiębiorca się posługuje w związku z prowadzoną działalnością wraz z koniecznym sprzętem w celu wykonywania czynności technicznych związanych z eksploatacją, modernizacją, naprawą, konserwacją, remontami przebudową linii energetycznych zgodnie z ich przeznaczeniem.

Ponadto wniósł o zasądzenie od wnioskodawców na rzecz uczestnika kosztów postępowania według norm przepisanych.

Uczestnik w uzasadnieniu podał, że urządzenia te wybudowane zostały na podstawie projektu elektryfikacji z 1974 r., zaś linia 110kV wybudowana została w 1982 r.

Wniósł o oddalenie wniosku co do linii 110 kV podając nadto, iż otrzymał zezwolenie na zajęcie nieruchomości wnioskodawców w celu przeprowadzenia przewodów elektrycznych na podstawie ustawy z 12.03.1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości ( Dz.U. Nr 10, poz.64). Linia napowietrzna WN 110kV została przyjęta do eksploatacji w dniu 02.12.1982 r. co wynika ze sporządzonej notatki służbowej w sprawie odbioru i uruchomienia linii 110kV O.-M.. Tym samym okres zasiedzenia należy liczyć od dnia następnego po dniu odbioru i uruchomienia linii i zakończył on swój bieg w dniu 03.12.2012 r. Wybudowane urządzenia były przejęte do eksploatacji przez Zakład (...) znajdujący się pod nadzorem Zakładu (...) w B.. Aktem z dnia 12.07.1993 r. przedsiębiorstwo Państwowe Zakład (...) zostało przekształcone w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa. W dniu 26.11.2004 r. Zakład (...) S.A. w O. połączył się ze spółka (...) S.A. w G. i nosiła nazwę (...) S.A. w G. Oddział w E.. W lipcu 2007 r. nastąpiła zmiana nazwy na (...) S.A. w G., która obowiązuje do dnia dzisiejszego. Uczestnik oświadczył, że tym samym dolicza sobie do okresu potrzebnego do nabycia służebności przez zasiedzenie okres posiadania przedmiotowej służebności przez poprzedników prawnych uczestniczki.

Z ostrożności procesowej uczestnik podniósł, iż wynagrodzenie jakiego domagają się za ustanowienie służebności wnioskodawcy jest zawyżone albowiem wynagrodzenie za ustanowienie służebności nie ma charakteru odszkodowawczego i powinno być ustalone zgodnie z wskazówkami zawartymi w orzeczeniach Sądu Najwyższego w tym np. w sprawie II CSK 504/12 w oparciu o stawki dzierżawy, które jednak nie mogą być stosowane wprost gdyż muszą być pomniejszone o tzw. współczynnik współkorzystania.

Sąd ustalił, co następuje:

Wnioskodawcy są współwłaścicielami na zasadach małżeńskiej majątkowej wspólności ustawowej następujących nieruchomości gruntowych:

- położonej w B., składającej się z działki nr (...) , dla której Sąd Rejonowy w Olsztynie prowadzi księgę wieczystą KW Nr (...) przez którą przebiegają trzy linie tj. linia niskiego napięcia 0,4 kV , niskiego napięcia 0,4 kV z przewodem izolowanym , niskiego napięcia 0,4 kV z przewodami gołymi zlokalizowanej.

- położonej w B., składającej się z działki nr (...) , dla której Sąd Rejonowy w Olsztynie prowadzi księgę wieczystą KW Nr (...) przez którą przebiega sieć energetyczna niskiego napięcia 0,4 kV z przewodami gołymi i średniego napięcia 15 kV z przewodami gołymi,

- położonej w B., składającej się z działki nr (...) , dla której Sąd Rejonowy w Olsztynie prowadzi księgę wieczystą KW Nr (...), przez którą przebiega sieć energetyczna niskiego napięcia 0,4 kV z przewodami nieizolowanymi,

- położona w D., składająca się z działki nr (...) dla której Sąd Rejonowy w Olsztynie prowadzi księgę wieczystą KW Nr (...), przez którą przebiega sieć energetyczna wysokiego napięcia 100 kV.

Przedmiotowe nieruchomości położone są na terenach, dla których nie ma sporządzonego obowiązującego miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Zgodnie ze studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy D. działki położone są na terenie rolniczej przestrzeni produkcyjnej.

Przez nieruchomości niżej opisane przedsiębiorstwo energetyczne przeprowadziło w latach siedemdziesiątych sieć energetyczną w postaci przewodów linii napowietrznych:

1. na działce nr (...) , dla której Sąd Rejonowy w Olsztynie prowadzi księgę wieczystą KW Nr (...):

- niskiego napięcia 0,4 kV z przewodami gołymi zlokalizowanej w północnej części działki (...), wspartą w granicach działki na jednym pojedynczym słupie z podporą i dwóch pojedynczych słupach, o powierzchni obszarów służebności przesyłu 918 m kw,

- niskiego napięcia 0,4 kV z przewodem izolowanym zlokalizowanej w północnej części działki, wspartą w granicach działki na jedynym pojedynczym słupie z podporą, o powierzchni obszarów służebności przesyłu 663 m kw,

- niskiego napięcia 0,4 kV z przewodami gołymi zlokalizowanej w południowej części działki, wspartą w granicach działki na jednym dwuramiennym słupie energetycznym, o powierzchni obszarów służebności przesyłu 452 m kw,

2.  na działce nr (...) , dla której Sąd Rejonowy w Olsztynie prowadzi księgę wieczystą KW Nr (...):

- niskiego napięcia 0,4 kV z przewodami gołymi, wspartą w granicach działki na jednym pojedynczym słupie, o powierzchni obszarów służebności przesyłu 225 m kw,

- średniego napięcia 15 kV z przewodami gołymi, wspartą w granicach działki na dwóch dwuramiennych i dwóch pojedynczych słupach, o powierzchni obszarów służebności przesyłu (...) kw,

3. na działce nr (...) , dla której Sąd Rejonowy w Olsztynie prowadzi księgę wieczystą KW Nr (...) niskiego napięcia 0,4 kV z przewodami nieizolowanymi, wspartą w granicach działki na siedmiu pojedynczych słupach o powierzchni obszarów służebności przesyłu 1280 m kw.

Na działce nr (...) położonej w D., dla której Sąd Rejonowy w Olsztynie prowadzi księgę wieczystą KW Nr (...), przebiega napowietrzna sieć dwutorowa energetyczna wysokiego napięcia 110kV, nie ma słupów wysokiego napięcia. Obszar służebności przesyłu obejmuje powierzchnię 3.990 m kw.

Obszar gruntu wnioskodawców niezbędny do korzystania z sieci elektrycznej na działce (...) w B., celem dojazdu do tych linii w celu eksploatacji, konserwacji, remontu, przebudowy, usuwania awarii wynosi 258 m kw. ( dowód: opinia biegłego geodety J. K., załącznik nr 18)

Obszar gruntu wnioskodawców niezbędny do korzystania z sieci elektrycznej na działce (...) w B., celem dojazdu do tych linii w celu eksploatacji, konserwacji, remontu, przebudowy, usuwania awarii wynosi 952 m kw. ( dowód: opinia biegłego geodety J. K., załącznik nr 15)

Obszar gruntu wnioskodawców niezbędny do korzystania z sieci elektrycznej na działce (...) w B., celem dojazdu do tych linii w celu eksploatacji, konserwacji, remontu, przebudowy, usuwania awarii wynosi 665 m kw. ( dowód: opinia biegłego geodety J. K., załącznik nr 16)

(dowód: częściowo opinia biegłego z zakresu elektroenergetyki T. R.-k.218-234, 354-402, opinia biegłego geodety J. K. - k. 426-509, dokumenty zawarte w aktach ksiąg wieczystych w/w, wypisy z rejestru gruntów z mapami– k. 59-66, dokumentacja związana z budową i przebiegiem linii elektroenergetycznych–k.95-134)

Urządzenia energetyczne wybudowane zostały na podstawie projektu elektryfikacji z 1974 r., zaś linia 110kV wybudowana została w 1982 r.

Linia napowietrzna WN 110kV została przyjęta do eksploatacji w dniu 02.12.1982 r.

Odnośnie linii 110 kV O.- M. wydana została decyzja Naczelnika Gminy w J. z dnia 13.06.1979 r. na podstawie ustawy z 12.03.1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości ( Dz.U. Nr 10, poz.64) w odniesieniu do odcinka linii przebiegających przez miasta O. oraz wsie: W., K., M., J., W., G., S., W., N., S., S..

Od momentu swojego posadowienia nie zmieniała przebiegu. Wraz z przekształceniami przedsiębiorstwa (...) w B., które przejęło linie po wybudowaniu, dochodziło każdorazowo do przejścia posiadania służebności o treści odpowiadającej treści przesyłu aż do objęcia jej w posiadanie przez uczestnika.

Wybudowane urządzenia były przejęte do eksploatacji przez Zakład (...) znajdujący się pod nadzorem Zakładu (...) w B. i od tego czasu znajdowały się w dzierżeniu tegoż zakładu. Aktem z dnia 12.07.1993 r. przedsiębiorstwo Państwowe Zakład (...) zostało przekształcone w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa i doszło do przeniesienia posiadania służebności o treści odpowiadającej służebności przesyłu na spółkę w odniesieniu do linii 110kV. W dniu 26.11.2004 r. Zakład (...) S.A. w O. połączył się ze spółka (...) S.A. w G. i nosiła nazwę (...) S.A. w G. Oddział w E.. W lipcu 2007 r. nastąpiła zmiana nazwy na (...) S.A. w G., która obowiązuje do dnia dzisiejszego.

(decyzja Naczelnika Gminy w J. z dnia 13.06.1979 r. –k.119, notatka służbowej w sprawie odbioru i uruchomienia linii 110kV O.-M.-k.102, dokumenty dotyczące następstw prawnych poprzedników uczestnika –k.135-205)

Nieruchomość stanowiąca działkę nr (...), z której następnie wyodrębniono działkę (...) wnioskodawcy nabyli na podstawie umowy darowizny w dniu 18.09.1996 r. i uprzednio prowadzona była dla niej księga wieczysta Kw nr (...) a uprzednio księga wieczysta Kw nr (...). W momencie budowy a następnie odbioru linii przez Zakład (...) w B. tj. w 1982 r. działka nr (...), z której wyodrębniono następnie działkę (...) była własnością G. W.. Umową z dnia 25.08.1986 r. zbył przedmiotową nieruchomość J. i J. H., którzy z kolei w 1996 r. darowali nieruchomość wnioskodawcom.

(umowa darowizny, rep. A nr 2716/1996 –akta Kw nr OL1O/00067591/9 k.2-3 , wykaz zmian gruntowych i umowa sprzedaży w Kw nr (...)-k.7, 11, 1-2, wykaz zmian gruntowych w Kw nr (...)-k.30, umowa sprzedaży z dnia 26.05.1981 r. –k.20-21 w Kw nr (...))

Wynagrodzenie za ustanowienie w powyższych granicach nieruchomości służebności przesyłu polegających na korzystaniu z gruntu wnioskodawców przez uczestnika w sposób umożliwiający ewentualną konserwację infrastruktury energetycznej i dojazd do niej oraz jej niezakłócone działaniem wnioskodawców funkcjonowanie wynosi dla działki nr (...) , dla której Sąd Rejonowy w Olsztynie prowadzi księgę wieczystą KW Nr (...) kwotę 5.634 zł, dla działki nr (...) , dla której Sąd Rejonowy w Olsztynie prowadzi księgę wieczystą KW Nr (...) kwotę 4.170 zł, nr 98/1, dla której Sąd Rejonowy w Olsztynie prowadzi księgę wieczystą KW Nr (...) kwotę 2.411 zł.

(dowód: opinia pisemna biegłego do spraw szacowania nieruchomości i opinia uzupełniająca J. K.-k. k. 426-509, k.700v)

Strony podejmowały próby ugodowego załatwienia kwestii ustanowienia służebności przesyłu, jednakże nie doszły w tej mierze do porozumienia.

(bezsporne; wezwanie do zawarcia ugody z dnia 17.04.2012 r., zawezwanie do próby ugodowej - k. 51-54, 57)

Sąd zważył, co następuje:

W świetle poczynionych w sprawie ustaleń wniosek zasługiwał na uwzględnienie w całości z wyjątkiem dotyczącym linii wysokiego napięcia 110kV przebiegającej przez działkę nr (...) położoną w D..

Dokonując powyższego rozstrzygnięcia Sąd oparł się na dokumentach przedłożonych przez wnioskodawców i uczestnika, których prawdziwości nie zakwestionowano oraz na opiniach powołanych w sprawie biegłych.

Sąd dopuścił dowód z opinii biegłych z zakresu elektroenergetyki w osobie T. R. oraz geodezji i szacowania nieruchomości w osobie J. K. –celem wskazania przebiegu służebności gruntowej oraz na okoliczność ustalenia wynagrodzenia za ustanowienie służebności. Wobec szczególnego charakteru sprawy o ustanowienie służebności przesyłu i ustalenie jednorazowego wynagrodzenia z tytułu jej ustanowienia należało zasięgnąć wiadomości specjalnych z zakresu, w którym wypowiedzieli się powołani w sprawie biegli. Biegli zaś przedstawili swoje opinie w sposób jasny, logicznie formułując swoje wnioski i popierając je skrupulatnymi wyliczeniami.

Opinie biegłych z zakresu elektroenergetyki i geodezji i szacowania nieruchomości były kwestionowane. Uczestnik kwestionował sposób wyliczenia powierzchni wyłączonej przez słupy przez biegłego T. R., w szczególności powierzchni całkowicie wyłączonej z użytkowania. Biegły złożył opinię uzupełniającą wskazując jakie powierzchnie uznaje za trwale wyłączone z produkcji rolnej.

Sąd mając na względzie zastrzeżenia do opinii biegłego T. R. dopuścił dowód z opinii biegłego geodety J. K. na okoliczność ustalenia przebiegu służebności przesyłu na nieruchomościach wnioskodawców. Biegły geodeta jak wskazał w pkt 5 opinii dokonał domierzenia i dokonania pomiarów kontrolnych słupów oraz ponownie dokonał obliczenia poszczególnych obszarów służebności przesyłu w tym obszarów trwale wyłączonych z użytkowania i obszarów ograniczonego użytkowania.

Biegły geodeta po dokonaniu powyższego ustalił, że na działce nr (...) , dla której Sąd Rejonowy w Olsztynie prowadzi księgę wieczystą KW Nr (...) znajduje się linia niskiego napięcia 0,4 kV z przewodami gołymi zlokalizowanej w północnej części działki (...), wspartą w granicach działki na jednym pojedynczym słupie z podporą i dwóch pojedynczych słupach, o powierzchni obszarów służebności przesyłu 918 m kw oraz niskiego napięcia 0,4 kV z przewodem izolowanym zlokalizowanej w północnej części działki, wspartą w granicach działki na jedynym pojedynczym słupie z podporą, o powierzchni obszarów służebności przesyłu 663 m kw oraz niskiego napięcia 0,4 kV z przewodami gołymi zlokalizowanej w południowej części działki, wspartą w granicach działki na jednym dwuramiennym słupie energetycznym, o powierzchni obszarów służebności przesyłu 452 m kw.

Biegły ustalił, że na działce nr (...) , dla której Sąd Rejonowy w Olsztynie prowadzi księgę wieczystą KW Nr (...) znajduje się linia niskiego napięcia 0,4 kV z przewodami gołymi, wspartą w granicach działki na jednym pojedynczym słupie, o powierzchni obszarów służebności przesyłu 225 m kw oraz średniego napięcia 15 kV z przewodami gołymi, wspartą w granicach działki na dwóch dwuramiennych i dwóch pojedynczych słupach, o powierzchni obszarów służebności przesyłu (...) kw,

Biegły ustalił, że na działce nr (...) , dla której Sąd Rejonowy w Olsztynie prowadzi księgę wieczystą KW Nr (...) znajduje się linia niskiego napięcia 0,4 kV z przewodami nieizolowanymi, wspartą w granicach działki na siedmiu pojedynczych słupach o powierzchni obszarów służebności przesyłu 1280 m kw.

Na działce nr (...) położonej w D., dla której Sąd Rejonowy w Olsztynie prowadzi księgę wieczystą KW Nr (...), przebiega napowietrzna sieć dwutorowa energetyczna wysokiego napięcia 110kV, nie ma słupów wysokiego napięcia. Obszar służebności przesyłu obejmuje powierzchnię 3.990 m kw.

Obszar gruntu wnioskodawców niezbędny do korzystania z sieci elektrycznej na działce (...) w B., celem dojazdu do tych linii w celu eksploatacji, konserwacji, remontu, przebudowy, usuwania awarii wynosi 258 m kw. ( dowód: opinia biegłego geodety J. K., załącznik nr 18)

Obszar gruntu wnioskodawców niezbędny do korzystania z sieci elektrycznej na działce (...) w B., celem dojazdu do tych linii w celu eksploatacji, konserwacji, remontu, przebudowy, usuwania awarii wynosi 952 m kw. ( dowód: opinia biegłego geodety J. K., załącznik nr 15)

Obszar gruntu wnioskodawców niezbędny do korzystania z sieci elektrycznej na działce (...) w B., celem dojazdu do tych linii w celu eksploatacji, konserwacji, remontu, przebudowy, usuwania awarii wynosi 665 m kw. ( dowód: opinia biegłego geodety J. K., załącznik nr 16)

Wynagrodzenie za ustanowienie w powyższych granicach nieruchomości służebności przesyłu polegających na korzystaniu z gruntu wnioskodawców przez uczestnika w sposób umożliwiający ewentualną konserwację infrastruktury energetycznej i dojazd do niej oraz jej niezakłócone działaniem wnioskodawców funkcjonowanie wynosi dla działki nr (...) , dla której Sąd Rejonowy w Olsztynie prowadzi księgę wieczystą KW Nr (...) kwotę 5.634 zł, dla działki nr (...) , dla której Sąd Rejonowy w Olsztynie prowadzi księgę wieczystą KW Nr (...) kwotę 4.170 zł, nr 98/1, dla której Sąd Rejonowy w Olsztynie prowadzi księgę wieczystą KW Nr (...) kwotę 2.411 zł.

Wynagrodzenie jednorazowe za ustanowienie służebności wedle obszar służebności przesyłu wraz z drogą dojazdową na działce nr (...) w D. biegły ustalił na kwotę 5.831 zł.

Zarzuty do przedmiotowej opinii biegłego J. K. wnieśli wnioskodawcy podnosząc, iż przy określeniu wartości rynkowej gruntu wnioskodawców założenia nie są prawidłowe gdyż nie ma konieczności rozszerzania obszaru badań na sąsiednie gminy w stosunku do Gminy D. a jak wskazał biegły z uwagi na brak dostatecznej ilości tego typu transakcji obszar badania rozszerzono o gminę B.. Wnioskodawcy podnieśli także, że przy wycenie nieruchomości w D. nie uwzględniono kształtujących się w obrocie rynkowym cen niezabudowanych gruntów. Wnioskodawcy na ta okoliczność złożyli umowy dotyczące nabycia w drodze przetargu od Agencji Nieruchomości Rolnych działek położonych w B.. Ponadto biegły jak wskazali nie odniósł się do możliwości zabudowy czy możliwości inwestycyjnych na tych działkach. Ustosunkowując się do zarzutów biegły J. K. podniósł, iż transakcje, których dotyczyły umowy złożone przez wnioskodawców, dotyczyły gruntów rolnych oraz dróg co czyni je niepodobnymi do wycenianych. Ponadto różnią się one znacznie powierzchnią od wycenianych nieruchomości jak i zostały nabyte w drodze przetargu, jedna zaś z transakcji miała miejsce prawie 8 lat temu. Wobec powyższego transakcji tych nie można przyjąć do porównań.

Uczestnik także wniósł zarzuty do opinii biegłego J. K. kwestionując sposób ustalenia szerokości pasa służebności przesyłu dla linii 0,4 kV. Kwestionował także ustalenie współczynnika współkorzystania na 0,5 dla drogi dojazdowej albowiem nie uwzględnia on częstotliwości korzystania z drogi przez właściciela oraz przedsiębiorcy przesyłowego.

Odnośnie zarzutów uczestnika biegły podał, że w terenach rolnych dla sieci energetycznych niskiego i średniego napięcia z przewodami gołymi przyjmowane są z reguły odległości 1 m od skrajnych przewodów tych sieci zaś w północnej części działki nr (...) prowadzona jest uprawa drzew owocowych. Po terenie tym przebiega linia energetyczna niskiego napięcia z przewodami gołymi o rozstawie skrajnych przewodów 1.05 m i 0.94 m oraz linia średniego napięcia z przewodem izolowanym. W takich przypadkach gdy sieci przebiegają w pobliżu drzew owocowych granice obszarów służebności przesyłu przyjmowane są w odległości 3 m od skrajnych przewodów sieci niskiego napięcia z przewodami gołymi oraz w odległości 2,5 m od przewodów kominowych. Zatem szerokość pasa służebności przesyłu dla sieci z przewodami gołymi przebiegającej po terenie plantacji drzew owocowych wynosi przy rozstawie skrajnych przewodów sieci 1.05 m-7.05 m, przy rozstawie skrajnych przewodów sieci 0.94 m -6.94 m, przy linii z przewodem izolowanym -5 m (k.632-636).

Biegły podniósł nadto, że drogi dojazdowe zostały zaprojektowane tylko w przypadkach niezbędnych i w sposób najbardziej dogodny i zaprojektowane dojazdy są ścisłym elementem obszarów służebności przesyłu zatem sposób określenia wysokości wynagrodzenia za ustanowienie dojazdów powinien być podobny jak dla obszarów służebności przesyłu. Z dojazdów tych korzystać będzie przedsiębiorca przesyłowy oraz właściciel nieruchomości zatem współczynnik współkorzystania biegły ustalił na k=0,5 ( k.632-636).

Ponadto biegły podał, że drogi zostały zaprojektowane tylko i wyłącznie dla potrzeb uczestnika, gdyż właściciel posiada dostęp do każdej działki a właściciel będzie zmuszony do wyłączenia tego obszaru z użytkowania (k.659-660, 700v). Biegły w konsekwencji podtrzymał swoją opinię.

Sąd uznał opinie biegłego J. K. za rzetelną, wyczerpująca i fachową i poczynił na jej podstawie ustalenia faktyczne co do przebiegu służebności przesyłu. W ocenie Sądu biegły logicznie i przekonująco odniósł się do zastrzeżeń dom opinii.

Spór pomiędzy stronami dotyczył także wysokości jednorazowego wynagrodzenia należnego za ustanowienie służebności Sąd uznając opinię biegłego J. K. za rzetelną i fachową również w tym zakresie oparł się na jej wnioskach końcowych. Dla uczestnika przedmiotowa linia jest narzędziem prowadzonej działalności gospodarczej, a więc źródłem zysków, podczas gdy wnioskodawcy nie mają z niej żadnej bezpośredniej korzyści . Zdecydowanie zaś służebność przesyłu ustanowiona na gruncie wnioskodawców zwiększa użyteczność nieruchomości, na której posadowione zostało przedsiębiorstwo energetyczne. Wnioskodawcy zmuszeni są też liczyć się z koniecznością znoszenia nieuniknionych wejść pracowników uczestnika na nieruchomość w celu konserwacji czy naprawy linii oraz związanych z tym zniszczeń roślinności.

Mając na uwadze powyższe, na zasadzie art. 305 ² § 2 k.c., orzeczono jak w pkt V postanowienia.

W przedmiotowej sprawie sporna pomiędzy stronami była potrzeba uregulowania tytułu prawnego uczestnika postępowania do korzystania z nieruchomości wnioskodawców w zakresie posadowienia i korzystania z urządzeń przesyłowych posadowionych na działce nr (...) w D. . Co do pozostałych nieruchomości uczestnik przyłączył się do wniosku o ustanowienie służebności przesyłu.

(...) S.A. stał bowiem na stanowisku, że co do linii 110kV otrzymał zezwolenie na zajęcie tej nieruchomości wnioskodawców w celu przeprowadzenia przewodów elektrycznych na podstawie ustawy z 12.03.1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości ( Dz.U. Nr 10, poz.64). Ponadto podniósł zarzut zasiedzenia z dniem 03.12.2012 r. służebności o treści: (...) S.A. w G. nabyła przez zasiedzenie z dniem 03.12.2012 r. służebność gruntową o treści odpowiadającej służebności przesyłu obciążającej nieruchomość nr 31/4 położonej w miejscowości D., dla której Sąd Rejonowy w Olsztynie prowadzi księgę wieczystą KW Nr (...) następującej treści, iż (...) S.A. w G. oraz każdoczesny przedsiębiorca będący właścicielem linii i urządzeń jest uprawniony do utrzymywania znajdujących się na nieruchomości opisanej w KW Nr (...) linii energetycznej wysokiego napięcia znajdującej się na tej nieruchomości oraz wstępu przez pracowników przedsiębiorcy będącego właścicielem urządzeń, a także wszystkie podmioty i osoby, którymi ten przedsiębiorca się posługuje w związku z prowadzoną działalnością wraz z koniecznym sprzętem w celu wykonywania czynności technicznych związanych z eksploatacją, modernizacją, naprawą, konserwacją, remontami przebudową linii energetycznych zgodnie z ich przeznaczeniem.

Zgodnie z art. 305 ¹ K.c. nieruchomość można obciążyć na rzecz przedsiębiorcy, który zamierza wybudować lub którego własność stanowią urządzenia, o których mowa w art. 49 § 1, prawem polegającym na tym, że przedsiębiorca może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń (służebność przesyłu). Ustanowienie takiej służebności ma zwykle większe znaczenie dla przedsiębiorcy wykonującego działalność gospodarczą związaną ze świadczeniem usług związanych z dostarczeniem mediów. W związku z tym, iż przesyłane za pomocą urządzeń „produkty” maja charakter niezbędnego dla ogółu ludności „dobra” uznano, że wykonywane w tym zakresie usługi mają charakter quazi publiczny. To powoduje zaś, że istnieje konieczność ograniczenia właścicieli nieruchomości w zakresie wyłącznego korzystania z tych nieruchomości.

Zasadność żądania wnioskodawczyni wypływa także z brzmienia przepisu art. 305 ² § 2 k.c. Zgodnie z tym przepisem, jeżeli przedsiębiorca odmawia zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu, a jest ona konieczna do korzystania z urządzeń przesyłowych, właściciel może żądać odpowiedniego wynagrodzenia w zamian za ustanowienie służebności przesyłu.

Strony nie były w stanie dojść do porozumienia w przedmiocie umowy, o której mowa we wskazanym przepisie. Nie ulega wątpliwości, że ustanowienie służebności jest w przedmiotowej sprawie konieczne dla właściwego korzystania z urządzeń przesyłowych, z uwagi na już istniejącą linię i posadowione przewody.

Uczestnik złożył dokumentację dotyczącą wybudowania na nieruchomości wnioskodawczyni sieci.

W związku z powyższym, należało obciążyć nieruchomość wnioskodawców służebnością przesyłu na rzecz uczestnika, o czym orzeczono jak w pkt I-III sentencji postanowienia.

Odnosząc się do stanowiska uczestnika co do linii wysokiego napięcia 110kV przebiegającej przez działkę nr (...) w D. podnieść należy co następuje.

W pierwszej kolejności zauważyć należy, że złożona przez uczestnika decyzja Naczelnika Gminy w J. z dnia 13.06.1979 r. wydana na podstawie ustawy z 12.03.1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości ( Dz.U. Nr 10, poz.64) nie dotyczy odcinka przebiegającego przez D. gdzie położona jest działka wnioskodawców o nr 31/4. Ponadto gdyby doszło do wydania takiej decyzji co do tego odcinka linii 110kV wykonywanie wynikających z niej uprawnień nie mogłoby prowadzić do zasiedzenia służebności gruntowej odpowiadającej służebności przesyłu. ( vide: uchwała w składzie siedmiu sędziów SN z dnia 08.04.2014 r., III CZP 87/13).

Dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy konieczne było odniesienie się do podniesionego przez uczestnika zarzutu zasiedzenia w celu ustalenia, czy uczestnik uzyskał tytuł prawny do nieruchomości w postaci służebności o treści odpowiadającej służebności przesyłu.

Na wstępie tych rozważań należało wskazać, że w orzecznictwie Sądu Najwyższego przesądzona została pozytywnie kwestia dopuszczalności nabycia służebności gruntowej przez przedsiębiorstwo w drodze zasiedzenia na podstawie art. 292 w zw. z art. 285 k.c. (por. postanowienie z dnia 8 września 2006 r., II CSK 112/06, Mon. Pr. 2006, nr 19, s. (...); wyrok z dnia 31 maja 2006 r., IV CSK 149/05, niepubl., uchwała z dnia z dnia 17 stycznia 2003 r., III CZP 79/02, OSNC 2003, nr 11, poz. 142). Pogląd ten podtrzymany został w uchwale z dnia 7 października 2008 r., III CZP 89/08 (nie publ.), w której Sąd Najwyższy uznał, że przed ustawowym uregulowaniem służebności przesyłu (art. 305 ¹ -305 ⁴ k.c.) dopuszczalne było nabycie w drodze zasiedzenia służebności odpowiadającej treści służebności przesyłu na rzecz przedsiębiorstwa. W uzasadnieniu tego zapatrywania Sąd Najwyższy wskazał, że ustanowiona na rzecz przedsiębiorstwa (w znaczeniu podmiotowym) służebność gruntowa lub nabyta przez przedsiębiorstwo w drodze zasiedzenia taka służebność, jako prawo korzystania z nieruchomości obciążonej w zakresie związanym z działaniem tego przedsiębiorstwa (art. 285 k.c.), odpowiada funkcji i treści nowo kreowanej służebności przesyłu. Tak jak dla ustanowienia na rzecz przedsiębiorcy lub nabycia przez przedsiębiorcę w drodze zasiedzenia służebności przesyłu, tak i dla ustanowienia na rzecz przedsiębiorstwa lub nabycia przez przedsiębiorstwo w drodze zasiedzenia służebności gruntowej odpowiadającej treści służebności przesyłu, bezprzedmiotowe jest oznaczenie "nieruchomości władnącej". Pogląd ten Sąd Najwyższy podtrzymał również w wyroku z dnia 12 grudnia 2008r. (I CSK 389/08, LEX nr 484715). Ostatecznie uchwałą z dnia 22 maja 2013 r. (III CZP 18/13) Sąd Najwyższy przesądził, że przed wejściem w życie art. 305 ¹ – 305 ⁴ k.c. było dopuszczalne nabycie w drodze zasiedzenia na rzecz przedsiębiorcy służebności odpowiadającej treścią służebności przesyłu, przy czym okres występowania na nieruchomości stanu faktycznego odpowiadającego treści służebności przesyłu przed wejściem w życie art. 305 ¹ – 305 ⁴ k.c. podlega doliczeniu do czasu posiadania.

Ogólne przesłanki zasiedzenia normuje art. 172 k.c. Warunkiem jest upływ oznaczonego przez ustawę terminu nieprzerwanego posiadania samoistnego, a długość tego terminu zależy od dobrej lub złej wiary w chwili nabycia posiadania. Zgodnie z obecnie obowiązującymi przepisami posiadacz nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomości nieprzerwanie od lat dwudziestu jako posiadacz samoistny, chyba że uzyskał posiadanie w złej wierze (art. 172 § 1 k.c.), natomiast po upływie lat trzydziestu choćby uzyskał posiadanie w złej wierze (art. 172 § 2 k.c.). Ponadto art. 292 k.c. określa szczególny warunek zasiedzenia służebności, w mianowicie korzystanie z trwałego i widocznego urządzenia.

W przedmiotowej sprawie bezsporne było, iż na należącej do wnioskodawców nieruchomości znajdują się trwałe i widoczne urządzenia w postaci wchodzących obecnie w skład przedsiębiorstwa uczestnika słupów i linii energetycznych. Wnioskodawcy w żaden sposób nie zaprzeczali też, by uczestnik używał urządzeń do przesyłu energii, a także konserwował, modernizował i utrzymywał te urządzenia w należytym stanie.

W sytuacji rozważania zarzutu zasiedzenia służebności przesyłu i przyjęcia odpowiedniego terminu zasiedzenia, decydujące znaczenie ma istnienie dobrej bądź złej wiary w momencie przeprowadzenia inwestycji i objęcia w posiadanie nieruchomości (służebności) oraz wynikające z przepisu art. 7 k.c. domniemanie dobrej wiary posiadacza. Istotna przy tym będzie jedynie dobra wiara na początku okresu posiadania prowadzącego do zasiedzenia. Jej utrata w czasie trwania posiadania nie ma dla zasiedzenia znaczenia (odmiennie niż w przypadku rozliczeń pomiędzy właścicielem a posiadaczem) – zob. wyrok S.A. w Łodzi z dnia 30 września 2013 r., I ACa 425/13.

Zajęcie cudzej nieruchomości i umieszczenie na niej urządzeń energetycznych bez uzyskania tytułu prawnego jest równoznaczne ze złą wiarą (tak: Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 25.11.2008 r., II CSK 346/2008, Lex Polonica 2073237).
Uczestnik nie przedstawił żadnego dokumentu, który uzasadniałaby przyjęcie dobrej wiary. W niniejszej sprawie uczestnik podał, że urządzenia energetyczne wybudowane zostały w latach 80 r. Ze złożonych przez niego dokumentów wynika, że linia napowietrzna WN 110kV została przyjęta do eksploatacji w dniu 02.12.1982 r. co wynika ze sporządzonej notatki służbowej w sprawie odbioru i uruchomienia linii 110kV O.-M..

Decyzja Naczelnika Gminy w J. z dnia 13.06.1979 r. wydana w trybie art. 35 ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości (Dz.U.Nr.10 z 1974 r. poz. 64) dotyczy budowy linii 110 kV jednak nie wynika z niej aby dotyczyła miejscowości D., w której położona jest działka nr (...).

Jak już wyżej wskazano dla przyjęcia dobrej lub złej wiary poprzedników prawnych uczestnika decydujące znaczenie ma moment objęcia w posiadanie nieruchomości, na której posadowiono urządzenia przesyłowe.

Odnośnie nieruchomości stanowiącej działkę nr (...) podkreślić trzeba, że w momencie objęcia w posiadanie urządzeń przez zakład energetyczny działka stanowiła własność osób fizycznych i takową stanowiła także później aż do dnia dzisiejszego. Zatem zakłady energetyczne zajęły i posadowiły urządzenia przesyłowe na cudzym gruncie. Należy zatem przyjąć odnośnie działki nr (...) złą wiarę przy objęciu jej w posiadanie poprzez posadowienie na niej urządzeń przesyłowych przez przedsiębiorstwo energetyczne. Zgodnie z obowiązującymi ówcześnie przepisami termin zasiedzenia w takiej sytuacji wynosił lat 20 (art.172 kc). Należy przyjąć w ślad za notatką służbową z odbioru linii 110kV na odcinku O.-M., że objęcie w posiadanie tegoż odcinka przez Zakład (...) w O. nastąpiło w dniu 02 grudnia 1982 r. W notatce tej wskazano nadto termin zakończenia prac na innych dalszych odcinkach linii O.-O. i (...) –E.. Bieg terminu zasiedzenia rozpoczął się zatem w dniu 03 grudnia 1982 r.

Kodeks cywilny, który wszedł w życie z dniem 1 stycznia 1965 r., wprowadził w przepisie art. 172 k.c. termin zasiedzenia przy dobrej wierze - 10 lat, zaś przy złej wierze - 20 lat i terminy te obowiązywały do zmiany art. 172, wprowadzonej ustawą z dnia 28 lipca 1990 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 55, poz. 321 z późn. zm.) na mocy której terminy te wynoszą obecnie 20 i 30 lat. Te krótsze terminy stosuje się, gdy termin zasiedzenia upłynął przed wejściem w życie wyżej wymienionej ustawy tj. przed dniem 1 października 1990 r. Jeśli natomiast bieg zasiedzenia rozpoczął się, ale nie zakończył przed tą datą, mają zastosowanie terminy 20 i 30 lat (art. 9 ustawy z dnia 28 lipca 1990 r.). Przy przyjęciu złej wiary 20 letni termin przedawnienia przy założeniu, że rozpoczął swój bieg od 03 grudnia 1982 r. nie zakończyłby się przed dniem 1 października 1990 r. więc 30 letni termin upłynąłby odpowiednio w dniu 03 grudnia 2012 r. na rzecz następcy prawnego przedsiębiorstwa państwowego.

W takiej sytuacji ma zastosowanie przepis art. 176 § 1 k.c. w myśl którego, jeżeli podczas biegu zasiedzenia nastąpiło przeniesienie posiadania, obecny posiadacz może doliczyć do czasu, przez który sam posiada, czas posiadania swego poprzednika. Jeżeli jednak poprzedni posiadacz uzyskał posiadanie nieruchomości w złej wierze, czas jego posiadania może być doliczony tylko wtedy, gdy łącznie z czasem posiadania obecnego posiadacza wynosi przynajmniej lat trzydzieści.

Oznacza to, że doliczenie czasu posiadania poprzednika jest możliwe tylko wtedy, gdy zasiedzenie na rzecz poprzedniego posiadacza jeszcze nie nastąpiło. Samoistny posiadacz nie może bowiem doliczyć sobie czasu posiadania właściciela.

Osoba prawna, która przed dniem 1 lutego 1989 r., mając status państwowej osoby prawnej, nie mogła nabyć (także w drodze zasiedzenia) własności nieruchomości, może do okresu samoistnego posiadania, wykonywanego po dniu 1 lutego 1989 r., zaliczyć okres posiadania Skarbu Państwa sprzed tej daty, jeżeli nastąpiło przeniesienie posiadania (por. orzeczenie SN z 14.10.2011 r., II CSK 251/10, zob także: postanowienie SN z dnia 13 czerwca 2013 r., IV CSK 672/12, LEX nr 136029, postanowienie S.A. w Łodzi z dnia 8 marca 2013 r., I ACa 1279/12).

Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 25.04.2014 r., II CSK 433/13 (Legalis nr 1048609) „Zgodnie z art. 176 § 1 KC przedsiębiorca energetyczny może doliczyć do swojego (i swoich poprzedników prawnych) okresu posiadania okres posiadania Skarbu Państwa, (jako poprzednika w posiadaniu), o ile zostaną spełnione wskazane w tym przepisie przesłanki. Dotyczy to przede wszystkim obowiązku udowodnienia przez przedsiębiorcę energetycznego, że doszło do przeniesienia posiadania na rzecz jego lub jego poprzedników prawnych przez Skarb Państwa”.

Dalej w uzasadnieniu orzeczenia podnosi się: „do nabycia służebności w imieniu własnym i na własną rzecz niezbędna jest zdolność do bycia podmiotem praw rzeczowych. Ograniczenia w tym zakresie mogą wynikać z ustawy. Przykładem takiej regulacji był art. 128 KC obowiązujący do dnia 1 lutego 1989 r., który utrzymywał zasadę jednolitej socjalistycznej własności ogólnonarodowej (państwowej) przysługującej niepodzielnie Państwu. W orzecznictwie Sądu Najwyższego, w zasadzie jednolicie (odmienne stanowisko zajął SN w postanowieniach z dnia 12 stycznia 2012 r., IV CSK 183/11, oraz z dnia 10 maja 2013 r., I CSK 495/12, , stwierdzając, że państwowa osoba prawna w stosunkach zewnętrznych z osobami trzecimi miała pozycję taką jak właściciel, z powołaniem się na: uchwałę składu siedmiu sędziów z dnia 16 października 1961 r., I CO 20/61, OSN 1962, nr II, poz. 41; postanowienie z dnia 14 czerwca 1963 r., I CR 336/63, OSNCP 1964, Nr 11, poz. 223; uchwałę z dnia 27 czerwca 1984 r., III CZP 28/84, OSNCP 1985, Nr 1, poz. 11; wyrok z dnia 15 stycznia 2009 r., I CSK 333/07, OSNC-ZD 2009/4/97) przyjmuje się, że osoba prawna, która przed dniem 1 lutego 1989 r., mając status państwowej osoby prawnej, nie mogła nabyć (także w drodze zasiedzenia) własności nieruchomości ani ograniczonych praw rzeczowych, może do okresu samoistnego posiadania wykonywanego po dniu 1 lutego 1989 r. (zob. odnośnie czasu i trybu przekształcenia uprawnień do części mienia ogólnonarodowego, pozostającego w zarządzie państwowych osób prawnych postanowienie Sądu Najwyższego z 6 września 2013 r., V CSK 440/12, ) doliczyć okres posiadania Skarbu Państwa sprzed tej daty. Stanowisko to wyrażone zostało w szczególności właśnie w odniesieniu do przedsiębiorstw energetycznych i innych przedsiębiorstw przesyłowych, które do dnia 1 lutego 1989 r. korzystały ze służebności przesyłu w ramach zarządu mieniem państwowym w imieniu i na rzecz Skarbu Państwa, a więc w istocie były dzierżycielami w rozumieniu art. 338 KC, co uniemożliwiało im, podobnie jak art. 128 KC, nabycie na swoją rzecz własności ani innych praw rzeczowych (porównaj między innymi postanowienia Sądu Najwyższego z dnia: 25 stycznia 2006 r. I CSK 11/05; 10 kwietnia 2008 r. IV CSK 21/08; 17 grudnia 2008 r. I CSK 171/08, OSNC 2010/1/15; 10 grudnia 2010 r., III CZP 108/10; 13 października 2011 r., V CSK 502/10; 27 listopada 2013, V CSK 525/12; 10 lipca 2008 r., (...) 73/08; 5 czerwca 2009 r., I CSK 495/08; z 17 grudnia 2010 r., III CZP 108/10, oraz wyroki z dnia 8 czerwca 2005 r. V CSK 680/04 ; z 31 maja 2006 r. IV CSK 149/05; z 10 lipca 2013 r., V CSK 320/12, a także uchwałę z dnia 22 października 2009 r., III CZP 70/09, OSNC 2009/10/9). Wobec tego nie jest istotne doliczenie okresu korzystania z nieruchomości w zakresie odpowiadającym służebności przesyłu przez przedsiębiorstwo państwowe ale doliczenie okresu posiadania nieruchomości w takim zakresie przez Skarb Państwa wykonywanego faktycznie przez dzierżyciela - przedsiębiorstwo państwowe”.

Zgodnie z art. 176 § 1 KC przedsiębiorca energetyczny może doliczyć do swojego (i swoich poprzedników prawnych) okresu posiadania okres posiadania Skarbu Państwa, (jako poprzednika w posiadaniu), o ile zostaną spełnione wskazane w tym przepisie przesłanki. Dotyczy to przede wszystkim obowiązku udowodnienia przez przedsiębiorcę energetycznego, że doszło do przeniesienia posiadania na rzecz jego lub jego poprzedników prawnych przez Skarb Państwa. Wymaga podkreślenia, iż nie chodzi o wykazanie, iż uczestnik jest następcą prawnym swojego poprzednika- przedsiębiorstwa państwowego lecz o wykazanie przeniesienia posiadania służebności przesyłu przez Skarb Państwa na poprzednika prawnego uczestnika.

Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7 sierpnia 2014 r. II CSK 610/13( Legalis nr 1092042) „Następstwem komercjalizacji państwowych przedsiębiorstw energetycznych, dokonanej w oparciu o ustawę z dnia 5 lutego 1993 r. o przekształceniach własnościowych niektórych przedsiębiorstw państwowych o szczególnym znaczeniu dla gospodarki państwa (Dz.U. Nr 16, poz. 69 ze zm.), a polegającej na przekształceniu przedsiębiorstw państwowych w jednoosobowe spółki akcyjne Skarbu Państwa, które wstępowały w ich prawa i obowiązki, wszelkie prawa majątkowe i niemajątkowe, była sukcesja uniwersalna częściowa, która dotyczyła wszystkich praw składających się na przedsiębiorstwo, choćby nie były wskazane jako jego składniki, także jeżeli strony nie uświadamiały sobie ich istnienia czy przynależności do przedsiębiorstwa. Dopiero wyłączenie części z nich wymagałoby wyraźnego wskazania w akcie podziału przedsiębiorstwa państwowego. Konsekwentnie przyjęto, że co do służebności gruntowych zbliżonych do służebności przesyłu, których powstanie potwierdziło późniejsze deklaratywne orzeczenie sądowe o zasiedzeniu, następstwo prawne dokonane w oparciu o wskazane podstawy należy przyjąć za wykazane już w wypadku przedstawienia zarządzenia Ministra Przemysłu i Handlu potwierdzającego zakres następstw podmiotowych i przedmiotowych.”

W uzasadnieniu tego orzeczenia Sąd Najwyższy wskazuje wprost, że „Judykatura zgodnie dopuszcza przesłankowe ustalanie w innych postępowaniach faktu upływu terminu zasiedzenia, podmiotu, na rzecz którego ono nastąpiło oraz ciągu następstw prawnych legitymujących osobę obecnie uprawnioną. Nabycie w ten sposób prawa rzeczowego ma bowiem charakter pierwotny i następuje z mocy prawa”i dalej:”N. jest szczególny status Skarbu Państwa, będącego podmiotem abstrakcyjnym o statusie państwowej osoby prawnej (art. 33 KC), prowadzącego przed transformacją działalność gospodarczą (dominium) za pośrednictwem przedsiębiorstw państwowych, którym przekazywał majątek państwowy w zarząd i użytkowanie, wyłączność prowadzenia działalności energetycznych przez przedsiębiorstwa państwowe, których struktury organizacyjne dostosowane były do podziału administracyjnego państwa. Zakres dalszych następstw prawnych wynikał z aktów prawnych, podejmowanych aktów administracyjnych i czynności prawnych. Zgodnie przyjmuje się, że nie zachodzi konieczność udowadniania sposobu dokonywania zmian strukturalnych przedsiębiorstw energetycznych wynikających z ustawy z dnia 5 lutego 1993 r. o przekształceniach własnościowych niektórych przedsiębiorstw państwowych o szczególnym znaczeniu dla gospodarki państwa (Dz.U. Nr 16, poz. 69), aktu wykonawczego w postaci rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 19 kwietnia 1993 r. w sprawie określenia wykazu niektórych przedsiębiorstw państwowych i spółek o szczególnym znaczeniu dla gospodarki państwa, których przekształcenia własnościowe podlegają szczególnemu trybowi (Dz.U. Nr 33, poz. 147 ze zm.), ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r.- Prawo energetyczne (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 1059 ze zm.) i ich rezultatów. Pierwszy z tych aktów prawnych określał zakres następstwa prawnego spółek akcyjnych powstałych w wyniku przekształcenia przedsiębiorstw państwowych, wyznaczając także skutki zarządzeń Ministra Przemysłu i Handlu, wydawanych na podstawie art. 2 ust. 1, art. 4 ust. 1 pkt 2 oraz art. 5 ust. 3. Przekształcenia dokonywane na jego podstawie dokonywane były, z wyjątkami wskazanymi w ustawie, na zasadach i w trybie określonym w ustawie z dnia 13 lipca 1990 r. o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych (Dz.U. Nr 51, poz. 498 ze zm.) Następstwem komercjalizacji państwowych przedsiębiorstw energetycznych, dokonanej w oparciu o wskazane akty prawne, a polegającej na przekształceniu przedsiębiorstw państwowych w jednoosobowe spółki akcyjne Skarbu Państwa, które wstępowały w ich prawa i obowiązki, wszelkie prawa majątkowe i niemajątkowe była sukcesja uniwersalna częściowa (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 19 maja 1992 r., III CZP 49/92, OSNC 1992, nr 11, poz. 200, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 grudnia 2000 r., I CKN 324/00, OSNC 2001, nr 6, poz. 96), która dotyczyła wszystkich praw składających się na przedsiębiorstwo, choćby nie były wskazane jako jego składniki, także jeżeli strony nie uświadamiały sobie ich istnienia czy przynależności do przedsiębiorstwa. Dopiero wyłączenie części z nich wymagałoby wyraźnego wskazania w akcie podziału przedsiębiorstwa państwowego”, „Zakres tego następstwa oznacza także, że przejście wskazanego ograniczonego prawa rzeczowego następowało bez względu na wiedzę dotychczasowego uprawnionego o ich istnieniu. Brak postawy do wywodzenia skutków z nie ujawnienia tego składnika majątkowego w bilansach, wykazach majątku, dowodach księgowych przedsiębiorstw przesyłowych”.

Podobnie Sąd Apelacyjny w Poznaniu w wyroku z dnia 21.05.2014 r., I ACa 227/14, ( Legalis nr 1062373) wskazuje, że „Praktycznie dopiero od chwili „uwłaszczenia” przedsiębiorstw państwowych z dniem 5 grudnia 1990 r. na podstawie art. 2 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 29 września 1990 r. o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczeniu nieruchomości (Dz.U. Nr 79, poz. 464) nastąpiło przekształcenie prawa zarządu przysługującego państwowym osobom prawnym w stosunku do gruntów będących własnością Skarbu Państwa w prawo użytkowania wieczystego, a w stosunku do budynków, innych urządzeń lokali znajdujących się na tych gruntach w prawo własności. Z tą też datą państwowe osoby prawne, w tym państwowe przedsiębiorstwa energetyczne mogły wykonywać posiadanie we własnym imieniu i na własną rzecz. Dopiero ustawa z 5 lutego 1993 r. o przekształceniach własnościowych niektórych przedsiębiorstw państwowych o szczególnym znaczeniu dla gospodarki państwa (Dz.U. Nr 16, poz. 69) stanowiła podstawę prawną do przekształceń własnościowych przedsiębiorstw państwowych wytwarzania oraz przesyłu i zbytu energii elektrycznej i cieplnej (art. 1 ust. 1 pkt 3) i to w jednoosobowe spółki Skarbu Państwa. Zachodzą podstawy do przyjęcia przeniesienia przez Skarb Państwa na spółkę posiadania służebności. Skoro Skarb Państwa był jedynym akcjonariuszem spółki i nie prowadził równolegle samodzielnej działalności gospodarczej związanej z zaopatrywaniem odbiorców w energię elektryczną, to jest oczywiste, że przeniósł posiadanie wszystkich urządzeń koniecznych do niezakłóconego kontynuowania tejże działalności w danym terenie na spółkę”.

Jak wynika z zarządzenia nr 233 Ministra Górnictwa i Energetyki z dnia 25.11.1958 r. Zakłady (...) przejęły cały majątek Zakładu (...) ( k. 137-147). Zarządzeniem nr 48 Ministra Przemysłu z dnia 16.01.1989 r. utworzono przedsiębiorstwo państwowe pod nazwą Zakład (...) w O. i przedsiębiorstwu temu przydzielono składniki mienia powstałego z podziału przedsiębiorstwa pod nazwą (...) w B. (k.148-156). Do kolejnego przekształcenia przedsiębiorstwa państwowego Zakład (...) w O. w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa doszło zarządzeniem Ministra Przemysłu i Handlu nr 203/O./93 z dnia 09.07.1993 r. , na mocy którego wniesiono zorganizowaną cześć mienia przedsiębiorstwa do spółki akcyjnej (...) S.A. w W. (k. 157-184). Kolejne przekształcenia spółki wynikają z wpisów w KRS-ie co uwidaczniają złożone przez uczestnika odpisy z KRS (k.185-205, 90-94).

Przedsiębiorstwa energetyczne i inne przedsiębiorstwa przesyłowe do dnia 1 lutego 1989 r. korzystały ze służebności przesyłu w ramach zarządu mieniem państwowym w imieniu i na rzecz Skarbu Państwa, a więc w istocie były dzierżycielami w stosunku do Skarbu Państwa w rozumieniu art. 338 k.c, co uniemożliwiało im, podobnie jak w przypadku art. 128 k.c., nabycie na swoją rzecz własności ani innych praw rzeczowych. Dopiero wprowadzenie zmian do kodeksu cywilnego stworzyło z dniem 1 lutego 1989 r. dla państwowych osób prawnych, a takimi były przedsiębiorstwa państwowe, możliwość nabywania dla siebie własności nieruchomości i innych praw rzeczowych. (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 października 2011 r., V CSK 502/10, LEX nr 1096048, z dnia 25 stycznia 2006 r. I CSK 11/2005 Monitor Prawniczy 2006/24 str. 1341, z dnia 10 kwietnia 2008 r. IV CSK 21/2008 LexPolonica nr 1879481, z dnia 17 grudnia 2008 r. I CSK 171/2008 OSNC 2010/1 poz. 15 i z dnia 17 grudnia 2010 r. III CZP 108/2010 LexPolonica nr 2427699 oraz wyroki z dnia 8 czerwca 2005 r. V CSK 680/2004 i z 31 maja 2006 r. IV CSK 149/2005 LexPolonica nr 409449).

Powyższe oznacza, że w okresie sprzed daty 1 lutego 1989 r., kiedy obowiązywał art. 128 k.c., wyrażający zasadę jednolitego funduszu własności państwowej, to Skarb Państwa, a nie przedsiębiorstwo państwowe był posiadaczem urządzeń przesyłowych i cudzej nieruchomości, na której je posadowiono i tylko on mógł nabyć przez zasiedzenie służebność gruntową przesyłu.

Pogląd ten należy uznać za ugruntowany w orzecznictwie Sądu Najwyższego.

Na szczególną uwagę zasługuje tutaj uchwała z dnia 22 października 2009 r., sygn. III CZP 70/09, OSNC 2010/5/64, w której stwierdzono, że korzystanie przez przedsiębiorstwo państwowe z nieruchomości w sposób odpowiadający treści służebności gruntowej, prowadzące do zasiedzenia służebności gruntowej przed dniem 1 lutego 1989 r., stanowiło podstawę do nabycia tej służebności przez Skarb Państwa. W uzasadnieniu powyższej uchwały stwierdzono, że beneficjentem działań podejmowanych przez przedsiębiorstwa państwowe, które prowadziły do nabycia praw w wyniku zasiedzenia, w tym także zasiedzenia służebności gruntowej, był Skarb Państwa.

Podkreślenia przy tym wymaga, że objęcie przez Skarb Państwa, reprezentowany przez przedsiębiorstwo państwowe w celu budowy linii energetycznej, następuje nie w ramach władczych uprawnień państwa, lecz w celu wykonania państwowych zadań gospodarczych. Dostarczanie przez państwowe przedsiębiorstwa energetyczne energii elektrycznej oraz budowa i konserwacja urządzeń do tego służących, stanowiło bowiem wykonywanie zadań gospodarczych państwa, było więc działaniem w ramach dominium, a nie w ramach imperium. Skarb Państwa może być zatem uznany za posiadacza tych urządzeń oraz nieruchomości, na których się znajdują, w zakresie odpowiadającym służebności przesyłowej. (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 17 grudnia 2008 r., sygn. akt I CSK 171/08, LexPolonica nr 1977892, postanowienie Sądu Najwyższego z dniem 2011 r., sygn. akt V CSK 502/10 LexPolonica nr 3996829).

Przenosząc te uwagi na grunt rozpoznawanej sprawy, w ocenie Sądu do ziszczenia się przesłanek przewidzianych w art. 172 k.c. co do nieruchomości co do której podniesiono zarzut zasiedzenia tj.działki nr (...)/4w D., doszło w dniu 03 grudnia 2012 r. a zatem uczestnik nabył na swoją rzecz, przez zasiedzenie służebność przesyłu. Możliwe jest bowiem pełne zaliczenie do okresu posiadania służebności przesyłu okresu posiadania służebności gruntowej odpowiadającej jej pod względem treści. (art. 172 k.c. w zw. z art. 292 k.c.). Przy obliczaniu okresu posiadania służebności przesyłu uzasadnione jest zsumowanie okresu posiadania tej służebności od dnia 3 sierpnia 2008 r. oraz okresu posiadania służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu przed tym dniem (vide: uchwala z 22.05.2013 r. SN III CZP 18/13). Wobec tego w tej części wniosek o ustanowienie służebności przesyłu został oddalony.

O kosztach postępowania Sąd orzekł jak w punkcie VI i VII postanowienia na podstawie art. 520 § 1 k.p.c. mając na względzie, że uczestnik nie kwestionował zasadności wniosku co do potrzeby ustanowienia służebności przesyłu, z wyjątkiem jednej linii wysokiego napięcia przebiegającej przez działkę nr (...) w B..

z/ 1.odnot., 2. doręczyć pełn. wnioskodawców i uczestnika, 3. z apelacją/za 14 dni

O., 28 marca 2017 r.